Xem mã nguồn của Alberta

{{Tóm tắt về tỉnh Canada |
 Tên = Alberta |
 Tên chính thức = |
 Lá cờ = Flag of Alberta.svg |
 Huy hiệu =Coat of arms of Alberta.svg |
 Bản đồ = Alberta in Canada 2.svg |
 Khẩu hiệu = ''Fortis et Liber''<br /> ([[Latinh|Tiếng Latinh]]: "Hùng cường và Tự do") |
 Thủ phủ = [[Edmonton, Alberta|Edmonton]] |
 Thành phố lớn nhất = [[Calgary, Alberta|Calgary]] |
 Ngôn ngữ chính thức = [[tiếng Anh]] |
 Thủ hiến = [[Jason Kenney]] |
 Đảng cầm quyền = [[Đảng Bảo thủ Thống nhất|UCP]] |
 Đại diện Vương miện = [[Salma Lakhani]] |
 Viết tắt cho bưu điện = AB |
 Tiền tố cho bưu điện = [[Danh sách mã bưu điện T của Canada|T]] |
 Thứ tự theo diện tích = 6 |
 Tổng số diện tích = 661.848 |
 Diện tích đất = 642.317 |
 Diện tích nước = 19.531 |
 Phần nước = 2,95 |
 Thứ tự theo dân số = 4 |
 Dân số = 4.067.175<ref name="Alberta">{{chú thích web|url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table.cfm?Lang=Eng&T=101&S=50&O=A|title=Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, 2016 and 2011 censuses|work=Statistics Canada|date=ngày 2 tháng 2 năm 2017|access-date=ngày 30 tháng 4 năm 2017}}</ref> |
 Năm thống kê dân số = 2018|
 Thứ tự theo mật độ dân số = 6 |
 Mật độ dân số = 5,7 |
 Thứ tự gia nhập = 9 |
 Ngày gia nhập Liên bang = [[1 tháng 9]] năm [[1905]] |
 Múi giờ = -7 |
 Số ghế Hạ viện = 28 (9,1%|
 Số ghế Thượng viện = 6 (5,7%)|
 Mã ISO = CA-AB |
 Website = www.gov.ab.ca
|Tỉnh trưởng=Salma Lakhani}}
'''Alberta''' ({{IPAc-en|æ|l|ˈ|b|ɜːr|t|ə}} {{respell|al|BUR|tə}}) là một trong [[tỉnh bang và lãnh thổ của Canada|13 tỉnh bang và lãnh thổ]] của [[Canada]].<ref name=":3">{{chú thích web|last=Immigration|first=Refugees and Citizenship Canada|date = ngày 1 tháng 4 năm 2011 |title=Get to know Canada - Provinces and territories|url=https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/services/new-immigrants/prepare-life-canada/provinces-territories.html|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=aem}}</ref> Với dân số ước tính là 4.067.175 người theo cuộc điều tra dân số năm 2016,<ref name="Alberta"/> đây là tỉnh bang đông dân thứ tư của nước này, và là tỉnh bang đông dân nhất trong ba tỉnh bang thuộc vùng đồng cỏ (Canadian Prairies). Diện tích của Alberta khoảng {{convert|660000|km2}}.<ref>{{chú thích web|title=Alberta - Climate|url=https://www.britannica.com/place/Alberta-province|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> Alberta giáp với tỉnh bang [[British Columbia]] về phía Tây và [[Saskatchewan]] về phía Đông, [[Các Lãnh thổ Tây Bắc]] về phía Bắc, và tiểu bang [[Montana]] của [[Hoa Kỳ]] về phía Nam. Alberta là một trong ba tỉnh bang và lãnh thổ của Canada có biên giới với chỉ một tiểu bang Hoa Kỳ.<ref>{{chú thích web|title=US States That Border Canada|url=https://www.worldatlas.com/articles/us-states-that-border-canada.html|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=WorldAtlas|language=en-US}}</ref> Đây cũng là một trong hai tỉnh bang không tiếp giáp biển của Canada.<ref name=":3" /> Thủ phủ của Alberta là [[Edmonton]], nằm gần trung tâm địa lý của tỉnh bang; nó là trung tâm cung cấp và dịch vụ chính cho các công nghiệp tài nguyên của Canada như [[dầu mỏ]] và [[cát dầu]].<ref name="NEB_CEO_Reserve">{{chú thích web|author=NEB|title=Canadian Energy Overview 2007|publisher=National Energy Board of Canada|date=May 2008|url=http://www.neb.gc.ca/clf-nsi/rnrgynfmtn/nrgyrprt/nrgyvrvw/cndnnrgyvrvw2007/cndnnrgyvrvw2007-eng.html#s4_2 |access-date=ngày 30 tháng 7 năm 2008}}</ref> Khoảng {{cvt|290|km|0}} về phía Nam của Edmonton là [[Calgary]], thành phố đông dân nhất.<ref>{{chú thích web|title=The 10 Biggest Cities In Alberta|url=https://www.worldatlas.com/articles/the-10-biggest-cities-in-alberta.html|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=WorldAtlas|language=en-US}}</ref> Calgary và Edmonton là hai trung tâm cho hai khu đô thị của tỉnh bang, mỗi khu với hơn một triệu dân,<ref name=StatCan2011CMAs>{{chú thích web | url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&T=205&S=3&RPP=50 | title=Population and dwelling counts, for census metropolitan areas, 2011 and 2006 censuses | publisher=Statistics Canada | access-date=ngày 3 tháng 4 năm 2012}}</ref> trong khi tỉnh bang có 16 khu vực điều tra dân số.<ref name="2011censusCAs">{{chú thích web|url=http://www12.statcan.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&T=202&SR=1&S=0&O=D&RPP=50&CMA=0&PR=48|title=Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, census metropolitan areas and census agglomerations, 2011 and 2006 censuses (Alberta)|publisher=Statistics Canada|date=ngày 8 tháng 2 năm 2012|access-date=ngày 22 tháng 4 năm 2012|archive-date=2013-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130701130532/http://www12.statcan.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&T=202&SR=1&S=0&O=D&RPP=50&CMA=0&PR=48|url-status=dead}}</ref>

Người thổ dân đã sống ở khu vực mà ngày nay là Alberta hàng nghìn năm trước khi người châu Âu đến định cư.<ref>{{chú thích web|title=History & Geology|url=https://www.bowvalleynaturalists.org/natural-history/banff-snail/history-geology/|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=Bow Valley Naturalists|language=en-CA|archive-date = ngày 14 tháng 2 năm 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214081724/https://www.bowvalleynaturalists.org/natural-history/banff-snail/history-geology/}}</ref> Alberta và [[Saskatchewan]] nguyên là hai khu vực của [[Các Lãnh thổ Tây Bắc]], nhưng đã trở thành tỉnh bang vào ngày 1 tháng 9 năm 1905.<ref name="Alberta becomes a Province">{{chú thích web|title=Alberta becomes a Province|url=http://www.abheritage.ca/abpolitics/events/becoming_province.html|access-date=ngày 6 tháng 8 năm 2009|publisher=Alberta Online Encyclopedia}}</ref> Các khu vực kinh tế chính của Alberta gồm công nghiệp năng lượng và công nghệ sạch, nông nghiệp, và hóa học dầu mỏ.<ref>{{chú thích web|title=Key Sectors|url=https://investalberta.ca/industries/?redirect=1|access-date=ngày 16 tháng 10 năm 2020|website=investalberta.ca|archive-date=2020-10-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20201020040413/https://investalberta.ca/industries/?redirect=1|url-status=dead}}</ref> Công nghiệp dầu mỏ trở thành cột trụ của kinh tế Alberta từ năm 1947, khi người ta khám phá ra dầu ở [[Leduc No. 1|Giếng dầu Leduc No. 1]].<ref>{{chú thích web|title=The Leduc Era: 1947 to 1970s - Conventional Oil - Alberta's Energy Heritage|url=http://history.alberta.ca/energyheritage/oil/the-leduc-era-1947-to-1970s/default.aspx|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=history.alberta.ca}}</ref> Thủ hiến đương nhiệm của Alberta là [[Jason Kenney]] của [[Đảng Bảo thủ Thống nhất]] (''United Conservative Party''), đang chiếm giữ đa số ghế trong cơ quan lập pháp của tỉnh bang.<ref>{{chú thích web|date = ngày 21 tháng 10 năm 2019 |title=Election 2019 Canada: Alberta election results return a sea of Conservative blue with one orange blip|url=https://www.thestar.com/edmonton/2019/10/21/live-2019-federal-election-results-in-alberta.html|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=thestar.com|language=en}}</ref>

Các địa điểm du lịch trong tỉnh bang gồm có: [[Banff, Alberta|Banff]], [[Canmore, Alberta|Canmore]], [[Drumheller]], [[Jasper, Alberta|Jasper]], [[Sylvan Lake, Alberta|Sylvan Lake]] và [[Hồ Louise, Alberta|Hồ Louise]]. Alberta sở hữu 6 [[danh sách di sản thế giới tại Canada|di sản thế giới UNESCO]]: [[Vườn quốc gia Núi Rocky của Canada]], [[Công viên Khủng long tỉnh Alberta]], [[Vực bẫy trâu Head-Smashed-In]], [[Công viên hòa bình quốc tế Waterton-Glacier]], [[Vườn quốc gia Wood Buffalo]], và [[Công viên tỉnh Writing-on-Stone|Writing-on-Stone / Áísínai'pi]].<ref>{{chú thích web|title=World Heritage Sites in Alberta {{!}} Alberta Parks|url=https://www.albertaparks.ca/albertaparksca/management-land-use/national-international-programs/world-heritage-sites-in-alberta/|access-date = ngày 16 tháng 10 năm 2020 |website=www.albertaparks.ca}}</ref> Tỉnh bang chủ yếu có khí hậu lục địa ẩm ướt, có nhiều thay đổi lớn trong năm; nhưng nhiệt độ trung bình theo mùa ít thay đổi hơn những khu vực xa hơn ở phía Đông, vì mùa đông được [[gió chinook]] sưởi ấm.<ref>{{chú thích web|author=Erin Wenckstern|date=ngày 8 tháng 1 năm 2015|title=Chinook winds and Alberta weather|url=http://www.theweathernetwork.com/news/articles/chinook-winds-and-alberta-weather/43265|access-date=ngày 3 tháng 10 năm 2015|publisher=The Weather Network|archive-date=2015-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20151004121500/http://www.theweathernetwork.com/news/articles/chinook-winds-and-alberta-weather/43265/|url-status=dead}}</ref>

==Từ nguyên==
Alberta được đặt tên theo [[Louise của Liên hiệp Anh|Vương nữ Louise Caroline Alberta]] (1848–1939),<ref>{{chú thích web|url=http://alberta.ca/history.cfm |title=History |publisher=[[Chính phủ Alberta]] |access-date=ngày 20 tháng 8 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120726192134/http://alberta.ca/history.cfm |archive-date=ngày 26 tháng 7 năm 2012 }}</ref> con gái thứ tư của [[Victoria của Anh]]. Vương nữ Louise là phu nhân của [[John Campbell, Công tước Argyll thứ 9|John Campbell, Hầu tước Lorne]], [[Toàn quyền Canada]] (1878–83). [[Hồ Louise (Alberta)|Hồ Louise]] và [[Đỉnh Alberta]] cũng được đặt tên theo bà.<ref>{{chú thích web|url=http://www.albertacentennial.ca/history/viewpost.aspx~id=249.html |title=A land of freedom and beauty, named for love |publisher=Chính phủ Alberta |year=2002 |access-date=ngày 30 tháng 1 năm 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311014923/http://www.albertacentennial.ca/history/viewpost.aspx~id%3D249.html |archive-date=ngày 11 tháng 3 năm 2012 }}</ref><ref name=PlaceNames>{{chú thích sách |author1=Larry Donovan |author2=Tom Monto | title=Alberta Place Names: The Fascinating People & Stories Behind the Naming of Alberta |url=https://archive.org/details/albertaplacename0000dono | publisher=Dragon Hill Publishing Ltd. | year=2006 | page=[https://archive.org/details/albertaplacename0000dono/page/121 121] | isbn=1-896124-11-9}}</ref>
Tên gọi "Alberta" cũng là phiên bản nữ hóa của tên Latin [[Albert (tên)|Albert]] (so với phiên bản giống đực ''[[Albertus (tên)|Albertus]]'' trong [[tiếng Latinh Trung cổ]]) và những từ cùng gốc trong [[Ngữ tộc German|các ngôn ngữ German]], cũng đều có nguồn gốc từ [[tiếng German sơ khai]] ''*Aþalaberhtaz'' (chữ ghép từ "quý tộc" + "sáng/nổi tiếng").<ref>{{chú thích web|url=https://www.behindthename.com/name/albert|title=Meaning, origin and history of the name Albert|first=Mike|last=Campbell|website=Behind the Name}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.etymonline.com/word/alberta|title=Alberta &#124; Origin and meaning of the name Alberta by Online Etymology Dictionary|website=etymonline.com}}</ref>

== Lịch sử ==
{{Bài chính|Lịch sử Alberta}}
[[Tập tin:Blackfoot warriors, Macleod, Alberta (HS85-10-18724) original.tif|thumb|Các chiến sĩ Blackfoot tại [[Macleod, Alberta|Macleod]] vào 1907]]
Những người thổ dân tiền da đỏ đã đến Alberta ít nhất 10.000 năm trước, vào cuối [[Thời kỳ băng hà cuối cùng|thời kỳ băng hà gần đây nhất]]. Họ được cho là đã di cư từ [[Siberia]] đến [[Alaska]] qua một [[Beringia|cầu đất liền]] xuyên qua [[Eo biển Bering]] và sau đó có thể xuống phía Đông dãy núi Rocky để sinh sống tại châu Mỹ. Những người khác có thể đã di cư dọc theo bờ biển [[British Columbia]] rồi dần dần vào đất liền.<ref>{{chú thích web | title=Canada's First Nations | work=Applied History | publisher=University of Calgary | year=2000 | url=https://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/firstnations/theories.html | access-date=ngày 1 tháng 2 năm 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20101221041745/http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/firstnations/theories.html |archive-date=ngày 21 tháng 12 năm 2010}}</ref> Sau thời gian họ đã phân hóa thành nhiều bộ lạc khác nhau, trong đó có các bộ lạc người da đỏ ở đồng bằng (''Plain Indians'') ở miền nam Alberta như [[Liên minh Blackfoot]] và người Cree Đồng bằng (sinh sống bằng cách săn bắt bò rừng), và những bộ lạc ở phía Bắc như người Cree Rừng và [[Chipewyan]] (sinh sống bằng săn bắt, lập bẫy, và câu cá).<ref name="aboutab">{{chú thích web|title=Climate and Geography|work=About Alberta|publisher=Chính phủ Alberta|year=2008|url=http://www.aadnc-aandc.gc.ca/DAM/DAM-INTER-AB/STAGING/texte-text/fnamarch11_1315587933961_eng.pdf|access-date=ngày 19 tháng 5 năm 2016|archive-date = ngày 13 tháng 4 năm 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160413044211/http://www.aadnc-aandc.gc.ca/DAM/DAM-INTER-AB/STAGING/texte-text/fnamarch11_1315587933961_eng.pdf|url-status=dead}}</ref>

Sau khi [[Châu Mỹ thuộc Anh|người Anh đến Canada]], khoảng một nửa tỉnh bang Alberta, phía Nam tiêu vực [[sông Athabasca]], trở thành [[Lãnh thổ Rupert]] bao gồm tất cả đất trong lưu vực các sông ngòi chảy vào [[vịnh Hudson]]. Khu vực này được vua [[Charles II của Anh]] cấp cho [[Công ty Vịnh Hudson]] (HBC) năm 1670, và những công ty cạnh tranh buôn bán [[lông thú]] không được phép hoạt động tại đó.

Sông Athabasca và những con sông phía Bắc không thuộc lãnh thổ của HBC vì chúng chảy vào [[Bắc Băng Dương]] thay vì vịnh Hudson, và chúng là nơi sống lý tưởng của một số loài có lông. Nhà thám hiểm châu Âu đầu tiên trong khu vực Athabasca là [[Peter Pond]], người đã nghe đến [[đoạn khuân vác Methye]], nơi có thể di chuyển từ những sông phía Nam đến những sông phía Bắc Lãnh thổ Rupert. Những nhà buôn bán lông thú đã thành lập [[Công ty Tây Bắc]] (NWC) tại [[Montreal]] năm 1779 để cạnh tranh với HBC. NWC chiếm giữ khu vực phía Bắc lãnh thổ Alberta. Năm 1778, Peter Pond xây dựng Pháo đài Athabasca trên [[Lac la Biche (Alberta)|Lac la Biche]]. Roderick Mackenzie xây dựng [[Pháo đài Chipewyan]] trên hồ Athabasca 10 năm sau đó vào 1788. Người anh em họ của ông là Sir [[Alexander Mackenzie (nhà thám hiểm)|Alexander Mackenzie]] đã đi dọc theo [[sông Bắc Saskatchewan]] để đến điểm cực Bắc gần Edmonton, rồi đi bộ về hướng Bắc, đến sông Athabasca, rồi ông theo sông đến hồ Athabasca. Tại đây ông khám phá ra sông chảy mạnh mà ngày nay mang tên ông - [[sông Mackenzie]] mà ông đã đi theo đến nơi nó chảy vào Bắc Băng Dương. Trở về lại hồ Athabasca, ông đi ngược dòng [[sông Peace]] và cuối cùng đi đến [[Thái Bình Dương]], như thế ông trở thành người châu Âu đầu tiên đi xuyên qua châu lục [[Bắc Mỹ]] ở phía Nam [[Mexico]].<ref>{{cite dictionary | url=http://www.biographi.ca/009004-119.01-e.php?&id_nbr=2521 | title=Alexander Mackenzie Biography | dictionary=Dictionary of Canadian Biography | access-date=ngày 5 tháng 1 năm 2006}}</ref>

Khu vực cực nam của Alberta từng là một phần lãnh thổ Pháp (rồi Tây Ban Nha) [[Louisiana (Tân Pháp)|Louisiana]], [[Vùng đất mua Louisiana|được bán cho Hoa Kỳ]] năm 1803; năm 1818, phần đất của Louisiana phía Bắc [[vĩ tuyến 49 Bắc]] được nhượng lại cho Đế quốc Anh.<ref>{{chú thích sách | last1=Kennedy | first1=D. | last2=Cohen | first2=L. | last3=Bailey | first3=T. | title=The American Pageant: Volume I: To 1877 | url=https://books.google.com/books?id=gwP8bQsT908C&pg=PA265 | publisher=Cengage Learning | date=2010 | location=Boston, MA | page=265 | isbn=978-0-547-16659-9}}</ref>
[[Tập tin:1820 george back fort chipewyan.jpg|thumb|[[Pháo đài Chipewyan]], một trạm buôn bán và trụ sở địa phương của [[Công ty Vịnh Hudson]] năm 1820.]]
Mậu dịch lông thú được phát triển ở phía Bắc, nhưng những cuộc xung đột đẫm máu diễn ra giữa hai công ty đối thủ HBC và NWC, và nào năm 1821 chính quyền Anh đã ra lệnh cả hai phải sáp nhập để chấm dứt các cuộc xung đột.<ref>{{chú thích sách | last=Easterbrook | first=W. T. Easterbrook | title=Canadian Economic History | publisher=University of Toronto Press | date=1988 | location=Toronto, ON | page=320 | url=https://books.google.com/books?id=QjmE2bSRzEUC&pg=PA320 | isbn=0-8020-6696-8}}</ref> Công ty Vịnh Hudson hợp nhất đã thống lĩnh mậu dịch tại Alberta cho đến năm 1870, khi chính phủ Canada mới thành lập mua đứt Lãnh thổ Rupert. Miền Bắc Alberta vẫn nằm trong [[Lãnh thổ Miền Tây Bắc]] cho đến năm 1870, khi nó và Lãnh thổ Rupert trở thành [[Các Lãnh thổ Tây Bắc]] của Canada.

[[Quận Alberta]] được thành lập trong bộ phận Các Lãnh thổ Tây Bắc năm 1882. Với số người định cư tăng trưởng, các dân biểu địa phương được cử vào cơ quan lập pháp lãnh thổ. Sau một thời gian dài vận động đòi tự trị, năm 1905 Quận Alberta được mở rộng và trở thành một tỉnh bang, và [[Alexander Cameron Rutherford]] được bầu làm thủ hiến đầu tiên. Chưa đến 10 năm sau, tỉnh bang mới đã phải đối diện với những thử thách đặc biệt do [[Chiến tranh thế giới thứ nhất|Thế chiến thứ nhất]] gây ra khi số người xung phong tham chiến đã để lại ít công nhân để duy trì dịch vụ và sản xuất. Hơn 50% bác sĩ Alberta đã tình nguyện tham chiến ở nước ngoài.<ref>{{chú thích tạp chí |title=Calgary, Edmonton and the University of Alberta: the extraordinary medical mobilization by Canada's newest province |journal= Can J Surg |year=2017 |volume=60 |doi=10.1503/cjs.012117 |pmc=5608576 |pmid=28930035 | last1 = Da Cambra | first1 = MP | last2 = McAlister | first2 = VC|issue= 5 |pages= 296–299 }}</ref>

===Thế kỷ 21===
[[Tập tin:East Village Calgary Flood 2013.jpg|thumb|Trung tâm thành phố [[Calgary]] là một trong những khu vực bị [[Lũ lụt Alberta 2013]] ảnh hưởng nặng nề.]]
Ngày 21 tháng 6 năm 2013, trong vụ [[Lũ lụt Alberta 2013]], Alberta đã chịu nhiều trận mưa lớn, gây ra lũ lụt khắp miền Nam tỉnh bang dọc theo các sông và nhánh [[sông Bow|Bow]], [[sông Elbow|Elbow]], [[sông Highwood|Highwood]] và [[sông Oldman|Oldman]]. 12 đô thị ở miền Nam Albert đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp địa phương vào ngày 21 tháng 6 khi mực nước dâng cao và người dân ở nhiều địa phương nhận lệnh di tản.<ref>{{chú thích báo | last=Kaufmann | first=Bill | title=Thousands flee rising waters from Red Deer to Crowsnest | work=Calgary Sun | date=ngày 21 tháng 6 năm 2013 | page=3}}</ref>

Năm 2016, một [[Cháy rừng Pháo đài McMurray 2016|vụ cháy rừng]] đã dẫn đến cuộc di tản vì cháy rừng lớn nhất lịch sử Alberta, trong đó hơn 80.000 người đã buộc phải di tản.<ref>{{chú thích web|title=Fort McMurray residents flee in the largest fire evacuation in Alberta's history|url=https://edmontonjournal.com/news/local-news/fort-mcmurray-wildfire-pushed-back-even-as-temperatures-climb|access-date = ngày 26 tháng 9 năm 2020 |website=Edmonton Journal|language=en-CA}}</ref><ref>{{chú thích web|last=Press|first=The Canadian|date = ngày 1 tháng 5 năm 2017 |title=One year later: A look back at how the Fort McMurray wildfires unfolded - BNN Bloomberg|url=https://www.bnnbloomberg.ca/a-look-back-at-how-the-fort-mcmurray-wildfires-unfolded-1.739324|access-date = ngày 26 tháng 9 năm 2020 |website=BNN}}</ref>

== Nhân khẩu ==
{{bài chính|Nhân khẩu Alberta}}
[[Tập tin:Canada Alberta Density 2016.png|thumb|upright|Mật độ dân số Alberta]]
{{Historical populations
|align = right
|footnote =<ref name="Alberta"/><ref>[http://www.statcan.gc.ca/tables-tableaux/sum-som/l01/cst01/demo62j-eng.htm 2006 Census], Population, urban and rural, by province and territory</ref><ref>[http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2011/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table-Tableau.cfm?LANG=Eng&T=101&S=50&O=A 2011 Census], Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, 2011 and 2006 censuses</ref>
|1901|73022
|[[Điều tra dân số Canada 1911|1911]]|374295
|1921|588454
|1931|731605
|1941|796169
|1951|939501
|1956|1123116
|1961|1331944
|1966|1463203
|1971|1627875
|1976|1838035
|1981|2237724
|1986|2365830
|1991|2545553
|[[Điều tra dân số Canada 1996|1996]]|2696826
|[[Điều tra dân số Canada 2001|2001]]|2974807
|[[Điều tra dân số Canada 2006|2006]]|3290350
|[[Điều tra dân số Canada 2011|2011]]|3645257
|[[Điều tra dân số Canada 2016|2016]]|4067175}}

Cuộc [[Điều tra dân số Canada|điều tra dân số năm 2016]] báo cáo Alberta có dân số 4.067.175 người ở tại 1.527.678 trong 1.654.129 tổng số đơn vị nhà cửa, tăng 11,6% so với dân số năm 2011 là 3.645.257. Với diện tích đất là {{convert|640330,46|km2|sqmi|abbr=on}}, mật độ dân số ở đây là {{Pop density|4067175|640330.46|km2|sqmi|prec=1}} trong năm 2016.<ref name=Alberta/> [[Statistics Canada]] ước tính tỉnh bang có dân số là 4.428.247 người trong quý 2 năm 2020.<ref name=StatCan2017Q1Est>{{chú thích web|url=http://www5.statcan.gc.ca/cansim/a26?lang=eng&retrLang=eng&id=0510005&paSer=&pattern=&stByVal=1&p1=1&p2=31&tabMode=dataTable&csid=|title=Population by year of Canada of Canada and territories|publisher=Statistics Canada|date=ngày 26 tháng 9 năm 2014|access-date=ngày 29 tháng 9 năm 2018|archive-date=2016-06-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20160619182727/http://www5.statcan.gc.ca/cansim/a26?lang=eng&retrLang=eng&id=0510005&paSer=&pattern=&stByVal=1&p1=1&p2=31&tabMode=dataTable&csid=|url-status=dead}}</ref>

Từ năm 2000, dân số của Alberta đã trải qua một thời kỳ tăng trưởng tương đối cao, chủ yếu là do nền kinh tế đang nảy nở. Giữa 2003 và 2004, tỉnh bang có tỷ lệ sinh đẻ cao (bằng các tỉnh bang lớn hơn như British Columbia), tỷ lệ nhập cư tương đối cao, và tỷ lệ nhập cư liên tỉnh cao so với các tỉnh bang khác.<ref name="Components of population growth of Alberta">{{chú thích web | url=http://www40.statcan.ca/l01/cst01/demo33c.htm | title=Components of population growth, by province and territory | publisher=Statistics Canada | access-date=ngày 7 tháng 8 năm 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080930052549/http://www40.statcan.ca/l01/cst01/demo33c.htm |archive-date=ngày 30 tháng 9 năm 2008}}</ref> Năm 2016, Alberta tiếp tục là tỉnh bang có dân số trẻ nhất, với tuổi trung bình là 36,7 năm, so với tuổi trung bình toàn quốc là 41,2 năm. Cũng trong năm 2016, Alberta có tỷ lệ người cao tuổi thấp nhất (12,3%) trong các tỉnh bang và một trong những tỷ lệ trẻ em cao nhất (19,2%), góp phần vào dân số trẻ tuổi và tăng trưởng của Alberta.<ref>{{chú thích web |url=http://www.finance.alberta.ca/aboutalberta/osi/census/2016/2016-census-age-and-sex.pdf%26ved%3D2ahUKEwjxwIbU_tXaAhUX9mMKHRMYAZ8QFjABegQIBxAB%26usg%3DAOvVaw36HJ1z32Av7zWr9KrHZhq4 |title=2016 Census of Canada – age and sex release |publisher=Alberta Treasury Board and Finance / Statistics Canada |access-date=ngày 25 tháng 4 năm 2018 |archive-date=2022-10-09 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://www.finance.alberta.ca/aboutalberta/osi/census/2016/2016-census-age-and-sex.pdf&ved=2ahUKEwjxwIbU_tXaAhUX9mMKHRMYAZ8QFjABegQIBxAB&usg=AOvVaw36HJ1z32Av7zWr9KrHZhq4 |url-status=dead }}</ref>

Khoảng 81% dân số sống trong các khu vực đô thị trong khi 19% sống ở khu vực nông thôn. Đường [[Hành lang Calgary–Edmonton]] là khu vực đô thị hóa nhất trong tỉnh bang và là một trong những khu vực đông dân nhất Canada.<ref name="muntypes">{{chú thích web | url=http://www.municipalaffairs.gov.ab.ca/am_types_of_municipalities_in_alberta | publisher=Alberta Municipal Affairs | title=Types of Municipalities in Alberta | date=ngày 16 tháng 5 năm 2006 | access-date=ngày 19 tháng 5 năm 2016 | archive-date = ngày 26 tháng 3 năm 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160326172759/http://municipalaffairs.gov.ab.ca/am_types_of_municipalities_in_alberta | url-status=dead }}</ref> Nhiều thành thị Alberta cũng đã trải qua tỷ lệ tăng trưởng rất cao trong những năm gần đây. Dân số Alberta đã tăng trưởng từ 73.022 người trong năm 1901<ref name="Population urban and rural Alberta">{{chú thích web | url=http://www40.statcan.ca/l01/cst01/demo62j.htm | title=Population urban and rural, by province and territory | publisher=Statistics Canada | access-date=ngày 7 tháng 8 năm 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081104232541/http://www40.statcan.ca/l01/cst01/demo62j.htm |archive-date=ngày 4 tháng 11 năm 2008}}</ref> đến 4.067.175 người năm 2016.

== Kinh tế ==
{{Bài chính|Kinh tế Alberta}}
[[Tập tin:Petroleum resources in Alberta, according to the Argonne National Labs.jpg|thumb|upright|Tài nguyên dầu mỏ tại Alberta]]
Nền kinh tế Alberta là một trong những nền kinh tế mạnh nhất thế giới, được hỗ trợ bởi một nền công nghiệp dầu mỏ đang tăng trưởng và ở một mức độ ít hơn là nông nghiệp và công nghệ. Năm 2013, GDP bình quân theo đầu người cao hơn so với Hoa Kỳ, Na Uy, hoặc Thụy Sĩ,<ref>{{chú thích web| url= http://www.conferenceboard.ca/hcp/provincial/economy/income-per-capita.aspx| work= How Canada Performs | publisher= The Conference Board of Canada | title= Provincial and Territorial Ranking: Income per Capita | date= May 2014 | access-date=ngày 19 tháng 4 năm 2015}}</ref> và cao nhất trong tất cả các tỉnh bang nào khác tại Canada ở mức {{CAD|84.390}}. Con số này là 56% cao hơn mức bình quân toàn quốc là {{CAD|53.870}} và hơn gấp hai lần một số tỉnh bang giáp bờ Đại Tây Dương.<ref>{{chú thích web| url= http://www.statcan.gc.ca/tables-tableaux/sum-som/l01/cst01/econ15-eng.htm | title= Gross domestic product, expenditure-based, by province and territory| publisher= Statistics Canada | date= ngày 5 tháng 11 năm 2014 | access-date= ngày 6 tháng 11 năm 2014 }}</ref><ref>{{chú thích web| url=http://www.statcan.gc.ca/tables-tableaux/sum-som/l01/cst01/demo02a-eng.htm | title= Population by year, by province and territory | publisher= Statistics Canada | date=ngày 27 tháng 9 năm 2012 | access-date= ngày 21 tháng 11 năm 2012}}</ref> Năm 2006, sự khác biệt với mức bình quân đầu người toàn quốc là lớn nhất cho bất cứ tỉnh bang nào trong lịch sử Canada.<ref>{{chú thích web| url=http://www.statcan.gc.ca/pub/11-010-x/00906/9298-eng.htm|format=PDF | publisher= Statistics Canada | title= The Alberta economic Juggernaut:The boom on the rose | date=September 2006| access-date=ngày 19 tháng 5 năm 2016}}</ref> Theo điều tra dân số năm 2006,<ref name="Median earnings for economic families with earnings Alberta">{{chú thích web | url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/income/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Table=5&Data1=1&Data2=1&StartRec=1&Sort=2&Display=Page | title=Median earnings for economic families with earnings, both senior and non-senior families, for Canada, provinces and territories – 20% sample data | publisher=Statistics Canada | access-date=ngày 9 tháng 8 năm 2009 | archive-date=2008-05-06 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080506115228/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/income/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Table=5&Data1=1&Data2=1&StartRec=1&Sort=2&Display=Page | url-status=dead }}</ref> thu nhập gia đình [[số trung vị|trung vị]] sau khi trừ thuế ở Alberta là CAD$70.986 (so với CAD$60.270 toàn quốc). Năm 2014, Alberta có nền kinh tế lớn thứ nhì Canada, chỉ sau [[Ontario]], với GDP cao hơn {{CAD|376&nbsp;tỷ}}.<ref>{{chú thích web|url=http://www.statcan.gc.ca/tables-tableaux/sum-som/l01/cst01/econ15-eng.htm|title=Gross domestic product, expenditure-based, by province and territory|first=Government of Canada, Statistics|last=Canada|website=statcan.gc.ca}}</ref> GDP của tỉnh bang tính theo giá cả cơ bản đã tăng 4,6% năm 2017 lên đến CA$327.4&nbsp;tỷ, là sự tăng trưởng cao nhất được ghi nhận tại Canada, và đã kết thúc hai năm liên tục giảm sút.<ref>{{chú thích web|url=https://economicdashboard.alberta.ca/GrossDomesticProduct|title=Gross Domestic Product|website=Economic Dashboard}}</ref>

== Nguồn tham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}

== Đọc thêm ==
{{refbegin}}
* {{chú thích sách|url=https://archive.org/details/aboriginalcultur00berr_1|title=Aboriginal Cultures in Alberta: Five Hundred Generations|last=Berry|first=Susan|author2=Jack Brink|publisher=Provincial Museum of Alberta|year=2004|isbn=0-7785-2852-9|quote=Alberta.|access-date=October 21, 2012}}
* {{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=V_XNCXJcjlkC&q=Alberta&pg=PP1|title=Alberta formed, Alberta transformed, Volume 1|last=Cavanaugh|first=Catherine Anne|author2=Michael Payne|author3=Donald Wetherell|author4=Catherine Cavanaugh|publisher=University of Alberta Press|year=2006|isbn=1-55238-194-3|access-date=October 21, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20210614011504/https://books.google.com/books?id=V_XNCXJcjlkC&q=Alberta&pg=PP1|archive-date=June 14, 2021|url-status=live}}
* {{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=fH8e7dOAWPgC&q=Alberta&pg=PP3|title=Forging Alberta's constitutional framework|last1=Connors|first1=Richard|last2=Law|first2=John M.|publisher=University of Alberta – Centre for Constitutional Studies|year=2005|isbn=0-88864-457-4|access-date=October 21, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20210614011513/https://books.google.com/books?id=fH8e7dOAWPgC&q=Alberta&pg=PP3|archive-date=June 14, 2021|url-status=live}}
* {{chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=Lgy0_OaTZWYC&q=Alberta&pg=PP1|title=Alberta: A History in Photographs|last=Holt|first=Faye Reineberg|publisher=Heritage House ; Lancaster : Gazelle|year=2009|isbn=978-1-894974-87-5|access-date=October 21, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20210614011433/https://books.google.com/books?id=Lgy0_OaTZWYC&q=Alberta&pg=PP1|archive-date=June 14, 2021|url-status=live}}
* {{chú thích sách|url=https://archive.org/details/literaryhistoryo0002meln|title=The literary history of Alberta|last=Melnyk|first=George|publisher=University of Alberta Press|year=1999|isbn=0-88864-296-2|quote=Alberta.|access-date=October 21, 2012|url-access=registration}}
* {{chú thích sách|url=https://archive.org/details/politicsofeducat0000tayl|title=The politics of educational reform in Alberta|last=Taylor|first=Alison|publisher=University of Toronto Press|year=2001|isbn=0-8020-4813-7|quote=Alberta.|access-date=October 21, 2012|url-access=registration}}
{{refend}}

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Alberta}}
* [https://www.alberta.ca Trang web]
* {{curlie|Regional/North_America/Canada/Alberta}}
* [https://web.archive.org/web/20190109112227/http://albertasource.ca/ Alberta Encyclopedia]
* [https://cartographic.info/ca_street/place.php?p=ab List of streets in Alberta with maps]
{{Canada}}{{Authority control}}

[[Thể loại:Alberta| ]]
[[Thể loại:Tỉnh bang của Canada]]
[[Thể loại:Canadian Prairies]]
[[Thể loại:Khởi đầu năm 1905 ở Canada]]
[[Thể loại:Tỉnh bang và lãnh thổ tự trị của Canada]]