Xem mã nguồn của Elisabeth của Hessen và Rhein

{{Infobox royalty
| name = Elisabeth của Hessen
| title = Đại vương công phu nhân Yelizaveta Fyodorovna của Nga
| image = Elisabethhesse.gif
| image_size = 250px
| caption = Ảnh chụp năm 1894
| spouse = {{marriage|[[Sergey Aleksandrovich của Nga]]|15 tháng 6 năm 1884|17 tháng 2 năm 1905|end=d.}}
| full name = {{ubl|{{lang-en|Elizabeth Alexandra Louise Alice}}|{{lang-de|Elisabeth Alexandra Luise Alix}}|{{lang-ru|Елизавета Фёдоровна Романова}}}}
| kiểu hoàng tộc = Vương tộc
| house = [[Vương tộc Hessen|Nhà Hessen-Darmstadt]] <br>
[[Vương tộc Romanov|Nhà Romanov]] (hôn nhân)
| father = [[Ludwig IV của Hessen và Rhein]]
| mother = [[Alice của Liên hiệp Anh]]
| birth_date = {{Ngày sinh|df=yes|1864|11|1}}
| birth_place = [[Bessungen]], [[Đại công quốc Hessen]], [[Bang liên Đức]]
| death_date = {{Ngày mất và tuổi|df=yes|1918|7|18|1864|11|1}}
| death_place = [[Alapayevsk]], [[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga]]
| nơi an táng = [[Nhà thờ thánh Maria Madalena]], [[Gethsemane]], Jerusalem
| religion = [[Chính thống giáo Nga]]<br>Trước là [[Giáo hội Luther|Luther giáo]]
| signature = Signature of Grand Duchess Elizabeth Fyodorovna of Russia, née Her Grand Ducal Highness Princess Elisabeth Alexandra Luise Alice of Hesse and by Rhine.jpg
| birth_name = Princess Elisabeth of Hesse and by Rhine}}

'''Elisabeth Alexandra Luise của Hessen và Rhein''' ([[tiếng Đức]]: ''Elisabeth Alexandra Luise von Hessen-Darmstadt und bei Rhein''), sau là Đại vương công phu nhân '''Yelizaveta Fyodorovna''' ([[tiếng Nga]]: ''Елизавета Фëдоровна''; 1 tháng 11 năm 1864 - 18 tháng 7 năm 1918); là vợ của Đại vương công [[Sergey Aleksandrovich của Nga]], con trai thứ năm của [[Hoàng đế]] [[Aleksandr II của Nga]] và [[Maria Alexandrovna (Marie xứ Hessen và Rhine)|Marie của Hessen và Rhein]]. Bà là cháu ngoại của [[Victoria của Anh|Nữ vương Victoria]] và là chị gái của [[Alix của Hessen và Rhein]], [[hoàng hậu]] cuối cùng của [[Nga]].

Yelizaveta khá nổi tiếng trong xã hội Nga đương thời vì vẻ đẹp khả ái của bà và công việc từ thiện dành cho người nghèo. Sau khi [[Tổ chức chiến đấu Cách mạng Đảng Xã hội]] tiến hành ám sát chồng bà với một quả bom vào năm 1905, Yelizaveta công khai tha thứ cho kẻ giết người và vận động cho anh ta để được ân xá nhưng không thành công. Sau đó, bà rời khỏi triều đình và trở thành một nữ tu, thành lập [[Tu viện Marfo-Mariinsky]] dành riêng để giúp người bị áp bức của [[Moskva]]. Vào năm 1918, bà bị bắt và cuối cùng bị chôn sống bởi những người [[Bolshevik]]. Năm 1981, Yelizaveta được Giáo hội Chính thống Nga bên ngoài của Nga phong thánh, và vào năm 1992 được phong thánh bởi [[Giáo hội Chính thống Nga]].

== Đại công nữ của Hessen ==
Elisabeth sinh ngày 1 tháng 11 năm 1864, là người con thứ 2 của [[Ludwig IV của Hessen và Rhein]] và [[Alice của Liên hiệp Anh]], con gái của [[Victoria của Anh]]. Dù xuất thân từ một trong những dòng họ lâu đời và cao quý bậc nhất nước Đức, Elisabeth và gia đình sống khá là khiêm tốn so với tiêu chuẩn hoàng gia. Bà, cùng với chị và các em thì tự lau sàn và dọn phòng mình, trong khi mẹ bà tự may đồ cho những đứa con của mình. Trong [[Chiến tranh Áo – Phổ|Chiến tranh Áo-Phổ]], Alice thường cùng với Elisabeth đi thăm những người lính bị thương ở một bệnh viện gần nhà. Nhìn chung, Elisabeth lớn lên trong một môi trường khá là hạnh phúc và an toàn, với những thói quen gia đình của người Anh, và tiếng Anh trở thành ngôn ngữ đầu tiên của bà. Sau này, bà đã kể với bạn rằng bà, cùng với chị và các em sẽ giao tiếng bằng tiếng Anh với mẹ và tiếng Đức với bố.

Vào mùa thu năm 1878, các thành viên trong gia đình của Elisabeth lần lượt mắc [[Bạch hầu|bệnh bạch hầu]], khiến em gái [[Marie của Hessen và Rhein|Marie]] qua đời vào ngày 16 tháng 11 và mẹ bà - Alice qua đời vào ngày 14 tháng 12. Elisabeth đã được gửi tới nhà [[Elisabeth của Phổ|bà nội]] trước đó và là người duy nhất không mắc bệnh trong gia đình.

== Sự ngưỡng mộ và những người từng cầu hôn ==

== Đại vương công phu nhân của Nga ==

== Trở thành nữ tu ==

== Qua đời ==

== Di sản ==

=== Số phận của bộ hài cốt ===

=== Tuyên thánh ===

=== Lễ tưởng niệm ===

=== Phục hồi danh dự ===

== Danh hiệu ==

* {{flag|Đại Công quốc Hessen}}: Quý bà của [[Huân chương Sư tử vàng (Hessen)|Huân chương Sư tử vàng]], ''1 tháng 1 năm 1883''<ref name="ordensliste">{{citation|title=Großherzoglich Hessische Ordensliste|page=1|year=1914|chapter=Goldener Löwen-orden|location=Darmstadt|publisher=Staatsverlag|language=German|via=hathitrust.org}}</ref>
* {{flag|Đế quốc Nga}}: Đại Quý bà của [[Huân chương Thánh Yekaterina]], ''1884''<ref name="handbuch">{{citation|title=Hof- und Staats-Handbuch des Großherzogs Hessen|page=2|year=1904|chapter=Genealogie}}</ref>
* {{flagcountry|United Kingdom of Great Britain and Ireland}}:<ref name="handbuch" />
** [[Huy chương Đại lễ vàng của Nữ vương Victoria]], ''1887''
** [[Huân chương Hoàng gia Victoria và Albert]], hạng hai<ref name="Whitaker1894">{{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=6cUMAAAAYAAJ&pg=PA112|title=An Almanack for the Year of Our Lord ...|author=Joseph Whitaker|publisher=J. Whitaker|year=1894|page=112}}</ref>

== Gia phả ==

{{ahnentafel top|Gia phả của Elisabeth của Hessen và Rhein|width=100%}}
<center>
{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #0FF;
|boxstyle_2=background-color: #FCC;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|boxstyle_5=background-color: #9fe;
|1= 1. '''{{Màu sắc|Blue|Elisabeth của Hessen và Rhein}}'''
|2= 2. [[Ludwig IV của Hessen và Rhein]]<ref name=Weir>{{chú thích sách|last=Weir|first=Alison|author-link=Alison Weir|year=1996|title=Britain's Royal Families: The Complete Genealogy|url=https://archive.org/details/britainssroyalfa0000weir|edition=Revised|publisher=Pimlico|location=London|isbn=0-7126-7448-9|pages=[https://archive.org/details/britainssroyalfa0000weir/page/305 305]–307}}</ref>
|3= 3. [[Alice của Liên hiệp Anh]]<ref name=Weir/>
|4= 4. [[Karl xứ Hessen và Rhein]]<ref name=willis>{{chú thích sách |last=Willis |first=Daniel A. |title=The Descendants of King George I of Great Britain |publisher=Clearfield Company |year=2002 |page=717 |isbn=0-8063-5172-1}}</ref>
|5= 5. [[Elisabeth của Phổ]]<ref name=willis/>
|6= 6. [[Victoria của Anh|Victoria I của Liên hiệp Anh]]<ref name=Weir/>
|7= 7. [[Albrecht xứ Sachsen-Coburg và Gotha]]<ref name=Weir/>
|8= 8. [[Ludwig II xứ Hessen và Rhein]]<ref name="Zeepvat1995">[[Charlotte Zeepvat|Zeepvat, Charlotte]]. ''Heiligenberg: Our Ardently Loved Hill''. Published in ''Royalty Digest''. No 49. July 1995.</ref>
|9= 9. [[Wilhelmine xứ Baden]]<ref name="Zeepvat1995"/>
|10= 10. [[Friedrich Wilhelm Karl của Phổ]]<ref name="NDB-Elisabeth">{{NDB|4|444|445|Elisabeth|Ludwig Clemm|136924565}}</ref>
|11= 11. [[Maria Anna Amalie xứ Hessen-Homburg]]<ref name="NDB-Elisabeth"/>
|12= 12. [[Vương tử Edward, Công tước xứ Kent và Strathearn|Edward của Liên hiệp Anh và Hannover]]<ref name=Weir/>
|13= 13. [[Victoire xứ Sachsen-Coburg-Saalfeld]]<ref name=Weir/>
|14= 14. [[Ernst I xứ Sachsen-Coburg và Gotha]]<ref name=Weir/>
|15= 15. [[Luise Pauline xứ Sachsen-Gotha-Altenburg]]<ref name=Weir/>
|16= 16. [[Ludwig I xứ Hessen và Rhein]]<ref name="ADB-Ludwig II">{{cite ADB|19|557|559|Ludwig II., Großherzog von Hessen und bei Rhein|Philipp Walther|ADB:Ludwig II. (Großherzog von Hessen und bei Rhein)}}</ref>
|17= 17. [[Luise Henriette Karoline xứ Hessen-Darmstadt]]<ref name="ADB-Ludwig II"/>
|18= 18. [[Karl Ludwig xứ Baden]]<ref name="Badische">{{chú thích sách |url=https://digital.blb-karlsruhe.de/blbihd/periodical/pageview/248563 |title=Badische Biographien |volume=1 |pages=18–19 |year=1875}}</ref>
|19= 19. [[Amalie xứ Hessen-Darmstadt]]<ref name="Badische"/>
|20= 20. [[Friedrich Wilhelm II của Phổ]]<ref name="ADB-Wilhelm">{{Cite ADB|43|171|177|Wilhelm, Prinz von Preußen|Herman von Petersdorff|ADB:Wilhelm (Prinz von Preußen)}}</ref>
|21= 21. [[Friederike Luise xứ Hessen-Darmstadt]]<ref name="ADB-Wilhelm"/>
|22= 22. [[Friedrich V xứ Hessen-Homburg]]<ref name="NDB-Marianne">{{NDB|16|210|211|Marianne|Stefan Hartmann|119259737}}</ref>
|23= 23. [[Karoline xứ Hessen-Darmstadt]]<ref name="NDB-Marianne"/>
|24= 24. [[George III của Anh|George III của Liên hiệp Anh]]<ref name=louda>{{Chú thích sách| last1 = Louda| first1 = Jiří|author1-link=Jiří Louda|last2=Maclagan |first2=Michael|author2-link=Michael Maclagan| title = Lines of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe| url = https://archive.org/details/linesofsuccessio0000loud| year = 1999| publisher = Little, Brown| location = London| isbn = 1-85605-469-1| page = [https://archive.org/details/linesofsuccessio0000loud/page/34 34] }}</ref>
|25= 25. [[Charlotte xứ Mecklenburg-Strelitz]]<ref name=louda/>
|26= 26. [[Franz I xứ Sachsen-Coburg-Saalfeld]] (= 28) <ref name=louda/>
|27= 27. [[Auguste Reuß xứ Ebersdorf]] (= 29)<ref name=louda/>
|28= 28. [[Franz I xứ Sachsen-Coburg-Saalfeld]] (= 26)<ref name=louda/>
|29= 29. [[Auguste Reuß xứ Ebersdorf]] (= 27)<ref name=louda/>
|30= 30. [[August I xứ Sachsen-Gotha-Altenburg]]<ref name=louda/>
|31= 31. [[Luise Charlotte xứ Mecklenburg-Schwerin]]<ref name=louda/>}}
</center>
{{ahnentafel bottom}}

== Tham khảo ==
{{Tham khảo}}

== Đọc thêm ==

* Paleologue, Maurice. ''An Ambassador's Memoirs,'' 1922
* Grand Duchess Marie of Russia. ''Education of a Princess'', 1931
* Queen Marie of Romania. ''The Story of My Life,'' 1934
* Almedingen, E.M. ''An Unbroken Unity'', 1964
* Duff, David. ''Hessian Tapestry'', 1967
* Millar, Lubov, ''Grand Duchess Elizabeth of Russia'', US edition, Redding, CA., 1991, ISBN 1-879066-01-7
* Mager, Hugo. ''Elizabeth, Grand Duchess of Russia,'' 1998, ISBN 0-7867-0509-4
* Zeepvat, Charlotte. ''Romanov Autumn'', 2000, ISBN 5-8276-0034-2
* Belyakova, Zoia. ''The Romanovs: the Way It Was'', 2000, ISBN 5-8276-0034-2
* Warwick, Christopher ''Ella: Princess, Saint and Martyr'', 2007, ISBN 047087063X
* Croft, Christina ''Most Beautiful Princess — A Novel Based on the Life of Grand Duchess Elizabeth of Russia'', 2008, ISBN 0-9559853-0-7

== Liên kết ==
{{Thể loại Commons|Grand Duchess Elizabeth Fyodorovna}}

=== Nguồn chính thống ===

* [http://www.serfes.org/lives/grandduchess/index.htm The Life of the Holy Royal Martyr Grand Duchess Elizabeth] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130118084422/http://serfes.org/lives/grandduchess/index.htm|date=2013-01-18}}
* [http://orthodoxinfo.com/general/duchess.aspx Life of the Holy New Martyr Grand Duchess Elizabeth, by Metropolitan Anastassy]
* [http://life.orthomed.ru/st-elizabeth/palom_e.htm Pilgrimage to Alapaevsk]
* [http://life.orthomed.ru/st-elizabeth/pics/efs_e.htm Photo Library of St. Elizabeth]
* [http://orthodoxwiki.org/Elizabeth_the_New_Martyr OrthodoxWiki:Elizabeth the New Martyr]

=== Bài thánh ca Chính thống ===

* [http://www.serfes.org/royal/akathisttoelizabeth.htm Akathist to the New Martyr Elizabeth] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130910062721/http://www.serfes.org/royal/akathisttoelizabeth.htm|date=2013-09-10}}
* [http://www.fr-d-serfes.org/royal/canontoelizabethandbarbara.htm Canon to the New Martyrs Grand Duchess Elizabeth and Nun Barbara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190202144749/http://www.fr-d-serfes.org/royal/canontoelizabethandbarbara.htm|date=2019-02-02}}

=== Các nguồn thế tục ===

* [http://www.alexanderpalace.org/palace/murder.html Murder details]
* [http://www.alexanderpalace.org/palace/ The Alexander Palace Time Machine]
* [http://www.alexanderpalace.org/palace/annainterview.html American Reporter Interviews Elizabeth in 1917]
* [http://www.alexanderpalace.org/palace/GDElisabeth.html HIH Grand Duchess Elisabeth Feodorovna by Countess Alexandra Olsoufieff]
* [http://forum.alexanderpalace.org/ Elizabeth and Romanov Discussion Forum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180114201917/http://forum.alexanderpalace.org/ |date=2018-01-14 }}
* [http://www.alexanderpalace.org/palace/murder.html Murder of the Romanovs at Alapayevsk] {{thời gian sống|1864|1918}}
{{Đại Công nữ Hessen}}
[[Thể loại:Gia tộc Hessen-Darmstadt]]
[[Thể loại:Thánh Chính Thống giáo Nga]]
[[Thể loại:Thánh nhà Romanov]]
[[Thể loại:Đại vương công phu nhân Nga]]
[[Thể loại:Hoàng gia Nga]]
[[Thể loại:Vương tộc Holstein-Gottorp-Romanov]]
[[Thể loại:Vương tộc Romanov]]