Rạch Giá

Đối với các định nghĩa khác, xem Rạch Giá (định hướng).

Rạch Giá là một địa danh tại miền Nam Việt Nam. Trong lịch sử, địa danh này được sử dụng cho nhiều đơn vị hành chính khác nhau. Hiện tại, địa danh này được dùng chính thức để chỉ đến phường Rạch Giá, một đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh An Giang, Việt Nam.

Nguồn gốc

Danh xưng Rạch Giá được các nhà nghiên cứu truy về một ngôi làng nhỏ nằm bên bờ một con rạch mà hai bên bờ mọc rất nhiều cây giá (tên khoa học là Excoecaria agallocha). Đây là một trong số những xã thôn do Mạc Cửu chiêu mộ lưu dân khai hóa tại vùng đất Tây Nam Bộ Việt Nam ngày nay. Con rạch đó được gọi là rạch Giá, và ngôi làng bên con rạch cũng được gọi là làng Rạch Giá, tên chữ Hán ghi là Giá Khê (架溪), được Trịnh Hoài Đức ghi chép đầu tiên trong Gia Định thành thông chí.

Những thay đổi trong lịch sử

Đầu thời Nguyễn, dân cư vùng xung quanh làng Rạch Giá bắt đầu đông đúc, chia tách thành nhiều xã thôn mới, tập trung xung quanh khu vực chợ Sái Phu nằm gần với rạch Giá, tục gọi là chợ Rạch Giá. Trong một thời gian dài, danh xưng Rạch Giá chỉ được sử dụng như một địa danh không chính thức để chỉ khu vực xung quanh chợ Sái Phu. Về mặt hành chính, khu vực này thuộc địa phận của tổng Kiên Định, huyện Kiên Giang, tỉnh Hà Tiên bấy giờ.

Sau khi chiếm được Nam Kỳ, thực dân Pháp đã chuyển đổi hệ thống hành chính để dễ dàng trong việc cai trị. Ngày 18 tháng 8 năm 1867, Pháp đặt Hạt thanh tra Rạch Giá trên cơ sở của 2 huyện Kiên Giang và Long Xuyên cũ của nhà Nguyễn, với lỵ sở đặt trong khu vực làng Rạch Giá xưa. Đây là lần đầu tiên, địa danh Rạch Giá được sử dụng làm địa danh hành chính chính thức. Ngày 1 tháng 1 năm 1900 hạt tham biện Rạch Giá trở thành tỉnh Rạch Giá. Lỵ sở của tỉnh Rạch Giá đặt tại làng Vĩnh Thanh Vân, lỵ sở của hạt tham biện Rạch Giá cũ, vốn là một trong những khu vực mở rộng của làng Rạch Giá xưa.

Ngày 20 tháng 5 năm 1920, chính quyền thực dân Pháp lập quận Châu Thành thuộc tỉnh Rạch Giá, quận lỵ đặt làng Vĩnh Thanh Vân, tổng Kiên Hảo. Ngày 18 tháng 12 năm 1929, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập thị xã Rạch Giá trên cơ sở cải biến khu đô thị Rạch Giá của quận Châu Thành, dưới quyền một viên Thị trưởng và một Hội đồng thị xã. Lỵ sở của thị xã cũng đặt tại làng Vĩnh Thanh Vân.

Năm 1956, chính quyền Ngô Đình Diệm đã cho sáp nhập tỉnh Hà Tiên và tỉnh Rạch Giá để lập thành tỉnh Kiên Giang. Thị xã Rạch Giá cũng được giải thể, địa bàn được nhập vào xã Vĩnh Thanh Vân thuộc quận Kiên Thành. Tuy nhiên, đến năm 1970, thị xã Rạch Giá được tái lập trên cơ sở 2 xã Vĩnh Thanh Vân và An Hòa cùng thuộc quận Kiên Thành trước đó, được phân làm 6 khu phố trực thuộc là: Vĩnh Thanh Vân, Vĩnh Thanh, Vĩnh Lạc, Vĩnh Hiệp, An Hòa, Phó Cơ Điều.

Tháng 2 năm 1976, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam quyết định tái lập tỉnh Kiên Giang với tỉnh lỵ là thị xã Rạch Giá và là đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh Kiên Giang, được phân thành 5 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm các phường: An Hòa, Vĩnh Hiệp, Vĩnh Lạc, Vĩnh Thanh và Vĩnh Thanh Vân.

Ngày 26 tháng 7 năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị định số 97/2005/NĐ-CP thành lập thành phố Rạch Giá thuộc tỉnh Kiên Giang trên cơ sở thị xã Rạch Giá.

Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 1654/NQ-UBTVQH15 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh An Giang. Theo đó, toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của các phường Vĩnh Quang, Vĩnh Thanh, Vĩnh Thanh Vân, Vĩnh Lạc, An Hòa, Vĩnh Hiệp, An Bình, Rạch Sỏi và Vĩnh Lợi thành phường mới có tên gọi là phường Rạch Giá. Toàn bộ địa bàn của tỉnh Kiên Giang được sáp nhập vào tỉnh An Giang và thành phố Rạch Giá trên thực tế bị giải thể.

Xem thêm

• Lịch sử hành chính An Giang