Bước tới nội dung

Thuật ngữ thiên văn học

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Danh sách thuật ngữ thiên văn học này là một danh sách các định nghĩa của các thuật ngữ và khái niệm có liên quan đến thiên văn họcvũ trụ học, các phân ngành của chúng cũng như các lĩnh vực liên quan. Thiên văn học là khoa học nghiên cứu các thiên thể và các hiện tượng bắt nguồn từ bên ngoài khí quyển Trái Đất. Lĩnh vực thiên văn học tồn tại một lượng từ vựng và biệt ngữ lớn.

Thuật ngữ Định nghĩa
Aberration

Chuyển ngữ: tinh sai (thiên văn học), quang sai (vật lý)

Sai lệch biểu kiến của vị trí thiên thể trên thiên cầu, do vận tốc có giới hạn của ánh sáng và vận tốc chuyển động của người quan sát gây nên.
Ablation

Chuyển ngữ: xói mòn

Cháy, nóng chảy ăn mòn thiên thạch.
Absolute magnitude (M)

Chuyển ngữ: cấp sao tuyệt đối, độ sáng tuyệt đối

Độ sáng thật của thiên thể, được tính ở khoảng cách đúng bằng 10 parsec (khoảng 32,6 năm ánh sáng) cách người quan sát.
Absolute zero

Chuyển ngữ: độ không tuyệt đối

Trạng thái nhiệt động học lý tưởng của vật chất, tại đó chuyển động của mọi nguyên tử và phân tử đều ngừng hẳn và không phát ra nhiệt lượng. Độ không tuyệt đối bằng khoảng -273,15°C hay bằng -459,67°F.
Absorption

Chuyển ngữ: hấp thụ

Trong hấp thụ ánh sáng.
Absorption line

Chuyển ngữ: vạch hấp thụ, đường cong hấp thụ

Trong quang phổ hấp thụ.
Absorption spectrum

Chuyển ngữ: quang phổ hấp thụ

Accretion

Chuyển ngữ: bồi tụ

Quá trình hấp dẫn, qua đó một số thiên thể như các hành tinh, các ngôi sao được hình thành từ bụichất khí.
Accretion disk

Chuyển ngữ: đĩa bồi tụ, đĩa bồi đắp

Một cấu trúc (thường là đĩa vũ trụ tròn), được hình thành bởi vật chất, chuyển động theo quỹ đạo xung quanh một vật trung tâm có khối lượng lớn, bị phân tán thành đĩa. Vật trung tâm thường là một ngôi sao.
Achondrite

Chuyển ngữ:

Một loại thiên thạch có thành phần khác với thành phần của hành tinh.
Active galactic nucleus (AGN)

Chuyển ngữ: nhân thiên hà hoạt động

Vùng nhân đặc của một thiên hà, do quá trình bồi tụi của hố đen siêu nặng tại nhân gây nên.
Adaptation

Chuyển ngữ: quen sáng

Phản ứng dây thần kinh hình gậy trong quan sát thiên văn.
Afterglow

Chuyển ngữ: ánh sáng muộn

Các bức xạ ở tần số thấp hơn (bao gồm tia X, cực tím, ánh sáng, hồng ngoại, vi ba, sóng vô tuyến) kèm theo các chớp gamma.
Albedo

Chuyển ngữ: suất phản chiếu, suất phản xạ, suất phân chiếu

Khái niệm liên quan đến hiện tượng phản xạ khuếch tán hoặc công suất phản xạ của bề mặt.
Albedo feature

Chuyển ngữ: địa hình albedo, suất phản chiếu đặc trưng

Một khu vực rộng lớn trên bề mặt của một hành tinh (hoặc thiên thể hệ Mặt Trời khác) cho thấy sự tương phản về độ sáng hoặc bóng tối (suất phản chiếu) với các khu vực lân cận.
Almucantar

Chuyển ngữ: vĩ tuyến thiên văn

Altitude

Chuyển ngữ: Cao độ, độ cao

Góc tính theo độ so với đường chân trời.
Am star

Chuyển ngữ: sao Am

Một loại sao đặc biệt về mặt hóa học thuộc loại quang phổ A có phổ hấp thụ mạnh và thường biến đổi các kim loại như kẽm, stronti, zirconibari, và sự thiếu hụt của các loại khác, như calciscandi.
Angstrom (Å)

Chuyển ngữ: Ångström

Một đơn vị đo độ dài. Nó đôi khi được dùng để thể hiện kích thước của nguyên tử, chiều dài của liên kết hóa họcbước sóng ánh sáng.
1 ångström (Å) = 10−10 mét =10-4 micrômét = 0,1 nanômét
Antapex

Chuyển ngữ: điểm hướng nghịch

Điểm cắt của vectơ vận tốc tức thời của một thiên thể, ở hướng ngược lại với hướng chuyển động với thiên cầu.
Antimatter

Chuyển ngữ: phản vật chất

Hạt vật chất có điện tích ngược lại so với hạt gốc. Trong phản vật chất, protonđiện tích âm, còn electronđiện tích dương.
Antisolar point

Chuyển ngữ: điểm đối nhật, điểm nghịch nhật

Điểm trừu tượng trên thiên thể đối diện trực tiếp với Mặt Trời theo phối cảnh của người quan sát.
Apastron

Chuyển ngữ: điểm viễn tinh

Điểm hai ngôi sao cách xa nhau nhất, như trong một hệ sao nhị phân.
Aperture

Chuyển ngữ: độ mở

Đại lượng biểu diễn độ chắn sáng dùng để điều chỉnh lượng ánh sáng truyền qua các dụng cụ quang học như máy ảnh hay kính viễn vọng. Con số lớn biểu thị cho độ mở nhỏ và con số nhỏ biểu thị cho độ mở lớn.
Apex

Chuyển ngữ: điểm hướng, điểm apec

Điểm cắt của vectơ vận tốc tức thời của một thiên thể, ở hướng chuyển động với thiên cầu.
Aphelion

Chuyển ngữ: điểm viễn nhật

Vị trí trên quỹ đạo mà một hành tinh xa Mặt Trời nhất.
Apoapsis

Chuyển ngữ: viễn điểm quỹ đạo

Vị trí trên quỹ đạo xa một hành tinh nhất.
Apogee

Chuyển ngữ: điểm viễn địa

Điểm trên quỹ đạo xa Trái Đất nhất.
Apparent magnitude (m)

Chuyển ngữ: cấp sao biểu kiến, độ sáng biểu kiến

Một thang đo về độ sáng biểu kiến của vật thể tính theo lôgarít của mật độ photon phát ra bởi vật thể nhận được trong một đơn vị thời gian bởi máy thu. Vật thể càng sáng thì m càng có giá trị nhỏ.
Appulse

Chuyển ngữ:

Cách tiếp cận gần nhất của một thiên thể này với một thiên thể khác, khi nhìn từ thiên thể thứ ba.
Apsis

Chuyển ngữ: củng điểm quỹ đạo, cùng điểm quỹ đạo, cùng điểm

Một điểm trên quỹ đạo elip của một thiên thể, đang chuyển động dưới lực hấp dẫn quanh một thiên thể khác, có khoảng cách đến khối tâm của hệ hai thiên thể đạt cực trị.
Arc degree

Chuyển ngữ:

Một đơn vị đo góc trong đó có 360 độ trong một vòng tròn.
Arc minute (arcmin)

Chuyển ngữ: phút góc, phút cung

Một đơn vị đo góc trong đó 1 phút góc tương đương 160 độ và đồng thời 1 phút góc bằng 121600 vòng, tức là π10800 radian.
Arc second (arcsec)

Chuyển ngữ: giây góc, giây cung

Một đơn vị đo góc trong đó 1 giây góc tương đương 160 phút góc, tức 13600 độ và đồng thời 1 giây góc bằng 11296000 vòng tròn, tức là π648000 radian.
Argument of periapsis (ω)

Chuyển ngữ: acgumen của cận điểm

Một tham số quỹ đạo để xác định quỹ đạo của một thiên thể.
Artificial satellite

Chuyển ngữ: vệ tinh nhân tạo

Bất kỳ một vật thể nào do con người chế tạo nên quay quanh một vật thể khác.
Ascending node

Chuyển ngữ: điểm nút lên

Một điểm trên quỹ đạo của thiên thể, tại đây thiên thể đi ngang qua mặt phẳng tham chiếu từ hướng Nam lên hướng Bắc.
Aspect

Chuyển ngữ:

Vị trí của một hành tinh hoặc Mặt Trăng so với Mặt Trời, khi nhìn từ Trái Đất.
Asterism

Chuyển ngữ: khoảnh sao

Một vài hình phẳng tưởng tượng trên bầu trời với các sao sáng ở các đỉnh, mà ngày nay chúng không được coi là 1 trong 88 chòm sao chính thức.
Asteroid

Chuyển ngữ: tiểu hành tinh

Các cách gọi khác trong tiếng Anh: minor planet; planetoid (hành tinh nhỏ) là những từ đồng nghĩa để chỉ một nhóm các thiên thể lớn hơn thiên thạch nhưng nhỏ hơn hành tinh trôi nổi trong hoặc ngoài hệ Mặt Trời.
Asteroid belt

Chuyển ngữ: vành đai tiểu hành tinh

Tập hợp các tiểu hành tinh tạo thành vành đai các tiểu hành tinh. Vành đai chính có hàng nghìn các tiểu hành tinh lớn hơn 1 km, và hàng triệu các vật thể bé như bụi.
Astrobiology

Chuyển ngữ: sinh học vũ trụ, sinh học thiên văn, sinh vật học vũ trụ

Lĩnh vực nghiên cứu về nguồn gốc, tiến hóa, phân bố và tương lai của sự sống trong vũ trụ: sự sống ngoài Trái Đất và sự sống trên Trái Đất.
Astrobleme

Chuyển ngữ: vết thương của ngôi sao

Cấu trúc địa chất nói chung hoặc cấu trúc hình tròn của đá nền hoặc trầm tích bị biến dạng tạo ra do tác động trên bề mặt hành tinh bất kể giai đoạn xói mòn của cấu trúc.
Astrochemistry

Chuyển ngữ: hóa học thiên thể, hoá học thiên văn

Môn khoa học nghiên cứu về sự phong phú và phản ứng của các phân tử trong vũ trụ và sự tác động qua lại của chúng bằng bức xạ.
Astrodynamics

Chuyển ngữ: động lực học thiên thể, động lực vũ trụ

Astrogeology

Chuyển ngữ: địa chất học vũ trụ

Một nhánh của khoa học hành tinh liên quan đến địa chất học của các thiên thể như là các hành tinh và các Mặt Trăng của nó, hành tinh nhỏ, sao chổithiên thạch.
Astrognosy

Chuyển ngữ:

Astrogony

Chuyển ngữ:

Hay astrogeny, chỉ quá trình bồi đắp hay tiến hóa sao.
Astrography

Chuyển ngữ:

Astrologer

Chuyển ngữ: nhà chiêm tinh

Astrology

Chuyển ngữ: chiêm tinh học, thuật chiêm tinh

Hệ thống bói toán ngụy khoa học tiên đoán về vấn đề nhân loại và sự kiện trần thế bằng cách nghiên cứu chuyển động và vị trí tương đối của thiên thể.
Astrometeorology

Chuyển ngữ: khí tượng học thiên thể

Astrometer

Chuyển ngữ: thiên văn kế, cái đo sao

Astrometric binary

Chuyển ngữ:

Astrometry

Chuyển ngữ: trắc lượng học thiên thể, thuật đo sao, trắc tinh học, tinh trắc học.

Nhánh của thiên văn học về sự đo lường chính xác vị trí và chuyển động của các saothiên thể. Trong tiếng Anh còn là positional astronomy.
Astronaut

Chuyển ngữ: nhà du hành vũ trụ, phi hành gia

Một người được huấn luyện qua chương trình không gian để chỉ huy, lái hoặc trở thành thành viên của một con tàu vũ trụ.
Astronautical

Chuyển ngữ: du hành vũ trụ

Tính từ
Astronautics

Chuyển ngữ: ngành du hành vũ trụ

Lý thuyết và thực hành điều hướng ngoài khí quyển của Trái đất.
Astronomer

Chuyển ngữ: nhà thiên văn học

Một nhà khoa học, chuyên nghiên cứu các thiên thể như các hành tinh, ngôi saothiên hà
Astronomical almanac

Chuyển ngữ: niên lịch thiên văn, lịch thiên văn

Astronomical body

Chuyển ngữ: khối thể thiên văn học (tạm dịch)

Astronomical catalogue

Chuyển ngữ:

Astronomical clock

Chuyển ngữ:

Astronomical coordinate systems

Chuyển ngữ: hệ tọa độ thiên văn

Một hệ tọa độ mặt cầu dùng để xác định vị trí biểu kiến của thiên thể trên thiên cầu.
Astronomical day

Chuyển ngữ: ngày thiên văn

Astronomical distance

Chuyển ngữ: khoảng cách thiên văn

Astronomical fraction

Chuyển ngữ:

Astronomical object

Chuyển ngữ: thiên thể

Các thực thể, các tập hợp hay những cấu trúc đáng kể trong vũ trụ mà sự tồn tại của chúng được khoa học ngày nay chứng nhận.
Astronomical telescope

Chuyển ngữ: kính thiên văn

Astronomical time

Chuyển ngữ: giờ thiên văn, giờ mặt trời trung bình, thời gian thiên văn

Astronomical twilight

Chuyển ngữ: chạng vạng thiên văn

Buổi sáng bắt đầu (rạng đông thiên văn) khi tâm đĩa Mặt Trời hình học ở vị trí 18° dưới chân trời vào buổi sáng, và kết thúc khi tâm đĩa Mặt Trời hình học lên vị trí 12° dưới chân trời vào buổi sáng.
Astronomical symbol

Chuyển ngữ:

Astronomical unit (AU)

Chuyển ngữ: đơn vị thiên văn

Một đơn vị đo chiều dài, xấp xỉ bằng khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời, bởi vì khoảng cách này thay đổi khi Trái Đất quay quanh Mặt Trời cho tới nay nó được định nghĩa chính xác bằng 149597870700 mét (khoảng 150 triệu kilômét, hay 93 triệu dặm).
Astronomical year

Chuyển ngữ: năm thiên văn

Astronomy

Chuyển ngữ: thiên văn học

Khoa học nghiên cứu quy luật của các vì sao) là một ngành khoa học tự nhiên nghiên cứu những thiên thể (như các ngôi sao, hành tinh, sao chổi, tinh vân, quần tinh, thiên hà) và các hiện tượng có nguồn gốc bên ngoài vũ trụ (như bức xạ nền vũ trụ).
Astronomy satellite

Chuyển ngữ: vệ tinh thiên văn học

Một loại kính thiên văn được đặt trong không gian để quan sát các vật thể xa xôi như các hành tinh, các thiên hà và các vật thể ngoài không gian khác. Kính viễn vọng không gian tránh được sự cản trở các bước sóng cực tím, X, và Gamma do bầu khí quyển.
Astronomy unit

Chuyển ngữ: đơn vị thiên văn học

Tương tự định nghĩa của đơn vị thiên văn
Astrophotography

Chuyển ngữ: phép chụp ảnh thiên văn

Astrophotometer

Chuyển ngữ:

Astrophotometry

Chuyển ngữ:

Astrophysicist

Chuyển ngữ: nhà vật lý thiên văn

Astrophysics

Chuyển ngữ: vật lý thiên văn

Bao gồm hai nhánh: vật lý thiên văn thực hành và vật lý thiên văn lý thuyết
Astroscope

Chuyển ngữ:

Astroscopy

Chuyển ngữ:

Astrospectroscopy

Chuyển ngữ: quang phổ học thiên văn

Astrosphere

Chuyển ngữ: thể cầu dạng sao

Astrotheology

Chuyển ngữ:

Atmosphere

Chuyển ngữ: khí quyển

Một lớp khí có thể bao bọc xung quanh một thiên thể có khối lượng đủ lớn và nó được giữ lại bởi trọng lực của thiên thể đó. Khí quyển của Trái Đất dày 192 km và có thành phần chủ yếu là nitơ, oxy, cacbonic và một số chất khí khác.
Aurora

Chuyển ngữ: cực quang

Một hiện tượng quang học được đặc trưng bởi sự thể hiện đầy màu sắc của ánh sáng trên bầu trời về đêm, được sinh ra do sự tương tác của các hạt mang điện tích từ gió mặt trời với tầng khí quyển bên trên của hành tinh.
Aurora borealis

Chuyển ngữ: cực quang Borealis

Còn gọi là Bắc cực quang gây ra bởi sự tương tác giữa gió mặt trời, từ trường của Trái Đất và tầng trên của bầu khí quyển; một hiện tường tương tự cũng xảy ra ở bán cầu Nam có tên là cực quang Australis.
Aurora Australis

Chuyển ngữ: cực quang Australis

Còn gọi là Nam cực quang, đây là một hiện tượng phi thường trong tầng khí quyển, nó phát ra ánh sáng trên bầu trời bán cầu nam. Nó được tạo ra do các hạt mang điện từ Mặt Trời khi chúng tương tác với từ trường của Trái Đất. Tương tự Cực quang Borealis ở bán cầu Bắc.
Autumn meridian

Chuyển ngữ:

Autumnal equinox

Chuyển ngữ: điểm thu phân

Điểm trên thiên cầu nơi Mặt Trời đi qua đường xích đạo bầu trời từ Bắc xuống Nam. Thời điểm Mặt Trời ở điểm thu phân là ngày đầu tiên của mùa thu. Việc này xảy ra khoảng ngày 22 tháng 9 hàng năm.
Average orbital

Chuyển ngữ: quỹ đạo trung bình

Tốc độ quanh Mặt Trời: Đây là một đơn vị đo lường vận tốc của một hành tinh di chuyển trong không gian, đơn vị kilômet trên giờ.
Axial

Chuyển ngữ: trục

Được biết như các cực, đây là một đường tưởng tượng đi qua tâm của quay của một vật.
Axial inclination

Chuyển ngữ: độ nghiêng trục

Góc của nghiêng của trục quay một hành tinh, đối với quỹ đạo của hành tinh đó. Trên Trái Đất, cũng như các hành tinh khác, độ nghiêng này là nguyên nhân của các mùa.
Axial precession

Chuyển ngữ: tuế sai trục, tiến động trục

Axial tilt

Chuyển ngữ: độ nghiêng trục quay

Góc giữa phương tự quay của thiên thể với phương trực tuyến Bắc của mặt phẳng quỹ đạo hay một mặt phẳng tham chiếu nào đó.
Axial of rotation

Chuyển ngữ: trục quay

Azimuth

Chuyển ngữ: góc phương vị

Góc khoảng cách của một thiên thể quanh hoặc song song với đường chân trời từ điểm không ban đầu.
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Thuật ngữ Định nghĩa
Ballistic

Chuyển ngữ: đạn đạo học, (thuộc) đường đạn

Bar

Chuyển ngữ: Bar

Một đơn vị đo lường áp suất khí quyển.
1 bar = 0,987 atm
1 bar = 0,1 MPa
Barred galaxy

Chuyển ngữ: thiên hà có thanh ngang

thuộc thiên hà
Barred irregular galaxy

Chuyển ngữ: thiên hà không định hình có thanh ngang

thuộc thiên hà
Barred lenticular galaxy

Chuyển ngữ: thiên hà dạng thấu kính có thanh ngang

thuộc thiên hà
Barred spiral galaxy

Chuyển ngữ: thiên hà xoắn ốc có thanh chắn

Thiên hà xoắn ốc có các ngôi sao tụ hợp lại tại vùng trung tâm tạo thành một đường thẳng có dạng giống như thanh chắn.
Barycenter

Chuyển ngữ: khối tâm hệ thiên thể, khối tâm (của hệ thiên thể)

Khối tâm của hai hay nhiều thiên thể mà chúng quay xung quanh nhau và đó là điểm mà các thiên thể này quanh xung quanh.
Barycentric Coordinate Time

Chuyển ngữ:

Barycentric coordinates (astronomy)

Chuyển ngữ: tọa độ tỉ cự, tọa độ Barycentric

Một hệ tọa độ trong đó vị trí của một điểm trong một đa diện, được xác định là một trọng tâm hay tâm tỉ cự.
Barycentric Dynamical Time

Chuyển ngữ:

Baryogenesis

Chuyển ngữ:

Basalt

Chuyển ngữ: Bazan

Một thuật ngữ phổ biến chỉ đá thẫm màu, đỏ gồm các khoáng chất tương đối giàu sắtmagie.
Big Bang

Chuyển ngữ: Vụ Nổ Lớn

Mô hình vũ trụ học nổi bật miêu tả giai đoạn sơ khai của sự hình thành vũ trụ.
Binary asteroid

Chuyển ngữ: tiểu hành tinh đôi

Phân nhóm của hành tinh đôi
Binary minor planet

Chuyển ngữ: tiểu hành tinh đôi

Phân nhóm của hành tinh đôi
Binary planet

Chuyển ngữ: hành tinh đôi

Một hệ đôi trong đó cả hai vật thể đều có khối lượng hành tinh.
Binary star

Chuyển ngữ: sao đôi

Một sao đôi được tạo thành từ một hệ thống gồm hai ngôi sao chuyển động trên quỹ đạo của khối tâm hai ngôi sao.
Binary system

Chuyển ngữ: hệ đôi

Binding energy

Chuyển ngữ: năng lượng liên kết

Khối lượng thiếu, hiệu số khối lượng nguyên tử và tổng khối lượng nucleon
Bioastronomy

Chuyển ngữ: sinh học thiên văn

Từ đồng nghĩa của astrobiology
Biosatellite

Chuyển ngữ: vệ tinh nhân tạo sinh học

xem Sinh học ngoài Trái Đất
Black dwarf

Chuyển ngữ: sao lùn đen

Một loại sao đặc giả thiết, mà cụ thể là sao lùn trắng đã nguội đến mức không còn phát ra đáng kể bức xạ nhiệt hoặc ánh sáng.
Black hole

Chuyển ngữ: lỗ đen, hố đen

Một vùng không-thời gian nơi trường hấp dẫn mạnh đến mức không có gì—không hạt vật chất hay cả bức xạ điện từ như ánh sáng— có thể thoát khỏi nó.
Blazar

Chuyển ngữ:

Blueshift

Chuyển ngữ: dịch chuyển xanh

Một sự dịch chuyển trên đường quang phổ của một thiên thể về phía màu xanh. Dịch chuyển xanh biểu thị thiên thể đó đang dịch chuyển về phía người quan sát. Dịch chuyển về phía tím càng lớn thì thiên thể đó di chuyển càng nhanh.
Bolide

Chuyển ngữ: cầu lửa, sao bằng

Một loại sao băng rất sáng, nó là một trong những ngôi sao băng phát nổ trong khí quyển.
Brown dwarf

Chuyển ngữ: sao lùn nâu

Các thiên thể dưới sao, có khối lượng dưới mức đủ để duy trì các phản ứng tổng hợp hạt nhân đốt cháy hydro trong lõi, như các ngôi sao thuộc dãy chính, nhưng có bề mặt và phần bên trong hoàn toàn đối lưu, và không có sự khác biệt hóa học theo chiều sâu.
Bulge

Chuyển ngữ:

Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Thuật ngữ Định nghĩa
Caldera

Chuyển ngữ: hõm chảo

Vùng trũng giống hình một chiếc chảo lớn, tạo ra do sự phun trào của bể chứa magma. Một hõm chảo có thể trông giống như một miệng núi lửa ngoại trừ việc hõm chảo được tạo ra bằng cách nổ ra bên ngoài chứ không phải bằng cách sụt lún vào bên trong.
Carbonaceous chondrite

Chuyển ngữ:

Một loại đá (xem chondrite) cổ chứa bằng chứng về quá trình hình thành của các tinh vân.
Celestial coordinate system

Chuyển ngữ: hệ tọa độ thiên cầu

Xem Astronomical coordinate systems.
Celestial equator

Chuyển ngữ: xích đạo thiên cầu, xích đạo trời

Một đường tròn lớn trên một thiên cầu tưởng tượng, cùng mặt phẳng của xích đạo Trái Đất. Nói một cách khác, nó là sự phóng chiếu của xích đạo Trái Đất ra không gian.
Celestial horizon

Chuyển ngữ: chân trời thiên cầu, chân trời thiên văn, chân trời thực

Xem Horizontal coordinate system.
Celestial mechanics

Chuyển ngữ: cơ học thiên thể

Một nhánh của thiên văn học giải quyết các vấn đề chuyển động và hiệu ứng hấp dẫn của các thiên thể. Lĩnh vực này vận dụng các nguyên lý của vật lý học, cơ học cổ điển vào nghiên cứu các thiên thể như các sao và các hành tinh.
Celestial meridian

Chuyển ngữ: kinh tuyến thiên thể

Xem Meridian.
Celestial meridiator

Chuyển ngữ:

Celestial pole

Chuyển ngữ: thiên cực, cực trái đất, cực bầu trời

Bao gồm thiên cực Bắc và thiên cực Nam, là 2 vị trí tưởng tượng trên bầu trời là giao điểm của trục quay Trái Đất (nếu kéo dài mãi mãi) với thiên cầu.
Celestial sphere

Chuyển ngữ: thiên cầu

Một hình cầu tự quay tưởng tượng với bán kính rất lớn, đồng tâm với Trái Đất.
Centaur

Chuyển ngữ: centaur

Lớp quỹ đạo không ổn định của các hành tinh nhỏ (minor planet) với những đặc điểm của cả tiểu hành tinh (asteroid) và sao chổi.
Centimetre–gram–second system of units (CGS)

Chuyển ngữ:

Hệ đơn vị của vật lý học dựa trên centimet như là đơn vị của chiều dài, gam là đơn vị khối lượng, và giây là đơn vị thời gian.
Central massive object (CMO)

Chuyển ngữ: thiên thể lớn trung tâm (tạm dịch)

Cepheid

Chuyển ngữ: Cepheid, sao Cepheid, sao biến quang Cepheid

Một loại sao có sự phát xạ xung quay, đa dạng trong cả kích thước và nhiệt độ, và tạo ra sự thay đổi trong độ sáng với một chu kì và cường độ ổn định đã được xác định rõ ràng.
Chemical galaxy

Chuyển ngữ: thiên hà nguyên tố

Cách bố trí mới của bảng tuần hoàn bày ra các nguyên tố hóa học thành hình thiên hà, do Philip Stewart vẽ vào tháng 11 năm 2004.
Chondrite

Chuyển ngữ: chondrit

Loại vẫn thạch đá (phi kim loại) chưa bị biến đổi do sự tan chảy hoặc biến thái của vật thể mẹ, chứa vật chất cứng và các thành phần khác cấu thành tinh vân mặt trời.
Chondrule

Chuyển ngữ:

Một khối cầu nhỏ có cấu trúc vô định hình tìm thấy phổ biến trong các vẫn thạch.
Chromosphere

Chuyển ngữ: quyển sắc (hay sắc quyển), sắc cầu

Một lớp của bầu khí quyển mặt trời nằm trên quyển sáng và bên dưới vùng chuyển tiếp và nhật hoa. Quyển sắc nóng hơn quyển sáng nhưng không nóng bằng nhật hoa.
Chromospheric activity index

Chuyển ngữ:

Circumpolar constellation

Chuyển ngữ: chòm sao quanh cực

Một chòm sao (nhóm các ngôi sao) không bao giờ lặn dưới đường chân trời, khi nhìn từ một vị trí trên Trái Đất.
Circumpolar star

Chuyển ngữ: sao quanh cực, sao trên đường chân trời

Một ngôi sao không bao giờ lặn và luôn nằm phía trên đường chân trời. Điều này phụ thuộc vào vị trí của người quan sát. Càng đi ra sa hướng Bắc càng có ít ngôi sao trên đường chân trời. Sao Bắc Cực, Sao Phương Nam, là những ngôi sao trên đường chân trời ở hầu hết bán cầu Bắc.
Circumstellar disc
Còn được gọi là circumstellar disk.
Chuyển ngữ: đĩa vòng quanh sao, đĩa vũ trụ tròn
Một lượng vật chất bao gồm khí, bụi, vi thể hành tinh, tiểu hành tinh hay những mảnh vụn xoay quanh một ngôi sao, gom lại thành vòng xuyến hay thành hình cái đĩa.
cis-Neptunian object (CNO)

Chuyển ngữ:

Civil time

Chuyển ngữ: khoảng thời gian chính thức

Clearing the neighbourhood

Chuyển ngữ: dọn sạch miền lân cận

Một tiêu chuẩn để một thiên thể được xem là một hành tinh trong hệ Mặt Trời. Đây là một trong số ba tiêu chuẩn mà Hiệp hội Thiên văn học Quốc tế áp dụng vào năm 2006 để định nghĩa về hành tinh.
Color index

Chuyển ngữ: chỉ mục màu, chỉ số màu

Một biểu thức số đơn giản cho phép xác định màu sắc của một thiên thể, mà đối với các sao thì sẽ suy ra được nhiệt độ của chúng.
Color magnitude diagram

Chuyển ngữ: biểu đồ cấp độ màu

Colure

Chuyển ngữ: đường phân chi

Một trong hai kinh tuyến chính của thiên cầu.
Coma

Chuyển ngữ: đầu sao chổi

Một vỏ bọc mờ bao quanh nhân sao chổi.
Comet

Chuyển ngữ: sao chổi

Một thiên thể gần giống một tiểu hành tinh nhưng không cấu tạo nhiều từ đất đá, mà chủ yếu là băng.
Commensurability

Chuyển ngữ:

Tính chất của hai thiên thể quay quanh cùng một vật mà chu kỳ quỹ đạo của chúng tỉ lệ hợp lý. Ví dụ, chu kỳ quỹ đạo của Sao Thổ quanh Mặt Trời gần bằng 5/2 chu kỳ quỹ đạo của Sao Mộc.
Common proper motion

Chuyển ngữ:

Compact star
Còn được gọi là compact object.
Chuyển ngữ: sao đặc, vật thể đặc
Bất kỳ vật thể thiên văn nào có khối lượng rất lớn so với bán kính của nó. Thuật ngữ này thường đề cập đến các vật thể có khối lượng rất lớn như sao lùn trắng, sao neutronlỗ đen, hoặc tàn tích sao có bán kính rất nhỏ.
Compact stellar nucleus

Chuyển ngữ:

Xem Nuclear star cluster
Conjunction

Chuyển ngữ: giao hội

Sự kiện xảy ra khi hai hoặc nhiều thiên thể xuất hiện gần nhau trên bầu trời, mà thông thường quan sát từ Trái Đất.
Constellation

Chuyển ngữ: chòm sao

Một nhóm các ngôi sao được nối thành hình ảnh tưởng tượng trên bầu trời. Có 88 chòm sao.
Continuous spectrum

Chuyển ngữ: quang phổ liên tục

Convection

Chuyển ngữ: đối lưu

Convection zone

Chuyển ngữ: vùng đối lưu

Một lớp không ổn định trên một ngôi sao mà ở đó sự đối lưu là cơ chế chính để năng lượng được giải phóng ra bên ngoài. Trong Mặt Trời, vùng đối lưu chỉ nằm bên dưới quyển sáng và chiếm khoảng 70% bán kính mặt trời.
Coordinate time

Chuyển ngữ: thời gian tọa độ

Coordinated Universal Time

Chuyển ngữ: Giờ Phối hợp Quốc tế

Một chuẩn quốc tế về ngày giờ thực hiện bằng phương pháp nguyên tử.
Corona

Chuyển ngữ: vành nhật hoa, nhật miện, nhật hoa, vòng nhật hoa, quầng nhật hoa

Lớp ngoài cùng của bầu khí quyển Mặt Trời. Vùng này gồm lớp khí loãng có mật độ thấp và một nhiệt độ cao hơn một ngàn độ Kelvin. Nó có thể được nhìnt thấy bằng mắt thường khi nhật thực.
Coronal loop

Chuyển ngữ:

Coronal mass ejection (CME)

Chuyển ngữ: phun trào khối lượng nhật hoa (tạm dịch)

Một sự giải phóng đáng kể của plasma đi kèm từ trường từ vành nhật hoa của Mặt Trời. Nó thường đi cùng với sự bừng sáng và phun trào của Mặt Trời.
Cosmic distance ladder

Chuyển ngữ:

Cosmic dust
Còn được gọi là space dust.
Chuyển ngữ: bụi vũ trụ, bụi không gian
Các hạt vật chất cỡ nhỏ phân tán trong khoảng không giữa các thiên thể.
Cosmic microwave background (CMB)
Còn được gọi là cosmic microwave background radiation (CMBR).
Chuyển ngữ: bức xạ phông vi sóng vũ trụ, bức xạ nền vi ba vũ trụ
Bức xạ điện từ được sinh ra từ thời kỳ sơ khai của vũ trụ (khoảng 380.000 năm sau Vụ Nổ Lớn).
Cosmic ray
Còn được gọi là cosmic radiation.
Chuyển ngữ: tia vũ trụ, bức xạ vũ trụ
Hạt nhân nguyên tử (hầu hết là proton) được quan sát thấy chúng va chạm vào bầu khí quyển Trái Đất với năng lượng cực lớn.
Cosmic string

Chuyển ngữ: dây vũ trụ

Năng lượng có hình ống được tin rằng có tồn tại trong buổi sơ khai của vũ trụ. Một dây vũ trụ có thể mỏng hơn một tỷ tỷ inch nhưng chiều dài của nó có thể kéo từ đầu này tới đầu kia của vũ trụ có thể quan sát được ở hiện tại.
Cosmism

Chuyển ngữ: vũ trụ luận

Cosmogony

Chuyển ngữ: nguồn gốc vũ trụ học, thuyết nguồn gốc vũ trụ, vũ trụ nguyên học, tinh nguyên học

Bất kỳ mô hình nào liên quan đến nguồn gốc của hệ vũ trụ hoặc vũ trụ.
Cosmology

Chuyển ngữ: vũ trụ học

Ngành khoa học nghiên cứu tổng thể về vũ trụ, bao gồm các nghiên cứu về sự hình thành, tiến hóa và tương lai của vũ trụ.
Crater

Chuyển ngữ: hố va chạm, hố thiên thạch, núi miệng phễu

Một vùng trũng hình tròn hoặc gần tròn trên bề mặt của một hành tinh, vệ tinh tự nhiên hay các thiên thể khác trong Hệ Mặt Trời được hình thành từ sự va chạm với vận tốc cực cao của các thiên thể nhỏ vào bề mặt của các thiên thể lớn hơn.
Critical rotation
Còn được gọi là break-up velocity.
Chuyển ngữ:
Xem Break-up velocity
Critical velocity
Còn được gọi là break-up velocity.
Chuyển ngữ: vận tốc tới hạn
Xem Break-up velocity
Culmination
Còn được gọi là meridian transit.
Chuyển ngữ: đỉnh điểm, điểm cao nhất, cực điểm, quá cảnh kinh tuyến
Thời điểm mà một thiên thể (Mặt Trời, Mặt Trăng, một hành tinh, ngôi sao, chòm sao hay thiên thể xa) đi qua kinh tuyến thiên thể của người quan sát.
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Thuật ngữ Định nghĩa
Dark matter

Chuyển ngữ: vật chất tối

Một thuật ngữ dùng để chỉ một loại vật chất giả thuyết trong vũ trụ không nhìn thấy được, nhưng có thể phát hiện ra chúng bởi tác động hấp dẫn của chúng lên các vật thể khác.
Daylight saving time

Chuyển ngữ: quy ước giờ mùa hè, giờ tiết kiệm ánh sáng ban ngày, giờ tiết kiệm ánh nắng

Quy ước chỉnh đồng hồ tăng thêm một khoảng thời gian (thường là 1 giờ) so với giờ tiêu chuẩn, tại một số địa phương của một số quốc gia, trong một giai đoạn (thường là vào mùa hè) trong năm.
Debris disk

Chuyển ngữ: đĩa sao

Một đĩa vũ trụ tròn gồm bụi và mảnh vụn trong quỹ đạo xung quanh một ngôi sao.
Deceleration

Chuyển ngữ: giảm tốc

Một đại lượng vật lý đặc trưng cho sự thay đổi vận tốc theo thời gian. Chuyển động giảm tốc khi vectơ gia tốc ngược chiều với chiều chuyển động.
Declination

Chuyển ngữ: xích vĩ, xích vĩ độ, độ lệch, độ thiên

Một thuật ngữ chỉ một trong hai tọa độ của một điểm trên thiên cầu khi sử dụng hệ tọa độ xích đạo.
Decretion disk

Chuyển ngữ:

Deep-sky object (DSO)

Chuyển ngữ: thiên thể bầu trời sâu, thiên thể xa

Một thuật ngữ của mảng thiên văn học không chuyên, nói tới thiên thể mờ không phải là một ngôi sao riêng biệt, hoặc thuộc Hệ Mặt Trời.
Degenerate star

Chuyển ngữ: sao suy biến

Một ngôi sao được cấu tạo bởi vật chất suy biến, ví dụ như sao lùn trắng hoặc sao neutron.
Density

Chuyển ngữ: khối lượng riêng

Một đặc tính về mật độ khối lượng trên một đơn vị thể tích của vật chất đó.
Descending node
Còn được gọi là south node.
Chuyển ngữ: điểm nút xuống, điểm nút lùi, điểm nút phía Nam
Một điểm trên quỹ đạo của thiên thể, tại đây thiên thể đi ngang qua mặt phẳng tham chiếu từ hướng Bắc xuống hướng Nam.
Detached object
Còn được gọi là distant detached objectextended scattered disc object.
Chuyển ngữ:
Differential galatic rotation

Chuyển ngữ:

Differentiated

Chuyển ngữ: phân tách (tạm dịch)

Một vật bị nấu chảy (một phần) sẽ bị chia thành hai hay nhiều phần có cấu trúc không đồng dạng. Trong trường hợp Trái Đất, kim loại sắt-niken được phân tách từ hợp chất silicat để tạo ra nhân của hành tinh.
Diffraction grating

Chuyển ngữ: lưới nhiễu xạ, cách tử nhiễu xạ

Một thành phần quang họccấu trúc tuần hoàn làm nhiễu xạ ánh sáng thành nhiều chùm tia truyền theo các hướng khác nhau.
Direct motion

Chuyển ngữ: chuyển động thuận, chuyển động thẳng

Một thuật ngữ dùng để chỉ chuyển động quay quanh trục hoặc quỹ đạo của một thiên thể có chiều quay cùng chiều với chiều tự quay của thiên thể trung tâm của nó.
Disk

Chuyển ngữ: đĩa

Diurnal motion

Chuyển ngữ: nhật động, chuyển động hàng ngày

Một thuật ngữ đề cập đến sự chuyển động biểu kiến trong suốt một ngày đêm của các thiên thể trên bầu trời (thiên cầu) quanh Trái Đất, hay nói chính xác hơn, quanh trục vũ trụ (gồm thiên cực Bắc và Nam).
Doppler Effect

Chuyển ngữ: hiệu ứng Doppler

Một hiệu ứng vật lý mà sự thay đổi của tần sốbước sóng âm thanh hay ánh sáng phát ra bởi một vật thể phụ thuộc vào vị trí người quan sát. Một vật thể đi lại gần người quan sát sẽ có bước sóng ngắn hơn (xanh) khi một vật đi ra xa sẽ có bước sóng dài hơn (đỏ). Hiệu ứng Doppler có thể được dùng để ước lượng tốc độ và vị trí của một vật thể.
Double star
Còn được gọi là visual double.
Chuyển ngữ: sao đôi quang học
Đừng nhầm lẫn với Sao đôi
Một thuật ngữ chỉ khi hai ngôi sao hay hai thiên thể có vẻ nằm gần nhau khi được quan sát từ Trái Đất.
Dust grains

Chuyển ngữ: bụi vũ trụ

Xem Cosmic dust.
DUT1

Chuyển ngữ: DUT1

Dwarf galaxy

Chuyển ngữ: thiên hà lùn

Một thiên hà nhỏ bao gồm vài tỷ ngôi sao, một số lượng nhỏ so với 200-400 tỉ sao của dải Ngân Hà.
Dwarf planet

Chuyển ngữ: hành tinh lùn

Một thiên thểkhối lượng hành tinh nhỏ nằm trong quỹ đạo thuận hành của Mặt Trời, nhỏ hơn bất kỳ hành tinh nào trong số tám hành tinh cổ điển.
Dwarf star

Chuyển ngữ: sao lùn

Một ngôi sao có kích thước tương đối nhỏ và độ sáng thấp.
Dynamical time scale

Chuyển ngữ:

Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
ephemeris time
epoch (astronomy)
equator xích đạo
equatorial coordinate system hệ tọa độ xích đạo
eccentric, eccentricity độ lệch tâm
eclipse nhật thực, nguyệt thực... eclipse được dùng để chỉ khi một thiên thể đi ngang và che khuất, một phần hay tất cả, một thiên thể khác
eclipsing binary star sao đôi che nhau
ecliptic đường hoàng đạo / mặt phẳng hoàng đạo
ecliptic coordinate system hệ tọa độ mặt phẳng hoàng đạo
ecliptic latitude vĩ tuyến hoàng đạo
ecliptic longitude kinh tuyến hoàng đạo
elementary particle hạt cơ bản
elliptical galaxy thiên hà elip thuộc thiên hà
elongation ly độ / ly giác
emission line vạch phát xạ trong quang phổ phát xạ
emission spectrum quang phổ phát xạ
ephemeris lịch định vị ví dụ trong chuyển động thiên thể
epicycle
equinox điểm phân, phân điểm
evection Xuất sai, kì sai, tác động nhiễu quỹ đạo Mặt Trăng từ Mặt Trời
evolution of the galaxy sự tiến hóa của thiên hà thuộc thiên hà
exobiology sinh học ngoài Trái Đất, sinh học thiên văn từ đồng nghĩa astrobiology
extragalactic
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
facula minh điều xem thêm Mặt Trời
faint blue galaxy thuộc thiên hà
field galaxy thuộc thiên hà
fluorescence huỳnh quang
focal length tiêu cự
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
giant star sao khổng lồ phân nhóm sao
gamma ray astronomy thiên văn gama
gamma ray bust chớp gama
galaxy thiên hà
galaxy cloud mây thiên hà Là tập hợp các đám thiên hà, tiếng Anh galaxy cluster hay các cấu trúc thành phần của các siêu đám thiên hà
galaxy cluster đám thiên hà Cách dịch khác chưa thống nhất:
đảo thiên hà,
cụm thiên hà
lớn hơn nhóm thiên hà, xem thêm siêu đám thiên hà, supercluster
Galaxy group nhóm thiên hà Là liên kết của ít hơn 50 thiên hà, nhỏ hơn kết cấu đám thiên hà.
Galaxy groups and clusters quần tụ thiên hà
galaxy filament dây (thiên văn học) Là thuật ngữ dùng trong vũ trụ học, tiếng Anh cosmology, là biên giới phân chia các khoảng trống (thiên văn học), tiếng Anh void
galaxy supercluster siêu đám thiên hà Cách dịch khác chưa thống nhất:
siêu thiên hà,
siêu cụm thiên hà
là liên kết lớn bao gồm các quần tụ thiên hà, galaxy groups and clusters,
galaxy subcluster đám nhỏ thiên hà Thuật ngữ này có mặt trong các bài viết trong lĩnh vực thiên văn học thiên hà, chỉ các cấu trúc thành phần của các đám thiên hà
geocentric địa tâm
geodesic đường trắc địa, đường đoản trình
geomagnetic storm bão địa từ (bão từ)
geometric albedo hệ số phản xạ hình học
gravitational lens thấu kính hấp dẫn
gravitational wave sóng hấp dẫn
group of galaxies nhóm thiên hà nhóm thiên hà nhỏ hơn đám thiên hà, xem thêm đám nhỏ thiên hà, siêu đám thiên hà
gravitationally lensed galaxy xem thấu kính hấp dẫn thuộc thiên hà
gravity-assisted trajectory
gyroscope con quay hồi chuyển
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
hadron hạt hadron
heliocentric nhật tâm
heliacal rising Mọc gần Mặt Trời là các thời điểm khi một số thiên thể xuất hiện lần đầu tiên trong năm vào lúc bình minh.
heliacal setting Lặn gần Mặt Trời là các thời điểm khi một số thiên thể nhìn thấy lần cuối cùng trong năm vào lúc hoàng hôn.
heliacal year Năm Gần Mặt Trời là khoảng thời gian giữa hai lần mọc gần Mặt Trời của một thiên thể.
helium flash bùng sáng heli Xem Tiến hóa sao#Giai đoạn sao khổng lồ đỏ
Hertzsprung-Russell diagram biểu đồ Hertzsprung-Russell
horizon chân trời
horizontal coordinate system hệ tọa độ chân trời
horizontal plane chân trời
hour angle góc giờ
human timescales
hydrostatic equilibrium cân bằng thủy tĩnh
hypergiant sao cực siêu khổng lồ
hypernova cực siêu tân tinh sao cực siêu mới
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
ice age kỷ Băng hà
ideal lý tưởng
illuminance độ rọi có đơn vị là lux, lx, phiên bản tiếng Anh Illuminance
inclination (of an orbit) độ nghiêng (của quỹ đạo)
inferior planet hành tinh bên trong
infrared astronomy thiên văn hồng ngoại
infrared cirrus các đám bụi giữa các sao phát ra tia hồng ngoại, trông giống như mây ti trong ảnh chụp
interacting galaxy thiên hà va chạm hay thiên hà tương tác, thuật ngữ khác trong tiếng Anh Colliding galaxies, là thiên hà hình thành do liên kết hấp dẫn các thiên hà thành phần.
interferometer giao thoa kế
interior conjunction ?
interplanetary medium vật chất liên hành tinh còn gọi là vật chất giữa các hành tinh


bao gồm các thiên thể nhỏ (tiểu hành tinh, sao chổi, thiên thạch), các hạt nhỏ, bụi, khí, plasma trong không gian giữa saocác hành tinh

interplanetary space không gian liên hành tinh còn gọi là không gian giữa các hành tinh
interstellar cloud đám mây liên sao còn gọi là đám mây giữa các sao
interstellar line vạch phổ liên sao
ion tail (of a comet) đuôi ion (của sao chổi)
ionosphere tầng điện ly vùng khí quyển mà các nguyên tử đã bị ion hóa
irregular galaxy thiên hà không đều còn gọi là thiên hà không định hình
isotope đồng vị
isotropic đẳng hướng
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
justation hoàn chỉnh liên kết vị trí các phần máy móc đo đạc
jovian planet hành tinh dạng Sao Mộc nhóm hành tinh Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Thiên Vương, Sao Hải Vương; hành tinh vòng ngoài có định nghĩa khác với hành tinh dạng Sao Mộc
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
kiloparsec kpc
K/T even sự kiện K/T Sự kiện xảy ra ở Trái Đất 65 triệu năm trước, gây tuyệt chủng lớn.
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
latitude vĩ độ
leap year năm nhuận
lenticular galaxy thiên hà dạng thấu kính thuộc thiên hà
light year năm ánh sáng
limb rìa vành đai của thiên thể
limb darkening sự tối ở rìa sự tối dần từ tâm ra vành đai của sao
line broadening sự mở rộng vạch phổ
lithosphere thạch quyển
longitude kinh độ
low surface brightness galaxy thuộc thiên hà
LSB galaxy thuộc thiên hà
luminosity độ trưng, độ sáng tuyệt đối
luminous infrared galaxy thiên hà hồng ngoại sáng thuộc thiên hà
luminous flux quang thông
luminous intensity độ chói có đơn vị cd.m−2 trong hệ đơn vị SI
lunar eclipse nguyệt thực
lux lux đơn vị của độ rọi trong hệ đơn vị SI
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
magma macma còn gọi là nham thạch
magnetic pole cực từ
magnetic storm bão từ
magnetosphere từ quyển
magnification độ phóng đại (của kính viễn vọng)
magnitude cấp sao
major axis trục lớn
major planet hành tinh tất cả các hành tinh không được xếp vào loại tiểu hành tinh (minor planet)
mantle
mare biển gốc Latinh, biển (trên các thiên thể ngoài Trái Đất như Mặt Trăng, Sao Hỏa...)
mean solar day Ngày Mặt Trời trung bình
mean solar time Thời gian Mặt Trời trung bình
meridian kinh tuyến dùng trong địa lý và các hệ tọa độ thiên văn học
meteor sao băng
meteor shower mưa sao băng va chạm của Trái Đất với các dòng thiên thạch
meteorite vẫn thạch phần còn lại của thiên thạch sau khi rơi đến smặt đất
meteoritics vẫn thạch học môn học
meteoroid thiên thạch
micrometeorite vẫn thạch hiển vi
microwave vi ba
Milky Way Ngân Hà
minor axis trục nhỏ (của quỹ đạo)
minor planet hành tinh nhỏ
monochromatic đơn sắc
multiple star system hệ sao chùm
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
nadir thiên để ngược lại với thiên đỉnh
nautical mile hải lý
nebula tinh vân
neutrino astronomy thiên văn neutrino
neutron star sao neutron
New General Catalogue Danh sánh NGC Danh sách cơ bản về các thiên thể trên bầu trời, chữ viết tắt NGC được dùng rộng rãi trong thiên văn học để ký hiệu các thiên thể sâu trong vũ trụ
new moon một pha của Mặt Trăng
N-galaxy N-thiên hà ký hiệu NG, loại thiên hà có nhân sáng giống sao, là nguồn radio đôi cường độ cao
nova (số nhiều: novae) tân tinh, sao mới
node
nuclearsynthesis tổng hợp hạt nhân
N-body problem bài toán nhiều vật - bài toán n vật ảnh hưởng trọng trường chung đến chuyển động n vật thể
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
objective lens vật kính
obliquity độ nghiêng trục quay
observational astrophysics vật lý thiên văn quan sát, vật lý thiên văn thực hành
occultation che khuất (thiên văn học), thiên thực
optical astronomy thiên văn quang học
open star cluster cụm sao mở quần sao mở, tổ sao mở, đám sao mở
opposition xung đối
orbit quỹ đạo
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
parallactic ellipse elíp thị sai quỹ đạo chuyển động biểu kiến của sao gần, trên thiên cầu trong một năm
parallax thị sai
parsec parsec
partial eclipse nhật thực một phần
peculiar galaxy thiên hà kỳ dị thuộc thiên hà
penumbra
penumbral eclipse
periastron vị trí của hệ đôi mà thiên thể này nằm tại cận điểm của quỹ đạo quanh thiên thể kia (gần nhau nhất)
perigee
perihelion điểm cận nhật
period chu kỳ
periodic comet sao chổi có chu kỳ sao chổi tuần hoàn
permafrost vùng trên bề mặt hành tinh luôn ở nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ đóng băng của nước (hay chất phổ biến trên hành tinh đó)
photometry quang trắc
photosphere quang quyển vùng trên Mặt Trời hay saophoton có thể thoát ra ngoài
pixel điểm ảnh
planet hành tinh
planetary nebula tinh vân hành tinh
planetisimal các vật thể kích cỡ từ vài chục đến vài trăm kilômét trong thời kỳ hình thành một hệ hành tinh (như hệ Mặt Trời) bay quanh trung tâm, mà sau này trở thành các hành tinh hoặc các vật thể nhỏ khác.
plasma plasma
polar-ring galaxy thiên hà vòng thuộc thiên hà
population Thường đi cùng với thuật ngữ khác. Các quần thể sao, các nhóm sao trong thiên hà hay Ngân Hà
precession tiến động, tuế sai
prime meridian kinh tuyến gốc còn gọi là kinh tuyến số 0
prims lăng kính
prolade spheroid
proper motion chuyển động riêng
protogalaxy tiền thiên hà
protoplanet, tiền hành tinh, nguyên hành tinh
protostar, tiền sao
pulsar Sao xung một loại sao neutron quay rất nhanh và đều, được xem là thước đo thời gian chính xác nhất vũ trụ
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
quasar quasar còn gọi là chuẩn tinh
quasag quasag một tên gọi của quasar,
nói đến các thiên hà giống sao
quasiperiodic trông như vẻ có chu kì
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
radial velocity vận tốc xuyên tâm thành phần vận tốc theo phương quan sát
radio astronomy thiên văn vô tuyến
radio galaxy thiên hà vô tuyến thuộc thiên hà
radio telescope kính thiên văn vô tuyến
red dwarf sao lùn đỏ
red giant sao khổng lồ đỏ sao kềnh đỏ
redshift dịch chuyển đỏ
reflection nebula tinh vân phản chiếu tinh vân đậm đặc phản xạ lại ánh sáng từ sao gần đó
regolith lớp bụi đất bám trên bề mặt, có nguồn gốc là bắn ra từ va chạm thiên thạch với Mặt Trăng hay các thiên thể có ít khí quyển
resolution độ phân giải
retrograde (rotation / motion)
ring galaxy thiên hà hình vòng
phải ascension xích kinh
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
satellite vệ tinh
secular không tuần hoàn
secular parallax
seeing nhiễu loạn khí quyển làm mờ ảnh chụp từ kính viễn vọng đặt trên mặt đất
Seyfert galaxy thiên hà Seyfert
semimajor axis bán trục lớn
sedereal day, sedereal month, sedereal year, sedereal period, time time sidereal dùng để chỉ thời gian, vị trí... của một thiên thể khi được so sánh với các ngôi sao ở xa
singularity điểm kỳ dị thuật ngữ đầy đủ gravitational singularity
solar antapex điểm nghịch hướngcủa Mặt Trời
solar apex điểm hướng của Mặt Trời
solar parallax
solar system hệ Mặt Trời
solar time thời gian Mặt Trời
solar wind gió Mặt Trời
solstice điểm chí
spacetime không-thời gian
spectral classification Phân hạng phổ Xem phân loại sao, nhiều phiên bản ngôn ngữ khác dùng tên Phân loại phổ thay vì Phân loại sao như en: và vi: vì bài này đề cập chính đến phân hạng quang phổ của các sao.
spectral type loại phổ Các hạng phổ dùng trong nhiều kiểu phân hạng phổ của sao, xem phân loại sao
spectroheligram
spectrometer phổ kế
spectrophotometry
spectroscopic binary star sao đôi quang phổ
spectroscopic parallax
spectroscopy phổ học, quang phổ học
spectrum (số nhiều: spectra) phổ, quang phổ
spherical astronomy thiên văn mặt cầu định vị thiên thể biểu kiến trên thiên cầu, phân nhóm của astrometry - thiên văn định vị
spicule
spiral galaxy thiên hà xoắn ốc
sputtering
star sao
star cluster quần tinh, tổ sao, đám sao, cụm sao
statistical parallax
stellar association tập sao, tập hợp sao các mảng sao lớn vô dạng trong Ngân Hà
stellar astronomy thiên văn sao
stellar atmosphere khí quyển sao
stellar black hole lỗ đen sao lỗ đen xuất hiện từ sụp đổ sao
stellar cartography ngành bản đồ sao
stellar classification phân loại sao
stellar evolution tiến hóa sao
stellar magnitude cấp sao Xem thêm cấp sao biểu kiến (apparent magnitude) và cấp sao tuyệt đối (absolute magnitude)
stellar population thế hệ (sao) quần xã sao, có 5 quần thể trong Ngân Hà chia theo tuổi sao
stellar wind gió sao tiêu tốn khối lượng sao
stratosphere tầng bình lưu
subduction zone
summer solstice hạ chí
Sun Mặt Trời
sunspot vết đen Mặt Trời
supergiant sao siêu khổng lồ phân nhóm của sao
supernova siêu tân tinh sao siêu mới
superior conjunction ?
synodic month, synodic period synodic được dùng để chỉ thời gian, vị trí... của một thiên thể khi được quan sát từ Trái Đất
synchrotron tăng tốc điện tử xem thêm bức xạ tăng tốc điện tử
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
tektile các miếng thủy tinh nhỏ tròn trên bề mặt Trái Đất bắn ra từ các vụ va chạm với thiên thạch
telescope kính viễn vọng, kính thiên văn
terrestrial planet hành tinh dạng Trái Đất hành tinh vòng trong = inferior planet
theory of relativity, theory thuộc general relativity, theory thuộc special relativity thuyết tương đối, thuyết tương đối rộng, thuyết tương đối hẹp
theoretical astrophysics vật lý thiên văn lý thuyết
thermosphere nhiệt quyển, tầng nhiệt
tidal force lực thủy triều
tide thủy triều
total eclipse nhật thực toàn phần
tropical year năm hồi quy, năm phân chí, năm tropic
troposphere tầng đối lưu xem thêm khí quyển
twilight chạng vạng xem thêm quen sáng (thiên văn học)
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
ultraluminous infrared galaxy thiên hà hồng ngoại cực sáng thuộc thiên hà
ultraviolet astronomy thiên văn học tử ngoại (thiên văn học cực tím)
umbra
unbarred lenticular galaxy thiên hà dạng thấu kính không có thanh ngang thuộc thiên hà
universal time giờ vũ trụ thời gian vũ trụ,
universe vũ trụ
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
variable star sao biến quang biến tinh, sao biến đổi - sao có độ sáng thay đổi
vector véctơ
velocity of escape vận tốc vũ trụ, vận tốc, tốc độ thoát ly
vernal equinox điểm xuân phân
Very Long Baseline Interferometry (VLBI) giao thoa kế đáy lớn, giao thoa kế vô tuyến chân đế lớn
virial theorem
visible spectrum quang phổ nhìn thấy thuật ngữ tiếng Anh đồng nghĩa: optical spectrum, visible light vì thế có thuật ngữ tiếng Việt đồng nghĩa quang phổ quang học, ánh sáng nhìn thấy
visual binary star sao đôi nhìn thấy sao đôi có thể phân biệt được bằng mắt thường hoặc qua kính thiên văn
void khoảng trống (thiên văn học) các khoảng trống trong cấu trúc cỡ lớn của vũ trụ, không có hay có rất ít thiên hà, với đường kính hàng chục đến hàng trăm megaparsec. Biên giới của các khoảng trống (thiên văn học) này là các dây (thiên văn học), galaxy filament
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
wavelength bước sóng
white dwarf sao lùn trắng phân nhóm sao
winter solstice điểm đông chí
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
X-ray astronomy thiên văn học tia X
X-ray star sao X quang
X-ray xenobiology sinh học thiên văn tia X từ đồng nghĩa X-ray astrobiology
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
yellow dwarf sao lùn vàng
Mục lục: Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Tiếng Anh Tiếng Việt Ngôn ngữ khác/ Ghi chú
zenith thiên đỉnh một điểm trên bầu trời nằm ngay trên đỉnh đầu người quan sát
zodiac hoàng đạo

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
  • “Astronomical Glossary”, A Knowledgebase for Extragalactic Astronomy and Cosmology, NASA/IPAC, ngày 10 tháng 1 năm 2006, truy cập ngày 19 tháng 2 năm 2012
  • Astronomy Terms, Sky & Telescope Media, truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2018
  • “ESO Astronomical Glossary”, Public Outreach, European Southern Observatory, truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2018
  • “Glossary”, HubbleSite – Reference Desk, Space Telescope Science Institute (STScI), truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2018
  • “Glossary of (comet and) astronomical terms”, International Comet Quarterly, Harvard University, truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2012

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]