Xem mã nguồn của Krypton

{{Hộp thông tin krypton}}

'''Krypton''' là một [[nguyên tố hóa học]] có ký hiệu '''Kr''' và [[số nguyên tử]] bằng 36. Là một [[khí hiếm]] không màu, krypton có mặt trong [[khí quyển Trái Đất]] dưới dạng dấu vết và được cô lập bằng cách chưng cất phân đoạn không khí lỏng, và nó thường được sử dụng cùng các khí hiếm khác trong các [[đèn huỳnh quang]]. Krypton mang các đặc tính hóa học của [[khí trơ]] trong phần lớn các ứng dụng thực tế nhưng người ta đã biết rằng nó có thể phản ứng tạo ra hợp chất với [[flo]]. Krypton cũng có thể tạo ra các [[hợp chất mắt lưới|mắt lưới]] với [[nước]] khi các nguyên tử của nó bị mắc kẹt lại trong lưới các phân tử nước.

== Đặc trưng nổi bật ==
Krypton, trước đây được gọi là một khí trơ do có độ hoạt động hóa học rất yếu, được đặc trưng bởi [[phổ học|quang phổ]] màu [[xanh lá cây|xanh lục]] và [[da cam]] rực rỡ. Nó là một trong các sản phẩm phân rã hạt nhân của [[urani]]<nowiki/>. Krypton ở dạng rắn là chất kết tinh màu trắng với cấu trúc tinh thể là hình lập phương tâm mặt, đây cũng là tính chất chung của mọi "khí hiếm".

== Lịch sử ==
Krypton ([[tiếng Hy Lạp]] ''kryptos'' có nghĩa là "ẩn") được [[William Ramsay]] và [[Morris Travers]] phát hiện năm [[1898]] trong phần còn lại của không khí lỏng khi cho bay hơi gần hết mọi thành phần. [[Neon]] được phát hiện bằng cách tương tự trong cùng một công trình chỉ vài tuần sau đó.<ref>{{chú thích tạp chí 
|title = On a New Constituent of Atmospheric Air
|author = [[William Ramsay]], Morris W. Travers 
|journal = Proceedings of the Royal Society of London 
|volume = 63|pages = 405–408 
|year = 1898|doi = 10.1098/rspl.1898.0051}}</ref> William Ramsay được trao [[giải Nobel hóa học]] năm 1904 vì phát hiện ra các nguyên tố thuộc [[nhóm khí hiếm]]. Năm [[1960]] một thỏa thuận quốc tế đã xác định độ dài của [[mét]] theo thuật ngữ của bước sóng ánh sáng phát ra từ một đồng vị của krypton. Thỏa thuận này đã thay thế cho [[mét]] tiêu chuẩn cũ được đặt ở [[Paris]]&nbsp;– là một thanh kim loại được làm từ hợp kim [[platin]]-[[iridi]] (mét cũ này được ước lượng bằng một phần mười triệu của một phần tư chu vi [[Trái Đất]] tính theo hai cực). Vào [[tháng mười|tháng 10]] năm [[1983]] thì tiêu chuẩn krypton này cũng đã được [[Bureau International des Poids et Mesures]] (Ủy ban đo lường quốc tế) thay thế. Mét hiện nay được định nghĩa như là khoảng cách mà ánh sáng có thể vượt qua trong [[chân không]] trong 1/299.792.458 [[giây|s]].<ref>{{chú thích sách|url=http://books.google.com/books?id=ckyqWMwJXJMC&pg=PA122|page=122|title=The uncertainty of measurements: physical and chemical metrology: impact and analysis|author=Shri Krishna Kimothi|publisher=American Society for Qualit|year= 2002|isbn=0873895355}}</ref><ref>{{chú thích web |url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/measure_c.html |title=How is the speed of light measured? |access-date = ngày 19 tháng 3 năm 2007 |last=Gibbs |first=Philip |year=1997| publisher=Department of Mathematics, University of California}}</ref><ref>[http://physics.nist.gov/cuu/Units/meter.html Unit of length (meter)], NIST</ref>

== Sự phổ biến ==
Trái Đất lưu giữ tất cả khí hiếm kể từ khi nó có mặt lúc Trái Đất hình thành trừ [[heli]]. Nồng độ của khí này trong khí quyển Trái Đất là khoảng 1 [[pPM|ppm]]. Nó có thể tách ra từ không khí hóa lỏng bằng [[chưng cất phân đoạn]].<ref>{{chú thích web |url=http://www.madehow.com/Volume-4/Krypton.html|title=How Products are Made: Krypton|access-date = ngày 2 tháng 7 năm 2006}}</ref> Lượng krypton trong không gian thì chưa chắc chắn và có nguồn gốc từ hoạt động của [[thiên thạch]] và từ [[gió Mặt Trời]]. Các đo đạc đầu tiên cho rằng krypton rất phong phú trong không gian.<ref>{{chú thích tạp chí|last=Cardelli|first=Jason A.|author2=Meyer, David M.|year=1996|title=The Abundance of Interstellar Krypton|journal=The Astrophysical Journal Letters|volume=477|issue=1|pages=L57–L60|bibcode=1997ApJ...477L..57C|doi=10.1086/310513|doi-access=free}}<!--|access-date=2007-04-05 --></ref>

== Hợp chất ==
Giống như các khí hiếm khác, krypton nói chung được coi là trơ về mặt hóa học. Tuy nhiên, các nghiên cứu từ năm [[1962]] trở đi đã khám phá ra một số [[hợp chất|hợp chất hóa học]] của krypton. Đi[[fluoride]] krypton đã được tạo ra với khối lượng tính bằng [[gam]] và có thể sản xuất bằng một số cách khác nhau. Các fluoride và [[muối]] khác của [[ôxôaxít]] krypton cũng đã được tìm thấy. Các [[phân tử]]-[[ion]] [[agon|Ar]]Kr<sup>+</sup> và Kr[[hiđrô|H]]<sup>+</sup> cũng đã được nghiên cứu và có chứng cứ cho thấy sự tồn tại của Kr[[xenon|Xe]] hay KrXe<sup>+</sup>.

== Đồng vị ==
Krypton nguồn gốc tự nhiên bao gồm 5 [[đồng vị]] ổn định và 1 đồng vị phóng xạ nhẹ. Vạch quang phổ của krypton dễ dàng được tạo ra với một số đường rất sắc nét. Kr<sup>81</sup> là sản phẩm của các phản ứng trong khí quyển của các đồng vị nguồn gốc tự nhiên khác của krypton. Nó là đồng vị [[phóng xạ]] với [[chu kỳ bán rã]] 250.000 năm. Giống như [[xenon]], krypton rất dễ bay hơi khi nó gần với nước bề mặt và vì thế Kr<sup>81</sup> được sử dụng để xác định niên đại của [[nước ngầm]] cổ (50.000–800.000 năm).
Kr<sup>85</sup> là đồng vị phóng xạ với chu kỳ bán rã 10,76 năm, được tạo ra bằng các phản ứng [[phản ứng phân hạch hạt nhân|phân rã hạt nhân]] của [[Urani]]um và [[Pluton]]ium. Các nguồn tạo ra nó bao gồm các thử nghiệm [[vũ khí hạt nhân|bom nguyên tử]], [[lò phản ứng hạt nhân]] và sự giải phóng Kr<sup>85</sup> trong quá trình tái chế các thanh [[nhiên liệu]] từ các lò phản ứng hạt nhân. Người ta cũng ghi nhận là có sự chênh lệch về nồng độ của Kr<sup>85</sup> ở [[Bắc Cực|Bắc cực]] và [[Nam Cực|Nam cực]] là khoảng 30%. Ở Bắc cực nồng độ này cao hơn do một thực tế là phần lớn đồng vị này được tạo ra ở [[Bắc bán cầu]] và sự hòa trộn không khí giữa hai bán cầu diễn ra tương đối chậm.

== Laser fluoride krypton ==
{{Chính|Laser fluoride krypton}}

Một trong các ứng dụng chính của krypton là [[laser fluoride krypton]]. Một lượng [[năng lượng]] nhất định được truyền vào để làm cho khí krypton phản ứng với khí [[flo]] để tạo ra [[fluoride krypton]] (KrF<sub>2</sub>).

Hợp chất bị phân hủy ngay sau khi việc cung cấp năng lượng bị ngừng lại. Trong quá trình phân hủy, lượng năng lượng dư thừa được lưu trữ trong hợp chất sẽ được thoát ra dưới dạng năng lượng [[laser]] mạnh.

== Tham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
* {{thể loại Commons-inline|Krypton}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Kr/index.html Mục từ Krypton ở WebElements] (vận tốc truyền âm trong krypton lỏng)
* [http://other.nrl.navy.mil/LaserFusionEnergy/lasercreation.htm Laser florua krypton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070203205901/http://other.nrl.navy.mil/LaserFusionEnergy/lasercreation.htm |date = ngày 3 tháng 2 năm 2007}}
{{Sơ khai hóa học}}
{{Khí hiếm}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{bảng tuần hoàn thu gọn}}

[[Thể loại:Nguyên tố hóa học]]
[[Thể loại:Khí hiếm]]
[[Thể loại:Krypton]]