Tỉnh (Việt Nam Cộng hòa)
Tỉnh của Việt Nam Cộng hòa là đơn vị hành chính lớn nhất dưới cấp Quốc gia.
Vào thời Đệ Nhất Cộng hòa, Chính phủ còn dùng đơn vị Trung phần và Nam phần về mặt pháp lý và lập bốn Tòa Đại biểu Chính phủ đặt tại các thành phố và thị xã trung tâm của bốn khu vực:
- Cao nguyên Trung phần (Đà Lạt)
- Duyên hải Trung phần[1] (Huế)
- Miền Đông Nam phần (Sài Gòn)
- Miền Tây Nam phần (Cần Thơ).
Sau năm 1963 thì hai danh từ Trung phần và Nam phần chỉ ấn định địa lý.
Mục lục
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Khi tiếp thu quyền lực từ người Pháp năm 1954 thì khu vực phía Nam Vĩ tuyến 17, kể cả năm tỉnh thuộc Hoàng triều Cương thổ[2], tổng cộng có 32 tỉnh. Tỉnh nhỏ nhất dưới 500 km², lớn nhất hơn 20.000 km². Dân số các tỉnh cũng chênh lệch nhau khá nhiều: có tỉnh dưới 30.000 dân, tỉnh đông nhất hơn một triệu dân.[3]
Thời Đệ Nhất Cộng hòa[sửa | sửa mã nguồn]
Không lâu sau khi lên chấp chính, bắt đầu từ năm 1956, Chính quyền Đệ Nhất Cộng hòa xúc tiến cải tổ cho nền hành chính thêm đồng đều và dễ kiểm soát hơn, phân chia lại địa giới, biến đổi diện tích và dân số của nhiều tỉnh.
Đầu năm 1956, Chính phủ thành lập thêm các tỉnh Tam Cần (9 tháng 2 năm 1956), Mộc Hóa (17 tháng 2 năm 1956), Phong Thạnh (17 tháng 2 năm 1956), Cà Mau (9 tháng 3 năm 1956). Bốn tỉnh này không tồn tại bao lâu thì đổi tên như Cà Mau đổi thành An Xuyên, hay bị sáp nhập vào các tỉnh khác như Tam Cần nhập vào Vĩnh Bình.
Theo sắc lệnh 143-NV ngày 22 tháng 10 năm 1956 của Chính quyền Việt Nam Cộng hòa thì Nam phần chia lại thành 22 tỉnh và Đô thành Sài Gòn.
Toàn bộ lãnh thổ Việt Nam Cộng hòa lúc này có 35 tỉnh:
Danh sách các Tỉnh năm 1956[sửa | sửa mã nguồn]
| Stt | Tên tỉnh | Chú thích | Stt | Tên tỉnh | Chú thích |
|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
Tên cũ: Bà Rịa-Vũng Tàu | |
|
|
|
|
|
Tên cũ: Thủ Dầu Một | |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
Sát nhập hai tỉnh: Chợ Lớn và Tân An | |
|
|
|
|
|
Tên cũ: Mộc Hóa | |
|
|
|
|
|
Tên cũ: Phong Thạnh | |
|
|
|
|
|
Sát nhập hai tỉnh: Mỹ Tho và Gò Công | |
|
|
|
|
|
Tên cũ: Bến Tre | |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
Tên cũ: Trà Vinh | |
|
|
|
|
|
Sát nhập hai tỉnh: Long Xuyên và Châu Đốc | |
|
|
|
|
|
Tên cũ: Cần Thơ | |
|
|
|
Tên cũ: Bà Rá |
|
|
Sát nhập hai tỉnh: Rạch Giá và Hà Tiên |
|
|
|
Tên cũ: Hớn Quản |
|
|
Sát nhập hai tỉnh: Bạc Liêu và Sóc Trăng |
|
|
|
Tên cũ: Xuân Lộc |
|
|
Tên cũ: Cà Mau |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
Đây là cuộc cải tổ hành chính lớn nhất của chính phủ này[4].
Ngày 19 tháng 5 năm 1958, lập 2 tỉnh Lâm Đồng và Tuyên Đức từ tỉnh Đồng Nai Thượng.
Ngày 23 tháng 1 năm 1959, lập 2 tỉnh Quảng Đức (từ Darlac) và Phước Thành.
Ngày 21 tháng 1 năm 1961, lập tỉnh Chương Thiện.
Năm 1962, lập 2 tỉnh Quảng Tín (31 tháng 7, 1962) và Phú Bổn (1 tháng 9, 1962).
Năm 1963, lập 2 tỉnh Hậu Nghĩa (15 tháng 10 năm 1963) và Gò Công (20 tháng 12 năm 1963).
Sau năm 1963 sang Đệ Nhị Cộng hòa[sửa | sửa mã nguồn]
Sau khi nền Đệ Nhất Cộng hòa bị lật đổ thì việc thay đổi phân chia hành chánh giảm bớt tuy vẫn còn thêm bớt một số tỉnh. Đơn vị Trung phần và Nam phần về mặt pháp lý và bốn Tòa Đại biểu Chính phủ cho bốn khu vực: 1) Cao nguyên Trung phần, 2) Duyên hải Trung phần, 3) Miền Đông Nam phần, và 4) Miền Tây Nam phần bị bỏ hẳn.
Ngày 8 tháng 9 năm 1964, lập lại hai tỉnh Châu Đốc và Bạc Liêu.
Danh sách các Tỉnh, Thị xã năm 1964[sửa | sửa mã nguồn]
| Stt | Tên tỉnh | Quận trực thuộc (Đơn vị Hành chính) |
Xã, Phường | Diện tích (km2) |
Dân số (người) | Tên Tỉnh lỵ |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Sài Gòn |
8 quận: Nhất, Nhì, Ba, Tư, Năm, Sáu, Bảy và Tám |
|
|
|
Sài Gòn |
|
|
|
|
4 quận: Châu Thành, Chợ Mới, Huệ Đức, Thốt Nốt |
|
|
|
|
|
|
|
6 quận: Cái Nước, Đầm Dơi, Năm Căn, Quản Long, Sông Ông Đốc, Thới Bình |
|
|
|
|
|
|
|
5 quận: Kế Sách, Long Phú, Mỹ Xuyên, Thạnh Trị, Thuận Hòa |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Giá Rai, Phước Long, Vĩnh Châu, Vĩnh Lợi |
|
|
|
|
|
|
|
7 quận: Cần Giờ, Công Thanh, Dĩ An, Đức Tu, Long Thành, Nhơn Trạch, Quảng Xuyên |
|
|
|
|
|
|
|
5 quận: Bến Cát, Châu Thành, Lái Thiêu, Phú Hòa, Trị Tâm |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: An Lộc, Chơn Thành, Lộc Ninh |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: Hàm Tân, Hoài Đức, Tánh Linh |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
5 quận: An Phú, Châu Phú, Tân Châu, Tịnh Biên, Tri Tôn |
|
|
|
|
|
|
|
5 quận: Đức Long, Kiên Hưng, Kiên Long, Kiên Thiện, Long Mỹ |
|
|
|
|
|
|
|
7 quận: Bến Tranh, Châu Thành, Chợ Gạo, Giáo Đức, Khiêm Ích, Long Định, Sùng Hiếu |
|
|
|
|
|
|
|
2 quận: Châu Thành, Hòa Đồng |
|
|
|
|
|
|
|
8 quận: Bình Chánh, Gò Vấp, Hóc Môn, Nhà Bè, Tân Bình, Thủ Đức, Quảng Xuyên, Cần Giờ |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Củ Chi, Đức Hòa, Đức Huệ, Trảng Bàng |
|
|
|
|
|
|
|
8 quận: Hà Tiên, Hiếu Lễ, Kiên An, Kiên Bình, Kiên Lương, Kiên Tân, Kiên Thành, Phú Quốc |
|
|
|
|
|
|
|
9 quận: Ba Tri, Bình Đại, Đôn Nhơn, Giồng Trôm, Hàm Long, Hương Mỹ, Mỏ Cày, Thạnh Phú, Trúc Giang |
|
|
|
|
|
|
|
5 quận: Cao Lãnh, Hồng Ngự, Kiến Văn, Mỹ An, Thanh Bình |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Châu Thành, Kiến Bình, Tuyên Bình, Tuyên Nhơn |
|
|
|
|
|
|
|
6 quận: Bến Lức, Bình Phước, Cần Đức, Tân Trụ, Thạnh Đức, Thủ Thừa |
|
|
|
|
|
|
|
2 quận: Định Quán, Xuân Lộc |
|
|
|
|
|
|
|
5 quận: Châu Thành, Phong Phú, Phụng Hiệp, Thuận Nhơn, Thuận Trung |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Bố Đức, Đôn Luân, Đức Phong, Phước Bình |
|
|
|
|
|
|
|
5 quận: Đất Đỏ, Đức Thành, Long Điền, Long Lễ, Xuyên Mộc |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: Hiếu Liêm, Phú Giáo, Tân Uyên |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Hiếu Thiện, Khiêm Hanh, Phú Khương, Phước Ninh |
|
|
|
|
|
|
|
9 quận: Càng Long, Cầu Kè, Cầu Ngang, Châu Thành, Long Toàn, Tiểu Cần, Trà Cú, Trà Ôn, Vũng Liêm |
|
|
|
|
|
|
|
9 quận: Bình Minh, Châu Thành, Chợ Lách, Đức Tôn, Đức Thành, Lấp Vò, Minh Đức, Sa Đéc, Tam Bình |
|
|
|
|
|
|
|
11 quận: An Lão, An Nhơn, An Túc, Bình Khê, Hoài Ân, Hoài Nhơn, Phù Cát, Phù Mỹ, Tuy Phước, Vân Canh, Vĩnh Thạnh |
|
|
|
|
|
|
|
7 quận: Hải Long, Hải Ninh, Hàm Thuận, Hòa Đa, Phan Lý Chàm, Tuy Phong, Thiện Giáo |
|
|
|
|
|
|
|
6 quận: Cam Lâm, Diên Khánh, Khánh Dương, Ninh Hòa, Vạn Ninh, Vĩnh Xương |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: An Phước, Bửu Sơn, Du Long, Thanh Hải |
|
|
|
|
|
|
|
7 quận: Đồng Xuân, Hiếu Xương, Phú Đức, Sông Cầu, Sơn Hòa, Tuy An, Tuy Hòa |
|
|
|
|
|
|
|
9 quận: Duy Xuyên, Đại Lộc, Điện Bàn, Đức Dục, Hiếu Đức, Hiếu Nhơn, Hòa Vang, Quế Sơn, Thường Đức |
|
|
|
|
|
|
|
10 quận: Ba Tơ, Bình Sơn, Đức Phổ, Minh Long, Mộ Đức, Nghĩa Hành, Sơn Hà, Sơn Tịnh, Tư Nghĩa, Trà Bồng |
|
|
|
|
|
|
|
6 quận: Hậu Đức, Hiệp Đức, Lý Tín, Tam Kỳ, Tiên Phước, Thăng Bình |
|
|
|
|
|
|
|
6 quận: Cam Lộ, Gio Linh, Hải Lăng, Hướng Hóa, Triệu Phong, Trung Lương |
|
|
|
|
|
|
|
9 quận: Hương Điền, Hương Thủy, Hương Trà, Nam Hòa, Phong Điền, Phú Lộc, Phú Vang, Quảng Điền, Vĩnh Lộc |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Ban Mê Thuột, Buôn Hồ, Phước An, Lạc Thiện |
|
|
|
|
|
|
|
4 quận: Daksut, Dakto, Kontum, Tou Mrong |
|
|
|
|
|
|
|
2 quận: Bảo Lộc, Di Linh |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: Lệ Thanh, Lệ Trung, Phú Nhơn |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: Phú Thiện, Phú Túc, Thuần Mẫn |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: Đức Lập, Khiêm Đức, Kiến Đức |
|
|
|
|
|
|
|
3 quận: Đơn Dương, Đức Trọng, Lạc Dương |
|
|
|
|
|
|
Vũng Tàu |
khu phố |
|
|
||
|
|
Đà Nẵng |
khu phố |
|
|
||
|
|
|
3 quận: Hữu Ngạn, Tả Ngạn, Thành Nội |
phường |
|
|
|
|
|
Đà Lạt |
khu phố |
|
|
||
|
|
247 quận |
xã, phường |
|
|
Sài Gòn |
Năm 1965, bỏ 2 tỉnh Côn Sơn (21/4/1965) và Phước Thành (6/7/1965).
Tính đến đầu năm 1966 thì tổng cộng có 43 tỉnh, 4 thị xã, 242 quận và 2481 xã.[6]
Ngày 24/9/1966, lập lại tỉnh Sa Đéc.
Từ đó cho đến năm 1975 khi Đệ Nhị Cộng hòa kết thúc. Số tỉnh của Việt Nam Cộng hòa như sau:
Danh sách các Tỉnh năm 1974[sửa | sửa mã nguồn]
| Stt | Tên Tỉnh Thị xã, Đô thành |
Đơn vị Hành chính (Quận trực thuộc) |
Tên Tỉnh lỵ | Chú thích |
|---|---|---|---|---|
|
|
11 đơn vị: Quận 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 và 11 |
Sài Gòn |
Dân số: 1.825.297 | |
|
|
|
7 đơn vị: Đông Hà, Gio Linh, Cam Lộ, Triệu Phong, Hướng Hóa, Hải Lăng và Mai Lĩnh |
|
|
|
|
|
10 đơn vị: Thị xã Huế, Quảng Điền, Phú Vang, Hương Trà, Hương Thủy, Phú Thứ, Nam Hòa, Phú Lộc, Phong Điền và Hương Điền |
|
|
|
|
|
10 đơn vị: Thị xã Đà Nẵng, Thường Đức, Đại Lộc, Điện Bàn, Hiếu Nhơn, Duy Xuyên, Đức Dục, Quế Sơn, Hòa Vang và Hiếu Đức |
|
|
|
|
|
5 đơn vị: Tam Kỳ, Thăng Bình, Tiên Phước, Hậu Đức và Lý Tín |
|
|
|
|
|
10 đơn vị: Bình Sơn, Trà Bồng, Sơn Tịnh, Sơn Hà, Tư Nghĩa, Nghĩa Hành, Mộ Đức, Minh Long, Đức Phổ và Ba Tơ |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Kon Tum, Dak To, Dak Sut và Chương Nghĩa |
|
|
|
|
|
10 đơn vị: Thị xã Quy Nhơn, Hoài Ân, Phù Mỹ, An Túc, Phù Cát, Bình Khê, An Nhơn, Tuy Phước, Tam Quan và Hoài Nhơn |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Lệ Trung, Thuận Đức, Thanh An và Phú Nhơn |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Ban Mê Thuột[8], Phước An, Buôn Hồ và Lạc Thiện |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Tuy Hòa, Sông Cầu, Đồng Xuân, Tuy An, Sơn Hòa và Hiếu Xương |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Cheo Reo, Phú Thiện, Thuần Mẫn và Phú Túc |
|
|
|
|
|
8 đơn vị: Thị xã Nha Trang, Thị xã Cam Ranh, Ninh Hòa, Vĩnh Xương, Cam Lâm, Diên Khánh, Khánh Dương và Vạn Ninh |
|
|
|
|
|
5 đơn vị: An phước, Du Long, Thanh Hải, Bửu Sơn, và Sông Pha |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Thị xã Đà Lạt, Đơn Dương, Đức Trọng, Lạc Dương |
|
|
|
|
|
3 đơn vị: Khiêm Đức, Đức Lập và Kiến Đức |
|
|
|
|
|
7 đơn vị: Hàm Thuận, Tuy Phong, Hải Ninh, Phan Lý Chàm, Hòa Đa, Thiện Giáo và Hải Long |
|
|
|
|
|
2 đơn vị: Bảo Lộc, Di Linh |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Phước Bình, Bố Đức, Đức Phong và Đôn Luân |
|
|
|
|
|
3 đơn vị: An Lộc, Lộc Ninh và Chơn Thành |
|
|
|
|
|
2 đơn vị: Hàm Tân và Hoài Đức |
|
|
|
|
|
3 đơn vị: Xuân Lộc, Kiệm Tân và Định Quán |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Châu Thành, Trị Tâm, Phú Giáo, Phú Hòa, Lái Thiêu và Bến Cát |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Khiêm Hanh, Hiếu Thiện, Phú Khương và Phú Ninh |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Thị xã Vũng Tàu, Xuyên Mộc, Long Lễ, Đất Đỏ, Long Điền và Đức Thạnh |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Đức Tu, Tân Uyên, Công Thanh, Dĩ An, Long Thành và Nhơn Trạch |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Đức Hòa, Đức Huệ, Trảng Bàng và Củ Chi |
|
|
|
|
|
8 đơn vị: Gò Vấp, Tân Bình, Thủ Đức, Nhà Bè, Bình Chánh, Hóc Môn, Cần Giờ và Quảng Xuyên |
|
|
|
|
|
8 đơn vị: Bến Lức, Thủ Thừa, Rạch Kiến, Tân Trụ, Cần Đước, Cần Giuộc Tuyên Nhơn và Kiến Bình |
|
|
|
|
|
3 đơn vị: Châu Thành, Tuyên Bình và Ấp Bắc |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Hòa Bình, Hòa Đồng, Hòa Lạc và Hòa Tân |
|
|
|
|
|
9 đơn vị: Thị xã Mỹ Tho, Châu Thành, Bến Tranh, Giáo Đức, Cái Bè, Chợ Gạo, Cai Lậy, Sầm Giang và Hậu Mỹ |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Cao Lãnh, Hồng Ngự, Thanh Bình, Mỹ An, Kiến Văn và Đồng Tiến |
|
|
|
|
|
5 đơn vị: Châu Phú, Tân Châu, Tịnh Biên, Tri Tôn và An Phú |
|
|
|
|
|
9 đơn vị: Trúc Giang, Hàm Luông, Đôn Nhơn, Bình Đại, Giồng Trôm, Mỏ Cày, Hương Mỹ, Ba Tri và Thạnh Phú |
|
|
|
|
|
7 đơn vị: Châu Thành, Chợ Lách, Minh Đức, Bình Minh, Vũng Liêm, Tam Bình và Trà Ôn |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Lấp Vò, Đức Thạnh, Đức Tôn và Đức Thịnh |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Châu Thành, Chợ Mới, Thốt Nốt và Huệ Đức |
|
|
|
|
|
8 đơn vị: Thị xã Rạch Giá, Hà Tiên, Kiên Tân, Kiên Thành, Kiên Bình, Kiên An, Kiên Lương và Hiếu Lễ |
|
|
|
|
|
7 đơn vị: Châu Thành, Càng Long, Cầu Kè, Tiểu Cần, Cầu Ngang, Trà Cú và Long Toàn |
|
|
|
|
|
8 đơn vị: Thị xã Cần Thơ, Châu Thành, Phong Thuận, Phong Phú, Phong Điền, Thuận Nhơn, Phụng Hiệp và Thuận Trung |
|
|
|
|
|
8 đơn vị: Kế Sách, Thuận Hòa, Long Phú, Mỹ Xuyên, Thạnh Trị, Lịch Hội, Ngã Năm và Hòa Trị |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Kiên Hưng, Đức Long, Long Mỹ, Kiên Thiện, Kiên Long và Hưng Long |
|
|
|
|
|
4 đơn vị: Phước Long, Vĩnh Lợi, Vĩnh Châu và Giá Rai |
|
|
|
|
|
6 đơn vị: Quản Long, Thới Bình, Sông Ông Đốc, Đầm Dơi, Năm Căn và Hải Yến |
|
Thị xã, Đặc khu trực thuộc Trung ương năm 1974[sửa | sửa mã nguồn]
| Stt | Tên Thị xã Đặc khu |
Dân số (ngàn người) |
Quận trực thuộc | Tên Tỉnh lỵ | Chú thích |
|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
2 quận Bắc và Nam |
|
|
|
|
|
|
1 quận |
Tỉnh lỵ Phong Dinh |
|
|
|
|
|
3 quận: 1, 2 và 3 |
|
|
|
|
|
|
1 quận |
Tỉnh lỵ Tuyên Đức |
|
|
|
|
|
3 quận: Thành Nội, Hữu Ngạn và Tả ngạn |
Tỉnh lỵ Thừa Thiên |
|
|
|
|
|
2 quận: 1 và 2 |
Tỉnh lỵ Khánh Hòa |
|
|
|
|
|
1 quận |
Tỉnh lỵ Định Tường |
|
|
|
|
|
2 quận: Nhơn Bình, Nhơn Định |
Tỉnh lỵ Bình Định |
|
|
|
|
|
1 quận |
Tỉnh lỵ Kiên Giang |
|
|
|
|
|
1 quận |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
Đơn vị đông dân nhất là Đô thành Sài Gòn; ít dân nhất là tỉnh Quảng Đức.[11]
Tổng kết lịch trình[sửa | sửa mã nguồn]
| 1966-1975 | 1965 | 1964 | 1963 | 1962 | 1961 | 1959 | 1958 | 1957 | 1956 | 1955 |
| Quảng Trị | ||||||||||
| Thừa Thiên | ||||||||||
| Quảng Nam | Quảng Nam | |||||||||
| Quảng Tín | ||||||||||
| Quảng Ngãi | ||||||||||
| Bình Định | ||||||||||
| Phú Yên | ||||||||||
| Khánh Hòa | ||||||||||
| Ninh Thuận | ||||||||||
| Bình Thuận | Bình Thuận | |||||||||
| Bình Tuy | ||||||||||
| Kontum | ||||||||||
| Pleiku | Pleiku | |||||||||
| Phú Bổn | ||||||||||
| Darlac | Darlac | |||||||||
| Quảng Đức | ||||||||||
| Tuyên Đức | Đồng Nai Thượng | |||||||||
| Lâm Đồng | ||||||||||
| Phước Long | Biên Hòa | |||||||||
| Biên Hòa | ||||||||||
| Long Khánh | ||||||||||
| Bình Long | Thủ Dầu Một | |||||||||
| Bình Dương | ||||||||||
| Phước Tuy | Bà Rịa | |||||||||
| Hậu Nghĩa | Gia Định | |||||||||
| Gia Định | ||||||||||
| Tây Ninh | ||||||||||
| Kiến Tường | Tân An | |||||||||
| Long An | ||||||||||
| Gò Công | Định Tường | Gò Công | ||||||||
| Định Tường | Mỹ Tho | |||||||||
| Kiến Hòa | Bến Tre | |||||||||
| Vĩnh Long | ||||||||||
| Sa Đéc | một phần tỉnh Vĩnh Long | Sa Đéc | ||||||||
| Vĩnh Bình | Trà Vinh | |||||||||
| Kiến Phong | Long Xuyên | |||||||||
| An Giang | ||||||||||
| Châu Đốc | một phần tỉnh An Giang | Châu Đốc | ||||||||
| Kiên Giang | Hà Tiên | |||||||||
| Rạch Giá | ||||||||||
| Chương Thiện | một phần tỉnh Kiên Giang | thuộc Rạch Giá | ||||||||
| Phong Dinh | Cần Thơ | |||||||||
| Bạc Liêu | Ba Xuyên | Bạc Liêu | ||||||||
| Ba Xuyên | Sóc Trăng | |||||||||
| An Xuyên | Cà Mau | |||||||||
Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]
Đệ Nhất Cộng hòa[sửa | sửa mã nguồn]
Tỉnh trưởng là do tổng thống bổ nhiệm, có thể là quân nhân hoặc công chức. Cấp tỉnh không có mô hình cơ quan nghị luận. Tỉnh trưởng có toàn quyền hành pháp, thi hành mệnh lệnh trung ương; riêng ở vùng có dân thiểu số sắc tộc thì có thể gia giảm để thích hợp với tình hình địa phương.
Tỉnh trưởng cũng có quyền bổ nhiệm hội đồng xã và đề cử quận trưởng để tổng thống phái bổ. Nói chung thì tỉnh trưởng trực thuộc phủ tổng thống hoặc thông qua Bộ Nội vụ hay Tòa Đại biểu Chính phủ ở miền đó.[12]
Đệ Nhị Cộng hòa[sửa | sửa mã nguồn]
Đứng đầu tỉnh là Tỉnh trưởng (quân nhân, thường là cấp Trung tá trở lên, hầu hết là cấp Đại tá) và Phó tỉnh trưởng (dân sự). Cả hai do Tổng thống bổ nhiệm và thông qua Thủ tướng và Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Tỉnh trưởng có trách nhiệm trật tự an ninh, soạn ngân sách, và điều hành lực lượng Nhân dân Tự vệ[13] còn Phó tỉnh trưởng có trọng trách hành chánh. Chiếu theo Hiến pháp thời Đệ Nhị Cộng hòa Việt Nam thì người dân có quyền bỏ phiếu chọn Tỉnh trưởng nhưng trong tình trạng chiến tranh không thể tổ chức bầu cử địa phương ở mọi tỉnh được, Điều 65 cho phép Tổng thống nắm quyền bổ nhiệm Tỉnh trưởng.[14]
Trong khi ở cấp trung ương có các Bộ điều hành thì ở cấp tỉnh có các Ty:
- Ty Hành chánh: điều hợp các chương trình, tổ chức bầu cử, phát thẻ cử tri, báo cáo với Trung ương
- Ty Cảnh sát Quốc gia: kiểm tra lý lịch, cấp thẻ căn cước
- Ty Thông tin: quảng bá tin tức và chính sách Chính phủ
- Ty Canh nông: trông coi nông nghiệp
- Ty Điền địa: đo đạc đất đai, cấp phát đất cho người định cư
- Ty Tài chánh: kiểm soát chi thu
- Ty Kiến thiết: vẽ mẫu thực hiện các công trình
- Ty Công chánh: thực hiện công trình đào giếng, ống nước máy, cống nước, đắp đường, bắc cầu
- Ty Xã hội: phụ cấp nhu yếu phẩm cho người nghèo, kiểm soát các cơ sở như Cô nhi viện
- Ty Thanh niên: tổ chức các đoàn thể, các chương trình thể dục, thể thao, văn nghệ
- Ty Tiểu học: tổ chức trường sở, giáo viên
- Ty Y tế: trông coi trạm xá phát thuốc, chích ngừa, vệ sinh công cộng
- Ty Tỵ nạn cộng sản: ở những tỉnh thiếu an ninh, giúp cứu trợ và định cư
Sang thập niên 1970 việc phân phối các ty có thay đổi như sau:
- Ty Tài chánh đổi thành Ty Ngân sách và Kế toán
- Thêm các Ty Nội an, Ty Kinh tế, Ty Công vụ, Ty Nhân dân tự vệ và Ty Phát triển Sắc tộc ở các tỉnh Cao nguyên Trung phần.
Ty ở cấp tỉnh chấp hành lệnh của Tỉnh trưởng cùng những chỉ thị của Trung ương, tức các Bộ trưởng. Dưới các ty là phòng hoặc sở.
Tương đương với tỉnh nhưng dưới quy mô nhỏ hơn là các thị xã, đứng đầu là Thị trưởng. Riêng Sài Gòn có Đô trưởng cho Đô thành Sài Gòn.
Ngoài các ty, mỗi tỉnh còn có Hội đồng tỉnh, số lượng nghị viên tùy thuộc vào dân số mỗi tỉnh nhưng tối đa là 30 nghị viên. Hội đồng tỉnh có quyền quyết nghị, kiểm soát và tư vấn.[15]
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Còn gọi là "Trung nguyên Trung phần"
- ^ Xem bài: "Hoàng triều Cương thổ" (Wikipedia tiếng Việt)
- ^ Duncanson. tr 235
- ^ “Blogger”. Truy cập 6 tháng 10 năm 2015.
- ^ Các đơn vị hành chính cấp dưới quận thuộc Đô thành được gọi là phường, thuộc Tỉnh được gọi là xã
- ^ Khái quát về Việt Nam Cộng hòa. Sài Gòn: Bộ Thông tin Chiêu hồi, 1966
- ^ Trung tâm tỉnh được đặt trong quận Ban Mê Thuột
- ^ Quận Ban Mê Thuột có chi khu quân sự đặt tại xã Hòa Bình (nằm trên quốc lộ 21B, gần ngã ba đường đi Nha Trang và Đà Lạt).
- ^ Thị xã được đặt trong quận Ban Mê Thuột (quận Châu thành), Trung tâm Thị xã đặt trong phạm vi xã Lạc Giao
- ^ Trung tâm Hành chính tỉnh Gia Định được đặt tại xã Bình Hòa thuộc quận Gò Vấp
- ^ Ministry of Foreign Affairs. tr 39
- ^ Foreign Areas Studies Division. U. S. Army Area Handbook for Vietnam. Washington, DC: Department of the Army, 1962. Tr 234
- ^ Nguyen Ngoc Bich. tr 33
- ^ Anh Thái Phượng. tr 207
- ^ Bình Định thiên nhiên dân cư...
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- Nguyễn Quang Ân. Việt Nam, những thay đổi địa danh và địa giới hành chính (1945-2002) (Do nhà xuất bản Thông Tấn in ấn và phát hành ngày 4/1/2002)
- Anh Thái Phượng. Trăm Núi Ngàn Sông. Gretna, LA: Nhà xuất bản Đường Việt, 2003.
- Duncanson, Dennis. Government and Revolution in Vietnam. New York: Oxford University Press, 1968.
- Ministry of Foreign Affairs. Vietnamese Realities. Saigon: Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Vietnam, 1967.
- Nguyen Ngoc Bich, et al. An Annotated Atlas of the Republic of Viet-Nam. Washington, DC: Embassy of Viet-Nam, 1972.
