Xem mã nguồn của Coaching

{{For|lý thuyết về coaching|Tâm lý học coaching}}
{{bài cùng tên|Huấn luyện}}
'''Huấn luyện (coaching)''' là một hình thức phát triển - trong đó một cá nhân có kinh nghiệm, được gọi là huấn luyện viên (coach), hỗ trợ một người khác (coachee) trong việc đạt được mục tiêu cá nhân hoặc nghề nghiệp cụ thể - thông qua [[đào tạo]] và hướng dẫn.<ref name="Passmore">{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=-_ADCwAAQBAJ|title=Excellence in Coaching: The Industry Guide|publisher=[[Kogan Page]]|year=2016|isbn=9780749474461|editor-last=Passmore|editor-first=Jonathan|edition=3rd|location=London; Philadelphia|oclc=927192333|orig-year=2006}}</ref>

Trong mối quan hệ coaching, huấn luyện viên (coach) là người sở hữu kinh nghiệm và chuyên môn sâu sắc hơn, đóng vai trò đưa ra lời khuyên và hướng dẫn quá trình học tập của coachee. Khác với cố vấn (mentoring), coaching chú trọng vào việc hoàn thành một số nhiệm vụ hoặc mục đích cụ thể, thay vì chỉ nhằm phục vụ mục tiêu phát triển tổng quát.<ref name="Passmore" /><ref name="Renton">{{chú thích sách|title=Coaching and Mentoring: What They are and How to Make the Most of Them|url=https://archive.org/details/coachingmentorin0000rent|last=Renton|first=Jane|publisher=[[Bloomberg Press]]|year=2009|isbn=9781576603307|location=New York|oclc=263978214}}</ref><ref>{{cite magazine|last=Chakravarthy|first=Pradeep|date=20 December 2011|title=The Difference Between Coaching And Mentoring|url=https://www.forbes.com/sites/infosys/2011/12/20/business-leadership-for-smarter-org-2/|access-date=4 July 2015|magazine=[[Forbes]]}}</ref>

{{TOC limit|3}}

== Xuất xứ ==
Thuật ngữ "huấn luyện viên" (coach) lần đầu tiên được sử dụng vào khoảng năm 1830 tại [[Đại học Oxford]]<ref name="etymonline">{{Citation|title=coach|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=coach|publisher=Online Etymology Dictionary|access-date=4 July 2015}}.</ref> để chỉ việc hướng dẫn quá trình học tập - phát triển của sinh viên. Khái niệm này sau đó xuất hiện trong lĩnh vực thể thao lần đầu vào năm 1861.<ref name="etymonline" />

== Lịch sử ==
Trong lịch sử, sự phát triển của coaching chịu ảnh hưởng của nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm giáo dục người lớn,<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=nOreDwAAQBAJ|title=The Global Business of Coaching: A Meta-Analytical Perspective|date=2020|publisher=Routledge|isbn=9780429884917|editor1-last=Lines|editor1-first=David|series=Routledge Studies in Human Resource Development|location=New York|chapter=A Meta-Analysis of Coaching: Re-tracing the Roots and Re-analysing the Coaching Story|quote=[...] Brock (2014: 116–119) identifies that coaching draws on the knowledge bases of adult education. [...] Neither Brock (2014) nor Grant (2005) establishes a causal link between adult education and the emergence of coaching. However, they both acknowledge the importance and relationship of different theories and knowledge bases to the work of a coach. This surfaces the practice of adopting established knowledge bases from the professions that existed prior to coaching.|access-date=26 July 2020|editor2-last=Evans|editor2-first=Christina}}</ref> Phong trào Tiềm năng Con người (Human Potential Movement) thập niên 1960,<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=QT0nAQAAQBAJ|title=A Guide to Third Generation Coaching: Narrative-Collaborative Theory and Practice|last1=Stelter|first1=Reinhard|publisher=[[Springer Science+Business Media]]|year=2012|isbn=9789400771864|location=Dordrecht|publication-date=2013|page=2|trans-title=Tredje generations coaching - En guide til narrativ-samskabende teori og praksis|quote=The history of coaching and coaching psychology can be traced back to two key roots: Sport psychology and the Human Potential Movement.|access-date=26 July 2020}}</ref> các nhóm đào tạo nâng cao nhận thức (Large-group awareness training - LGAT)<ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=72RhDwAAQBAJ|title=Professional Coaching: Principles and Practice|last1=Brock|first1=Vikki G.|date=2018|publisher=[[Springer Publishing]]|isbn=9780826180094|editor1-last=English|editor1-first=Susan|page=13–14|chapter=The Roots and Evolution of Coaching|quote=Several sources of connections that set the stage for coaching are: [...] Large Group Awareness training (LGAT) was the culmination of the shift to an awareness and responsibility perspective. Participants left meetings with limited support structures to change, though they had declarations, commitments, and enthusiasm.|access-date=26 July 2020|editor2-last=Sabatine|editor2-first=Janice Manzi|editor3-last=Brownell|editor3-first=Philip}}</ref> (ví dụ: Erhard Seminars Training), nghiên cứu về [[lãnh đạo]], [[phát triển cá nhân]] và các lĩnh vực [[Tâm lý học|tâm lý]].<ref name="CompleteHandbook">{{chú thích sách|title=The Complete Handbook of Coaching|publisher=[[Sage Publications]]|year=2018|isbn=9781473973046|editor1-last=Cox|editor1-first=Elaine|edition=3rd|place=Los Angeles; London|oclc=1023783439|orig-year=2010|editor2-last=Bachkirova|editor2-first=Tatiana|editor3-last=Clutterbuck|editor3-first=David}}</ref>

[[Đại học Sydney]] tổ chức đơn vị nghiên cứu tâm lý học huấn luyện đầu tiên trên thế giới vào tháng 1 năm 2000.<ref name=":2">{{chú thích web|url=https://www.icfaustralasia.com/Program/Speakers/Anthony-Grant|title=Anthony Grant|website=www.icfaustralasia.com|access-date=2019-05-05|archive-date=2019-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20190505130939/https://www.icfaustralasia.com/Program/Speakers/Anthony-Grant|url-status=dead}}</ref>

== Ứng dụng ==
Huấn luyện (coaching) được áp dụng trong đa dạng lĩnh vực - từ thể thao, biểu diễn ca nhạc, diễn xuất, kinh doanh, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, xây dựng mối quan hệ.

Bằng cách kết hợp các kỹ năng giao tiếp (trình bày mục tiêu, lắng nghe, đặt câu hỏi, giải thích, v.v...), huấn luyện viên đóng vai trò giúp khách hàng thay đổi quan điểm bản thân - từ đó khám phá các phương pháp tiếp cận khác nhau để đạt được mục tiêu.<ref>{{Citation|last=Cox|first=Elaine|title=Coaching Understood: a Pragmatic Inquiry into the Coaching Process|year=2013|place=Los Angeles; London|publisher=[[Sage Publications]]|isbn=9780857028259|oclc=805014954}}.</ref> Những kỹ năng này có thể được sử dụng trong hầu hết các loại hình huấn luyện. Theo nghĩa này, coaching là một dạng "nghề tổng hợp" có thể áp dụng để hỗ trợ khách hàng trong nhiều khía cạnh, từ chăm sóc sức khỏe, phát triển cá nhân, nghề nghiệp, thể thao, xã hội, gia đình, chính trị, tinh thần, v.v...<ref name="CompleteHandbook" />

=== Business coaching ===
Huấn luyện kinh doanh ('''business coaching''') là một loại hình phát triển nguồn nhân lực dành cho [[giám đốc điều hành]], ban quản lý, đội nhóm và lãnh đạo doanh nghiệp.<ref name="Blackman">{{chú thích tạp chí|last1=Blackman|first1=Anna|last2=Moscardo|first2=Gianna|last3=Gray|first3=David E.|date=2016|title=Challenges for the theory and practice of business coaching: a systematic review of empirical evidence|url=http://gala.gre.ac.uk/id/eprint/16329/3/16329%20GRAY_Business_Coaching_2016.pdf|journal=[[Human Resource Development Review]]|language=en|volume=15|issue=4|pages=459–486|doi=10.1177/1534484316673177|issn=1534-4843|s2cid=152097437}}</ref> Mục đích chính là cung cấp sự hỗ trợ, phản hồi và lời khuyên tích cực - trên cơ sở cá nhân hoặc đội nhóm - để cải thiện kỹ năng cá nhân trong môi trường kinh doanh, thay đổi hành vi thông qua đo lường tâm lý hoặc phản hồi 360 độ. Business coaching còn được biết đến với tên gọi executive coaching.<ref>{{chú thích tạp chí|last=Stern|first=Lewis R.|date=2004|title=Executive coaching: a working definition|url=http://opm.co.uk/wp-content/uploads/2012/09/Executive-coaching-definition-Stern043.pdf|journal=[[Consulting Psychology Journal: Practice and Research]]|volume=56|issue=3|pages=154–162|doi=10.1037/1065-9293.56.3.154|archive-url=https://web.archive.org/web/20150706123259/http://opm.co.uk/wp-content/uploads/2012/09/Executive-coaching-definition-Stern043.pdf|archive-date=6 July 2015|access-date=4 July 2015|url-status=dead}}</ref>

Nghiên cứu cho thấy huấn luyện kinh doanh góp phần tác động tích cực đến công tác cải thiện hiệu suất làm việc cũng như phát triển bản thân. Có một số khác biệt nhất định về hiệu quả mang lại giữa việc sử dụng huấn luyện viên nội bộ và bên ngoài doanh nghiệp.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Jones|first1=Rebecca J.|last2=Woods|first2=Stephen A.|last3=Guillaume|first3=Yves R. F.|date=June 2016|title=The effectiveness of workplace coaching: a meta-analysis of learning and performance outcomes from coaching|url=http://centaur.reading.ac.uk/74522/1/Jones%20et%20al%202016_JOOP.pdf|journal=[[Journal of Occupational and Organizational Psychology]]|volume=89|issue=2|pages=249–277|doi=10.1111/joop.12119}}</ref>

Trong môi trường doanh nghiệp, huấn luyện lãnh đạo đã được chứng minh góp phần tăng cường sự tự tin của nhân viên khi trình bày ý tưởng của riêng họ.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Wang|first1=Yanfei|last2=Yuan|first2=Chuqin|date=2017|title=Coaching leadership and employee voice behavior: a multilevel study|journal=[[Social Behavior and Personality]]|volume=45|issue=10|pages=1655–1664|doi=10.2224/sbp.6593}}</ref> Nghiên cứu đánh giá có hệ thống cũng cho thấy coaching có thể giúp giảm bớt căng thẳng tại nơi làm việc.<ref>{{chú thích tạp chí|last1=Gyllensten|first1=Kristina|last2=Palmer|first2=Stephen|date=July 2005|title=Can coaching reduce workplace stress?|journal=The Coaching Psychologist|volume=1|pages=15–17|citeseerx=10.1.1.465.4855}}</ref>

=== Career coaching ===
Trọng tâm của huấn luyện nghề nghiệp ('''career coaching''') là phát triển công việc và sự nghiệp.

=== Life coaching ===
Huấn luyện cuộc sống ('''life coaching''') là quá trình giúp coachee xác định và đạt được các mục tiêu cá nhân - thông qua việc phát triển các kỹ năng và thái độ cần thiết để trao quyền cho bản thân.<ref name="CompleteHandbook" /><ref>{{chú thích sách|title=Cognitive Behavioural Coaching: Distinctive Features|last=Neenan|first=Michael|publisher=[[Routledge]]|year=2018|isbn=9781351188555|editor1-last=Neenan|editor1-first=Michael|series=Coaching distinctive features|location=New York|doi=10.4324/9781351188555|oclc=1012616113}}</ref> Life coaching thường liên quan đến các vấn đề như cân bằng công việc - cuộc sống, thay đổi nghề nghiệp, và thường xảy ra bên ngoài môi trường làm việc.<ref>{{chú thích sách|title=Evidence-based Coaching, Vol. 1: Theory, Research and Practice from the Behavioural Sciences|last=Grant|first=Anthony M.|date=2005|publisher=Australian Academic Press|isbn=9781875378579|editor1-last=Cavanagh|editor1-first=Michael J.|location=Bowen Hills, Queensland|pages=1–12|chapter=What is evidence-based executive, workplace, and life coaching?|oclc=67766842|editor2-last=Grant|editor2-first=Anthony M.|editor3-last=Kemp|editor3-first=Travis}}</ref>

=== Sports coaching ===
Trong [[thể thao]], huấn luyện viên (coach) đóng vai trò giám sát và huấn luyện cho toàn đội nhóm cũng như cá nhân từng người chơi.

== Tiêu chuẩn hóa ==
Kể từ giữa thập niên 1990, các hiệp hội chuyên nghiệp về coaching như Hiệp hội Huấn luyện (Association for Coaching - AC), Hội đồng Cố vấn và Huấn luyện Châu Âu (European Mentoring and Coaching Council - EMCC), Hiệp hội Huấn luyện Quốc tế (International Association of Coaching - IAC) và [[Liên đoàn Huấn luyện Quốc tế]] (International Coach Federation - ICF) đã tiến hành phát triển hệ thống tiêu chuẩn đào tạo.<ref name="Passmore" />{{rp|287–312}}<ref name="Grant Cavanagh">{{chú thích sách|title=Designing Positive Psychology: Taking Stock and Moving Forward|last1=Grant|first1=Anthony M.|last2=Cavanagh|first2=Michael J.|date=2011|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=9780195373585|editor1-last=Sheldon|editor1-first=Kennon M.|location=Oxford; New York|pages=295–312|chapter=Coaching and Positive Psychology: Credentialing, Professional Status, and Professional Bodies|doi=10.1093/acprof:oso/9780195373585.003.0019|oclc=610144651|editor2-last=Kashdan|editor2-first=Todd B.|editor3-last=Steger|editor3-first=Michael F.|chapter-url=https://books.google.com/books?id=5itnDAAAQBAJ&pg=PA295}}</ref> Năm 2016, chuyên gia tâm lý Jonathan Passmore đã nhận định:<ref name="Passmore" /><blockquote>Mặc dù coaching đã trở thành một hoạt động phát triển được công nhận, nhưng đáng buồn là vẫn chưa có tiêu chuẩn hoặc thỏa thuận cấp phép nào được công nhận rộng rãi. Các tổ chức chuyên nghiệp đã và đang tiếp tục phát triển các tiêu chuẩn riêng của họ, nhưng việc thiếu quy định có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể tự gọi mình là huấn luyện viên. [...] Việc nghề coaching có cần đến một bộ quy định hay tiêu chuẩn thống nhất vẫn còn là một vấn đề gây tranh luận.</blockquote>Một trong những thách thức hàng đầu của coaching là nâng cao mức độ chuyên nghiệp, tiêu chuẩn và đạo [[đức]].<ref name="Grant Cavanagh" /> Để đáp ứng yêu cầu này, các cơ quan và tổ chức huấn luyện đã đưa ra các quy tắc đạo đức và tiêu chuẩn thành viên riêng biệt.<ref name="Passmore" />{{rp|287–312}}<ref>{{chú thích sách|title=Advancing Executive Coaching: Setting the Course for Successful Leadership Coaching|last1=Passmore|first1=Jonathan|last2=Mortimer|first2=Lance|date=2011|publisher=[[Jossey-Bass]]|isbn=9780470553329|editor1-last=Hernez-Broome|editor1-first=Gina|series=The Professional Practice Series|location=San Francisco|pages=205–227|chapter=Ethics in Coaching|oclc=635455413|access-date=19 July 2021|editor2-last=Boyce|editor2-first=Lisa A.|chapter-url=http://www.jonathanpassmore.com/resources/Ethics%20in%20Coaching%20-%20Passmore%20&%20Mortimer%202011.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20201203094918/http://www.jonathanpassmore.com/resources/Ethics%20in%20Coaching%20-%20Passmore%20%26%20Mortimer%202011.pdf|archive-date=3 December 2020|url-status=dead}}</ref> Tuy nhiên, vì không có đơn vị nào quản lý các cơ quan này, và bởi vì các huấn luyện viên không nhất thiết phải gia nhập các tổ chức đó, không có quy định chung về đạo đức và tiêu chuẩn trong lĩnh vực này.<ref name="Grant Cavanagh" /><ref>For example: {{chú thích web|url=http://coachfederation.org/about/landing.cfm?ItemNumber=854&navItemNumber=634|title=Code of Ethics|publisher=International Coach Federation|archive-url=https://web.archive.org/web/20140209161631/http://coachfederation.org/about/landing.cfm?ItemNumber=854&navItemNumber=634|archive-date=9 February 2014|access-date=13 May 2016}} And: {{chú thích web|url=http://www.nfhs.org/nfhs-for-you/coaches/coaches-code-of-ethics/|title=Coaches Code of Ethics|publisher=National Federation of State High School Associations|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317034840/http://nfhs.org/nfhs-for-you/coaches/coaches-code-of-ethics/|archive-date=17 March 2015|access-date=13 May 2016}}</ref>

Vào tháng 2 năm 2016, AC và EMCC đã đưa ra "Quy tắc đạo đức toàn cầu" cho toàn ngành.<ref>{{chú thích web|url=http://www.prweb.com/releases/2016/02/prweb13201905.htm|title=For Joint Release on 5th February 2016 - Global Code of Ethics for Coaches and Mentors|last1=Woods|first1=Declan|last2=Sleightholm|first2=David|date=5 February 2016|publisher=[[PRWeb]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20160208080737/http://www.prweb.com/releases/2016/02/prweb13201905.htm|archive-date=8 February 2016|access-date=13 May 2016}}</ref><ref>{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=yuAqDQAAQBAJ&pg=PA1|title=Values and Ethics in Coaching|last1=Iordanou|first1=Ioanna|last2=Hawley|first2=Rachel|last3=Iordanou|first3=Christiana|date=2017|publisher=[[Sage Publications]]|isbn=9781473919563|location=Thousand Oaks, CA|oclc=948548464}}</ref>{{rp|1}}

Khi hoạt động coaching ngày càng trở nên phổ biến,<ref>For example, membership in one coaching organization, the International Coach Federation, tripled between 2006 and 2016: {{chú thích web|url=https://www.marketplace.org/2016/02/25/world/business-coaching-business-booming|title=The business coaching industry is booming|last=Milne-Tyte|first=Ashley|date=25 February 2016|publisher=[[Marketplace (radio program)|Marketplace]]|access-date=4 December 2018}}</ref> hiều trường cao đẳng và đại học đã bắt đầu cung cấp các chương trình đào tạo huấn luyện viên được công nhận bởi một tổ chức chuyên nghiệp.<ref>For example, a list a programs accredited by the ICF: {{chú thích web|url=http://apps.coachfederation.org/eweb/dynamicpage.aspx?webcode=actpHourList|title=List of All Accredited Coaching Training Programs (ACTP): Hour List|publisher=[[International Coach Federation]]|access-date=4 July 2015}}</ref>

Một số nhà phê bình đánh giá coaching như một dạng liệu pháp tâm lý - nhưng không chịu ảnh hưởng bởi hạn chế pháp lý và quy định của nhà nước như đối với tư vấn tâm lý.<ref name="Grant Cavanagh" /><ref name="USAToday">{{chú thích báo|last=Guay|first=Jennifer|date=16 January 2013|title=Millennials Enter Growing, Controversial Field of Life Coaching|newspaper=[[USA Today]]|url=http://college.usatoday.com/2013/01/16/millennials-enter-growing-controversial-field-of-life-coaching/|url-status=dead|access-date=4 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731105833/http://college.usatoday.com/2013/01/16/millennials-enter-growing-controversial-field-of-life-coaching/|archive-date=31 July 2018}}</ref><ref name="NYTimes">{{Citation|last=Morgan|first=Spencer|title=Should a Life Coach Have a Life First?|date=27 January 2012|url=https://www.nytimes.com/2012/01/29/fashion/should-a-life-coach-have-a-life-first.html|newspaper=The New York Times|access-date=4 July 2015}}.</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.cbsnews.com/news/top-10-professional-life-coaching-myths/|title=Top 10 Professional Life Coaching Myths|last=Pagliarini|first=Robert|date=20 December 2011|work=[[CBS News]]|access-date=4 July 2015}}</ref> Do không có quy định cụ thể, những cá nhân không trải qua đào tạo chính thức hoặc không được cấp chứng chỉ có thể tự nhận là huấn luyện viên sức khỏe/ cuộc sống một cách hợp pháp.<ref>{{chú thích web|url=http://www.marketwatch.com/story/10-things-life-coaches-wont-tell-you-2014-09-05|title=10 Things Life Coaches Won't Tell You|last=O'Brien|first=Elizabeth|date=8 September 2014|publisher=[[MarketWatch]]|access-date=4 July 2015}}</ref>

== Số liệu thống kê ==
Một cuộc khảo sát năm 2004 với 2.529 thành viên ICF cho thấy 52,5% có công việc bán thời gian là huấn luyện viên - và kiếm được 30.000 đô la Mỹ hoặc ít hơn, trong khi 32,3% cho biết họ kiếm được ít hơn 10.000 đô la mỗi năm.<ref>Grant, A.M. & Zackon, R. (2004). Executive, workplace and life coaching: Findings from a large scale survey of International Coach Federation members. International Journal of Evidence-based Coaching and Mentoring, 2(2), 1–15.</ref>

Một cuộc khảo sát khác năm 2016 của ICF ghi nhận, trong số 53.000 huấn luyện viên chuyên nghiệp, hầu hết hoạt động ở [[Hoa Kỳ|Mỹ]]. Thu nhập trung bình là 51.000 đô la Mỹ và có thể lên tới hơn 100.000 đô la đối với huấn luyện viên chuyên nghiệp.<ref>{{chú thích web|url=https://coachfederation.org/app/uploads/2017/12/2016ICFGlobalCoachingStudy_ExecutiveSummary-2.pdf|title=2016 ICF Global Coaching Study: Executive Summary|website=coachfederation.org|access-date=10 July 2019}}</ref>

== Xem thêm ==
{{Div col}}
* {{annotated link|Phát triển bản thân}}
* {{annotated link|Self-help}}
{{div col end}}

== Chú thích ==
{{tham khảo|30em}}{{Wiktionary|life coach}}

[[Thể loại:Coaching| ]]
[[Thể loại:Tâm lý học giáo dục]]