Xem mã nguồn của Nấm thông

{{Bảng phân loại
| image = Boletus edulis EtgHollande 041031 091.jpg
| image_caption = Trong rừng gần [[Rambouillet]], [[Pháp]]
| image_width = 234px
| image_alt = Two mushrooms with brown caps and light brown stems growing on the ground, surrounded by fallen leaves and other forest debris. One mushroom has been plucked and lies beside the other; its under-surface is visible, and is a light yellow color.
| status = 
| status_system = iucn3.1
| regnum = [[Nấm|Fungi]]
| divisio = [[Nấm đảm|Basidiomycota]]
| classis = [[Agaricomycetes]]
| subclassis = [[Agaricomycetidae]]
| ordo = [[Bộ Nấm thông|Boletales]]
| familia = [[Họ Nấm thông|Boletaceae]]
| genus = ''[[Boletus]]''
| species = '''''B. edulis'''''
| binomial = ''Boletus edulis''
| binomial_authority = [[Jean Baptiste François Pierre Bulliard|Bull.]] (1782)
| synonyms =
''Ceriomyces crassus'' <small>[[Giovanni Antonio Battarra|Battarra]] (1775)</small><br>
''Boletus solidus'' <small>[[James Sowerby|Sowerby]] (1809)</small><br>
''Leccinum edule'' <small>(Bull.) [[Samuel Frederick Gray|Gray]] (1821)</small><br>
''Dictyopus edulis'' <small>(Bull.) [[Lucien Forquignon|Forq.]] (1890)</small>
| synonyms_ref = <ref name="urlMycoBank: Boletus edulis">{{Chú thích web |url=http://www.mycobank.org/MycoTaxo.aspx?Link=T&Rec=356530 |tiêu đề=''Boletus edulis'' Bull. 1782 |nhà xuất bản=International Mycological Association |work=MycoBank |ngày truy cập = ngày 21 tháng 10 năm 2010}}</ref>
}}
{{mycomorphbox
| name = ''Boletus edulis''
| whichGills = hợp sinh
| capShape = lồi
| hymeniumType=lỗ hổng
| stipeCharacter=trần
| ecologicalType=nấm rễ
| sporePrintColor=nâu
| howEdible=lựa chọn
}}

'''Nấm thông'''<ref name=vncreatures>[http://www.vncreatures.net/chitiet.php?page=1&loai=2&ID=3341 Nấm thông trên SVRVN]</ref> ([[danh pháp]]: '''''Boletus edulis''''') là một loại [[nấm]] [[thực phẩm|ăn được]] trong [[chi Nấm thông]], [[họ Nấm thông]]. Phân bố rộng rãi ở bán cầu Bắc trên khắp châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ, nó không hiện diện một cách tự nhiên ở [[Nam bán cầu]], mặc dù nó đã được [[loài du nhập|du nhập]] tới miền nam châu Phi, Australia và New Zealand. Một vài loại nấm châu Âu có quan hệ họ hàng gần trước đây từng được cho là các thứ hoặc dạng của nấm thông đã được chứng minh bằng cách sử dụng phân tích phát sinh chủng loài phân tử cho thấy chúng là các loài riêng biệt, và những loại khác trong phân loại trước đây là các loài riêng biệt thì hiện nay lại là cùng loài với nấm thông. Loài ở miền tây Bắc Mỹ thường được gọi là nấm thông vua California (''Boletus edulis'' var. ''grandedulis'') là một biến thể lớn, sẫm màu hơn, lần đầu tiên chính thức được xác định trong năm 2007.

===Tên gọi===
Tên gọi thông thường cho ''B. edulis'' thay đổi theo từng khu vực. Tên gọi chuẩn theo tiếng Ý là ''porcino'' (số nhiều: ''porcini'') nghĩa là ''lợn'';<ref>[http://www.treccani.it/vocabolario/porcino/ Treccani dictionary, "porcino"]</ref> ''fungo porcino'' trong tiếng Ý lặp lại thuật ngữ ''suilli'' nghĩa đen là "nấm lợn", một thuật ngữ được người La Mã cổ đại sử dụng<ref>[[Gaius Plinius Secundus|Pliny Già]], ''Natural History'', Bk. 16, 11, 31: "Such is the multiplicity of products in addition to the acorn that are borne by hard-oaks; but they also produce edible fungi (''boletos'') and hog mushrooms (''suillos'')." Pliny, ''Natural History'', 10 vols., tr. H. Rackham, Harvard University Press/Heinemann, (1945) 1968, vol. 4, pp. 408–409.</ref> và vẫn còn được sử dụng trong ngôn ngữ miền nam Italia cho loài này.<ref>[[Tiếng Napoli]] ''sillo'' và [[tiếng Calabria|phương ngữ Calabria]] ''sillu''/''siddu''. Xem Glauco Sanga, Gherardo Ortalli, ''Nature knowledge: ethnoscience, cognition, and utility'', Berghahn Books, 2003, p. 78.</ref> Nguồn gốc của nó được cho là sự giống nhau của thể quả non với lợn con, hoặc là do lợn rất thích ăn loại nấm này.<ref name="Carluccio03">Carluccio, pp. 36–38.</ref> Nó cũng được gọi là "king bolete".<ref name=Zeitl76>{{chú thích sách | author=Zeitlmayr L. | year=1976 | title=Wild Mushrooms: An Illustrated Handbook | publisher=Garden City Press | location= Hertfordshire, UK | isbn= 0-584-10324-7 | page=96}}</ref> Trong tiếng Anh ''penny bun'' là nói tới hình dạng thuôn tròn và màu ánh nâu của nó. Tên [[tiếng Đức]] ''steinpilz'' (nấm đá) nói tới lớp thịt chắc đặc của nó.<ref>{{chú thích sách | author=[[Jacob Grimm|Grimm J.]], [[Wilhelm Grimm|Grimm W.]] | title=Deutsches Wörterbuch | url=https://archive.org/details/deutscheswrter416grimuoft | publisher=Hirzel | location=Leipzig | date=1838–1961}} ([http://www.woerterbuchnetz.de/woerterbuecher/dwb/wbgui?lemid=GS42864 trực tuyến] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719114321/http://www.woerterbuchnetz.de/woerterbuecher/dwb/wbgui?lemid=GS42864 |date = ngày 19 tháng 7 năm 2011}})</ref> Tại Áo, nó được gọi là ''herrenpilz'' nghĩa là "nấm quý tộc",<ref name = "Carluccio03"/> trong khi tại Mexico, tên gọi [[tiếng Tây Ban Nha]] là ''panza'' nghĩa là "bụng".<ref>{{chú thích tạp chí | authors=Jarvis M. C., Miller A. M., Sheahan J., Ploetz K., Ploetz J., Watson R. R., Ruiz M. P., Villapan C. A., Alvarado J. G., Ramirez A. L., Orr B. | year=2004 | title=Edible wild mushrooms of the Cofre de Perote region, Veracruz, Mexico: An ethnomycological study of common names and uses | journal=Economic Botany | volume=58 | issue=Suppl. S | pages=S111–S115 | doi=10.1663/0013-0001(2004)58[S111:EWMOTC]2.0.CO;2}}</ref> Tên gọi khấc trong tiếng Tây Ban Nha ''rodellon'' nghĩa là "cục cuội tròn nhỏ", trong khi tên gọi [[tiếng Hà Lan]] ''eekhoorntjesbrood'' nghĩa là "bánh mì của sóc".<ref name=Schalkwijk-Barendsen1991>{{chú thích sách | author=Schalkwijk-Barendsen H. M. E. | title=Mushrooms of Western Canada | url=https://archive.org/details/mushroomsofweste0000scha | publisher=Lone Pine Publishing | location=Edmonton | year=1991 | page=[https://archive.org/details/mushroomsofweste0000scha/page/195 195] | isbn=0-919433-47-2}}</ref> Tên gọi tiếng Nga là ''belyy grib'' ("nấm trắng" để đối lại với loại "nấm đen" ít giá trị hơn) và ''borovik'' (từ ''bor''—"rừng thông").
Tên gọi bản xứ ''cep'' có nguồn gốc từ [[tiếng Catalan]] ''cep'' hay từ tên gọi [[tiếng Pháp]] ''cèpe'', mặc dù tên gọi sau là thuật ngữ phát sinh áp dụng cho vài loài có quan hệ họ hàng. Tại Pháp, tên gọi đầy đủ ''cèpe de Bordeaux'', có nguồn gốc từ [[tiếng Gascon]] ''cep'' nghĩa là "thân cây", do cái cuống mập của nó,<ref>{{chú thích sách | author=Grigson J. | title=The Mushroom Feast | page=8 | year=1975 | publisher=Penguin | location=London | isbn=0-14-046273-2}}</ref> và chính nó lại bắt nguồn từ tiếng [[Latinh]] ''cippus'' "cái cọc".<ref>{{Cite encyclopedia | title=cepe | encyclopedia=Oxford English Dictionary | editor1=J. Simpson | editor2=E. Weiner | year=1989 | edition= 2 | location=Oxford | publisher=Clarendon Press | isbn= 0-19-861186-2}}</ref> ''Ceppatello'', ''ceppatello buono'', ''ceppatello bianco'', ''giallo leonato'', ''ghezzo'' và ''moreccio'' là các tên gọi địa phương trong tiếng Ý,<ref>{{chú thích sách | author=Naccari N. L. | title=Flora veneta | publisher=L. Bonvecchiato | year=1827 | volume=4–6 | page=10}}</ref><ref>{{chú thích sách | author=Zeitlmayr L. | title=I funghi | publisher=Edizioni Studio Tesi | year=1977 | page=180}}</ref> và ''ciurenys'' hay ''surenys'' cũng là các tên gọi khác trong tiếng Catalan.<ref>{{chú thích sách | last=Andrews | first=Colman | title=Catalan cuisine: vivid flavors from Spain's Mediterranean coast | publisher=Harvard Common Press | location=Boston, MA | year=1999 | origyear=1988| edition=2 | page=88 | isbn=1-55832-329-5}}</ref> Vị vua gốc Pháp [[Charles XIV John của Thụy Điển|Charles XIV John]] đã đại chúng hóa ''B.&nbsp;edulis'' tại Thụy Điển sau năm 1818,<ref>{{chú thích sách | authors=Spoerke D. G., Rumack B. H. | title=Handbook of Mushroom Poisoning: Diagnosis and Treatment | publisher=CRC Press | location=Boca Raton, Florida | year=1994 | page=11 | isbn=0-8493-0194-7}}</ref> và được vinh danh trong các tên gọi bản xứ địa phương như ''Karljohanssvamp'', cũng như trong tên gọi tiếng Đan Mạch ''Karl Johan svamp''. Vị vua này đã cho trồng nấm xung quanh nơi ở của mình là [[cung điện Rosersberg]].<ref>{{chú thích sách | authors=Stensaas M., Sonstegard J. | title=Canoe Country Flora: Plants and Trees of the North Woods and Boundary Waters | publisher=University of Minnesota Press | location=Minneapolis, Minnesota | year=2004 | page=189 | isbn=1-57025-121-5}}</ref> Tên gọi tiếng Phần Lan ''herkkutatti'', với ''herkku'' là từ ''herkullinen'' nghĩa là ngon, và từ ''tatti'' là từ dùng để mô tả một loại nấm.

== Đặc điểm sinh học ==
* Mũ nấm: [[hình bán cầu]] dẹt, [[vàng (màu)|màu vàng]] [[mật ong]] hoặc màu [[hạt dẻ]].

== Thực phẩm ==

== Sức khỏe ==

Là nấm rất tốt cho sức khỏe, người Ý rất thích ăn.
== Phân bổ ==
Có ở hầu hết các nước trên thế giới, từ [[ôn đới]] đến [[cận nhiệt đới]].

== Hình ảnh ==
<gallery>
Tập tin:2008. Stamp of Belarus 15-2008-06-23-m738.jpg
Tập tin:Boletus edulis 2 2008.JPG
Tập tin:Steinpilz-1.jpg
Tập tin:Boletus edulis1.jpg
Tập tin:Boletus edulis 23.jpg
Tập tin:Boletus edulis 235.jpg
Tập tin:Boletus edulis 239.jpg
Tập tin:Boletus edulis 2390.jpg
Tập tin:Boletus edulis 333.jpg
Tập tin:Boletus edulis 444.jpg 
</gallery>

==Chú thích==
* {{wikispecies-inline|Boletus edulis|''Boletus edulis''}}
* {{commonscat-inline|Boletus edulis|''Boletus edulis''}}
{{Tham khảo|30em}}
 
==Tham khảo==
* {{NCBI|36056}}
* {{Eol|18508526|''Boletus edulis'' Bull. 1782}}
* [http://www.mycobank.org/MycoTaxo.aspx?Link=T&Rec=356530 Nấm thông trên MycoBank]
* [http://www.indexfungorum.org/Names/NamesRecord.asp?RecordID=356530 Nấm thông trên IndexFungorum]
* [http://mushroom-collecting.com/mushroomking.html Mushroom-Collecting.com] King bolete
{{Taxonbar|from=Q19740}}

[[Thể loại:Nấm ăn]]
[[Thể loại:Chi Nấm thông|E]]
[[Thể loại:Nấm châu Á]]
[[Thể loại:Nấm châu Âu]]
[[Thể loại:Ẩm thực Pháp]]
[[Thể loại:Ẩm thực Ý]]
[[Thể loại:Ceriomyces|C]]
[[Thể loại:Dictyopus|E]]
[[Thể loại:Leccinum|E]]
[[Thể loại:Nấm Bắc Mỹ]]
[[Thể loại:Nấm New Zealand]]
[[Thể loại:Nấm châu Phi]]


{{Agaricomycetes-stub}}