Xem mã nguồn của Phân ngành Sáu chân

{{Bảng phân loại
| fossil_range = {{Fossil range|411|0|ref=<ref name=Gaunt2002>{{chú thích tạp chí | author=Gaunt M. W. |others=Miles M. A. | date=ngày 1 tháng 5 năm 2002 | title=An Insect Molecular Clock Dates the Origin of the Insects and Accords with Palaeontological and Biogeographic Landmarks | journal=Molecular Biology and Evolution | volume=19 | pages=748–761 | issn=1537-1719 | url=http://www.mbe.oupjournals.org/cgi/content/abstract/19/5/748 | access-date=ngày 14 tháng 7 năm 2007 | pmid=11961108 | issue=5 | archive-date = ngày 20 tháng 3 năm 2005 | archive-url=https://web.archive.org/web/20050320010953/http://mbe.oupjournals.org/cgi/content/abstract/19/5/748 }}</ref><ref name="Wang2016">{{chú thích tạp chí | last1=Wang | first1=Yan-hui | last2=Engel | first2=Michael S. | last3=Rafael | first3=José A. | last4=Wu | first4=Hao-yang | last5=Rédei | first5=Dávid | last6=Xie | first6=Qiang | last7=Wang | first7=Gang | last8=Liu | first8=Xiao-guang | last9=Bu | first9=Wen-jun | date=2016 | title=Fossil record of stem groups employed in evaluating the chronogram of insects (Arthropoda: Hexapoda) | journal=Scientific Reports | volume=6 | issue= | page=38939 | doi=10.1038/srep38939 | pmid=27958352 | pmc=5154178}}</ref>}}
| image = diptera_01gg.jpg
| image_caption = Một con [[Họ Ruồi xám|ruồi xám]]
| regnum = [[Động vật|Animalia]]
| subregnum = [[Eumetazoa]]
| superphylum = [[Động vật lột xác|Ecdysozoa]]
| phylum = [[Động vật Chân khớp|Arthropoda]]
| subphylum = '''Hexapoda'''
| subphylum_authority = [[Pierre André Latreille|Latreille]], 1825<ref>{{chú thích web | url=https://www.gbif.org/species/112710209 | title=Hexapods - Hexapoda | last= | language=en | access-date= | archive-date = ngày 21 tháng 2 năm 2017 | archive-url=https://web.archive.org/web/20170221110016/http://www.gbif.org/species/112710209 | url-status=dead }}</ref>
| subdivision_ranks = Lớp và bộ
| subdivision =
* Lớp [[Côn trùng|Insecta]] (côn trùng, Ectognatha)
* Lớp [[Entognatha]] (cận ngành)
}}
'''Phân ngành Sáu chân''' (danh pháp khoa học: '''''Hexapoda''''', từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là 6 chân) là một phân ngành động vật thuộc ngành [[Động vật Chân khớp]], bao gồm các loài [[côn trùng]] và 3 nhóm nhỏ gồm các loài chân khớp giống như côn trùng và không có cánh là [[Collembola]], [[Protura]], và [[Diplura (bộ)|Diplura]] (cả ba nhóm này từng được xem là côn trùng).

Chúng đôi khi được gộp cùng [[phân ngành Nhiều chân|Myriapoda]], tạo thành nhóm gọi là [[Uniramia]] hay Atelocerata.<ref>{{chú thích web | url=https://www.geol.umd.edu/~tholtz/G331/lectures/331arthr3.html | title=GEOL 331 Principles of Paleontology | last= | first= | date= | website=www.geol.umd.edu | access-date=}}</ref> tuy nhiên các bằng chứng gen gần đây cho thấy dường như quan hệ họ hàng giữa động vật sáu chân và [[động vật giáp xác]] là gần hơn.<ref>{{chú thích tạp chí | author=Giribet G., Edgecombe, G. D. và Wheeler W. C. | year=2001 | title= Arthropod phylogeny based on eight molecular loci and morphology | journal=[[Nature (tạp chí)|Nature]] | pmid=11557979 | volume=413 | issue=6852 | pages=157–161 | doi= 10.1038/35093097}}</ref><ref>{{chú thích web | url=http://palaeos.com/metazoa/arthropoda/hexapoda/hexapoda.html | title=Palaeos Arthropods: Hexapoda | last=Kazlev | first=M. Alan | date= | website=palaeos.com | access-date=}}</ref><ref>{{chú thích báo | url=http://bioteaching.com/how-do-insects-breathe-an-outline-of-the-tracheal-system/ | title=How do insects breathe? An outline of the tracheal system {{!}} Teaching Biology | last= | first= | date=ngày 26 tháng 11 năm 2012 | newspaper=Teaching Biology | access-date= | work= | language=en-GB | via= | archive-date=2020-08-01 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200801183459/http://bioteaching.com/how-do-insects-breathe-an-outline-of-the-tracheal-system/ | url-status=dead }}</ref><ref>{{Chú thích tạp chí | last=Regier | first=J. C. | last2=Shultz | first2=J. W. | last3=Kambic | first3=R. E. | date = ngày 22 tháng 2 năm 2005 | title=Pancrustacean phylogeny: hexapods are terrestrial crustaceans and maxillopods are not monophyletic | journal=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences | language=en | volume=272 | issue=1561 | pages=395–401 | doi=10.1098/rspb.2004.2917 | pmc=1634985 | pmid=15734694}}</ref>

Hexapoda được đặt tên như vậy là do đặc trưng khác biệt nhất của chúng: Phần ngực hợp nhất với 3 đôi chân (6 chân). Phần lớn các loài chân khớp trong các nhóm khác đều có hơn 3 cặp chân.

== Hình thái ==

== Tiến hóa và quan hệ họ hàng ==
Phân tích phân tử gợi ý rằng Hexapoda đã rẽ nhánh ra khỏi nhóm chị em của nó là [[Anostraca]] vào khoảng đầu [[kỷ Silur]] (440 Ma) - trùng với sự xuất hiện của [[thực vật có mạch]] trên cạn.<ref name=Gaunt2002 />

Biểu đồ vẽ theo Kjer ''et al.'' (2016):<ref name=Kjer>{{Chú thích tạp chí |last1=Kjer |first1=Karl M. |last2=Simon |first2=Chris |last3=Yavorskaya |first3=Margarita |last4=Beutel |first4=Rolf G. |date=2016 |title=Progress, pitfalls and parallel universes: a history of insect phylogenetics |journal=Journal of the Royal Society Interface |volume=13 |issue=121 |page=121 |doi=10.1098/rsif.2016.0363 |pmid=27558853 |name-list-style=amp|pmc=5014063 }}</ref>
{{clade|style=line-height:90%
|label1=&nbsp;'''Hexapoda'''&nbsp;
|1={{clade
 |1={{clade
 |1=[[Collembola]]
 |2=[[Protura]]
 }}
 |2={{clade
 |1=[[Diplura]]
 |label2=[[Côn trùng|Ectognatha]]
 |2={{clade
  |1=[[Archaeognatha]]
  |2={{clade
  |1=[[Zygentoma]]
  |2=[[Pterygota]]
  }}
  }}
 }}
 }}
}}

== Xem thêm ==
==Chú thích==
{{tham khảo|30em}}

==Liên kết ngoài==
{{Portal|Arthropods}}
* {{Wikispecies nội dòng|Hexapoda}}
* {{Thể loại Commons nội dòng|Hexapoda}}
{{Wikibooks|Dichotomous Key/Hexapoda|Dichotomous key to the Hexapoda}}
* {{chú thích web |url=http://tolweb.org/tree?group=Hexapoda&contgroup=Arthropoda |publisher=[[Tree of Life Web Project]] |title=Hexapoda. Insects, springtails, diplurans, and proturans |ngày truy cập=2012-02-09 |archive-date=2020-10-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201021194254/http://tolweb.org/tree?group=Hexapoda&contgroup=Arthropoda |url-status=dead }}
{{Ngành Chân khớp}}
{{Động vật}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Taxonbar|from=Q105146}}

[[Thể loại:Phân ngành Sáu chân| ]]
{{Animalia-stub}}