Turfan

Turfan تۇرپان شەھىرى 吐鲁番市 Thổ Lỗ Phiên
—  Địa cấp thị  —
Tháp Tô Công ở Thổ Lỗ Phiên
Vị trí tại Tân Cương
Turfan
Quốc gia	Trung Quốc
Khu tự trị	Tân Cương
Diện tích
• Tổng cộng	69.713 km2 (26,916 mi2)
Dân số (2010)
• Tổng cộng	622.679
• Mật độ	8,9/km2 (23/mi2)
Múi giờ	Giờ chuẩn Trung Quốc (UTC+8)
mã bưu chính	838000
Mã điện thoại	+86 (0)995
Biển số xe	新K
Trang web	Chính quyền địa cấp thị Turfan

Địa cấp thị Turfan (giản thể: 吐鲁番市; phồn thể: 吐魯番市; Hán-Việt: Thổ Lỗ Phiên thị; bính âm: Tǔlǔfān Shì; Uyghur: تۇرپان شەھىرى‎, ULY: Turpan Wilayiti, UPNY: Turpan Vilayiti^?) là một thành phố cấp địa khu thuộc Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Địa cấp thị này có diện tích 69.324 km², dân số 570.000 người (2003). Địa cấp thị Turfan rộng khoảng 240 km theo chiều bắc-nam, rộng khoảng 300 km theo chiều đông-tây, và có 2085 km² có độ cao dưới mực nước biển (bồn địa Turfan). Thủ phủ của thành phố là quận Cao Xương, cách Urumqi khoảng 183 km.

Lịch sử

Turpan từ lâu đã là trung tâm của một ốc đảo màu mỡ (nước được cung cấp bởi hệ thống kênh karez) và một trung tâm thương Korla và Yanqi. Tên Turfan được sử dụng từ cuối thời Trung Cổ,  phổ biến trong thời kỳ hậu-Mông Cổ. Các trung tâm của khu vực đã di chuyển một số lần, từ Yar-Khoto (Jiaohe, 10 km về phía tây của Turpan hiện tại) đến Qocho (Cao Xương, 30 km về phía đông nam của Turpan), và Turpan bây giờ. Trong lịch sử, nhiều khu định cư trong khu vực đã có một số tên khác nhau đã được dùng, Turpan / Turfan / Tulufan là một ví dụ. Những nơi khác gồm Jushi / Gushi, Cao Xương / Qocho / Karakhoja, và Jiaohe / Yarkhoto.

Korla, Kucha, và Turfan là nơi sinh sống của người Tocharians.

Các dân tộc của vương quốc Jushi Gần và Xa có liên quan chặt chẽ. Ban đầu là một vương quốc gọi là Gushi, mà Trung Quốc đã xâm chiếm vào 107 TCN. Người Trung quốc chia nó thành hai vương quốc vào 60 TCN. Trong thời kỳ nhà Hán, thành phố sang tay nhiều lần giữa Hung Nô và Hán, xen kẽ với những khoảng thời gian độc lập ngắn. Jushi Gần ở gần với ốc đảoTurpan, trong khi Jushi Xa ở về phía bắc gần dãy núi Jimasa hiện đại.

Sau sự sụp đổ của nhà Hán năm 220, khu vực này hầu như độc lập nhưng chư hầu của nhiều triều đại khác nhau. Cho đến thế kỷ thứ 5, thủ đô của vương quốc này là Jiaohe (hiện đại Yarghul 16 km (9,9 mi) về phía tây Turpan). [8]

Nhiều người Hán cùng với người Sogdians định cư tại Turfan trong thời kỳ hậu Hán. Chữ Trung Quốc thống trị Turfan trong con mắt của người Sogdians. Tiếng Kuchean của các cư dân nguyên thủy trước khi người Trung Quốc và Sogdian tràn vào. Các bằng chứng cổ xưa nhất của chữ Trung Quốc đã được tìm thấy ở Turfan từ một tài liệu niên đại 273 AD. [9]

Từ 487-541 AD, Turpan là một vương quốc độc lập cai trị bởi một bộ tộc Turkic mà người Trung Hoa gọi là Tiele. Người Nhu Nhiên đánh bại Tiele và chinh phục Turpan, nhưng ngay sau đó Nhu Nhiên đã bị phá hủy bởi các Göktürks.

#	Tên	chữ Hán	Bính âm Hán ngữ	tiếng Duy Ngô Nhĩ	Chuyển tự Latinh Duy Ngô Nhĩ	Dân số (2010)	Diện tích (km²)	Mật độ (/km²)
1	Quận Cao Xương	高昌区	Gāochāng Qū	قاراھوجا رايونى	Qarahoja Rayoni	273.385	13.690	19,96
2	Huyện Piqan (Thiện Thiện)	鄯善县	Shànshàn Xiàn	پىچان ناھىيىسى	Pichan Nahiyisi	231.297	39.759	5,81
3	Huyện Toksun (Thác Khắc Tốn)	托克逊县	Tuōkèxùn Xiàn	توقسۇن ناھىيىسى	Toqsun Nahiyisi	118.221	16.171	7,31

Dân tộc	Nhân khẩu (2000)	Tỷ lệ
Duy Ngô Nhĩ	385.546	70,01%
Hán	128.313	23,3%
Hồi	35.140	6,38%
Kazakh	321	0,06%
Thổ Gia	274	0,05%
Mãn	254	0,04%
Mông Cổ	158	0,03%
Thổ	154	0,03%
Tạng	105	0,02%
Miêu	98	0,02%
Choang	88	0,02%
Đông Hương	79	0,01%
Khác	201	0,04%