Xem mã nguồn của Techneti

{{Elementbox
|name=Tecneti
|pronounce=Tếch-nê-ti
|number=43
|symbol=Tc
|left=[[Molypden]]
|right=[[Rutheni]]
|above=[[Mangan|Mn]]
|below=[[Rheni|Re]]
|series=Kim loại chuyển tiếp
|series comment=
|group=7
|period=5
|block=d
|series color=
|phase color=
|appearance=Ánh kim xám bóng
|image name=Technetium-sample-cropped.jpg
|image alt=
|image size=
|image name comment=
|image name 2=
|image name 2 comment=
|atomic mass=98
|atomic mass 2=0 
|atomic mass comment=
|electron configuration=<nowiki>[</nowiki>[[Krypton|Kr]]<nowiki>]</nowiki> 4d<sup>5</sup> 5s<sup>2</sup>
|electrons per shell=2, 8, 18, 13, 2
|color=Ánh kim xám bóng
|phase=Chất rắn
|phase comment=
|density gplstp=
|density gpcm3nrt=11
|density gpcm3mp=
|melting point K=2430
|melting point C=2157
|melting point F=3915
|boiling point K=4538
|boiling point C=4265
|boiling point F=7709
|triple point K=
|triple point kPa=
|critical point K=
|critical point MPa=
|heat fusion=33.29
|heat vaporization=585,2
|heat capacity=24,27
|vapor pressure 1=2727
|vapor pressure 10=2998
|vapor pressure 100=3324
|vapor pressure 1 k=3726
|vapor pressure 10 k=4234
|vapor pressure 100 k=4894
|vapor pressure comment=(Ngoại suy)
|crystal structure=Lục phương
|oxidation states='''7''', 6, 5, '''4''', 3<ref>{{chú thích web|url=http://openmopac.net/data_normal/technetium(iii)%20triiodide_jmol.html|title=Technetium: technetium(III) iodide compound data|access-date=ngày 10 tháng 12 năm 2007|publisher=OpenMOPAC.net|archive-date = ngày 6 tháng 3 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080306031601/http://openmopac.net/data_normal/technetium(iii)%20triiodide_jmol.html}}</ref>, 2, 1<ref>{{chú thích web|url=http://www.openmopac.net/data_normal/tcfr_jmol.html|title=Technetium: technetium(I) fluoride compound data|access-date=ngày 10 tháng 12 năm 2007|publisher=OpenMOPAC.net|archive-date = ngày 3 tháng 2 năm 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080203113550/http://www.openmopac.net/data_normal/tcfr_jmol.html}}</ref>, -1, -3
|oxidation states comment=[[Acid]] mạnh
|electronegativity=1,9
|number of ionization energies=3
|1st ionization energy=702
|2nd ionization energy=1470
|3rd ionization energy=2850
|atomic radius=[[1 E-10 m|136]]
|atomic radius calculated=
|covalent radius=[[1 E-10 m|147±7]]
|Van der Waals radius=
|magnetic ordering=[[Thuận từ]]
|electrical resistivity=
|electrical resistivity at 0=
|electrical resistivity at 20=
|thermal conductivity=50,6
|thermal conductivity 2=
|thermal diffusivity=
|thermal expansion=
|thermal expansion at 25=
|speed of sound=
|speed of sound rod at 20=16.200
|speed of sound rod at r.t.=
|Young's modulus=
|Shear modulus=
|Bulk modulus=
|Poisson ratio=
|Mohs hardness=
|Vickers hardness=
|Brinell hardness=
|CAS number=7440-26-8
|isotopes=
{{Elementbox_isotopes_decay3 | mn=95[[Đồng phân hạt nhân|m]] | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|Tổng hợp]] | hl=61,96 [[ngày]]
 | dm1=[[Bắt giữ electron|ε]] | de1=- | pn1=95 | ps1=[[molypden|Mo]]
 | dm2=[[Tia gamma|γ]] | de2=0.204, 0.582,<br />0.835 | pn2= | ps2=-
 | dm3=[[Chuyển đổi đồng phân|IT]] | de3=0.0389, [[chuyển đổi electron|e]] | pn3=95 | ps3=Tc }}
{{Elementbox_isotopes_decay2 | mn=96 | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|Tổng hợp]] | hl=4,3 [[ngày]]
 | dm1=[[Bắt giữ electron|ε]] | de1=- | pn1=96 | ps1=[[molypden|Mo]]
 | dm2=[[Tia gamma|γ]] | de2=0.778, 0.849,<br />0.812 | pn2= | ps2=- }}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=97 | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|Tổng hợp]] | hl=4,2×10<sup>6</sup> [[năm]]
 | dm=[[Bắt giữ electron|ε]] | de=- | pn=97 | ps=[[molypden|Mo]] }}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=97[[Đồng phân hạt nhân|m]] | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|Tổng hợp]] | hl=91 [[ngày]]
 | dm=[[Chuyển đổi đồng phân|IT]] | de=0.965, [[Chuyển đổi electron|e]] | pn=97 | ps=Tc }}
{{Elementbox_isotopes_decay2 | mn=98 | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|Tổng hợp]] | hl=4,2×10<sup>6</sup> [[năm]]
 | dm1=[[Phân rã beta|β<sup>-</sup>]] | de1=0.4 | pn1=98 | ps1=[[rutheni|Ru]]
 | dm2=[[Tia gamma|γ]] | de2=0.745, 0.652 | pn2= | ps2=- }}
{{Elementbox_isotopes_decay | mn=99 | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ vết|Vết]] | hl=2,111×10<sup>5</sup> [[năm]]
 | dm=[[Phân rã beta|β<sup>-</sup>]] | de=0.294 | pn=99 | ps=[[rutheni|Ru]] }}
{{Elementbox_isotopes_decay2 | mn=99[[Đồng phân hạt nhân|m]] | sym=Tc
 | na=[[Đồng vị phóng xạ tổng hợp|Tổng hợp]] | hl=6,01 [[giờ]]
 | dm1=[[Chuyển đổi đồng phân|IT]] | de1=0.142, 0.002 | pn1=99 | ps1=Tc
 | dm2=[[Tia gamma|γ]] | de2=0.140 | pn2= | ps2=- }}
}}
'''Tecneti''' ([[latinh|tiếng La tinh]]: '''''Technetium''''') là [[nguyên tố hóa học]] có nguyên tử lượng và số nguyên tử nhỏ nhất trong số các nguyên tố không có [[đồng vị]] ổn định nào. Trên [[Trái Đất]], nó là nguyên tố được con người phát hiện ra nhờ tổng hợp. Nó có [[số nguyên tử]] 43 và ký hiệu '''Tc'''. Các tính chất hóa học của [[kim loại chuyển tiếp]] màu xám bạc và kết tinh này là trung gian giữa [[rheni]] và [[mangan]]. [[Đồng phân hạt nhân]] bức xạ gama và có chu kỳ sống ngắn Tc<sup>99m</sup> được sử dụng trong [[y học hạt nhân]] cho nhiều loại thử nghiệm chẩn đoán lâm sàng. Tc<sup>99</sup> được sử dụng như là nguồn chứa các [[hạt beta]] không chứa [[tia gamma]]. Các [[ion]] [[pertecnetat]] (TcO<sub>4</sub><sup>-</sup>) có thể được sử dụng như là tác nhân ức chế mạnh sự ăn mòn [[anôt]] cho [[thép]] mềm trong các hệ thống làm lạnh khép kín.

Trước khi nguyên tố này được phát hiện thì nhiều tính chất của nguyên tố số 43 đã được [[Dmitri Ivanovich Mendeleev|D.I Mendeleev]] dự báo. Mendeleev nhận thấy có lỗ hổng trong [[bảng tuần hoàn]] của ông và gọi nguyên tố ở vị trí này là ''ekamangan''. Năm 1937, đồng vị Tc<sup>97</sup> trở thành nguyên tố chủ yếu là nhân tạo đầu tiên được sản xuất, vì thế mà có tên gọi của nó (từ [[tiếng Hy Lạp]] ''τεχνητός'' nghĩa là "nhân tạo"). Phần lớn tecneti sản xuất trên Trái Đất là phụ phẩm của [[phân hạch hạt nhân|phân hạch]] [[urani|U]]<sup>235</sup> trong các [[lò phản ứng hạt nhân]] và được giải phóng từ các [[chu trình nhiên liệu hạt nhân|thanh nhiên liệu hạt nhân]]. Không có đồng vị nào của tecneti có [[chu kỳ bán rã]] dài hơn 4,2 triệu năm (Tc<sup>98</sup>), vì thế sự phát hiện ra nó trong các [[sao khổng lồ đỏ]] vào năm 1952 đã hỗ trợ cho học thuyết cho rằng các ngôi sao có thể sản sinh ra các nguyên tố nặng. Trên Trái Đất, tecneti có ở dạng dấu vết nhưng có thể đo đạc được như là sản phẩm của [[phân hạch ngẫu nhiên]] trong quặng urani hay do [[bắt neutron]] trong các quặng [[molypden]].

== Đặc trưng ==
Tecneti là một [[kim loại]] màu xám bạc có tính [[phóng xạ]] với bề ngoài tương tự như [[platin|bạch kim]]. Tuy nhiên, nói chung nó hay thu được dưới dạng bột màu xám. Vị trí của nó trong bảng tuần hoàn là trung gian giữa [[rheni]] và [[mangan]] và theo như dự báo bởi [[Lịch sử bảng tuần hoàn|luật tuần hoàn]] thì các tính chất của nó cũng là trung gian giữa hai nguyên tố này. Tecneti là bất thường trong số các nguyên tố nhẹ và trung bình ở chỗ nó không có đồng vị ổn định nào. Chỉ có tecneti và [[promethi]] (số 61) là không có đồng vị ổn định trong số các nguyên tố mà trước và sau chúng có các nguyên tố với các đồng vị ổn định.

Tecneti vì thế là cực kỳ hiếm trên Trái Đất. Tecneti không đóng vai trò sinh học tự nhiên gì và thông thường không tìm thấy trong cơ thể người.

Dạng kim loại của tecneti bị mờ xỉn chậm trong không khí ẩm. Các [[oxide]] của nó là Tc[[oxy|O]]<sub>2</sub>, Tc<sub>2</sub>O<sub>7</sub>. Trong các điều kiện oxy hóa thì tecneti (VII) sẽ tồn tại như là các ion [[pertecnetat]] (TcO<sub>4</sub><sup>-</sup>).<ref>''LANL Periodic Table'', "Technetium" đoạn 3</ref> Các trạng thái oxy hóa phổ biến là 0, +2, +4, +5, +6 và +7.<ref>''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 691, "Chemical Properties", đoạn 1</ref> Tecneti sẽ cháy trong [[oxy]] khi ở dạng bột.<ref>''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 692, "Analytical Methods of Determination", đoạn 1</ref> Nó hòa tan trong [[nước cường toan]], [[acid nitric]] và [[acid sunfuric|acid sulfuric]] đậm đặc, nhưng không hòa tan trong [[acid clohydric|acid clohiđric]]. Nó có các [[vạch quang phổ]] đặc trưng ở 363, 403, 410, 426, 430 và 485 [[nanômét|nm]].<ref>The CRC Handbook, ấn bản lần thứ 85, Vạch quang phổ của các nguyên tố</ref>

Dạng kim loại của nó là hơi [[thuận từ]], nghĩa là các [[lưỡng cực|lưỡng cực từ]] của nó hướng theo [[từ trường]] bên ngoài, mặc dù tecneti không là chất có từ tính thông thường.<ref>''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 691, đoạn 1</ref> [[Cấu trúc tinh thể]] của tecneti kim loại là [[lục giác]] gắn kín. Tecneti kim loại tinh khiết đơn tinh thể sẽ trở thành [[siêu dẫn|chất siêu dẫn]] kiểu II ở 7,46 [[Kelvin|K]]; các tinh thể không đều và các tạp chất ở dạng dấu vết nâng nhiệt độ này lên 11,2 K đối với bột tecneti độ tinh khiết 99,9%.<ref name="schwochau">Schwochau, ''Technetium''</ref> Dưới nhiệt độ này tecneti có [[hiệu ứng Meissner]] rất cao, lớn thứ hai trong số các nguyên tố, sau [[niobi]].<ref>''Technetium as a Material for AC Superconductivity Applications''</ref>

Tecneti được sản xuất bằng phân hạch hạt nhân và lan truyền dễ dàng hơn so với nhiều nuclit phóng xạ khác. Nó dường như có độc tính hóa học thấp, mặc dù chứng cứ thực nghiệm là rất hiếm. Độc tính X-quang học của nó (trên đơn vị khối lượng) là hàm số của kiểu hợp chất, kiểu bức xạ của đồng vị đang xem xét và chu kỳ bán rã của đồng vị. Tc<sup>99m</sup> là đáng quan tâm trong các ứng dụng y học, do bức xạ từ đồng vị này là tia gama với bước sóng tương tự như các [[tia X]] dùng trong các ứng dụng chẩn đoán tia X thông thường trong y học, tạo cho nó có sự thâm nhập thích hợp trong khi gây ra tổn thương tối thiểu đối với lượng tử gama. Điều này cùng với chu kỳ bán rã cực ngắn của [[đồng phân hạt nhân]] này, kèm theo là chu kỳ bán rã tương đối dài của đồng vị được sinh ra (Tc<sup>99</sup>) cho phép nó được loại bỏ ra khỏi cơ thể trước khi nó phân rã. Điều này dẫn tới các liều lượng tương đối thấp của chiếu xạ chỉ định trong các lượng [[liều tương đương]] về mặt sinh học đối với các chiếu chụp hạt nhân dựa trên Tc<sup>99m</sup> điển hình.<ref name="schwochau"/>

Cần phải cẩn thận khi tiếp xúc với mọi đồng vị của tecneti. Đồng vị phổ biến nhất, Tc<sup>99</sup>, là nguồn bức xạ beta yếu; bức xạ của nó có thể bị ngăn chặn lại bởi thành của các thiết bị bằng thủy tinh trong phòng thí nghiệm. Các [[tia X]] mềm được sinh ra khi các hạt beta bị chặn lại, nhưng nếu cơ thể cách xa trên 30&nbsp;cm thì các tia X này nói chung không gây ra vấn đề. Nguy hiểm chính khi làm việc với tecneti là hít thở phải bụi của nó; do [[nhiễm bẩn phóng xạ]] trong phổi có thể nâng cao độ rủi ro bị ung thư. Đối với phần lớn công việc thì mũ trùm chống hơi là vừa đủ; găng tay không thực sự cần thiết.<ref name="schwochau"/>

== Ứng dụng ==
=== Y học hạt nhân ===

Tc<sup>99m</sup> được sử dụng trong các thử nghiệm y học dùng đồng vị phóng xạ, chẳng hạn như là tác nhân dò vết phóng xạ mà các thiết bị y tế có thể phát hiện trong cơ thể người<ref>''Nature's Building Blocks'', trang 423, "Medical Element", đoạn 2-4</ref> Nó thích hợp với vai trò này do nó bức xạ các tia gama có thể phát hiện được ở ngưỡng 140 keV, và chu kỳ bán rã của nó là 6,01 giờ (nghĩa là khoảng 87,5% khối lượng của nó bị phân rã thành Tc<sup>99</sup> trong 24 giờ).<ref>''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 693, "Applications", đoạn 3 và ''Guide to the Elements'', trang 123, đoạn 3</ref> Cuốn ''Technetium'' của Klaus Schwochau liệt kê 31 [[dược phẩm phóng xạ]] dựa trên Tc<sup>99m</sup> cho các nghiên cứu chiếu chụp và chức năng về [[não]], [[cơ tim]], [[tuyến giáp trạng|tuyến giáp]], [[phổi]], [[gan]], [[túi mật]], [[thận]], [[cột sống]], [[máu]] và các khối u.<ref name="schwochau"/>

[[Chụp nhấp nháy miễn dịch]] đưa Tc<sup>99m</sup> vào trong [[kháng thể nhân bản đơn]] (moAb hay mAb) một [[protein]] [[hệ miễn dịch]] có khả năng liên kết với các tế bào [[ung thư]]. Vài giờ sau khi tiêm, thiết bị y tế được dùng để phát hiện các tia gama do Tc<sup>99m</sup> bức xạ; các mật độ cao chỉ ra nơi có khối u. Kỹ thuật này hữu ích để phát hiện các chỗ ung thư khó phát hiện, chẳng hạn những vùng liên quan tới ruột. Các kháng thể đã biến đổi này được công ty của Đức là [[Hoechst AG|Hoechst]] (hiện nay thuộc [[Sanofi-Aventis]]) bán dưới tên gọi "[[Scintium]]".<ref>''Nature's Building Blocks'', trang 423, "Medical Element", đoạn 2</ref>

Khi Tc<sup>99m</sup> kết hợp với hợp chất [[thiếc]] nó liên kết với [[hồng cầu]] và vì thế có thể sử dụng để lập bản đồ các rối loạn trong [[hệ tuần hoàn]]. Nó thường được dùng để phát hiện các chỗ bị chảy máu trong [[hệ tiêu hóa]]. Các ion [[phốtphat|pyrophốtphat]] với Tc<sup>99m</sup> bám vào [[calci]] tích lũy trong cơ [[tim]] bị tổn thương, làm cho nó trở thành có ích để phán đoán tổn thương sau khi bị [[nhồi máu cơ tim]].<ref name="heartscan">''Technetium heart scan''</ref> Chất keo của Tc<sup>99m</sup> chứa [[lưu huỳnh]] được [[lách|lá lách]] lọc sạch, làm cho nó là tiềm năng để chiếu chụp cấu trúc của lá lách.<ref>''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 693, "Applications", đoạn 3</ref>

[[Nhiễm bẩn phóng xạ|Phơi nhiễm phóng xạ]] do xử lý lâm sàng bằng Tc<sup>99m</sup> có thể giữ ở mức thấp. Do Tc<sup>99m</sup> có chu kỳ bán rã ngắn và bức xạ các tia gama cao năng lượng nên nó dễ dàng phân rã thành Tc<sup>99</sup> ít phóng xạ hơn, tạo ra liều phóng xạ tổng thể tương đối ít hơn cho bệnh nhân trên một đơn vị hoạt hóa ban đầu sau khi chỉ định. Trong dạng được chỉ định trong các thử nghiệm y học này (thường là pertecnetat) cả hai đồng vị đều bị loại trừ nhanh chóng từ cơ thể, nói chung trong phạm vi vài ngày.<ref name="heartscan"/>

Tecnetimcho các mục đích y học hạt nhân thông thường được tách ra từ các máy sinh tecneti-99m. Tc<sup>95m</sup> với chu kỳ bán rã 61 ngày, được sử dụng như là tác nhân dò vết phóng xạ để nghiên cứu chuyển động của tecneti trong môi trường và trong động, thực vật.<ref name="schwochau"/>

=== Công nghiệp/Hóa chất ===
Tc<sup>99</sup> phân rã gần như hoàn toàn bằng [[phân rã beta]], bức xạ ra các hạt beta với năng lượng thấp, khá ổn định và không kèm theo [[tia gama]]. Ngoài ra, chu kỳ bán rã dài của nó nghĩa là bức xạ này giảm rất chậm theo thời gian. Nó cũng có thể được chiết tách thành dạng có độ tinh khiết hóa học và đồng vị cao từ các chất thải phóng xạ. Vì lý do này, nó là nguồn bức xạ beta tiêu chuẩn của [[NIST]] Hoa Kỳ, được dùng trong các thiết bị định cỡ.<ref name="schwochau"/>

Tc<sup>99</sup> cũng được đề xuất sử dụng trong các [[pin hạt nhân]] quang điện và [[công nghệ nano|thang độ nano]].<ref>{{chú thích | publication-date = ngày 30 tháng 11 năm 2006 | title = University Research Program in Robotics REPORT | publisher = Đại học Florida | url = http://www.osti.gov/bridge/servlets/purl/895620-n4Nt3U/895620.PDF | access-date = ngày 12 tháng 10 năm 2007}}</ref>

Giống như [[rheni]] và [[paladi]], tecneti có thể dùng làm chất xúc tác. Đối với một số phản ứng nhất định, chẳng hạn khử hiđrô của [[rượu isopropyl]], nó là chất xúc tác có hiệu quả cao hơn so với cả rheni lẫn paladi. Tuy nhiên, tính phóng xạ của nó là vấn đề chính trong tìm kiếm các ứng dụng an toàn.<ref name="schwochau"/>

Trong một số điều kiện nhất định, nồng độ nhỏ (cỡ 5×10<sup>−5</sup> [[mol]]/[[lít|L]]) ion pertecnetat trong nước có thể bảo vệ sắt và thép cacbon không bị ăn mòn. Vì lý do này, pertecnetat có thể được sử dụng như là chất ức chế ăn mòn anôt cho [[thép]], mặc dù tính phóng xạ của tecneti gây ra các vấn đề các ứng dụng hóa chất như thế. Trong khi CrO<sub>4</sub><sup>2−</sup> cũng có thẻ gây ức chế như thế nhưng nó cần nồng độ cao gấp 10 lần. Cơ chế mà pertecnetat ngăn chặn ăn mòn vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng dường như nó tham gia vào quá trình hình thành thuận nghịch một lớp mỏng trên bề mặt. Một giả thuyết cho rằng pertecnetat phản ứng với bề mặt thép để tạo ra một lớp oxide tecneti có tác dụng ngăn ngừa ăn mòn sau đó; hiệu ứng tương tự cũng giải thích tại sao bột sắt lại có thể sử dụng để loại bỏ pertecnetat từ nước. ([[Cacbon hoạt hóa]] cũng có thể sử dụng với hiệu ứng tương tự.) Hiệu ứng biến mất rất nhanh nếu nồng độ của pertecnetat thấp hơn nồng độ tối thiểu hay nồng dộ quá cao của các ion khác được thêm vào.

Bản chất phóng xạ của tecneti (3 M[[Becquerel|Bq]] mỗi lít ở các nồng độ yêu cầu) làm cho sự bảo vệ chống ăn mòn là gần như không thực tế trong nhiều tình huống. Tuy nhiên, sự bảo vệ chống ăn mòn như thế đã được đề xuất (nhưng không được chấp nhận) để sử dụng trong các [[lò phản ứng hạt nhân nước sôi]].<ref name="schwochau"/>

== Lịch sử ==
=== Tìm kiếm nguyên tố 43 ===
[[Tập tin:Mendeleev Photographische Gesellschaft 3.jpg|nhỏ|[[Dmitri Ivanovich Mendeleev]] dự báo các tính chất của tecneti trước khi phát hiện ra nó.]]
Trong nhiều năm đã tồn tại khoảng trống trong bảng tuần hoàn giữa [[molypden]] (số 42) và [[rutheni]] (số 44). Nhiều nhà nghiên cứu thời kỳ đầu đã cố gắng để có thể là người đầu tiên tìm thấy và đặt tên cho nguyên tố còn bị bỏ sót này; vị trí của nó trong bảng tuần hoàn gợi ý rằng việc tìm kiếm nó phải dễ dàng hơn so với các nguyên tố chưa được phát hiện khác. Lần đầu tiên người ta cho rằng đã tìm thấy nó trong quặng [[platin]] vào năm 1828. Khi đó nó được đặt tên là ''[[polini|polonium]]'' nhưng hóa ra nó chỉ là [[iridi]] không tinh khiết. Sau đó vào năm 1846 nguyên tố ''ilmenium'' được tuyên bố là đã tìm thấy nhưng lại được xác nhận là [[niobi]] không tinh khiết. Sai lầm này lặp lại vào năm 1847 với "sự phát hiện" ra ''pelopium''.<ref name="history-origin">''History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers'', Individual Element Names and History, "Technetium"</ref> [[Dmitri Ivanovich Mendeleev]] dự báo rằng nguyên tố còn bỏ sót này, như một phần trong các dự đoán khác, về mặt hóa học phải tương tự như [[mangan]] và đặt tên cho nó là ekamangan.

Năm 1877, nhà hóa học Nga là [[Serge Kern]] thông báo về việc phát hiện ra nguyên tố còn sót này trong quặng [[platin]]. Kern đặt tên cho nó là ''davyum,'' theo tên nhà hóa học người Anh [[Humphry Davy]], nhưng sau đó nó được xác định là hỗn hợp của [[iridi]], [[rhodi]] và [[sắt]]. Một ứng cử viên khác, ''lucium,'' thông báo vào năm 1896 nhưng được xác định chính là [[ytri]]. Năm 1908, nhà hóa học Nhật Bản là [[Masataka Ogawa]] tìm thấy chứng cứ trong khoáng vật [[thorianit]] mà ông cho rằng chỉ ra sự tồn tại của nguyên tố 43. Ogawa đặt tên cho nó là ''nipponium'', theo tên gọi của [[Nhật Bản]] (là ''Nippon'' trong tiếng Nhật). Năm 2004, H. K Yoshihara sử dụng "bản ghi phổ tia X của mẫu nipponium của Ogawa từ thorianit chứa trong một tấm kính ảnh do gia đình ông lưu giữ. Phổ được đọc và chỉ ra sự hiện diện của nguyên tố số 43 và sự hiện diện của ''nguyên tố số 75'' (rheni)."<ref>{{chú thích tạp chí|title=Discovery of a new element 'nipponium': re-evaluation of pioneering works of Masataka Ogawa and his son Eijiro Ogawa|journal=Atomic spectroscopy (Spectrochim. acta, Part B)|date=2004|first=H. K.|last=YOSHIHARA|volume=59|issue=8|pages=1305-1310|id= |url=|format=|access-date =ngày 31 tháng 3 năm 2007}}</ref>

Các nhà hóa học Đức là [[Walter Noddack]], [[Otto Berg]] và [[Ida Tacke]] (sau này là bà Noddack) thông báo về phát hiện ra ''nguyên tố số 75'' và nguyên tố số 43 năm 1925 và đặt tên cho nguyên tố 43 là ''masurium'' (theo tên gọi [[Masuria]] ở miền đông [[Phổ]], hiện nay thuộc [[Ba Lan]], khu vực là quê hương của gia đình Walter Noddack).<ref name="multidict"/> Nhóm này sử dụng phương pháp tấn công [[Ferrocolumbit|columbit]] bằng một luồng [[electron|điện tử]] nguyên tố 43 được suy diễn ra là tồn tại nhờ kiểm tra các [[ảnh phổ]] nhiễu xạ [[tia X]]. [[Bước sóng]] của tia X sinh ra có liên quan với [[số nguyên tử]] theo công thức mà [[Henry Moseley]] đưa ra năm 1913. Nhóm này cho rằng đã phát hiện tín hiệu tia X mờ nhạt tại bước sóng sinh ra bởi nguyên tố số 43. Các thực nghiệm đương thời đã không thể lặp lại phát kiến này và trên thực tế nó đã bị gạt bỏ trong nhiều năm như là có sai sót.<ref name="armstrong">{{chú thích web|author=Armstrong John T.|url=http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html|title=Technetium|publisher=Chemical & Engineering News|year=2003}}</ref><ref>Nies Kevin A. "[http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html Ida Tacke và cuộc chiến đằng sau phát hiện phân hạch] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090809125217/http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html |date=2009-08-09 }}" (2001).</ref>

Năm 1998, [[John T. Armstrong]] của [[Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Hoa Kỳ]] (NIST) chạy các "giả lập máy tính" cho thực nghiệm năm 1925 và thu được các kết quả rất gần với các kết quả mà nhóm của Noddack đã thông báo. Ông cho rằng điều này cũng được hỗ trợ thêm bởi công trình do [[David Curtis]] từ [[Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos|Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos]] công bố khi đo đạc sự phổ biến tự nhiên (nhỏ) của tecneti.<ref name="armstrong"/><ref name="armstrong quote">Using first-principles X-ray-emission spectral-generation algorithms developed at NIST, I simulated the X-ray spectra that would be expected for Van Assche's initial estimates of the Noddacks' residue compositions. The first results were surprisingly close to their published spectrum! Over the next couple of years, we refined our reconstruction of their analytical methods and performed more sophisticated simulations. The agreement between simulated and reported spectra improved further. Our calculation of the amount of element 43 required to produce their spectrum is quite similar to the direct measurements of natural technetium abundance in uranium ore published in 1999 by Dave Curtis and colleagues at Los Alamos. We can find no other plausible explanation for the Noddacks' data than that they did indeed detect fission "masurium.#Armstrong, John T. "[http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html Technetium"] ''Chemical & Engineering News'' (2003). (Sử dụng các nguyên lý cơ bản của các thuật toán phát sinh quang phổ bức xạ tia X phát triển tại NIST, tôi giả lập phổ tia X có thể coi là ước tính ban đầu của Van Assche cho các thành phần còn lại của Noddacks. Các kết quả ban đầu gần gũi một cách đáng ngạc nhiên so với phổ do họ công bố! Trong vài năm tiếp theo, chúng tôi đã gạn lọc tái tạo của chúng tôi về các phương pháp phân tích của họ và thực hiện nhiều giả lập phức tạp hơn. Sự thống nhất giữa các phổ giả lập và đã báo cáo được cải thiện tiếp. Tính toán của chúng tôi về khối lượng nguyên tố 43 cần để sinh ra phổ của họ là hoàn toàn tương tự như các phép đo trực tiếp về sự phổ biến của tecneti tự nhiên trong quặng urani đã được Dave Curtis và đồng nghiệp tại Los Alamos công bố năm 1999. Chúng tôi thấy rằng không có giải thích nào hợp lý hơn cho các dữ liệu của Noddacks so với việc cho rằng thực tế họ đã phát hiện ra phân hạch "masurium.#Armstrong, John T. "[http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html Technetium"] ''Chemical & Engineering News'' (2003).)</ref> Tuy nhiên, các kết quả thực nghiệm của Noddack không bao giờ có thể tái tạo lại và họ đã không thể cô lập được bất kỳ cái gì có thể gọi là nguyên tố số 43. Tranh cãi vẫn còn diễn ra về việc nhóm Noddack có thực sự tìm ra nguyên tố 43 vào năm 1925 hay không.

=== Phát hiện chính thức và lịch sử sau đó ===
Sự phát hiện ra nguyên tố 43 cuối cùng được xác nhận trong thực nghiệm năm 1937 tại [[Đại học Palermo]] ở Sicilia do [[Carlo Perrier]] và [[Emilio Segrè]] tiến hành. Mùa hè năm 1936, Segrè và vợ ông thăm Hoa Kỳ, đầu tiên tới New York ở [[Đại học Columbia]], nơi ông đã tới vào mùa hè năm trước, và sau đó tới [[Berkeley, California|Berkeley]] thăm [[Phòng thí nghiệm quốc gia Lawrence Berkeley|phòng thí nghiệm phóng xạ]] của [[Ernest O. Lawrence]]. Ông đã thuyết phục nhà phát minh ra [[cyclotron]] (Lawrence) cho phép ông lấy một vài bộ phận của cyclotron đã bỏ đi và có tính phóng xạ. Đầu năm 1937, Lawrence gửi cho ông một lá molypden từng là một phần của bộ làm lệch từ trong cyclotron. Segrè tranh thủ nhà hóa học giàu kinh nghiệm (đồng thời là đồng nghiệp của ông) là Perrier để cố gắng chứng minh thông qua hóa học so sánh rằng molypden hoạt hóa trên thực tế có Z = 43, một nguyên tố không tồn tại trong tự nhiên do tính không ổn định của nó trước phân rã hạt nhân. Với khó khăn to lớn đáng kể họ cuối cùng đã thành công trong việc cô lập 3 chu kỳ phân rã khác biệt (90, 80, 50 ngày) mà cuối cùng hóa ra là hai đồng vị, Tc<sup>95</sup> và Tc<sup>97</sup>, của tecnetium, tên gọi mà sau đó Perrier và Segrè đặt cho nguyên tố đầu tiên do con người tạo ra.<ref>''Nature's Building Blocks'', trang 424, đoạn 2 và ''LANL Periodic Table'', "Technetium", đoạn 1</ref> Các quan chức của Đại học Palermo muốn họ đặt tên cho phát kiến của mình là ''panormium'', theo tên gọi trong tiếng Latinh của [[Palermo]] là ''Panormus''. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã đặt tên cho nguyên tố số 43 theo từ trong [[tiếng Hy Lạp]] ''τεχνητός'', nghĩa là "nhân tạo", do nó là nguyên tố đầu tiên được sản xuất nhân tạo.<ref name="history-origin"/><ref name="multidict">''Elentymolgy and Elements Multidict'', "Technetium"</ref> Segrè trở lại Berkeley và ngay lập tức tìm [[Glenn T. Seaborg]]. Họ đã cô lập được đồng vị Tc<sup>99m</sup> mà hiện nay được sử dụng trong khoảng 10 triệu thử nghiệm chẩn đoán y học mỗi năm.<ref>{{chú thích sách | title =THE TRANSURANIUM PEOPLE The Inside Story | publisher =Đại học California, Berkeley & Phòng thí nghiệm quốc gia Lawrence Berkeley | date =2000 | location =Chương 1.2: Early Days at the Berkeley Radiation Laboratory | pages =15 | url =http://www.worldscibooks.com/physics/p074.html | isbn= 1-86094-087-0 | id = | access-date = ngày 14 tháng 4 năm 2008 | archive-date = ngày 24 tháng 1 năm 2007 | archive-url =https://web.archive.org/web/20070124220556/http://www.worldscibooks.com/physics/p074.html }}</ref>

Năm 1952, nhà thiên văn [[Paul W. Merrill]] tại [[California]] phát hiện [[phổ học|tín hiệu quang phổ]] của tecneti (cụ thể là ánh sáng tại 403,1&nbsp;nm, 423,8&nbsp;nm, 426,8&nbsp;nm và 429,7&nbsp;nm) trong ánh sáng từ các [[sao đỏ khổng lồ]] [[Phân loại sao|kiểu S]].<ref name="schwochau"/> Các ngôi sao khổng lồ này ở giai đoạn gần cuối cuộc đời của mình rất giàu nguyên tố có chu trình sống ngắn này, nghĩa là các [[phản ứng hạt nhân]] trong ngôi sao phải sinh ra nó. Chứng cứ này được sử dụng để ủng hộ cho giả thuyết khi đó chưa được chứng minh cho rằng các ngôi sao là nơi [[tổng hợp nhân]] của các nguyên tố nặng hơn diễn ra.<ref>''Nature's Building Blocks'', trang 422, "Cosmic Element", đoạn 1</ref> Gần đây, các quan sát như vậy đã cung cấp chứng cứ cho thấy các nguyên tố được tạo ra bởi [[bắt neutron]] trong [[tiến trình s]].<ref name="schwochau"/>

Kể từ sau phát hiện ra nó, đã có nhiều tìm kiếm trong các vật chất trên Trái Đất để tìm các nguồn tự nhiên cho tecneti. Năm 1962, Tc<sup>99</sup> được cô lập và nhận dạng trong [[uraninit|pitchblend]] lấy từ [[Cộng hòa Dân chủ Congo|Congo thuộc Bỉ]] với khối lượng cực nhỏ (khoảng 0,2&nbsp;ng/kg);<ref name="schwochau"/> trong đó nó tồn tại như là sản phẩm từ [[phân hạch ngẫu nhiên]] của [[urani|U]]<sup>238</sup>. Phát hiện này do B.T. Kenna và P.K. Kuroda thực hiện.<ref>''LANL Periodic Table'', "Technetium"</ref> Cũng có chứng cứ cho thấy [[lò phân hạch hạt nhân tự nhiên]] ở [[Oklo]], [[Gabon]] sinh ra một lượng đáng kể Tc<sup>99</sup>, để sau đó nó phân rã tiếp thành Ru<sup>99</sup>.<ref name="schwochau"/>

== Phổ biến và sản xuất ==
Do tecneti không ổn định, chỉ tồn tại ở dạng dấu vết rất nhỏ một cách tự nhiên trong lớp vỏ [[Trái Đất]] như là [[sản phẩm phân hạch]] ngẫu nhiên của [[urani]]. Năm 1999, David Curtis ước tính rằng mỗi kilôgam urani chứa khoảng 1 nanogam (1×10<sup>−9</sup> g) tecneti.<ref>''Nature's Building Blocks'', trang 423, "Element of History", đoạn 2</ref> Tecneti ngoài Trái Đất được tìm thấy trong một vài ngôi sao đỏ khổng lồ (kiểu S, M, N) mà vạch hấp thụ trong quang phổ của chúng chỉ ra sự hiện diện của nguyên tố này.<ref>''LANL Periodic Table'', "Technetium" đoạn 1</ref>

{| align="right" style="text-align: right; border: 1px solid #CCCCCC;"
!colspan="5" style="text-align:center;" bgcolor="#f88"|Sản phẩm phân hạch<br />sống lâu
|-
!colspan="2" style="text-align:right;"|Tính chất: [[Chu kỳ bán rã|t<sup>½</sup>]]<br />Đơn vị: ([[triệu năm|Ma]])!!style="text-align:center;"|[[Sản phẩm phân hạch|Sản phẩm]]<br />(%)!!style="text-align:center;"|[[Năng lượng phân rã|Q]]*<br />(KeV)!![[Phương thức phân rã|βγ]]<br />*
|-
|Tc<sup>99</sup> || 0,211 || 6,0507 || 294 || style="text-align:left;"|β
|-
|[[Thiếc|Sn]]<sup>126</sup> || 0,230 || 0,0236 || 4050 || β'''[[gama cao năng lượng|γ]]'''
|-
|[[Seleni|Se]]<sup>79</sup> || 0,295||0,0508 || 151 || style="text-align:left;"|β
|-
|[[Zirconi|Zr]]<sup>93</sup> || 1,53 || 6,2956 || 91 || βγ
|-
|[[Xêzi|Cs]]<sup>135</sup> || 2,3&nbsp; || 6,3333 || 269 || style="text-align:left;"|β
|-
|[[Paladi|Pd]]<sup>107</sup> || 6,5&nbsp; || 0,1629 || 33 || style="text-align:left;"|β
|-
|[[Iốt|I]]<sup>129</sup> || 15,7&nbsp;|| 0,6576 || 194 || βγ
|}

=== Sản xuất Tc-99 như phụ phẩm trong rác thải phân hạch ===
Trái với sự cực kỳ khan hiếm trong tự nhiên, khối lượng lớn Tc<sup>99</sup> được sản xuất mỗi năm từ các thanh [[nhiên liệu hạt nhân]] đã qua sử dụng, chứa nhiều loại [[sản phẩm phân hạch]]. Sự phân hạch của 1 gam [[Urani-235|U<sup>235</sup>]] trong các [[lò phản ứng hạt nhân]] sinh ra 27&nbsp;mg Tc<sup>99</sup>, làm cho tecneti có hiệu suất sinh sản phẩm phân hạch là 6,1%.<ref>''Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 690, "Sources of Technetium", đoạn 1</ref> Các đồng vị khác của tecneti do phân hạch cũng được sinh ra tương tự,<ref name="schwochau"/> chẳng hạn 4,9% từ U<sup>233</sup> hay 6,21% từ [[plutoni|Pu]]<sup>239</sup>.

Người ta ước tính cho tới năm 1994 khoảng 49.000 T[[Becquerel|Bq]] (78 tấn) tecneti đã được sản xuất trong các lò phản ứng hạt nhân và đây cũng là nguồn chủ lực trong cung cấp tecneti trên Trái Đất.<ref name="yoshihara">Topics in current chemistry, quyển 176, "Technetium in the environment"</ref> Tuy nhiên, chỉ một phần nhỏ được sử dụng về mặt thương mại. Vào năm [[2005]], Tc<sup>99</sup> có thể được bán cho những ai có giấy phép của [[Phòng thí nghiệm quốc gia Oak Ridge|ORNL]] với giá 83 USD/g cộng với chi phí đóng gói.<ref>The CRC Handbook of Chemistry and Physics, ấn bản lần thứ 85, The Elements</ref>

Do Tc<sup>99</sup> là sản phẩm từ [[phân hạch hạt nhân]] của cả [[urani|U]]<sup>235</sup> lẫn [[plutoni|Pu]]<sup>239</sup> với khối lượng vừa phải nên nó tồn tại trong [[rác thải hạt nhân]] của các lò phân hạch và được sản xuất khi [[vũ khí hạt nhân|bom hạt nhân]] nổ. Khối lượng tecneti sản xuất nhân tạo trong môi trường vượt xa sự tồn tại tự nhiên của nó. Điều này là do sự giải phóng bởi [[thử nghiệm hạt nhân]] trong khí quyển cùng với sự loại bỏ và chế biến các rác thải hạt nhân giàu tính phóng xạ. Do sản lượng sinh ra từ phân hạch lớn và chu kỳ bán rã tương đối dài nên Tc<sup>99</sup> là một trong những thành phần chính của rác thải hạt nhân. Sự phân rã của nó, được đo theo becquerel trên khối lượng nhiên liệu đã dùng, chủ yếu ở mức khoảng 10<sup>4</sup> tới 10<sup>6</sup> năm sau khi có sự hình thành của rác thải hạt nhân.<ref name="yoshihara"/>

Ước tính khoảng 160 T[[Becquerel|Bq]] (khoảng 250&nbsp;kg) Tc<sup>99</sup> được các thử nghiệm hạt nhân trong khí quyển giải phóng vào môi trường cho tới năm 1994.<ref name="yoshihara"/> Khối lượng Tc<sup>99</sup> từ các lò phản ứng hạt nhân giải phóng vào môi trường cho tới năm 1986 là ở ngưỡng 1000 TBq (khoảng 1.600&nbsp;kg), chủ yếu là do [[tái chế nhiên liệu hạt nhân]]; phần lớn trong số này bị thải vào biển. Trong những năm gần đây, các phương pháp tái chế đã được cải tiến để giảm bức xạ, nhưng vào năm 2005 nguồn xả Tc<sup>99</sup> chính vào môi trường là nhà máy [[Sellafield]], đã giải phóng khoảng 550 TBq (khoảng 900&nbsp;kg) từ năm 1995 tới năm 1999 vào trong [[biển Ailen]]. Từ năm 2000 trở đi khối lượng đã bị hạn chế theo quy định ở mức 90 TBq (khoảng 140&nbsp;kg) mỗi năm.<ref>Technetium-99 behaviour in the terrestrial environment</ref>

Như là kết quả của tái chế nhiên liệu hạt nhân, tecneti được thải vào biển ở một số khu vực và một số hải sản chứa tecneti ở lượng rất nhỏ nhưng có thể đo đạc được. Ví dụ, [[tôm hùm châu Âu]] từ miền tây [[Cumbria]] chứa một lượng nhỏ tecneti.<ref>''Gut transfer and doses from environmental technetium''</ref> Các [[vi khuẩn]] kỵ khí, tạo nội bào trong [[chi (sinh học)|chi]] ''[[Clostridium]]'' có khả năng khử Tc (VII) thành Tc (IV). Vi khuẩn ''Clostridia'' đóng vai trò trong khử sắt, mangan và urani, vì thế có ảnh hưởng tới độ hòa tan của các nguyên tố này trong đất và trong các trầm tích. Khả năng của chúng trong khử tecneti có thể xác định một phần lớn độ linh động của tecneti trong các rác thải công nghiệp và các môi trường cận kề bề mặt khác.<ref>Arokiasamy J. Francis, Cleveland J. Dodge, G. E. Meinken. "[http://www.extenza-eps.com/OLD/doi/abs/10.1524/ract.2002.90.9-11_2002.791 Biotransformation of pertechnetate by ''Clostridia'']{{Liên kết hỏng|date=2022-01-12 |bot=InternetArchiveBot }}" ''Radiochimica Acta'' '''90''' 09–11 (2002): 791.</ref>

Chu kỳ bán rã dài của Tc<sup>99</sup> và khả năng của nó tạo ra các dạng [[ion|anion]] làm cho nó (cùng với [[Iốt|I]]<sup>129</sup>) là các mối e ngại chính khi xem xét tới sự xử lý dài hạn các rác thải có mức phóng xạ cao. Ngoài ra, nhiều quy trình được thiết kế để xử lý các sản phẩm phân hạch từ các luồng quy trình hoạt hóa trung bình trong các nhà máy tái chế được thiết kế để loại bỏ các dạng [[ion|cation]] như [[xêzi|xezi]] (''chẳng hạn,'' [[Xêzi|Cs]]<sup>137</sup>) và [[stronti]] (''chẳng hạn,'' [[stronti|Sr]]<sup>90</sup>). Vì thế pertecnetat có thể thoát khỏi các biện pháp của các quy trình xử lý này. Các tùy chọn loại bỏ phế thải hiện tại ưa dùng việc chôn cất trong các tầng đá ổn định về mặt địa chất. Nguy hiểm chính với việc làm này là chất thải có thể sẽ tiếp xúc với nước và nó có thể làm rò rỉ các chất ô nhiễm phóng xạ vào trong môi trường. Các anion pertecnetat và [[iodide]] ít có khả năng bị hấp thụ vào bề mặt của các khoáng vật vì thế chúng có thể có độ linh động cao.

Để so sánh, có thể thấy [[plutoni]], [[urani]], [[xêzi|xezi]] có khả năng liên kết với các hạt đất tốt hơn. Vì lý do này, hóa học môi trường về tecneti là lĩnh vực tích cực trong các nghiên cứu. Biện pháp xử lý chất thải khác, [[chuyển hóa hạt nhân]], đã chứng minh tại [[CERN]] cho Tc<sup>99</sup>. Quy trình chuyển hóa này là cách thức trong đó tecneti (Tc<sup>99</sup> như một mục tiêu [[kim loại]]) bị tấn công bằng các [[neutron]] để tạo ra Tc<sup>100</sup> có chu kỳ sống ngắn (chu kỳ bán rã 16 giây) và nó bị phân rã theo [[phân rã beta]] để tạo ra [[rutheni]] (Ru<sup>100</sup>). Nếu sự phục hồi rutheni có thể sử dụng được là mục đích thì cần phải có mục tiêu tecneti cực kỳ tinh khiết; nếu các dấu vết của các nguyên tố [[nhóm actinid phụ]], chẳng hạn [[americi]] và [[curi]] có mặt trong mục tiêu, chúng có thể trải qua quá trình phân hạch và tạo ra nhiều [[sản phẩm phân hạch]] làm tăng độ phóng xạ của mục tiêu bị chiếu rọi. Sự hình thành Ru<sup>106</sup> (chu kỳ bán rã 374 ngày) từ ''phân hạch sạch'' có thể làm tăng độ hoạt hóa của rutheni kim loại cuối cùng và nó đòi hỏi thời gian làm nguội dài hơn sau chiếu rọi, trước khi [[rutheni]] có thể sử dụng được.

Sản xuất thực tế của Tc<sup>99</sup> từ nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng là một quy trình dài. Trong tái chế nhiên liệu, nó xuất hiện trong dạng chất thải lỏng có tính phóng xạ cao. Sau khi để vài năm, độ phóng xạ giảm xuống tới điểm trong đó việc tách ra các đồng vị tồn tại lâu, bao gồm Tc<sup>99</sup>, trở thành khả thi. Một vài phương pháp chiết tách hóa học được sử dụng để sản xuất Tc<sup>99</sup> kim loại có độ tinh khiết cao.<ref name="schwochau"/>

=== Kích hoạt neutron cho molypden hay các nguyên tố khác ===

Đồng vị [[đồng phân hạt nhân]] (trạng thái khi hạt nhân bị kích thích) Tc<sup>99m</sup> được sinh ra như là [[sản phẩm phân hạch]] từ phân hạch [[urani]] hay [[plutoni]] trong các [[lò phản ứng hạt nhân]]. Do nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng được để lại trong vài năm trước khi tái chế, cả Mo<sup>99</sup> và Tc<sup>99m</sup> sẽ bị phân rã theo thời gian mà các sản phẩm phân hạch được tách ra từ các nguyên tố [[nhóm actini chính]] trong tái chế hạt nhân thông thường. PUREX [[raffinate]] sẽ chứa hàm lượng cao tecneti như là TcO<sub>4</sub><sup>-</sup> nhưng gần như tất cả nó sẽ là Tc<sup>99</sup>. Phần lớn Tc<sup>99m</sup> sử dụng trong y học được tạo ra từ Mo<sup>99</sup> do kích hoạt [[neutron]] của Mo<sup>98</sup>. Mo<sup>99</sup> có chu kỳ bán rã 67 giờ, vì thế Tc<sup>99m</sup> tồn tại ngắn ngủi (chu kỳ bán rã 6 giờ, như là kết quả phân rã của Mo<sup>99</sup>), liên tục được tạo ra.<ref>''Nature's Building Blocks'', trang 423, đoạn 2</ref> Các bệnh viện sau đó tách tecneti ra khỏi dung dịch bằng cách dùng [[thiết bị sinh tecneti-99m]] ("con bò tecneti", hay đôi khi còn gọi là "con bò molypden").

Con bò tecneti thông thường là cột [[nhôm oxide|alumina]] chứa Mo<sup>98</sup>; do nhôm có tiết diện bắt neutron nhỏ, nên nó là thuận tiện để các cột alumina chứa Mo<sup>98</sup> không hoạt hóa được chiếu rọi bằng các neutron để tạo ra cột Mo<sup>99</sup> phóng xạ cho con bò tecneti.<ref>''The radiochemical manual''</ref> Làm việc theo cách này, không cần thiết phải có các bước hóa học phức tạp để tách molypden ra khỏi hỗn hợp sản phẩm phân hạch. Phương pháp thay thế này đòi hỏi phải có mục tiêu [[urani]] đã làm giàu được chiếu rọi bằng các [[neutron]] để tạo ra Mo<sup>99</sup> như là [[sản phẩm phân hạch]] rồi sau đó tách ra.<ref>J. L. Snelgrove ''và ctv.,'' "[http://www.rertr.anl.gov/MO99/JLS.pdf Development and Processing of LEU Targets for Mo-99 Production]" (1995).</ref>

Các đồng vị khác của tecneti không được sinh ra với lượng đáng kể do phân hạch; khi cần thiết chúng được sản xuất bằng cách chiếu rọi neutron của các đồng vị cha (ví dụ Tc<sup>97</sup> có thể tạo ra bằng chiếu rọi neutron cho Ru<sup>96</sup>).

== Đồng vị ==
{{chính|Đồng vị của tecneti}}
Tecneti là một trong hai nguyên tố (trong số 82 nguyên tố đầu tiên) không có [[đồng vị]] ổn định (trên thực tế nó là nguyên tố có số nguyên tử thấp nhất chỉ tồn tại ở dạng các đồng vị phóng xạ); nguyên tố kia là [[promethi]].<ref>''LANL Periodic Table'', "Technetium" đoạn 2</ref> Các đồng vị phóng xạ ổn định nhất là Tc<sup>98</sup> ([[chu kỳ bán rã]] 4,2 triệu năm), Tc<sup>97</sup> (2,6 triệu năm) và Tc<sup>99</sup> (211.100 năm).<ref name="environmentalchemistry">EnvironmentalChemistry.com, "Technetium", Nuclides / Isotopes</ref>

Hai mươi hai đồng vị khác cũng được nêu đặc trưng với [[nguyên tử lượng]] từ 87,933 (Tc<sup>88</sup>) tới 112,931 (Tc<sup>113</sup>). Phần lớn trong số này có chu kỳ bán rã nhỏ hơn 1 giờ; các ngoại lệ là Tc<sup>93</sup> (2,75 giờ), Tc<sup>94</sup> (4,883 giờ), Tc<sup>95</sup> (20 giờ), Tc<sup>96</sup> (4,28 ngày).<ref name="environmentalchemistry"/>

Tecneti cũng có nhiều [[đồng phân hạt nhân]]. Tc<sup>97m</sup> là ổn định nhất, với chu kỳ bán rã 90,1 ngày (0,097 MeV). Tiếp theo là Tc<sup>95m</sup> (61 ngày, 0,038 MeV) và Tc<sup>99m</sup> (6,01 giờ, 0,143 MeV). Tc<sup>99m</sup> chỉ bức xạ [[tia gama]], sau đó phân rã thành Tc<sup>99</sup>.<ref name="environmentalchemistry"/>

Đối với các đồng vị nhẹ hơn đồng vị ổn định nhất (Tc<sup>98</sup>) thì [[phương thức phân rã]] chủ yếu là [[bắt điện tử]] tạo ra [[molypden]]. Đối với các đồng vị nặng hơn đồng vị ổn định nhất thì [[phương thức phân rã]] chủ yếu là [[bức xạ beta]] tạo ra [[rutheni]], với ngoại lệ là Tc<sup>100</sup> có thể phân rã bằng cả bức xạ beta lẫn bắt điện tử.<ref name="environmentalchemistry"/><ref>CRC Handbook, ấn bản lần thứ 85, bảng các đồng vị</ref>

Tc<sup>99</sup> là đồng vị phổ biến nhất và dễ có nhất, do nó là sản phẩm chính của phân hạch U<sup>235</sup>. Một gam Tc<sup>99</sup> sinh ra 6,2×10<sup>8</sup> phân rã trong một giây (nghĩa là 0,62 G[[Becquerel|Bq]]/g).<ref>''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', trang 693, "Toxicology", đoạn 2</ref>

=== Độ ổn định của các đồng vị tecneti ===
Tecneti và [[promethi]] là các nguyên tố nhẹ bất thường ở chỗ chúng không có đồng vị ổn định. Nguyên nhân cho điều này khá phức tạp.<ref>http://book.nc.chalmers.se/KAPITEL/CH03NY3.PDF{{Liên kết hỏng|date = ngày 30 tháng 3 năm 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>

Sử dụng [[mô hình giọt lỏng]] cho hạt nhân nguyên tử, người ta có thể rút ra công thức bán kinh nghiệm cho năng lượng liên kết của hạt nhân. Công thức này dự báo "thung lũng của độ ổn định beta" mà theo đó các [[nuclit]] không trải qua phân rã beta. Các nuclit nằm "trên tường" của thung lũng có xu hướng phân rã bằng phân rã beta về phía tâm (bằng cách bức xạ một electron, bức xạ một [[positron]] hay bắt một electron).

Đối với số nucleon ''A'' cố định và lẻ, đồ thị của năng lượng liên kết theo [[số nguyên tử]] (số lượng proton) có hình dạng tương tự như [[parabol]] (hình chữ U), với nuclit ổn định nhất ở đáy. Một bức xạ beta hay bắt điện tử sẽ chuyển đổi một nuclit của khối lượng ''A'' thành nuclit kế tiếp hay trước đó, nếu sản phẩm có năng lượng liên kết thấp hơn và sai khác trong năng lượng là đủ để dẫn tới phương thức phân rã. Khi chỉ có một parabol thì cũng chỉ có một đồng vị ổn định nằm trên parabol này.
 
Đối với số nucleon ''A'' cố định và chẵn, đồ thị có dạng răng cưa và tốt nhất được hình dung như là hai parabol tách biệt cho các số nguyên tử chẵn và lẻ, do các đồng vị với số chẵn proton và số chẵn neutron là ổn định hơn so với các đồng vị với số lẻ các neutron và số lẻ các proton.

Khi có hai parabol, nghĩa là khi số [[nucleon]] là chẵn, một điều có thể xảy ra (hiếm) là có hạt nhân ổn định vởi số lẻ các neutron và số lẻ các proton (mặc dù chỉ có 4 ví dụ ổn định thật sự đối lại với tồn tại rất lâu: các hạt nhân nhẹ: H<sup>2</sup> Li<sup>6</sup>, B<sup>10</sup>, N<sup>14</sup>). Tuy nhiên, nếu điều đó xảy ra, thì cũng có thể không có đồng vị ổn định với số chẵn các neutron và số chẵn các proton.

Đối với tecneti (''Z''=43), thung lũng ổn định beta có tâm ở khoảng 98 nucleon. Tuy nhiên, đối với mọi số nucleon từ 95 tới 102, đã có ít nhất một nuclit ổn định của hoặc là molypden (''Z''=42) hoặc là của rutheni (''Z''=44). Đối với các đồng vị với số lẻ các nucleon, nó ngay lập tức loại trừ đồng vị ổn định của tecneti, do chỉ có thể có duy nhất 1 nuclit ổn định với số lẻ cố định các nucleon. Đối với các đồng vị với số chẵn các nucleon, do tecneti có số lẻ các proton, nên bất kỳ đồng vị nào cũng phải có số lẻ các neutron. Trong trường hợp như thế, sự hiện diện của nuclit ổn định có cùng số các nucleon và số chẵn các proton bác bỏ khả năng về hạt nhân ổn định.<ref>RADIOCHEMISTRY and NUCLEAR CHEMISTRY</ref>

== Tham khảo ==
=== Các công trình trích dẫn ===
* ''The Encyclopedia of the Chemical Elements'', Cifford A. Hampel chủ biên, mục từ "Technetium" do S. J. Rimshaw viết (New York; Reinhold Book Corporation; 1968; trang 689–693) Số thẻ catalog của Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ: 68–29938
* ''Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements'', John Emsley viết (New York; nhà in Đại học Oxford; 2001; trang 422–425) ISBN 0-19-850340-7
* The radiochemical Manual, ấn bản lần thứ hai, B.J. Wilson chủ biên, 1966.
* [http://periodic.lanl.gov/elements/43.html Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos – Tecneti] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101119093308/http://periodic.lanl.gov/elements/43.html |date=2010-11-19 }} *WebElements.com "Technetium" [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Tc/uses.html Sử dụng]
* EnvironmentalChemistry.com [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Tc-pg2.html Nuclit / Đồng vị]
* [http://www.vanderkrogt.net/elements/elem/tc.html ''Elentymolgy and Elements Multidict'' của Peter van der Krogt, "Technetium"]
* [http://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html ''History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers''] của Norman E. Holden
* ''[http://www.bnl.gov/magnets/Staff/Gupta/Summer1968/0049.pdf Technetium as a Material for AC Superconductivity Applications]'' của S. H. Autler, biên bản lưu của nghiên cứu hè năm 1968 về các thiết bị và chất gia tốc siêu dẫn
* ''[http://www.chclibrary.org/micromed/00067370.html Technetium heart scan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020908124633/http://www.chclibrary.org/micromed/00067370.html |date=2002-09-08 }}'', Thư viện y học của Joseph F. Smith
* ''[http://www.iop.org/EJ/abstract/0952-4746/21/1/004 Gut transfer and doses from environmental technetium]'', J D Harrison và ctv, 2001 ''J. Radiol. Prot.'' 21 9–11
* ''[http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html Ida Tacke và cuộc chiến đằng sau phát kiến phân hạch] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090809125217/http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html |date=2009-08-09 }}'', của Kevin A. Nies
* ''[http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html TECHNETIUM]'' của John T. Armstrong
* ''[http://www.radiochem.org/paper/JN41/j041Tagami.pdf Technetium-99 Behaviour in the Terrestrial Environment - Field Observations and Radiotracer Experiments]'', Keiko Tagami, tạp chí Nuclear and Radiochemical Sciences, Quyển. 4, số.1, trang. A1-A8, 2003
* ''[http://www.superconductors.org/Type2.htm Chất siêu dẫn kiểu 2]''
* ''[http://www.hbcpnetbase.com/ The CRC Handbook of Chemistry and Physics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170724011402/http://www.hbcpnetbase.com/ |date=2017-07-24 }}'', ấn bản lần thứ 85, 2004–2005, Nhà in CRC
* K. Yoshihara, "Technetium in the Environment" trong "Topics in Current Chemistry: Technetium and Rhenium", vol. 176, K. Yoshihara và T. Omori (chủ biên), Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, 1996.
* Schwochau Klaus, ''Technetium'', Wiley-VCH (2000), ISBN 3-527-29496-1
* ''[http://book.nc.chalmers.se/ RADIOCHEMISTRY and NUCLEAR CHEMISTRY] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070104172200/http://book.nc.chalmers.se/ |date = ngày 4 tháng 1 năm 2007}}'', Gregory Choppin, Jan-Olov Liljenzin, Jan Rydberg, ấn bản lần thứ 3, 2002, [http://book.nc.chalmers.se/KAPITEL/CH03NY3.PDF chương về độ ổn định hạt nhân]{{Liên kết hỏng|date = ngày 30 tháng 3 năm 2021 |bot=InternetArchiveBot }} (pdf)
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Tc/index.html WebElements.com – Technetium], [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Tc.html EnvironmentalChemistry.com – Technetium]
* [http://www.nndc.bnl.gov/nudat2/index.jsp Nudat 2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210428124450/https://www.nndc.bnl.gov/nudat2/index.jsp |date=2021-04-28 }} biểu đồ nuclit từ Trung tâm Dữ liệu Hạt nhân Quốc gia Hoa Kỳ, Phòng thí nghiệm quốc gia Brookhaven
* ''[http://chartofthenuclides.com/default.html Các nuclit và đồng vị] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110202125304/http://chartofthenuclides.com/default.html |date=2011-02-02 }} Ấn bản lần thứ 14: Chart of the Nuclides'', Công ty General Electric, 1989

=== Ghi chú ===
{{Tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
{{Commons|Technetium}}
{{wiktionary|technetium|Tecneti}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Tc/key.html WebElements.com – Tecneti]
* [http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html pubs.acs.org – bài trên ACS về tính hợp lệ của phát hiện của Noddack và Tacke]
{{bảng tuần hoàn}}

{{thể loại Commons|Technetium}}

[[Thể loại:Nguyên tố hóa học]]
[[Thể loại:Sinh học phóng xạ]]
[[Thể loại:Kim loại chuyển tiếp]]
[[Thể loại:Tecneti| ]]
[[Thể loại:Nguyên tố tổng hợp]]