Xem mã nguồn của Amoni sulfat

{{chembox
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 476992905
| Name =Amoni sulphate
| ImageFile =
| ImageSize = 180px
| ImageFile1 = Ammonium-sulfate-3D-balls.png
| ImageSize1 = 220px
| ImageName1 = 
| IUPACName =Amoni tetraoxosulfate (VI){{chú thích needed|date=October 2015}}
| OtherNames =Amoni sulfat<br/>Ammonium sulfate (2:1)<br/>Diammonium sulfate<br/>Sulfuric acid diammonium salt<br/>[[Mascagnite]]<br/>Actamaster<br/>Dolamin
| SystematicName = 
| Section1 = {{Chembox Identifiers
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = SU46BAM238
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| KEGG = D08853
| InChI = 1/2H3N.H2O4S/c;;1-5(2,3)4/h2*1H3;(H2,1,2,3,4)
| SMILES = O=S(=O)(O)O.N.N
| InChIKey = BFNBIHQBYMNNAN-UHFFFAOYAI
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/2H3N.H2O4S/c;;1-5(2,3)4/h2*1H3;(H2,1,2,3,4)
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = BFNBIHQBYMNNAN-UHFFFAOYSA-N
| CASNo = 7783-20-2
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID=22944
| PubChem = 6097028
| EC_number = 231-984-1
 }}
| Section2 = {{Chembox Properties
| Formula = (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>
| MolarMass = 132.14 g/mol
| Appearance = Fine white [[hygroscopic]] granules or crystals.
| Density = 1.77 g/cm³
| MeltingPtC = 235 to 280
| MeltingPt_notes = (phân hủy)
| CriticalRelativeHumidity = 79.2% (30&nbsp;°C)
| Solubility = 70.6&nbsp;g per 100&nbsp;g water (0&nbsp;°C)<br>74.4&nbsp;g per 100&nbsp;g water (20&nbsp;°C) <br>103.8&nbsp;g per 100&nbsp;g water (100&nbsp;°C)<ref>{{RubberBible87th}}</ref>
| SolubleOther = Không hòa tan trong [[acetone]], [[alcohol]] và [[ether]]
| MagSus = -67.0·10<sup>−6</sup> cm³/mol
 }}
| Section3 = 
| Section4 = 
| Section5 = 
| Section6 = 
| Section7 = {{Chembox Hazards
| ExternalSDS = 
| MainHazards = 
| FlashPt = Không bắt lửa
| NFPA-H = 2
| NFPA-F = 1
| NFPA-R = 0
| LD50 = 2840 mg/kg, rat (oral)
| GHSPictograms = {{GHS07}}{{GHS09}}
| GHSSignalWord = Warning
| HPhrases = {{H-phrases|315|319|335}}
| PPhrases = {{P-phrases|261|264|270|271|273|280|301+312|302+352|304+340|305+351+338|312|321|330|332+313|337+313|362|391|403+233|405|501}}
 }}
| Section8 = {{Chembox Related
| OtherAnions = [[Amoni thiosulfat]]<br/>[[Amoni sulfit]]<br/>[[Amoni bisulfat]]<br/>[[Amoni persulfat]]
| OtherCations = [[Natri sulfat]]<br/>[[Kali sulfat]]
| OtherCompounds = [[Mohr's salt|Ammonium iron(II) sulfat]]
 }}
}}
'''Amoni sulfat''' hay còn gọi là '''đạm 1 lá''' có công thức hóa học là (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, là một loại [[Muối (hóa học)|muối]] vô cơ với một số ứng dụng thương mại. Việc sử dụng phổ biến nhất là làm phân bón đất. Nó chứa 21% [[nitơ]] và 24% [[lưu huỳnh]].

== Công dụng ==
Việc sử dụng chính của amoni sulfat là làm [[phân bón]] cho đất kiềm. Trong đất, ion [[amoni]] được giải phóng và tạo thành một lượng nhỏ acid, làm giảm cân bằng [[pH]] của [[đất]], đồng thời đóng góp [[nitơ]] thiết yếu cho sự phát triển của cây. Nhược điểm chính của việc sử dụng amoni sulfat là hàm lượng nitơ thấp so với [[amoni nitrat]], làm tăng chi phí vận chuyển.<ref name="Ullmann">Karl-Heinz Zapp "Ammonium Compounds" in ''Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry'' 2012, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.a02_243}}</ref>

Nó cũng được sử dụng như một [[adjuvant]] nông nghiệp cho [[thuốc trừ sâu]] hòa tan trong nước, [[thuốc diệt cỏ]] và [[thuốc diệt nấm]]. Ở đó, nó có chức năng liên kết các cation sắt và calci có trong cả nước giếng và tế bào thực vật. Nó đặc biệt hiệu quả như một chất bổ trợ cho thuốc diệt cỏ [[2,4-D]] (amin), [[glyphosat]]e và [[glufosinate]].

=== Sử dụng trong phòng thí nghiệm ===
Kết tủa amoni sulfat là một phương pháp phổ biến để tinh chế [[protein]] bằng cách kết tủa. Khi cường độ ion của dung dịch tăng, độ hòa tan của protein trong dung dịch đó giảm. Amoni sulfat cực kỳ hòa tan trong nước do bản chất ion của nó, do đó nó có thể "loại bỏ" protein bằng cách kết tủa.<ref>{{Chú thích sách|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780124201194000070|title=Methods in Enzymology|last=Duong-Ly|first=Krisna C.|last2=Gabelli|first2=Sandra B.|date = ngày 1 tháng 1 năm 2014 |publisher=Academic Press|editor-last=Lorsch|editor-first=Jon|series=Laboratory Methods in Enzymology: Protein Part C|volume=541|pages=85–94}}</ref> Do hằng số điện môi cao của nước, các ion muối phân ly là amoni cation và sulfat anion dễ dàng hòa tan trong vỏ hydrat hóa của các phân tử nước. Phương pháp này được gọi là tách muối và đòi hỏi phải sử dụng nồng độ muối cao để có thể hòa tan trong hỗn hợp nước. Tỷ lệ muối được sử dụng so với nồng độ tối đa của muối trong hỗn hợp có thể hòa tan. Như vậy, mặc dù nồng độ cao là cần thiết để phương pháp có tác dụng bổ sung lượng muối dồi dào, trên 100%, cũng có thể làm bão hòa dung dịch, do đó, làm ô nhiễm kết tủa không phân cực với kết tủa muối.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Duong-Ly|first=Krisna C.|last2=Gabelli|first2=Sandra B.|date = ngày 1 tháng 1 năm 2014 |title=Salting out of proteins using Amoni sulfat precipitation|journal=Methods in Enzymology|volume=541|pages=85–94|doi=10.1016/B978-0-12-420119-4.00007-0|issn=1557-7988|pmid=24674064}}</ref> Nồng độ muối cao, có thể đạt được bằng cách thêm hoặc tăng nồng độ amoni sulfat trong dung dịch, cho phép tách protein dựa trên sự giảm độ hòa tan protein; sự tách biệt này có thể đạt được bằng cách ly tâm. Kết tủa bởi amoni sulfat là kết quả của việc giảm độ hòa tan thay vì biến tính protein, do đó protein kết tủa có thể được hòa tan thông qua việc sử dụng [[Dung dịch đệm|bộ đệm]] tiêu chuẩn.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Wingfield|first=Paul T.|date = ngày 5 tháng 5 năm 2017 |title=Protein Precipitation Using Amoni sulfat|journal=Current Protocols in Protein Science|volume=13|issue=1|pages=A.3F.1-8|doi=10.1002/0471140864.psa03fs13|issn=1934-3655|pmc=4817497|pmid=18429073}}</ref> Kết tủa amoni sulfat cung cấp một phương tiện thuận tiện và đơn giản để phân đoạn các hỗn hợp protein phức tạp.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.encorbio.com/protocols/AM-SO4.htm|title=Ammonium Sulfate Calculator|year=2013|publisher=EnCor Biotechnology Inc.|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref>

Trong phân tích mạng cao su, các acid béo dễ bay hơi được phân tích bằng cách kết tủa cao su bằng dung dịch amoni sulfat 35%, để lại một chất lỏng trong đó acid béo dễ bay hơi được tạo ra trở lại bằng acid sulfuric và sau đó được chưng cất bằng hơi nước. Kết tủa chọn lọc với amoni sulfat, ngược lại với kỹ thuật kết tủa thông thường sử dụng acid acetic, không can thiệp vào việc xác định acid béo dễ bay hơi.<ref>Đặc điểm kỹ thuật tiêu chuẩn ASTM cho cao su cô đặc D 1076-06</ref>

=== Phụ gia thực phẩm ===
Là một phụ gia thực phẩm, amoni sulfat được [[Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ|Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm]] Hoa Kỳ coi là an toàn (GRAS),<ref>{{Chú thích web|url=http://www.fda.gov/Food/FoodIngredientsPackaging/GenerallyRecognizedasSafeGRAS/GRASSubstancesSCOGSDatabase/ucm260866.htm|title=Select Committee on GRAS Substances (SCOGS) Opinion:Amoni sulfat|date=ngày 16 tháng 8 năm 2011|publisher=U.S. [[Food and Drug Administration]]|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref> và tại Liên minh Châu Âu, nó được chỉ định bởi [[Số E|số]] E517. Nó được sử dụng như một chất điều chỉnh độ acid trong bột và bánh mì.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.panerabread.com/menu/nutrition/profile.php?id=17|title=Panera Bread › Menu & Nutrition › Nutrition Information Profile|archive-url=https://web.archive.org/web/20090819050107/http://www.panerabread.com/menu/nutrition/profile.php?id=17|archive-date=ngày 19 tháng 8 năm 2009|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.subway.com/subwayroot/menunutrition/Nutrition/frmUsIngredients.aspx|title=Official Subway Restaurants U.S. Products Ingredients Guide|archive-url=https://web.archive.org/web/20110814145734/http://www.subway.com/subwayroot/menunutrition/Nutrition/frmUsIngredients.aspx|archive-date=ngày 14 tháng 8 năm 2011|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref><ref>{{Chú thích báo|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/05/11/gross-ingredients-processed-foods_n_1510516.html?ref=mostpopular#s=967544|title=Gross Ingredients In Processed Foods|last=Sarah Klein|date=ngày 14 tháng 5 năm 2012|work=[[The Huffington Post]]|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref>

=== Công dụng khác ===
Amoni sulfat được sử dụng ở quy mô nhỏ trong điều chế các muối amoni khác, đặc biệt là amoni persulfat.

Amoni sulfatđược liệt kê là một thành phần của nhiều loại vắc-xin Hoa Kỳ theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/downloads/appendices/B/excipient-table-2.pdf|title=Vaccine Excipient & Media Summary|date=February 2012|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref>

== Chuẩn bị ==
Amoni sulfat được tạo ra bằng cách xử lý [[amonia]], thường là sản phẩm phụ từ [[Than cốc|lò than cốc]], với [[acid sulfuric]]:

: 2 NH<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>SO <sub>4</sub> → (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>SO <sub>4</sub>

Một hỗn hợp khí amonia và hơi nước được đưa vào lò phản ứng có chứa dung dịch amoni sulfat bão hòa và khoảng 2 đến 4% acid sulfuric tự do ở 60&nbsp;°C. Acid sulfuric đậm đặc được thêm vào để giữ cho dung dịch có tính acid và giữ lại mức acid tự do. Nhiệt của phản ứng giữ nhiệt độ lò phản ứng ở mức 60&nbsp;°C. Amoni sulfat dạng bột, khô có thể được hình thành bằng cách phun acid sulfuric vào buồng phản ứng chứa đầy [[Amonia|khí amonia]]. Nhiệt của phản ứng làm bay hơi tất cả [[nước]] có trong lò, tạo thành muối dạng bột. Khoảng 6000 triệu tấn amoni sulfat đã được sản xuất vào năm 1981.<ref name="Ullmann"/>

Amoni sulfat cũng được sản xuất từ [[thạch cao]] (CaSO<sub>4</sub> 2H<sub>2</sub>O). Thạch cao được chia nhỏ được thêm vào dung dịch amoni cacbonat. [[Calci cacbonat]] kết tủa dưới dạng chất rắn, để lại amoni sulfat trong dung dịch.

: (NH <sub>4)</sub> <sub>2</sub> CO <sub>3</sub> + CaSO <sub>4</sub> → (NH <sub>4)</sub> <sub>2</sub> SO <sub>4</sub> + CaCO <sub>3</sub>

Amoni sulfat tồn tại một cách tự nhiên như là mascagnite khoáng sản quý hiếm trong các fumarole núi lửa và do cháy than trên một số bãi rác.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.mindat.org/min-2584.html/|title=Mascagnite|publisher=Mindat|access-date =ngày 2 tháng 3 năm 2013}}</ref>

== Tính chất ==
Amoni sulfat trở thành [[sắt điện]] ở nhiệt độ dưới -49,5 &nbsp; °C. Ở nhiệt độ phòng, nó kết tinh trong [[Hệ tinh thể trực thoi|hệ]] thống [[Hệ tinh thể trực thoi|trực giao]], với kích thước tế bào là a = 7,729 &nbsp; Å, b = 10,560 &nbsp; Å, c = 5.951 &nbsp; Å. Khi được làm lạnh ở trạng thái sắt điện, tính đối xứng của tinh thể thay đổi thành nhóm không gian Pna2 <sub>1</sub>.<ref name="Okaya1958">{{Chú thích tạp chí|last=Okaya|first=Y.|last2=K. Vedam|last3=R. Pepinsky|year=1958|title=Non-isomorphism of ferroelectric phases ofAmoni sulfat andAmoni fluoberyllate|journal=Acta Crystallographica|volume=11|issue=4|pages=307–307|doi=10.1107/s0365110x58000803|issn=0365-110X}}</ref>

== Phản ứng ==
Amoni sulfat bị phân hủy khi đun nóng trên 250 &nbsp; °C, tạo thành amoni bisulfate. Làm nóng ở nhiệt độ cao hơn dẫn đến phân hủy thành [[amonia]], [[nitơ]], [[lưu huỳnh điôxit]] và nước.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Liu Ke-wei, Chen Tian-lang|year=2002|title=Studies on the thermal decomposition of Amoni sulfat|journal=Chemical Research and Application|language=zh|volume=14|issue=6|doi=10.3969/j.issn.1004-1656.2002.06.038}}</ref>

Là một muối của acid mạnh (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) và base yếu (NH<sub>3</sub>), dung dịch của nó có tính acid; pH của dung dịch 0,1 M là 5,5. Trong dung dịch nước, các phản ứng là các ion NH<sub>4</sub> <sup>+</sup> và SO<sub>4</sub><sup>−2</sup>.

Amoni sulfat tạo thành nhiều muối kép (amoni kim loại sulfat) khi dung dịch của nó được trộn với các dung dịch cân bằng của sulfat kim loại và dung dịch bị bay hơi chậm. Với các ion kim loại hóa trị ba, các [[Phèn|alum]] như FerricAmoni sulfat được hình thành. Các sulfat kim loại kép bao gồm amoni cobaltous sulfate, sắt diammonium sulfate, Amoni nickel sulfat được gọi là muối Tutton và amoni ceric sulfat.<ref name="Ullmann"/> Các sulfat kép khan của amoni cũng xảy ra trong họ Langbeinites.

== Pháp luật và kiểm soát ==
Trong tháng 11 năm 2009, lệnh cấm trên amoni sulfat, [[amoni nitrat]] và amoni nitrat calci trong phân bón đã được áp dụng trong các cựu Division Malakand -comprising các Upper Dir, Lower Dir, Swat, Chitral và Malakand huyện của [[Khyber Pakhtunkhwa|tỉnh Frontier Tây Bắc]] (NWFP) của [[Pakistan]], bởi chính phủ NWFP, sau các báo cáo rằng chúng đã được các chiến binh sử dụng để chế tạo thuốc nổ. Vào tháng 1 năm 2010, những chất này cũng bị cấm ở [[Afghanistan]] vì lý do tương tự.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.irinnews.org/Report/87937/PAKISTAN-Anti-terrorist-fertilizer-ban-hinders-farmers|title=PAKISTAN: ‘Anti-terrorist’ fertilizer ban hinders farmers|year=2010|publisher=IRIN Humanitarian News and Analysis|access-date =ngày 24 tháng 4 năm 2013}}</ref>

== Xem thêm ==

==Tham khảo==
{{tham khảo}}
== Đọc thêm ==

* Thuộc tính: UNIDO và Trung tâm phát triển phân bón quốc tế (1998), ''Sổ tay phân bón'', Nhà xuất bản học thuật Kluwer, {{ISBN|0-7923-5032-4}}.

== Liên kết ngoài ==

* Máy tính: sức [http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/surftens/surftens.php căng bề mặt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200222134012/http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/surftens/surftens.php |date=2020-02-22 }} và [http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/density/density_electrolyte.php mật độ, số mol và tỷ lệ mol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200222134007/http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/density/density_electrolyte.php |date=2020-02-22 }} của amoni sulfat

[[Thể loại:Phụ gia thực phẩm]]
[[Thể loại:Muối sulfat]]