Phú Xuyên
|
Phú Xuyên
|
|||
|---|---|---|---|
| Huyện | |||
| Huyện Phú Xuyên | |||
| Tập tin:Cầu Giẽ.jpg Cầu Giẽ - Phú Xuyên | |||
| Hành chính | |||
| Quốc gia | Việt Nam | ||
| Vùng | Đồng bằng sông Hồng | ||
| Thành phố | Hà Nội | ||
| Huyện lỵ | thị trấn Phú Xuyên | ||
| Trụ sở UBND | Km35 QL.1 thị trấn Phú Xuyên | ||
| Phân chia hành chính | 2 thị trấn, 25 xã | ||
| Tổ chức lãnh đạo | |||
| Chủ tịch UBND | Nguyễn Xuân Thanh | ||
| Bí thư Huyện ủy | Lê Ngọc Anh | ||
| Địa lý | |||
| Tọa độ: 20°44′24″B 105°54′28″Đ / 20,74°B 105,90778°Đ | |||
| |||
| Diện tích | 170,8 km² | ||
| Dân số (2021) | |||
| Tổng cộng | 229.847 người | ||
| Mật độ | 1.345 người/km² | ||
| Khác | |||
| Mã hành chính | 280[1] | ||
| Biển số xe | 29-Y7 | ||
| Website | phuxuyen | ||
Phú Xuyên là một huyện nằm ở phía nam thành phố Hà Nội, Việt Nam.
Địa lý[sửa | sửa mã nguồn]
Huyện Phú Xuyên nằm ở phía nam thủ đô Hà Nội, cách trung tâm thành phố khoảng 30 km, cách sân bay quốc tế Nội Bài hơn 60 km và cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 110 km, có vị trí địa lý:
- Phía đông giáp huyện Khoái Châu và huyện Kim Động thuộc tỉnh Hưng Yên với ranh giới là sông Hồng
- Phía tây giáp huyện Ứng Hòa
- Phía nam giáp thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam
- Phía bắc giáp huyện Thường Tín và huyện Thanh Oai.
Huyện Phú Xuyên có diện tích 170,8 km², dân số là 229.847 người. Trên địa bàn huyện có hai tôn giáo chính: Phật giáo và Thiên Chúa giáo. 14% dân số theo đạo Thiên Chúa.
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Đời Trần, huyện có tên là Phù Lưu. Thời Lê Sơ đổi thành Phù Vân, sau lại đổi thành Phù Nguyên.
Đến đời nhà Mạc, vì kỵ húy vua Mạc Phúc Nguyên nên đã đổi thành Phú Xuyên.
Năm 1831, vua Minh Mạng đặt ra cấp tỉnh, huyện Phú Xuyên thuộc phủ Thường Tín, tỉnh Hà Nội.
Năm 1888, tỉnh Cầu Đơ (sau này là Hà Đông) được thành lập, huyện Phú Xuyên được cắt sang thuộc tỉnh Hà Đông. Khi Hà Đông sáp nhập với Sơn Tây, Phú Xuyên thành tỉnh Hà Tây, sau đó khi Hà Tây sáp nhập với Hòa Bình thì Phú Xuyên thuộc Hà Sơn Bình, khi Hà Sơn Bình tách ra thì Phú Xuyên lại thuộc tỉnh Hà Tây.
Huyện Phú Xuyên khi đó gồm có 27 xã: Bạch Hạ, Châu Can, Chuyên Mỹ, Đại Thắng, Đại Xuyên, Hoàng Long, Hồng Minh, Hồng Thái, Khai Thái, Liên Hòa, Minh Tân, Nam Phong, Nam Triều, Phú Túc, Phú Yên, Phúc Tiến, Phượng Dực, Quang Lãng, Quang Trung, Sơn Hà, Tân Dân, Thụy Phú, Tri Thủy, Tri Trung, Văn Hoàng, Văn Nhân, Vân Từ.
Ngày 6 tháng 9 năm 1986, chuyển xã Liên Hòa thành thị trấn Phú Xuyên, thị trấn huyện lỵ huyện Phú Xuyên; thành lập thị trấn Phú Minh từ một phần diện tích và dân số của xã Văn Nhân.[2]
Từ ngày 1 tháng 8 năm 2008, sáp nhập toàn bộ tỉnh Hà Tây vào thành phố Hà Nội. Theo đó, huyện Phú Xuyên thuộc thành phố Hà Nội.
Ngày 1 tháng 3 năm 2020, sáp nhập xã Thụy Phú và xã Văn Nhân thành xã Nam Tiến.[3]
Huyện Phú Xuyên có 2 thị trấn và 25 xã như hiện nay.
Điều kiện tự nhiên[sửa | sửa mã nguồn]
Với diện tích đất tự nhiên 17.104,6 ha; trong đó, đất canh tác trồng trọt là 11.329,9 ha chiếm 66,24%; đất ở 1.120,9 ha chiếm 6,95%; đất chuyên dùng chiếm 3.235,9 ha chiếm 18,92%; còn lại là đất chưa sử dụng. Phú Xuyên là huyện trũng nhất của Hà Nội, có sông Nhuệ chảy từ bắc xuống Nam. Trước đây Phú Xuyên là vùng đất trũng, có cốt đất thấp so với một số đơn vị lân cận, phía Đông cao hơn phía Tây, nên về mùa mưa bão hay bị ngập úng, lụt lội. Một số xã giáp sông Hồng có đất pha cát, còn gọi là đất màu, diện tích khoảng 2.000 ha.
Trên địa bàn huyện có trên 30 km sông chảy qua đó là sông Hồng, sông Nhuệ, sông Duy Tiên, sông Lương, sông Vân Đình. Phú Xuyên cũng có hệ thống giao thông rất thuận lợi, có tuyến đường sắt Bắc - Nam dài gần 12 km chạy qua, tuyến đường thủy sông Hồng dài 17 km, tuyến đường cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ dài 7 km, điểm đầu đường Cầu Giẽ - Ninh Bình, đường Quốc lộ 1 dài 12 km trên địa bàn huyện, đó là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế - xã hội của Phú Xuyên.
Hành chính[sửa | sửa mã nguồn]
Huyện Phú Xuyên có 27 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm 2 thị trấn: Phú Xuyên (huyện lỵ), Phú Minh và 25 xã: Bạch Hạ, Châu Can, Chuyên Mỹ, Đại Thắng, Đại Xuyên, Hoàng Long, Hồng Minh, Hồng Thái, Khai Thái, Minh Tân, Nam Phong, Nam Tiến, Nam Triều, Phú Túc, Phú Yên, Phúc Tiến, Phượng Dực, Quang Lãng, Quang Trung, Sơn Hà, Tân Dân, Tri Thủy, Tri Trung, Văn Hoàng, Vân Từ.
Nghệ thuật[sửa | sửa mã nguồn]
Nét đẹp của vùng đất tổ nghề khảm
Đất tổ của nghề này là làng Chuôn (Chuyên Mỹ), huyện Phú Xuyên. Từ xa xưa, người dân làng Chuôn đã biết dùng sơn màu, thuốc nước còn thợ thêu dùng chỉ màu làm chất liệu chính để sáng tác, tạo hình, còn người thợ khảm dùng nguyên liệu là gỗ loại tốt, sơn ta và vỏ trai ốc để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật hay các hàng thủ công mỹ nghệ. Nói là trai ốc nhưng cũng có nhiều loại: xà cừ là ốc biển, vỏ có vân ngũ sắc, xác là hến biển vỏ trắng như bông, có khi lại vàng như nghệ, cửu khổng là trai vỏ có chín lỗ, vân đẹp bảy sắc cầu vồng... Từ những chất liệu đó người thợ làm các công đoạn: vẽ mẫu, mài, cưa, đục mảnh, cham, hạ mặt, mài, đánh bóng...
Hàng khảm có nhiều loại như: sập, tủ chè, ghế bành...; hàng mỹ nghệ như các bức tranh phong cảnh, chân dung; các đồ gia dụng như hộp đựng đồ khâu, đồ trang sức, khay... Nghề khảm đã làm cho các hàng đồ gỗ mỹ nghệ tăng giá trị lên nhiều qua đôi tay, sự sáng tạo, tìm tòi của con người làng Chuôn - mảnh đất tổ sinh ra nghề khảm.
Kinh tế[sửa | sửa mã nguồn]
 | Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin. |
Kinh tế Phú Xuyên hiện tại chủ yếu vẫn là nông nghiệp, dịch vụ và công nghiệp đang phát triển, Phú Xuyên có nhiều làng nghề tiểu thủ công nghiệp tiêu biểu như Xuân La (Phượng Dực) với làng nghề Tò he truyền thống, Chuyên Mỹ là làng nghề khảm trai truyền thống; thêu ren ở Sơn Hà, Dân Chủ (Phúc Tiến), Nam Tiến; nghề làm giấy ở Hồng Minh; nghề may mặc ở, Vân Từ; nghề đóng giày ở Phú Yên; nghề dệt lụa ở Quang Trung; nghề mây tre đan ở Phú Túc, Minh Tân; nghề mộc dân dụng ở Tân Dân,... Tiếp tục phát huy vốn nghề thủ công truyền thống, sản xuất công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp của huyện vẫn giữ được nhịp độ tăng trưởng khá, đạt 252,03 tỷ đồng năm 2003, tăng 7,7% so với năm 2002. Trong đó, các ngành hàng đạt mức tăng trưởng cao là: may mặc 51%, hàng mây tre đan xuất khẩu 22,1%, khảm, sơn mài 24,5%, cơ khí và công nghiệp khác 43,4%,...
Làng nghề[sửa | sửa mã nguồn]
| Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin. |
Ngoài sản xuất nông nghiệp, huyện đặc biệt quan tâm đến việc duy trì, bảo tồn và phát triển sản xuất tiểu thủ công nghiệp làng nghề. Ngoài các nghề truyền thống như: Guột tế Phú Túc, khảm trai Chuyên Mỹ, Giày da Phú Yên, May comlê Vân Từ, nghề mộc xã Tân Dân, Văn Nhân, Tò he - Xuân La xã Phượng Dực,… Các địa phương trong huyện còn phát triển thêm nghề mới như: May màn xuất khẩu Đại Thắng, Cơ kim khí Thị trấn Phú Minh, may túi xách Sơn Hà xã Thao Nội, giết mổ trâu bò Quang Lãng,… đã phát triển mạnh, đem lại thu nhập đáng kể cho người lao động, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt, giảm tỷ lệ hộ nghèo theo tiêu chí mới năm 2011 là 7%. Ngành nghề ở Phú Xuyên không chỉ phát triển mạnh ở các xã phía Tây, Trung tây của huyện mà đã và đang được nhân rộng, phát triển ở các xã phía Đông vốn trước đây độc canh cây lúa.
Để thúc đẩy kinh tế tăng trưởng nhanh, bền vững, Phú Xuyên triển khai chương trình xây dựng và phát triển làng nghề truyền thống huyện giai đoạn 2011 - 2015. Với mục tiêu phấn đấu đến năm 2015 có 100% làng có nghề. Đây là cơ hội để ngành nghề Phú Xuyên phát triển. Vừa qua, UBND thành phố Hà nội đã có quyết định công nhận làng Dệt lưới chã thôn Văn Lãng, xã Quang Trung là làng nghề truyền thống. Như vậy, đến nay Phú Xuyên có 38 làng nghề truyền thống đã được thành phố công nhận.
Tổng hợp các làng nghề ở Phú xuyên:[cần dẫn nguồn]
- Giết mổ gia súc Quảng Lãng
- Nghề may comle thôn Từ Thuận (Vân Từ)
- Dệt lưới thôn Văn Lãng (Quang Trung)
- Một số có nghề mộc, cơ khí, thêu ở thị trấn Phú Xuyên
- Nghề đóng giày ở Phú Yên
- Nghề mộc, đồ gỗ ở xã Tân Dân
- Làng nghề sơn mài Bối Khê (Chuyên Mỹ)
- Cỏ guột mỹ nghệ Phú Túc
- Nghề nấu rượu Tân Độ (Hồng Minh)
- Nghề xây dựng ở Kim Long (Hoàng Long)
- Nghề đóng cối xay Đa Chất (Đại Xuyên)
- May túi xách, làm ví da, giả da Sơn Hà
- May màn Đại Thắng
- Giết mổ gia súc thôn Bái Đô (Tri Thủy)
- Làng nghề cơ khí công nghiệp Phú Gia (thị trấn Phú Minh)
- Nghề mộc, mộc cao cấp khu Văn Nhân (Nam Tiến)
- Nghề làm giấy thôn An Cốc (Hồng Minh)
- Dệt lưới ở An Mỹ (Đại Thắng)
- Ấp con giống gia cầm Đại Xuyên, Phú Yên
- Làng nghề làm hương Văn Trai Thượng (Văn Hoàng)
- Nghề sơn khảm trai Chuyên Mỹ
- Làm tò he Xuân La (Phượng Dực)
- Làm bánh kẹo truyền thống Cổ Hoàng (xã Hoàng Long)
- Trồng cây lương thực ngắn ngày, chăn nuôi lợn, gia cầm, thợ mộc...
Danh nhân[sửa | sửa mã nguồn]
Phú Xuyên còn là một trong những huyện có nhiều tướng nhất trong cả nước: Có tới 9 vị tướng trong một huyện. Đó là:
- Thượng tướng Phùng Thế Tài,
- Trung tướng Nguyễn Phúc Thanh,
- Trung tướng Nguyễn Đức Soát,
- Trung tướng Nguyễn Đức Sơn,
- Thiếu tướng Nguyễn Đình Ngọc,
- Thiếu tướng Hoàng Văn Hoặc,
- Thiếu tướng Mai Văn Lý,
- Thiếu tướng Phùng Thế Quảng
- Thiếu tướng Nguyễn Kim Cách.
- Cựu phó thủ tướng Vũ Khoan
- Ông tổ nghề báo Nguyễn Văn Vĩnh ở Phượng Dực.
- Tiến sĩ Tạ Đăng Vọng, thủy tổ họ tạ ở Nam Quất
- Ông Lê Bạch Hồng, cựu thứ trưởng, TGĐ bảo hiểm Việt Nam quê ở làng Đào Xá
Di tích lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
- Di tích Quang Lãng ở Quang Lãng, Phú Xuyên [4]Hà Nội gồm các đền, đình, miếu, lăng mộ ở các làng thuộc địa bàn xã Quang Lãng thờ Lục vị đại vương (6 anh em trai là Nguyễn Vật, Nguyễn Lôi, Nguyễn Quảng, Nguyễn Quán, Nguyễn Linh, Nguyễn Lặc có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân.
- Đình Mễ ở xã Quang Lãng, Phú Xuyên Hà Nội thờ Lục vị đại vương, họ Nguyễn tên Vật, Lôi, Quảng, Quán, Linh, Lặc công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân.
- Đình Mai Xá ở xã Quang Lãng, Phú Xuyên Hà Nội thờ Lục vị đại vương, họ Nguyễn tên Vật, Lôi, Quảng, Quán, Linh, Lặc công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân.[5]
- Đình Sảo Thượng ở xã Quang Lãng, Phú Xuyên [5]Hà Nội thờ Nguyễn Vật - hiệu Hiển Vật đại vương có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân. Đặc biệt, Đạo quân của ông Nguyễn Vật đã tiến về Trường Châu đánh thắng sứ quân Trần Hồ.
- Đình Tri Chỉ ở xã Tri Trung thờ Đông Hải, Thủy Hải và thành hoàng làng là Linh Lang đại vương, đều có công giúp vua, giúp dân đánh giặc phương Bắc qua các giai đoạn từ Thời Lý đến Thời Lê.
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Tổng cục Thống kê
- ^ Quyết định 103- HĐBT năm 1986 về việc thành lập một số thị trấn của các huyện Lương Sơn, Phú Xuyên thuộc tỉnh Hà Sơn Bình
- ^ “Nghị quyết số 895/NQ-UBTVQH14 năm 2020 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã thuộc thành phố Hà Nội”.
- ^ Phú Xuyên - MỘT ĐỊA CHỈ VĂN HOÁ[liên kết hỏng]
- ^ a b Sự tích Thành hoàng đình Sảo Thượng
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
Đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc thành phố Hà Nội | ||
|---|---|---|
| Quận (12) | Ba Đình · Bắc Từ Liêm · Cầu Giấy · Đống Đa · Hà Đông · Hai Bà Trưng · Hoàn Kiếm · Hoàng Mai · Long Biên · Nam Từ Liêm · Tây Hồ · Thanh Xuân | .jpg) |
| Thị xã (1) | ||
| Huyện (17) | ||