Xem mã nguồn của Copernici

{{Thông tin nguyên tố hóa học
|number=112
|symbol=Cn
|name=copernici
|international name=copernicium
|pronounce=co-pơ-ni-xi
|left=[[roentgeni]]
|right=[[nihoni]]
|above=[[Thủy ngân|Hg]]
|below=(Uhb)
|series=kim loại chuyển tiếp
|group=12
|period=7
|block=d
|appearance=không rõ
|atomic mass=[285]
|electron configuration=&#91;[[radon|Rn]]&#93; 5f<sup>14</sup> 6d<sup>10</sup> 7s<sup>2</sup><br>''(dự đoán)''<br />
|electrons per shell=2, 8, 18, 32, 32, 18, 2 <br>''(dự đoán)''
|phase plain=không rõ
|oxidation states='''4''', 2<ref name="superheavy chemistry">{{Chú thích web|author=H. W. Gäggeler|title=Gas Phase Chemistry of Superheavy Elements|year=2007|pages=26–28|publisher=[[Paul Scherrer Institute]]|url=http://lch.web.psi.ch/files/lectures/TexasA&M/TexasA&M.pdf|ngày truy cập=2021-01-30|archive-date = ngày 20 tháng 2 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120220090755/http://lch.web.psi.ch/files/lectures/TexasA%26M/TexasA%26M.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name="Haire">{{chú thích sách|title=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements|url=https://archive.org/details/chemistryactinid00katz|editor1-last=Morss|editor2-first=Norman M.|editor2-last=Edelstein|editor3-last=Fuger|editor3-first=Jean|last=Haire|first=Richard G.|chapter=Transactinides and the future elements|publisher=[[Springer Science+Business Media]]|year=2006|page=[https://archive.org/details/chemistryactinid00katz/page/1675 1675]|isbn=1-4020-3555-1|location=[[Dordrecht]], [[Hà Lan]]|edition=3|ref=CITEREFHaire2006}}</ref>
|oxidation states comment=dự đoán theo [[thủy ngân]]
|covalent radius=122 ''(dự đoán)''<ref name="rsc">[http://www.rsc.org/periodic-table/element/112/copernicium Chemical Data. Copernicium - Cn], Hội Hóa học Hoàng gia</ref>
|CAS number=54084-26-3
|isotopes=
{{Elementbox isotopes decay | mn=285a | sym=Cn | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=29 s | dm= [[Phân rã alpha|α]] | de=9,15, 9,03?  | pn=281a | ps=Ds}}
{{Elementbox isotopes decay | mn=285b | sym=Cn ? | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=8,9 min | dm= [[Phân rã alpha|α]] | de=8,63 | pn=281b | ps=Ds ?}}
{{Elementbox isotopes decay | mn=284 | sym=Cn | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=97 ms | dm= SF | de=  | pn= | ps=}}
{{Elementbox isotopes decay2 | mn=283a | sym=Cn | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=4 s<ref name=bnl>[http://www.nndc.bnl.gov/chart/reCenter.jsp?z=112&n=171 Chart of Nuclides]. Brookhaven National Laboratory</ref> | dm1= 90% α | de1= 9,53, 9,32, 8,94 | pn1=279 | ps1=Ds | dm2 = 10% SF | de2 = |pn2 = |ps2 = }}
{{Elementbox isotopes decay | mn=283b | sym=Cn ?? | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=~ 7,0 min | dm= SF | de= | pn= | ps=}}
{{Elementbox isotopes decay | mn=282 | sym=Cn | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=0,8 ms | dm= SF | de=  | pn= | ps= }}
{{Elementbox isotopes decay | mn=281 | sym=Cn | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=97 ms | dm= α | de=10,31  | pn=277 | ps=Ds }}
{{Elementbox isotopes decay | mn=277 | sym=Cn | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|syn]] | hl=0,7 ms | dm= α | de= 11,45, 11,32 | pn=273 | ps=Ds}}
|isotopes comment=
}}

'''Copernici''' (phát âm như "co-pơ-ni-xi"; tên quốc tế: ''copernicium'') là một [[nguyên tố hóa học]] [[nguyên tố tổng hợp|tổng hợp]] [[phóng xạ]] với ký hiệu '''Cn''' và [[số nguyên tử]] 112. Nguyên tố này trước đây được IUPAC đặt tên theo hệ thống là '''ununbi''' (tiếng Anh: ''ununbium'', {{pron-en|uːnˈuːnbiəm|ununbium2009.ogg}}<ref>{{chú thích tạp chí|author=J. Chatt|journal=Pure Appl. Chem.|year=1979|volume=51|pages=381–384|title=Recommendations for the Naming of Elements of Atomic Numbers Greater than 100|doi=10.1351/pac197951020381}}</ref> {{respell|'''oo'''n|'''OO'''N|bee-əm}}), với ký hiệu '''Uub'''. Nó được tổng hợp đầu tiên năm 1996 bởi {{lang|de|[[Gesellschaft für Schwerionenforschung]] (GSI)}}, và được đặt tên theo tên nhà thiên văn học [[Nicolaus Copernicus]].

Copernixi hiện tại là [[nguyên tố siêu urani|nguyên tố được đánh số cao thứ ba]] đã được IUPAC chính thức công nhận. Đồng vị bền nhất được phát hiện cho đến nay là <sup>285</sup>Cn có chu kỳ bán rã ≈30 giây, mặc dù có dấu hiệu cho thấy <sup>285</sup>Cn có thể có [[đồng phân hạt nhân]] với chu kỳ bán rã lâu hơn 8,9 phút. Tổng số có khoảng 75 nguyên tử copernixi đã được tổng hợp dùng nhiều phản ứng hạt nhân khác nhau.<ref>See references in this article relating to <sup>277</sup>Cn, <sup>282</sup>Cn and <sup>283</sup>Cn, as well as references in [[flerovi|ununquadium]], [[livermori|ununhexium]] và [[ununocti]]um regarding observed daughter nuclei</ref> Các thí nghiệm gần đây đề xuất rằng copernixi ứng xử giống như một [[nguyên tố nhóm 12]] đặc trưng, thể hiện các tính chất của một kim loại dễ bay hơi.<ref name=07Ei01>{{chú thích tạp chí|title=Chemical Characterization of Element 112|author=R. Eichler|journal=[[Nature (tạp chí)|Nature]]|year=2007|volume=447|pages=72–75 |doi=10.1038/nature05761|pmid=17476264|last1=Eichler|first1=R | last2=Aksenov |first2=NV |last3=Belozerov |first3=AV|last4=Bozhikov|first4=GA|last5=Chepigin|first5=VI|last6=Dmitriev |first6=SN|last7=Dressler|first7=R|last8=Gäggeler|first8=HW |last9=Gorshkov |first9=VA |issue=7140 }}</ref>

== Lịch sử ==
=== Phát hiện ===
Copernixi được tổng hợp ngày 9 tháng 2 năm 1996 tại [[Gesellschaft für Schwerionenforschung]] (GSI) ở [[Darmstadt]], [[Đức]] bởi Sigurd Hofmann, [[Victor Ninov]] và nnk.<ref name=96Ho01/> Nguyên tố này được tạo ra bằng cách bắn hạt nhân [[chì]]-208 bằng hạt nhân [[kẽm]]-70 được gia tốc trong [[máy gia tốc ion]] nặng. Một nguyên tử (nguyên tử thứ 2 sau đó đã bị bác bỏ) của copernixi được tạo ra với số khối 277.<ref name=96Ho01>{{chú thích tạp chí|title=The new element 112|journal=[[Zeitschrift für Physik]]: A Hadrons and Nuclei|author=S. Hofmann|volume=354|issue=1|year=1996|pages=229–230|doi=10.1007/BF02769517 }}</ref>

:{{su|p=208|b=82|a=r}}Pb + {{su|p=70|b=30}}Zn → {{su|p=278|b=112}}Cn → {{su|p=277|b=112}}Cn + {{su|p=1|b=0}}n

Tháng 5 năm 2000, GSI lặp lại thành công thí nghiệm tổng hợp thêm một nguyên tử Cn-277.<ref>{{chú thích tạp chí|title=New Results on Element 111 and 112|author=Hofmann|journal=[[European Physical Journal]] A Hadrons and Nuclei|year=2002|volume=14|issue=2|pages=147–57|doi=10.1140/epja/i2001-10119-x }}</ref><ref>{{chú thích tạp chí|url=http://www.gsi.de/informationen/wti/library/scientificreport2000/Nuc_St/7/ar-2000-z111-z112.pdf|title=New Results on Element 111 and 112|author=Hofmann|journal=GSI Scientific Report|year=2000|volume=2000|access-date = ngày 7 tháng 9 năm 2010 |archive-date = ngày 27 tháng 2 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080227134031/http://www.gsi.de/informationen/wti/library/scientificreport2000/Nuc_St/7/ar-2000-z111-z112.pdf|url-status=dead}}</ref>
Phản ứng này được lặp lại tại [[RIKEN]] dùng GARIS năm 2004 để tổng hợp thêm hai nguyên tử nữa và xác định dữ liệu phân rã theo như thông báo của nhóm GSI.<ref>{{cite conference|conference=Exotic Nuclei (EXON2004)|book-title=Proceedings of the International Symposium|date=2004|publisher=World Scientific|title=Decay of an Isotope <sup>277</sup>112 produced by <sup>208</sup>Pb + <sup>70</sup>Zn reaction|pages=188–191|author=K. Morita|doi=10.1142/9789812701749_0027}}</ref>

IUPAC/IUPAP Joint Working Party (JWP) xem xét tuyên bố phát hiện của nhóm GSI năm 2001<ref>{{chú thích tạp chí|journal=[[Pure Appl. Chem.]]|volume=73|issue=6|pages=959–967|year=2001|title=On the Discovery of the Elements 110–112|format=IUPAC Technical Report|url=http://www.iupac.org/publications/pac/2001/pdf/7306x0959.pdf|doi=10.1351/pac200173060959|author1=Karol, P. J|author2=Nakahara, H|author3=Petley, B. W|author4=Vogt, E}}</ref> và 2003.<ref>{{chú thích tạp chí|journal=[[Pure Appl. Chem.]]|volume=75|issue=10|pages=1061–1611|year=2003|title=On the Claims for Discovery of Elements 110, 111, 112, 114, 116 and 118|format=IUPAC Technical Report|url=http://www.iupac.org/publications/pac/2003/pdf/7510x1601.pdf|doi=10.1351/pac200375101601|author1=Karol, P. J|author2=Nakahara, H|author3=Petley, B. W|author4=Vogt, E}}</ref> Trong cả hai trường hợp, họ thấy rằng chưa có đủ bằng chứng để chứng minh cho tuyên bố của nhóm nghiên cứu. Điều này chủ yếu liên quan đến sự mâu thuẫn dữ liệu phân rã đối với đồng vị đã được biết đến là <sup>261</sup>Rf. Tuy nhiên, giữa năm 2001 và 2005, nhóm GSI đã nghiên cứu phản ứng <sup>248</sup>Cm(<sup>26</sup>Mg,5n)<sup>269</sup>Hs, và đã có thể xác nhận dữ liệu phân rã đối với <sup>269</sup>Hs và <sup>261</sup>Rf. Người ta phát hiện rằng dữ liệu hiện hữu về <sup>261</sup>Rf là của một đồng phân,<ref>{{Chú thích web|nhà xuất bản=[[Paul Scherrer Institute]]|tác giả 1=R. Dressler; A. Türler|tiêu đề=Evidence for Isomeric States in <sup>261</sup>Rf|url=http://lch.web.psi.ch/pdf/anrep01/B-02heavies.pdf|work=Annual Report 2001|năm=2001}}{{Liên kết hỏng|date = ngày 12 tháng 2 năm 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> mà bây giờ là <sup>261a</sup> Rf.

Tháng 5 năm 2009, JWP thông báo các tuyên bố về việc phát hiện nguyên tố thứ 112 lần nữa và chính thức công nhận nhóm GSI đã phát hiện ra nguyên tố này.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.gsi.de/portrait/Pressemeldungen/10062009-1_e.html |ngày truy cập=2010-09-07 |tựa đề=Bản sao đã lưu trữ |archive-date = ngày 20 tháng 7 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090720030035/http://www.gsi.de/portrait/Pressemeldungen/10062009-1_e.html |url-status=dead }}</ref> Quyết định này dựa trên các xác nhận gần đây về tính chất phân rã của hạt nhân con cũng như các thí nghiệm xác minh tại RIKEN.<ref>{{chú thích tạp chí|journal=[[Pure Appl. Chem.]]|year=2009|title=Discovery of the element with atomic number 112|format=IUPAC Technical Report|url=http://media.iupac.org/publications/pac/asap/pdf/PAC-REP-08-03-05.pdf|doi=10.1351/PAC-REP-08-03-05|volume=81|page=1331|author1=Barber, R.C|author2=Gaeggeler, H.W|author3=Karol, P.J|author4=Nakahara, H|author5=Vardaci, E|author6=Vogt, E|access-date = ngày 7 tháng 9 năm 2010 |archive-date = ngày 17 tháng 6 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090617132330/http://media.iupac.org/publications/pac/asap/pdf/PAC-REP-08-03-05.pdf|url-status=dead}}</ref>

=== Đặt tên ===
Sau khi công nhận phát hiện của họ, IUPAC yêu cầu nhóm GSI đề xuất tên gọi cho ununbi.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2009/06/090611210039.htm|tiêu đề=New Chemical Element In The Periodic Table|nhà xuất bản=www.sciencedaily.com}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí|doi=10.1351/PAC-REP-08-03-05|title=Discovery of the element with atomic number 112 (IUPAC Technical Report)|year=2009|last1=Barber|first1=Robert C.|last2=Gäggeler|last3=Karol|last4=Nakahara|last5=Vardaci|last6=Vogt|journal=Pure and Applied Chemistry|volume=81|page=1331}}</ref> Ngày 14 tháng 7 năm 2009, họ đề xuất ''copernixi'' với ký hiệu Cp, theo tên [[Nicolaus Copernicus]] "để vinh danh nhà khoa học lỗi lạc, người đã làm thay đổi nhận thức của thế giới."<ref>{{Chú thích web|url=http://www.gsi.de/portrait/Pressemeldungen/14072009_e.html|ngày tháng=ngày 14 tháng 7 năm 2009|tiêu đề=Element 112 shall be named "copernicium"|nhà xuất bản=www.gsi.de|ngày truy cập=2010-09-07|archive-date = ngày 19 tháng 8 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819124919/http://www.gsi.de/portrait/Pressemeldungen/14072009_e.html|url-status=dead}}</ref> IUPAC đã trì hoãn việc công nhận tên chính thức, trong khi chờ các kết quả trong sáu tháng thảo luận trong cộng đồng khoa học.<ref name="bbc 20090716">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/8153596.stm New element named 'copernicium'], BBC News, Thu 16 tháng 7 năm 2009</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.iupac.org/web/nt/2009-07-21_Naming_Element_112|tiêu đề=News: Start of the Name Approval Process for the Element of Atomic Number 112|nhà xuất bản=IUPAC|ngày truy cập=2010-09-07|archive-date=2010-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20101125133714/http://iupac.org/web/nt/2009-07-21_Naming_Element_112|url-status=dead}}</ref>

Cách đánh vần thay thế đã được đề xuất như "copernicum", "copernium", và "kopernikium" (Kp), và Hofmann nói rằng nhóm nghiên cứu đã thảo luận có khả năng là "copernicum" hay "kopernikum", nhưng họ đã đồng ý chọn "copernicium" để tuân thủ theo các nguyên tắc hiện tại của IUPAC, theo đó chỉ cho phép phần tiếp hậu tố ''-ium'' cho nguyên tố mới.<ref>private email from Hofmann</ref>

Tuy nhiên, người ta chỉ ra rằng ký hiệu Cp có quan hệ trước đây với tên ''cassiopeium'' (cassiopium), mà hiện nay gọi là [[luteti]] (Lu).<ref>{{chú thích tạp chí|title=The need for a fresh symbol to designate copernicium|author=Juris Meija|journal=[[Nature (tạp chí)|Nature]]|year=2009|volume=461|page=341|doi=10.1038/461341c|pmid=19759598|last1=Meija|first1=J|issue=7262}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Lu |tiêu đề=71. Lutetium - Elementymology & Elements Multidict |nhà xuất bản=Elements.vanderkrogt.net |ngày tháng= |ngày truy cập = ngày 22 tháng 2 năm 2010}}</ref> Hơn thế nữa, ký hiệu Cp cũng được dùng trong [[hóa hữu cơ kim loại]] để biểu thị các phối tử [[cyclopentadien]]. Vì lý do đó, IUPAC không cho phép sử dụng Cp làm ký hiệu tương lai, khiến nhóm GSI chọn ký hiệu thay thế là Cn. Ngày 19 tháng 2 năm 2010, kỷ niệm sinh nhật thứ 537 của Copernicus, IUPAC chính thức chấp nhận tên và ký hiệu theo đề xuất.<ref>{{Chú thích web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8153596.stm |tiêu đề=Science & Environment &#124; New element named 'copernicium' |nhà xuất bản=BBC News |ngày tháng = ngày 16 tháng 7 năm 2009 |ngày truy cập = ngày 22 tháng 2 năm 2010}}</ref><ref>{{Chú thích web |url=http://www.iupac.org/web/nt/2010-02-20_112_Copernicium |tiêu đề=[IUPAC&#93;Element 112 is Named Copernicium |doi=10.1351/PAC-REP-08-03-05 |nhà xuất bản=iupac.org |ngày tháng= |ngày truy cập=ngày 22 tháng 2 năm 2010 |archive-date=2010-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100224054826/http://www.iupac.org/web/nt/2010-02-20_112_Copernicium |url-status=dead }}</ref>

== Tham khảo ==
{{Clear}}
{{Tham khảo|colwidth=30em}}

== Liên kết ngoài ==
{{Wiktionary|copernicium}}
{{Commons|copernicium}}
* [http://www.webelements.com/copernicium/ WebElements.com: Copernicium]

{{Bảng tuần hoàn thu gọn}}

[[Thể loại:Copernixi| ]]
[[Thể loại:Nguyên tố hóa học]]
[[Thể loại:Kim loại chuyển tiếp]]
[[Thể loại:Nguyên tố tổng hợp]]
[[Thể loại:Vật lý hạt nhân]]