Kiến Thụy

Kiến Thụy
Huyện
Huyện Kiến Thụy
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Thành phố	Hải Phòng
Tổ chức lãnh đạo
Chủ tịch UBND	Bùi Đức Thảo
Dân số
Tổng cộng	102,56 km²

Kiến Thụy là một huyện của thành phố Hải Phòng.

Địa lý

Kiến Thụy là một huyện ven đô nằm về phía Đông Nam thành phố Hải Phòng, cách trung tâm thành phố Hải Phòng 22 km. Huyện có diện tích tự nhiên 102,56 km², với dân số trên 12,5 vạn người. Phía Bắc và phía Đông giáp các quận Dương Kinh, Đồ Sơn và Vịnh Bắc bộ, phía Nam giáp huyện Tiên Lãng, phía Tây giáp quận Kiến An và huyện An Lão. Trên địa bàn huyện có đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đi qua dài hơn 10 km và có dự án Đường cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng - Quảng Ninh đi qua.

Giao thông trên địa bàn huyện rất thuận lợi cho việc giao lưu với các địa phương khác cả về đường bộ, thủy và đường biển:

- Đường bộ ngoài tuyến đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, còn có các tuyến đường tỉnh và đường huyện như: TL361, TL362, TL363, ĐH403, ĐH404, ĐH405

- Đường sông: sông Văn Úc, sông Đa Độ...

Lịch sử

Kiến Thụy xưa là vùng đất của Bộ Thang Tuyền, một trong 15 bộ của nước Văn Lang thời Hùng Vương. Đây cũng là vùng đất có nhiều nhân vật đi vào lịch sử như Trương Nữu, đại tướng quân thời Phùng Hưng có công chống lại ách đô hộ của nhà Đường; Tướng Vũ Hải thời nhà Trần có công chống Nguyên Mông...

Năm 1469, vua Lê Thánh Tông cắt đất huyện An Lão, lập huyện Nghi Dương gồm đất của huyện Kiến Thụy, thị xã Đồ Sơn và quận Kiến An. Năm 1837, vua Minh Mạng lập phủ Kiến Thụy gồm 3 huyện Nghi Dương, An Lão và An Dương. Thời Pháp thuộc, huyện Nghi Dương đổi thành phủ Kiến Thụy, thuộc tỉnh Kiến An. Sau Cách mạng tháng Tám (1945), bỏ cấp phủ, đổi làm huyện Kiến Thụy. Ngày 27 tháng 10 năm 1962, tỉnh Kiến An nhập vào thành phố Hải Phòng, huyện Kiến Thụy thuộc thành phố Hải Phòng, ban đầu gồm 24 xã: Anh Dũng, Bàng La, Đa Phúc, Đại Đồng, Đại Hà, Đại Hợp, Đoàn Xá, Đông Phương, Hòa Nghĩa, Hợp Đức, Hưng Đạo, Hữu Bằng, Kiến Quốc, Minh Tân, Ngọc Hải, Ngũ Đoan, Ngũ Phúc, Tân Phong, Tân Trào, Thanh Sơn, Thuận Thiên, Thụy Hương, Tú Sơn, Vạn Sơn.

- Ngày 14 tháng 3 năm 1963, tách khu vực Đồ Sơn và 2 xã: Vạn Sơn, Ngọc Hải để thành lập thị xã Đồ Sơn. Ngày 7 tháng 4 năm 1966, chuyển xã Bàng La về thị xã Đồ Sơn quản lý.

- Ngày 4 tháng 4 năm 1969 sáp nhập huyện Kiến Thụy và huyện An Lão thành huyện An Thụy.

- Ngày 5 tháng 3 năm 1980, chia tách huyện An Thụy, theo đó, sáp nhập 21 xã của huyện An Thụy (toàn bộ địa giới huyện Kiến Thụy cũ) và thị xã Đồ Sơn thành huyện Đồ Sơn.

- Ngày 14 tháng 2 năm 1987, thành lập thị trấn Núi Đối, thị trấn huyện lị huyện Kiến Thụy.

- Ngày 23 tháng 4 năm 1988, thành lập 2 xã Hải Thành và Tân Thành tại vùng kinh tế mới đường 14.

- Ngày 6 tháng 6 năm 1988, chia tách huyện Đồ Sơn thành thị xã Đồ Sơn và huyện Kiến Thụy.

- Ngày 10 tháng 1 năm 2004, thành lập xã Du Lễ từ một phần xã Kiến Quốc.

- Ngày 12 tháng 9 năm 2007, tách 6 xã: Anh Dũng, Hưng Đạo, Đa Phúc, Hòa Nghĩa, Hải Thành, Tân Thành để thành lập quận Dương Kinh và tách xã Hợp Đức nhập vào thị xã Đồ Sơn để thành lập quận Đồ Sơn.

Kiến Thụy cũng là đất địa linh nhân kiệt, nơi phát tích vương triều nhà Mạc với Dương Kinh sầm uất một thời vào thế kỷ 16. Một số di tích về thành cổ và cung điện của Dương Kinh cũng mới được phát hiện tại đây tại thôn Cổ Trai, xã Ngũ Đoan. (bài viết trên Thông Tấn Xã Việt Nam).

Huyện Kiến Thụy vẫn còn giữ được những đình chùa cổ kính với những phong cách kiến trúc độc đáo. Tiêu biểu là đền Mõ (xã Ngũ Phúc), thờ Quỳnh Trân công chúa thời Trần, người có công khai khẩn đất hoang, lập nên làng xã. Chùa Hoà Liễu (xã Thuận Thiên) thờ đức Thánh mẫu (mẹ) của vua Mạc Đăng Dung hầu như còn nguyên vẹn, Chùa Thiên Phúc (hay Chùa Trà Phương) nơi còn lưu giữ rất nhiều bức tượng quý hiếm. Ngoài ra, nơi đây còn có miếu Cốc thờ Chử Đồng Tử, chùa Khánh Long thờ Tướng công Phạm Hải thời Hùng Vương thứ 18, đình Ninh Hải thờ Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.

Gần 20 năm sau sự kiện ông Kim Ngọc ở Vĩnh Phú khoán chui, năm 1977, xã Đoàn Xá, huyện Kiến Thụy là nơi đầu tiên trong cả nước thực hiện thành công mô hình khoán ruộng cho nông dân. Đây chính là khởi đầu cho cơ chế khoán nông nghiệp trong cả nước. Là bước quyết định chấm dứt thời kỳ đói kém của đất nước (Bài viết về hiện tượng Đoàn Xá).

Cảnh sắc

Dòng sông Đa Độ đến khu trung tâm huyện thì mở rộng ra như một hồ nước lớn, cùng với núi Đối soi bóng xuống dòng sông, tạo cho nơi đây một vùng đất "non nước hữu tình, cảnh như tranh vẽ".

Bên cạnh cảnh non nước hữu tình ấy, huyện Kiến Thụy đã và đang khoác lên mình áo mới của thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đó là những nhà máy, xí nghiệp từ từ mọc lên, những ngôi nhà cao tầng khang trang; đặc biệt là cơ sở hạ tầng được nâng cấp sạch đẹp.

Với những nét đẹp, giá trị về văn hóa, lịch sử, huyện Kiến Thụy có tiềm năng phát triển về du lịch. Đặc biệt là sau khi hoàn thiện Kinh Thành nhà Mac - Một công trình lịch sử cấp quốc gia, có quy mô, được đầu tư sẽ hứa hẹn mang lại cho huyện sự phát triển mới và được nhiều người biết tới hơn nữa.

Hành chính

Sau nhiều lần tách nhập địa giới hành chính, huyện Kiến Thụy ngày nay có 17 xã: Đại Đồng, Đại Hà, Đại Hợp, Đoàn Xá, Đông Phương, Du Lễ, Hữu Bằng, Kiến Quốc, Minh Tân, Ngũ Đoan, Ngũ Phúc, Tân Phong, Tân Trào, Thanh Sơn, Thuận Thiên, Thụy Hương, Tú Sơn và 1 thị trấn Núi Đối (thay đổi theo Nghị định số 145/2007/NĐ-CP ngày 12/9/2007).

Văn hóa

Lễ hội vật cầu

• Địa điểm: Làng Kim Sơn, xã Tân Trào.
• Thời gian: Tổ chức vào ngày 6 tháng giêng của năm "Phong đăng hoa cốc", 3 năm mới tổ chức một lần.
• Nội dung: Tương truyền, vật cầu vốn là môn thể thao do tướng Phạm Ngũ Lão (đời Trần) đặt ra để rèn luyện quân sĩ. Lễ hội này được chuẩn bị rất chu đáo ngay từ thang 11 nam trước.

Nguồn gốc của lễ hội vật cầu Kim Sơn

Sau khi chiến thăng quân nguyên trở về tướng quân Pham Ngũ Lão cùng quân sĩ đã dùng củ chuối hốt làm quả cầu và ch­ơi trò vật cầu để rèn luyện quân sĩ. và từ đó dân làng lấy trò chơi trên để đưa vào trò chơi đầu năm để đón xuân mới, lâu ngày trở thành lễ hội vật cầu của dân làng. Lễ hôi vật cầu thường tổ chức vào những năm được mùa (phong đăng hoả cốc)

Công tác chuẩn bị cho lễ hội

Ngay t­ù đầu tháng 11 âm lịch của năm truóc, các cụ già lang cùng với các chúc sắc trong làng họp bàn chuẩn bị cho công tác tổ chức cho lễ hội. Trong làng có 24 dòng họ và được chia làm 3 giáp, mỗi giáp bằng 8 dòng họ. Mỗi một giáp phải chọn cho giáp mình 6 người trong đó có 1 ông làm tổng cờ chỉ huy quân của mình và 5 đô vật. Đô vật phải là nhũng thanh niên khỏe mạnh và chưa lập gia đình. Mỗi một giáp phải d­ụng 1 cỏng chào biểu tuọng cho giáp của minh (giáp áo đỏ, giáp áo vàng, giáp áo xanh)

Tìm củ chuôi làm quả cầu

Quả cầu đuọc làm bằng củ chuôi hôt nặng 20 kg củ chuôi hôt phải già và lâu năm, và phải do ông truỏng làng đi tìm và đào mang về. Quả cầu đuọc bọc giấy hòng điều trang trí kiểu (long ly quy phuong). Sau khi trang trí xong thi được đặt vào kiêu để ở án thờ trong đình làng.

Chuẩn bị lễ hội

Ngay t­ù sáng ngày 30 tết 3 giáp và nhân dân trong làng đã nô núc chuẩn bị làm cỏng chào. Công chào đuọc làm bằng tre quấn rơm, mỗi công chào có một tên riêng đại diên cho t­ùng giáp (Anh hùng Trần Lục, Vật ngã giai xuân, Kiến nhu đại tân). Tối 30 tết cả làng ra đình làng để tế thành hoàng làng.

Lễ hội vật cầu Kim Sơn

• Phần lễ: chiều ngày 5 tết âm lịch nhân dân và ban tổ chức lễ hội, tổ chức tế thành hoàng và tế quả cầu. Buổi tối tổ chức các hoạt động văn nghệ, sáng ngày 6 tết tù 7 giờ các già làng đã tổ chức làm lễ rước cầu từ trong đình ra ngoài sân đình và bán riêu lộc cho các giai vật cầu. Sau khi làm lễ ban riêu xong thì đoàn rước cầu ra sân vật. Đoàn được cầu gồm: kiệu rước ảnh Bác Hồ đoàn cơ hội, bát âm, bát biểu, bát âm, quả cầu biểu tượng, quả cầu vật đoàn tế nam, tế nữ, tổ múa cờ, múa rồng, tổ trọng tài, sau đó mới là đoàn giai vật cầu
• Phần hội: đúng 9 giờ quả cầu biểu tuọng duọc mở ra, và lễ hội đ­ược bắt đầu. vật cầu có 3 keo mỗi keo là 15 phút. sau mỗi keo vật có nghỉ giải lao, trong giờ giải lao là có múa cờ, múa rồng xen kẽ. Thể lệ vật cầu nh­u sau: Đội nào mang đuọc quả cầu tù hố cầu cái về hố cầu quân ở giáp mình thì đội đó là thắng

Hộ chèo bơi - Đi kheo

• Địa điểm: Thôn Quần Mục, xã Đại Hợp.
• Thời gian: Lễ hội được diễn ra vào mùa xuân hàng năm.
• Nội dung: Theo các già làng địa phương cho biết trước Cách mạng tháng Tám, cứ vào tháng giêng âm lịch, chọn ngày con nước dừng (nước không lên, không xuống) dân làng lại hội tụ ở đình làng đề tổ chức rước xách, cầu nguyện, rồi mở hội chèo bơi. Mục đích là "khai xuân" vào năm mới, phục vụ cho nghề đi biển.

Mỗi xóm cử một thuyền trưởng cầm lái và 12 trai làng khoẻ mạnh, hiền hoà, có kinh nghiệm, có kỹ thuật chèo thuyền. Thủ tục này được làm nghiêm túc, công minh, do các ông cao tuổi lựa chọn. Từ chiều hôm trước, các xóm tổ chức phóng thẻ để chọn người. Đúng 8 giờ sáng chủ nhật, Hội dóng 3 hồi trống, gần 40 trai làng của 3 thuyền, với trang phục quần dài, mặc áo nâu, đầu quấn khăn nhiễu điều, lưng thắt bao tượng xanh, khẩn trương xuống thuyền chờ lệnh xuất phát. Trên bờ người đứng vòng trong, vòng ngoài hò reo như sấm dậy. Chủ hội gọi loa giới thiệu các thuyền theo vị trí từng số để người xem tiện theo dõi. Đây cũng là dịp để các tay chèo chuẩn bị ổn định tâm lý để cuộc đua bắt đầu. Theo quy định. Từ chỗ thuyền xuất phát tới đích, cự hly khoảng 1000 mét. Vị trí có cắm cọc tre (vè) giới hạn. Mỗi thuyền phải đi 3 vòng và về 3 vòng. Thuyền nào dủ 6 vòng nhổ vè trước là thắng cuộc.

Sau khi tổ chức chèo bơi, với mục đích là khai việc đầu năm, Ban tổ chức lại cho diễn tích trò đi kheo. Kheo là một dụng cụ người dân nơi đây dùng để đi te, bắt tôm cá biển. Có những cái kheo cao tới 5 mét, nếu kẻ cả người lẫn kheo thì nhiều khi cao tới gần 7 mét. Khi diễn ra trò đi kheo, người tham dự được cầm gậy để pha trò rất vui nhộn. Đi kheo là một trò làm rất khó. Đòi hỏi người diễn trò phải giữ thăng bằng tốt và có sự bình tĩnh cần thiết.

Hội chèo bơi - đi kheo ở Quần mục, Đại Hợp, Kiến Thụy diễn ra rất đều đặntừ suốt trước cách mạng tháng tám (1945) đến nay. Nó trở thành một nét văn hoá đặc sắc của người dân nơi đây.

Lễ hộ rước lợn Ông Bồ, Chạy Đá, Hát Đúm

• Địa điểm: Kỳ Sơn Tân Trào huyện Kiến Thuỵ
• Thời gian: Ngày 10 tháng giêng âm lịch

Lễ hội Minh thề

Xem bài Lê hội minh thề

Bài liên quan

• Thun thún
• Từ đường họ Mạc
• Nếp xoắn