Olympic Vật lý Quốc tế

Olympic Vật lý Quốc tế (tiếng Anh: International Physics Olympiad, viết tắt IPhO) là một kỳ thi Vật lý hàng năm dành cho học sinh trung học phổ thông. Đây là một trong những kỳ thi Olympic Khoa học Quốc tế. IPhO đầu tiên được tổ chức ở Warsaw, Ba Lan vào năm 1967.

Mỗi nước được cử một đoàn dự thi gồm tối đa năm học sinh và thêm hai lãnh đạo đoàn đã được lựa chọn ở cấp quốc gia. Các nhà quan sát cũng có thể đi cùng với đội tuyển quốc gia. Các học sinh cạnh tranh với tư cách cá nhân, và phải trải qua kỳ thi lý thuyết chuyên sâu và thi thực hành ở phòng thí nghiệm. Những nỗ lực của các thí sinh được ghi nhận bằng các giải thưởng là các huy chương vàng, bạc, đồng hoặc bằng danh dự.

Kỳ thi lý thuyết kéo dài 4 giờ đồng hồ và gồm 3 câu hỏi. Thông thường những câu hỏi này liên quan nhiều phần khác nhau. Kỳ thi thực hành diễn ra ở phòng thí nghiệm trong 5 giờ liên tục hoặc chia thành hai đợt với tổng thời gian là 5 giờ.

Lịch sử

Nhiều tháng trước khi diễn ra IPhO đầu tiên vào năm 1967, lời mời đã được gửi tới tất cả các nước Trung Âu. Lời mời được chấp nhận bởi Bulgaria, Tiệp Khắc, Hungary và România (năm nước gồm Ba Lan, nhà tổ chức kỳ thi). Mỗi đội gồm có ba học sinh trung học và kèm theo một giám sát viên. kỳ thi được sắp xếp diễn ra cùng với giai đoạn cuối Olympic Vật lý Ba Lan: một ngày dành cho các bài toán lý thuyết và một ngày thực hiện một thí nghiệm. Một sự khác biệt rõ ràng là những thí sinh đã phải chờ cho đến khi các script được đánh dấu xong. Trong thời gian chờ đợi ban tổ chức đã bố trí hai chuyến tham quan bằng máy bay đến Krak và Gdańsk. Tại IPhO lần đầu tiên này các thí sinh phải giải quyết bốn bài toán lý thuyết và một bài toán thực nghiệm.

Olympic lần thứ hai được tổ chức bởi Giáo sư Rezső Kunfalvi ở Budapest, Hungary, vào năm 1968. Tám quốc gia đã tham gia kỳ thi đó. Cộng hòa dân chủ Đức, Liên bang Xô Viết và Nam Tư đã tham dự. Một lần nữa, mỗi nước được đại diện bởi ba học sinh trung học và một giám sát viên. Trước IPhO lần thứ hai không lâu, một phiên bản sơ bộ Điều lệ và Chương trình (tiếng Anh: Syllabus = Chương trình học, khóa học, hay kế hoạch) đã được soạn thảo. Sau đó những tài liệu này đã được chấp nhận chính thức bởi Hội đồng quốc tế bao gồm các giám sát viên của các đoàn tham gia kỳ thi. Việc này đã diễn ra trong một cuộc họp đặc biệt tổ chức tại Brno, Tiệp Khắc, nhiều tháng sau khi IPhO lần thứ hai được tổ chức.

IPhO lần ba được sắp xếp bởi Giáo sư Rostislav Kostial ở Brno, Tiệp Khắc, vào năm1969. Lần này mỗi đội bao gồm năm học sinh và hai giám sát viên. kỳ thi ở Brno được tổ chức tuân theo Điều lệ chính thức đã được công nhận trước đó.

Olympic tiếp theo được tổ chức ở Moskva, Liên bang Xô Viết, vào năm 1970. Mỗi quốc gia được đại diện bởi sáu học sinh và hai giám sát viên. Trong suốt Olympic lần này nhiều thay đổi nhỏ được đưa vào Điều lệ.

Từ IPhO lần thứ năm được tổ chức ở Sofia, Bulgaria, vào năm 1971, mỗi đội bao gồm năm học sinh và hai giám sát viên. Vào năm 1978 và năm 1980, IPhO không được tổ chức. Điều này là do sự gia nhập của các nước phương Tây mà đầu tiên là Pháp.^[1] Ban đầu, các nước phương Tây tham dự đã từ chối chấp nhận nguyên tắc IPhO được tổ chức hai năm một lần tại một quốc gia khối phương Đông và phương Tây. Vì vậy, các nước thuộc khối phương Đông đã từ chối tổ chức Olympic các năm 1978 và 1980. Từ năm 1982 trở đi, kỳ thi Olympic hàng năm đã được khôi phục vì có các nước phương Tây tham gia đủ để chia sẻ gánh nặng. Hiện nay, các địa điểm tổ chức Olympic sẽ được quyết định cho năm kế tiếp. Sau khi gia nhập vào IPhO, mỗi quốc gia phải thông báo cho những thành viên khác trong vòng ba năm về sự sẵn sàng làm chủ nhà tổ chức IPhO của mình. Sau đó, quốc gia này sẽ được xếp vào danh sách chờ, mà danh sách này rất dài (vào thời điểm năm 2006 đã trải dài tới thập niên 2050). Việc tổ chức Olympic IPhO thất bại của một nước khi đến lượt mình sẽ dẫn tới việc nước đó bị trục xuất tạm thời ra khỏi IPhO. Điều này đã từng xảy ra với Pháp vào năm 1986.

Quy chế kỳ thi

Kỳ thi kéo dài hai ngày. Một ngày dành cho các bài toán lý thuyết (ba bài toán liên quan ít nhất bốn lĩnh vực vật lý đã được dạy trong trường trung học phổ thông, tổng số điểm là 30). Ngày còn lại dành cho các bài toán thí nghiệm (một hoặc hai bài toán, tổng số điểm là 20). Hai ngày này được cách ra bởi ít nhất một ngày nghỉ. Ở cả hai cuộc thi lý thuyết và thực hành thời gian giới hạn để giải quyết các bài toán là năm giờ. Mỗi đội gồm các học sinh đến từ các trường trung học thông thường (tổng hợp) hoặc các trường trung học kỹ thuật (không phải các trường cao đẳng hoặc đại học) hoặc đã tốt nghiệp nhưng chưa vào đại học, và phải có độ tuổi dưới 20. Thông thường mỗi đội bao gồm năm học sinh và hai giám sát viên.

Phân bố huy chương

Điểm số tối thiểu để được trao huy chương Olympic và bằng danh dự được chọn bởi nhà tổ chức dựa vào các quy tắc sau:

Huy chương Vàng được trao cho top 8% số thí sinh tham gia
Huy chương Bạc hoặc tốt hơn được trao cho top 25% số thí sinh tham gia
Huy chương Đồng được trao cho top 50% số thí sinh tham gia
Bằng danh dự hoặc tốt hơn được trao cho top 67% số thí sinh tham gia

Tất cả các thí sinh còn lại nhận giấy chứng nhận đã tham gia kỳ thi.

Thí sinh có điểm số cao nhất (thắng tuyệt đối) ngoài Huy chương Vàng còn nhận thêm giải đặc biệt.^[2]

Danh sách các địa điểm tổ chức thi IPhO, các cuộc thi đã và sẽ diễn ra

Thứ tự	Năm	Nước chủ nhà	Thành phố chủ nhà	Người chiến thắng	Điểm số	Trang chủ
I	1967	Ba Lan	Warsaw	HUN Sándor Szalay	39/40
II	1968	Hungary	Budapest	POL Tomasz Kręglewski TCH Mojmír Simerský	35/40
III	1969	Tiệp Khắc	Brno	TCH Mojmír Šob	48/48
IV	1970	Liên Xô	Moskva	URS Mikhaïl Volochine	57/60
V	1971	Bulgaria	Sofia	TCH Karel Šafařík HUN Ádám Tichy-Rács	48.6/60
VI	1972	Romania	Bucharest	HUN Zoltán Szabó	57/60
	1973	Không tổ chức
VII	1974	Ba Lan	Warsaw	POL Jarosław Deminet POL Jerzy Tarasiuk	46/50
VIII	1975	Đông Đức	Güstrow	URS Sergey Korshunov	43/50
IX	1976	Hungary	Budapest	POL Rafał Łubis	47.5/50
X	1977	Tiệp Khắc	Hradec Králové	TCH Jiří Svoboda	49/50
	1978	Không tổ chức
XI	1979	Liên Xô	Moskva	URS Maksim Tsipine	43/50
	1980	Không tổ chức
XII	1981	Bulgaria	Varna	URS Aleksandr Goutine	47/50
XIII	1982	Tây Đức	Malente	FRG Manfred Lehn	43/50
XIV	1983	Romania	Bucharest	BUL Ivan Ivanov	43.75/50
XV	1984	Thụy Điển	Sigtuna	NED Jan de Boer ROM Sorin Spânoche	43/50
XVI	1985	Nam Tư	Portorož	TCH Patrik Španĕl	42.5/50
XVII	1986	Vương quốc Anh	Luân Đôn-Harrow	URS Oleg Volkov	37.9/50
XVIII	1987	Đông Đức	Jena	ROM Catalin Malureanu	49/50
XIX	1988	Áo	Bad Ischl	GBR Conrad McDonnell	39.38/50
XX	1989	Ba Lan	Warsaw	Hoa Kỳ Steven Gubser	46.33/50
XXI	1990	Hà Lan	Groningen	GBR Alexander H. Barnett	45.7/50
XXII	1991	Cuba	Havana	URS Timour Tchoutenko	48.2/50
23	1992	Phần Lan	Helsinki	CHN Chen Han	44/50
24	1993	Hoa Kỳ	Williamsburg	CHN Zhang Junan GER Harald Pfeiffer	40.65/50
25	1994	Trung Quốc	Bắc Kinh	CHN Yang Liang	44.3/50
26	1995	Úc	Canberra	CHN Yu Haitao	95/100
27	1996	Na Uy	Oslo	CHN Liu Yurun	47.5/50
28	1997	Canada	Sudbury	IRN Mahdi Anvari	47.25/50
29	1998	Iceland	Reykjavík	CHN Chen Yuao	47.5/50	1998 IPhO Lưu trữ 2016-03-04 tại Wayback Machine
30	1999	Ý	Padova	RUS Konstantin Kravtsov	49.8/50	1999 IPhO
31	2000	Vương quốc Anh	Leicester^[3]	CHN Lu Ying^[3]	43.4/50^[3]	IPHO2000 (via archive.org)
32	2001	Thổ Nhĩ Kỳ	Antalya	RUS Daniyar Nourgaliev	47.55/50
33	2002	Indonesia	Bali	VIE Đặng Ngọc Dương	45.40/50	ipho33 (via archive.org)
34	2003	Đài Loan	Đài Bắc	Hoa Kỳ Pavel Batrachenko	42.30/50	ipho2003 Lưu trữ 2008-11-22 tại Wayback Machine
35	2004	Hàn Quốc	Pohang	BLR Alexander Mikhalychev	47.70/50	IPHO2004 (via archive.org)
36	2005	Tây Ban Nha	Salamanca	HUN Gábor Halász TWN Lin Ying-hsuan	49.50/50	ipho2005 Lưu trữ 2016-09-25 tại Wayback Machine
37	2006	Singapore	Singapore	INA Jonathan Pradana Mailoa	47.20/50	ipho2006.org
38	2007	Iran	Isfahan	KOR Choi Youngjoon	48.80/50	IPHO2007.ir (via archive.org)
39	2008	Việt Nam	Hà Nội	CHN Tan Longzhi	44.60/50	IPHO2008 (via archive.org)
40	2009	México	Mérida	CHN Shi Handuo	48.20/50	ipho2009.smf.mx Lưu trữ 2008-09-15 tại Wayback Machine
41	2010	Croatia	Zagreb	CHN Yu Yichao	48.65/50	ipho2010.hfd.hr Lưu trữ 2015-05-06 tại Wayback Machine
42	2011	Thái Lan	Bangkok	TWN Hsu Tzu-ming	48.50/50	IPhO 2011 Thailand Lưu trữ 2017-06-16 tại Wayback Machine
43	2012	Estonia	Tartu và Tallinn	HUN Attila Szabó	45.80/50	ipho2012.ee
44	2013	Đan Mạch	Copenhagen	HUN Attila Szabó	47/50	ipho2013.dk
45	2014	Kazakhstan	Astana	CHN Xiaoyu Xu	41.20/50	ipho2014.kz
46	2015	Ấn Độ	Mumbai	KOR Taehyoung Kim	48.30/50	ipho2015.in
47	2016	Thụy Sĩ và Liechtenstein	Zurich	CHN Mao Chenkai	48.10/50	ipho2016.org Lưu trữ 2017-06-19 tại Wayback Machine
48	2017	Indonesia	Yogyakarta	JPN Akihiro Watanabe	Không công bố (dưới 40)	ipho2017.id
49	2018	Bồ Đào Nha	Lisbon	CHN Yang Tianhua	46.8/50	ipho2018.pt
50	2019	Israel	TBD	TBD	TBD
51	2020	Lithuania	TBD	TBD	TBD
52	2021	Indonesia	TBD	TBD	TBD
53	2022	Nhật Bản	TBD	TBD	TBD
54	2023	Iran	TBD	TBD	TBD
55	2024	Pháp	TBD	TBD	TBD
56	2025	Colombia	TBD	TBD	TBD
57	2026	Hungary	TBD	TBD	TBD
58	2027	Hàn Quốc	TBD	TBD	TBD
59	2028	Ecuador	TBD	TBD	TBD