Xem mã nguồn của Bệnh Alzheimer

{{1000 bài cơ bản}}
{{Infobox medical condition (new)
 |name          = Bệnh Alzheimer
 |image         = Brain-ALZH.png             
 |caption       = Biểu đồ so sánh não lão hóa thông thường (trái) với não của người bệnh Alzheimer (phải) và chỉ ra những điểm khác nhau giữa hai trường hợp.
 |pronounce     = ˈaltshʌɪməz
 |field         = [[Khoa thần kinh|Thần kinh]]
 |synonyms      = Alzheimer
 |symptoms      = Khó nhớ lại những sự kiện gần đây, [[Mất ngôn ngữ tiến triển nguyên phát|vấn đề về ngôn ngữ]], [[Định hướng (tâm thần)|mất phương hướng]], [[thay đổi tâm trạng]] thất thường<ref name=BMJ2009/><ref name=WHO2020/>
 |complications =
 |onset         = 65 tuổi trở lên<ref name=Mend2012/>
 |duration      = Lâu dài<ref name=WHO2020/>
 |causes        = (Tham khảo từ các bác sĩ, y học và các chuyên gia): Nhiễm độc thần kinh từ virus, hoặc các chất độc hại như Thủy ngân. Thói quen sống có hại cho não như việc tiếp xúc lâu dài với thiết bị điện tử hoặc nhiều nguyên nhân khác có liên quan. Ngoài ra, khả năng khác như trầm cảm, dùng chất kích thích, thuốc... cũng có thể là nguyên nhân của căn bệnh.
 |risks         = [[Di truyền học|Di truyền]], [[chấn thương đầu]], [[Rối loạn trầm cảm chính|trầm cảm]], [[cao huyết áp]]<ref name=BMJ2009/><ref name=Lancet2011>{{chú thích tạp chí |vauthors=Ballard C, Gauthier S, Corbett A, Brayne C, Aarsland D, Jones E |title=Alzheimer's disease |journal=Lancet |volume=377 |issue=9770 |pages=1019–31 |date=March 2011 |pmid=21371747 |doi=10.1016/S0140-6736(10)61349-9 |s2cid=20893019}}</ref>
 |diagnosis     = Dựa trên triệu chứng và [[kiểm tra nhận thức]] sau khi loại trừ các khả năng khác<ref name=NICE2014Diag/>
 |differential  = Lão hóa thông thường<ref name=BMJ2009/>
 |prevention    =(Tham khảo từ chuyên gia): Học thêm ngôn ngữ ngoài tiếng mẹ đẻ, Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng có lợi cho não bộ, Luyện trí não, Hạn chế Rượu bia, các chất kích thích như ma túy và cà phê, Không thức khuya quá 10h, và ăn nhiều rau củ quả trái cây.
 |treatment     =
 |medication    = [[Thuốc ức chế Acetylcholinesterase]], [[chất đối kháng thụ thể NMDA]] (lợi ích không đảng kể)<ref name=Pres2012>{{chú thích tạp chí |author=Commission de la transparence |title=Drugs for Alzheimer's disease: best avoided. No therapeutic advantage |journal=Prescrire International |volume=21 |issue=128 |page=150 |date=June 2012 |pmid=22822592 |trans-title=Drugs for Alzheimer's disease: best avoided. No therapeutic advantage}}</ref>
 |prognosis     = Sống thêm được 3–9 năm<ref name=NEJM2010/>
 |frequency     = 29,8 triệu (2015)<ref name=GBD2015Pre/>
 |deaths        = 1,9 triệu (tất cả bệnh [[mất trí]], 2015)<ref name=GBD2015De/>
}}
<!-- Định nghĩa và triệu chứng -->
'''Bệnh Alzheimer''', hoặc đơn giản là '''Alzheimer''', là một [[Thoái hóa thần kinh|bệnh thoái hóa thần kinh]] thường khởi phát từ từ và ngày càng trở nên nghiêm trọng.<ref name=WHO2020/> Bệnh chiếm 60–70% nguyên nhân dẫn đến [[mất trí]].<ref name=WHO2020/> Triệu chứng ban đầu phổ biến nhất là việc khó [[Trí nhớ ngắn hạn|nhớ lại những sự kiện gần đây]].<ref name="BMJ2009">{{chú thích tạp chí |vauthors=Burns A, Iliffe S |s2cid=8570146 |title=Alzheimer's disease |journal=BMJ |volume=338 |page=b158 |date=February 2009 |pmid=19196745 |doi=10.1136/bmj.b158}}</ref> Khi bệnh trở nặng, người bệnh có thể [[Mất ngôn ngữ tiến triển nguyên phát|gặp khó khăn về ngôn ngữ]], [[Định hướng (tâm thần)|mất phương hướng]] (bao gồm việc dễ đi lạc), [[thay đổi tâm trạng]] thất thường, mất [[Động cơ (tâm lý học)|động lực]], [[bỏ bê bản thân]] và gặp [[Hành vi thách thức|vấn đề về hành vi]].<ref name=BMJ2009/><ref name=WHO2020/> Khi tình trạng của người bệnh xấu đi, họ thường thu mình khỏi người thân và xã hội.<ref name=BMJ2009/> Dần dần, người bệnh mất các chức năng của cơ thể và cuối cùng tử vong.<ref name="NIA2019"/> Mặc dù tốc độ phát triển của bệnh có thể khác nhau, người bệnh thường sống thêm được từ 3 đến 9 năm sau khi được chẩn đoán mắc bệnh.<ref name=NEJM2010>{{chú thích tạp chí |vauthors=Querfurth HW, LaFerla FM |s2cid=205115756 |title=Alzheimer's disease |journal=The New England Journal of Medicine |volume=362 |issue=4 |pages=329–44 |date=January 2010 |pmid=20107219 |doi=10.1056/NEJMra0909142}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Todd S, Barr S, Roberts M, Passmore AP |title=Survival in dementia and predictors of mortality: a review |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=28 |issue=11 |pages=1109–24 |date=November 2013 |pmid=23526458 |doi=10.1002/gps.3946 |s2cid=25445595}}</ref>

<!-- Nguyên nhân, chẩn đoán và phòng ngừa -->
Nguyên nhân của căn bệnh hiện vẫn đang được tìm hiểu, và hiện tại vẫn chưa rõ làm thế nào mà một người lại có thể mắc căn bệnh, nhưng dựa theo một số giả thuyết của bác sĩ thay thế, nguyên nhân có thể do việc ngấm các chất độc lâu dài từ việc ăn uống, thức đêm liên tục, thiếu ngủ, thiếu máu lâu ngày, nhiễm độc như ngộ độc [[chì]], [[Cadmi|Cadimi]],...<ref name="Long" /><ref name="NIA2021">{{chú thích web |title=Study reveals how APOE4 gene may increase risk for dementia |url=https://www.nia.nih.gov/news/study-reveals-how-apoe4-gene-may-increase-risk-dementia |website=National Institute on Aging |access-date=ngày 17 tháng 3 năm 2021 |language=en}}</ref> Ngoài ra, còn có các yếu tố nguy cơ khác được cho là có khả năng gây bệnh khác, bao gồm tiền sử [[chấn thương đầu]], [[Rối loạn trầm cảm chính|trầm cảm lâm sàng]] và [[cao huyết áp]].<ref name=BMJ2009/> Quá trình gây ra bệnh chủ yếu có liên hệ với các [[mảng amyloid]], các [[đám rối sợi thần kinh]] cũng như sự mất [[Xynap|kết nối nơron]] trong [[Não người|não bộ]].<ref name="NIA2019"/> Có thể chẩn đoán Alzheimer một cách tương đối dựa trên tiền sử bệnh và [[kiểm tra nhận thức]] kết hợp với [[Hình ảnh y khoa|chụp chiếu]] và [[xét nghiệm máu]] để loại trừ các khả năng khác.<ref name=NICE2014Diag>{{chú thích web |title=Dementia diagnosis and assessment |publisher=National Institute for Health and Care Excellence (NICE) |url=http://pathways.nice.org.uk/pathways/dementia/dementia-diagnosis-and-assessment.pdf |access-date=ngày 30 tháng 11 năm 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141205184403/http://pathways.nice.org.uk/pathways/dementia/dementia-diagnosis-and-assessment.pdf |archive-date=ngày 5 tháng 12 năm 2014}}</ref> Các triệu chứng ban đầu thường bị nhầm với dấu hiệu lão hóa thông thường.<ref name=BMJ2009/> Để chẩn đoán bệnh một cách chắc chắn cần phải [[Mô bệnh học|xét nghiệm mô não]], nhưng việc này chỉ có thể được tiến hành sau khi người bệnh đã tử vong.<ref name="NIA2019"/> Chế độ [[dinh dưỡng]] hợp lý, vận động cơ thể và tương tác xã hội–những yếu tố đã cho thấy là mang lại lợi ích đối với quá trình lão hóa nói chung–có thể giúp giảm thiểu nguy cơ suy giảm nhận thức và Alzheimer; tính đến năm 2019, các thử nghiệm lâm sàng đang được tiến hành nhằm đánh giá các khả năng này.<ref name="NIA2019"/> Chưa có thuốc hay thực phẩm chức năng nào được chứng minh là có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.<ref name="Hsu"/>

<!-- Kiểm soát -->
Hiện không có phương pháp điều trị nào có khả năng ngăn chặn hoặc đảo ngược diễn tiến của bệnh, tuy một số biện pháp có thể tạm thời cải thiện các triệu chứng.<ref name=WHO2020/> Người bệnh phải dựa vào sự hỗ trợ của người khác ngày một nhiều hơn, từ đó đặt gánh nặng lên [[Chăm sóc người bị mất trí|người chăm sóc mình]].<ref name=Thom2007/> Những áp lực này có thể mang tính xã hội, tâm lý, vật lý và kinh tế.<ref name=Thom2007>{{chú thích tạp chí |vauthors=Thompson CA, Spilsbury K, Hall J, Birks Y, Barnes C, Adamson J |title=Systematic review of information and support interventions for caregivers of people with dementia |journal=BMC Geriatrics |volume=7 |page=18 |date=July 2007 |pmid=17662119 |pmc=1951962 |doi=10.1186/1471-2318-7-18}}</ref> Các chương trình vận động cơ thể có thể mang lại lợi ích trên phương diện [[sinh hoạt hàng ngày]] và có tiềm năng cải thiện kết quả.<ref name=Forb2015>{{chú thích tạp chí |type=Submitted manuscript |vauthors=Forbes D, Forbes SC, Blake CM, Thiessen EJ, Forbes S |title=Exercise programs for people with dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=132 |issue=4 |page=CD006489 |date=April 2015 |pmid=25874613 |doi=10.1002/14651858.CD006489.pub4 |url=http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1516-31802014000300195}}</ref> Các vấn đề về hành vi hoặc tình trạng [[loạn tâm thần]] do mất trí gây ra thường được điều trị bằng [[thuốc chống loạn thần]], nhưng việc này thường không được chỉ định bởi lợi ích mang lại không đáng kể trong khi nguy cơ tử vong sớm lại cao hơn.<ref>{{chú thích web |author=National Institute for Health and Clinical Excellence |title=Low-dose antipsychotics in people with dementia |publisher=National Institute for Health and Care Excellence (NICE) |url=https://www.nice.org.uk/advice/ktt7/resources/non-guidance-lowdose-antipsychotics-in-people-with-dementia-pdf |access-date=ngày 29 tháng 11 năm 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141205183329/https://www.nice.org.uk/advice/ktt7/resources/non-guidance-lowdose-antipsychotics-in-people-with-dementia-pdf |archive-date=ngày 5 tháng 12 năm 2014}}</ref><ref>{{chú thích web |date=ngày 16 tháng 6 năm 2008 |title=Information for Healthcare Professionals: Conventional Antipsychotics |publisher=US Food and Drug Administration |url=https://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/PostmarketDrugSafetyInformationforPatientsandProviders/ucm124830.htm |access-date=ngày 29 tháng 11 năm 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015823/https://www.fda.gov/drugs/drugsafety/postmarketdrugsafetyinformationforpatientsandproviders/ucm124830.htm |archive-date=ngày 29 tháng 11 năm 2014}}</ref>

<!-- Dịch tễ học, lịch sử, xã hội và nghiên cứu-->
Tính đến năm 2015, có khoảng 29,8 triệu người mắc Alzheimer trên toàn thế giới.<ref name="GBD2015Pre">{{chú thích tạp chí |author=GBD 2015 Disease Injury Incidence Prevalence Collaborators |title=Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 |journal=Lancet |volume=388 |issue=10053 |pages=1545–1602 |date=October 2016 |pmid=27733282 |pmc=5055577 |doi=10.1016/S0140-6736(16)31678-6}}</ref> Tính đến năm 2020, khoảng 50 triệu người mắc một trong các dạng mất trí.<ref name="WHO2020">{{chú thích web |title=Dementia Fact sheet |date=September 2020 |publisher=World Health Organization |url=https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/dementia}}</ref> Bệnh thường khởi phát ở những người từ 65 tuổi trở lên, tuy nhiên có đến 10% trường hợp [[Bệnh Alzheimer khởi phát sớm|khởi phát bệnh sớm]] khi các triệu chứng xuất hiện ở độ tuổi từ 30 đến 60.<ref name=Mend2012>{{chú thích tạp chí |vauthors=Mendez MF |title=Early-onset Alzheimer's disease: nonamnestic subtypes and type 2 AD |journal=Archives of Medical Research |volume=43 |issue=8 |pages=677–85 |date=November 2012 |pmid=23178565 |pmc=3532551 |doi=10.1016/j.arcmed.2012.11.009}}</ref><ref name="NIA2019">{{chú thích web |title=Alzheimer's Disease Fact Sheet |url=https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-disease-fact-sheet |website=National Institute on Aging |access-date=ngày 25 tháng 1 năm 2021 |language=en}}</ref> Nữ giới mắc bệnh nhiều hơn nam giới.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Viña|first=Jose|last2=Lloret|first2=Ana|date=2010|title=Why women have more Alzheimer's disease than men: gender and mitochondrial toxicity of amyloid-beta peptide|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20442496/#:~:text=Abstract,longevity%20of%20women%20versus%20men.|journal=Journal of Alzheimer's disease: JAD|volume=20 Suppl 2|pages=S527–533|doi=10.3233/JAD-2010-100501|issn=1875-8908|pmid=20442496}}</ref> Bệnh xuất hiện ở khoảng 6% người từ 65 tuổi trở lên.<ref name=BMJ2009/> Năm 2015, tất cả các bệnh mất trí dẫn đến khoảng 1,9 triệu ca tử vong.<ref name=GBD2015De>{{chú thích tạp chí |author=GBD 2015 Mortality Causes of Death Collaborators |title=Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 |journal=Lancet |volume=388 |issue=10053 |pages=1459–1544 |date=October 2016 |pmid=27733281 |pmc=5388903 |doi=10.1016/S0140-6736(16)31012-1}}</ref> Bệnh được đặt tên theo bác sĩ tâm thần và nhà bệnh lý học [[Alois Alzheimer]], người đầu tiên miêu tả bệnh vào năm 1906.<ref name="pmid9661992"/> Alzheimer là một gánh nặng lớn về kinh tế với xã hội, tương đương với ung thư và bệnh tim mạch, khi tiêu tốn 200 tỉ [[đô la Mỹ]] riêng ở Hoa Kỳ.<ref name="Hsu"/><ref name="pmid23550670">{{chú thích tạp chí |last1=Hurd |first1=Michael D. |last2=Martorell |first2=Paco |last3=Delavande |first3=Adeline |last4=Mullen |first4=Kathleen J. |last5=Langa |first5=Kenneth M. |title=Monetary Costs of Dementia in the United States |journal=New England Journal of Medicine |date=ngày 4 tháng 4 năm 2013 |volume=368 |issue=14 |pages=1326–1334 |doi=10.1056/NEJMsa1204629 |pmid=23550670 |url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23550670/ |access-date=ngày 30 tháng 3 năm 2021|pmc=3959992 }}</ref>

== Đặc điểm ==
Bệnh được chia thành bốn giai đoạn, với những thay đổi [[nhận thức]] và [[người khuyết tật|suy yếu]] các chức năng.
=== Giai đoạn trước khi mất trí nhớ ===
Các triệu chứng đầu tiên thường bị nhầm lẫn là có liên quan đến [[lão hóa]] hoặc [[xúc kích|stress]].<ref name="pmid17222085"/> Các kiểm tra tâm lý kỹ lưỡng có thể cho thấy những khó khăn nhỏ trong nhận thức có thể xảy ra từ tối đa 8 năm trước khi bệnh nhân có đầy đủ triệu chứng để được [[chẩn đoán]] là mắc bệnh Alzheimer.<ref name="pmid15324363">{{chú thích tạp chí
|author=Bäckman L, Jones S, Berger AK, Laukka EJ, Small BJ
|title=Multiple cognitive deficits during the transition to Alzheimer's disease
|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-internal-medicine_2004-09_256_3/page/195
|journal=J Intern Med
|volume=256
|issue=3
|pages=195–204
|year=2004
|pmid=15324363
|doi=10.1111/j.1365-2796.2004.01386.x
}}</ref> Những triệu chứng sớm có thể ảnh hưởng đến những [[sinh hoạt hàng ngày]] phức tạp nhất.<ref>{{chú thích tạp chí
|author= Nygård L
|title=Instrumental activities of daily living: a stepping-stone towards Alzheimer's disease diagnosis in subjects with mild cognitive impairment?
|journal=Acta Neurol Scand
|volume=Suppl
|issue=179
|pages=42–6
|year=2003
|pmid=12603250
|doi= 10.1034/j.1600-0404.107.s179.8.x
}}</ref> Đáng chú ý nhất là giảm trí nhớ như khó khăn trong việc nhớ các sự kiện gần đây đã học được và không có khả năng để tiếp thu các thông tin mới.<ref name="pmid15324363"/><ref name="pmid12603249">{{chú thích tạp chí
|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22042707
|author=Arnáiz E, Almkvist O
|title=Neuropsychological features of mild cognitive impairment and preclinical Alzheimer's disease
|journal=Acta Neurol. Scand., Suppl.
|volume=179
|pages=34–41
|year=2003
|pmid=12603249
|doi=10.1034/j.1600-0404.107.s179.7.x
|access-date = ngày 12 tháng 6 năm 2008}}</ref>

Một số triệu chứng thoáng qua với các [[chức năng điều hành não bộ]] về sự [[chú ý]], khả năng lập kế hoạch, tính linh hoạt, và [[tư duy trừu tượng]], hoặc suy yếu trong bộ nhớ dữ liệu (semantic memory - bộ nhớ của ý nghĩa và mối quan hệ giữa các khái niệm) có thể thấy trong giai đoạn sớm của bệnh Alzheimer.<ref name="Landes AM, Sperry SD, Strauss ME, Geldmacher DS 2001 1700–7">{{chú thích tạp chí
|author=Landes AM, Sperry SD, Strauss ME, Geldmacher DS
|title=Apathy in Alzheimer's disease
|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-geriatrics-society_2001-12_49_12/page/1700
|journal=J Am Geriatr Soc
|volume=49
|issue=12
|pages=1700–7
|year=2001
|pmid=11844006
|doi=10.1046/j.1532-5415.2001.49282.x
}}</ref> Sự [[thờ ơ]] cũng có thể thấy ở giai đoạn này, đồng thời cũng là đặc điểm [[thần kinh - tâm lý học]] kéo dài suốt quá trình tiến triển bệnh.<ref name="Landes AM, Sperry SD, Strauss ME, Geldmacher DS 2001 1700–7"/> Giai đoạn tiền lâm sàng của bệnh còn được gọi là [[suy giảm nhận thức nhẹ]],<ref name="pmid12603249"/> nhưng liệu cách gọi đó có đúng cho các giai đoạn chẩn đoán khác hay việc xác định bước đầu tiên của bệnh Alzheimer hay không thì vẫn còn đang được tranh cãi.<ref name="pmid17279076">
{{chú thích tạp chí
|author=Petersen RC
|title=The current status of mild cognitive impairment—what do we tell our patients?
|journal=Nat Clin Pract Neurol
|volume=3
|issue=2
|pages=60–1
|year=2007
|pmid=17279076
|doi=10.1038/ncpneuro0402
}}</ref>

=== Giai đoạn nhẹ ===
Ở bệnh nhân Alzheimer, sự suy giảm ngày càng tăng về trí nhớ và khả năng học hỏi là yếu tố để chẩn đoán xác định bệnh. Ở một phần nhỏ bệnh nhân, triệu chứng khó khăn về ngôn ngữ, khó khăn về chức năng điều hành, nhận thức (agnosia), hoặc chức năng thực hiện các hoạt động (apraxia) biểu hiện rõ hơn là suy giảm trí nhớ.<ref name="pmid10653284">
{{chú thích tạp chí
|author=Förstl H, Kurz A
|title=Clinical features of Alzheimer's disease
|journal=European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience
|volume=249
|issue=6
|pages=288–290
|year=1999
|pmid=10653284
|doi=10.1007/s004060050101
}}</ref> Bệnh không ảnh hưởng đến tất cả các chức năng [[nhớ|ký ức]] đồng đều nhau. Những kỷ niệm xưa, những điều đã được học (ngữ nghĩa, khái niệm…), và [[tiềm thức]] (trí nhớ về cách làm một số việc, ví dụ như cách dùng dĩa để ăn) bị ảnh hưởng ở một mức độ ít hơn những sự kiện vừa mới diễn ra.<ref name="pmid1300219">
{{chú thích tạp chí
|author=Carlesimo GA, Oscar-Berman M
|title=Memory deficits in Alzheimer's patients: a comprehensive review
|journal=Neuropsychol Rev
|volume=3
|issue=2
|pages=119–69
|year=1992
|pmid=1300219
|doi=10.1007/BF01108841
}}</ref><ref name="pmid8821346">
{{chú thích tạp chí
|author=Jelicic M, Bonebakker AE, Bonke B
|title=Implicit memory performance of patients with Alzheimer's disease: a brief review
|journal=International Psychogeriatrics
|volume=7
|issue=3
|pages=385–392
|year=1995
|pmid=8821346
| doi = 10.1017/S1041610295002134
}}</ref>

Những vấn đề về [[ngôn ngữ]] chủ yếu là giảm vốn [[từ vựng]] và giảm sự lưu loát, dẫn đến suy giảm khả năng ngôn ngữ nói và viết.<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid1856925">{{chú thích tạp chí
|author=Taler V, Phillips NA
|title=Language performance in Alzheimer's disease and mild cognitive impairment: a comparative review
|journal= J Clin Exp Neuropsychol
|volume=30
|issue=5
|pages=501–56
|year=2008
|pmid=1856925
|doi=10.1080/13803390701550128
}}</ref> Trong giai đoạn này, người bệnh Alzheimer vẫn có khả năng giao tiếp cơ bản.<ref name="pmid10653284"/><ref name="pmid1856925"/><ref name="pmid7967534">{{chú thích tạp chí
|author=Frank EM
|title=Effect of Alzheimer's disease on communication function
|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-south-carolina-medical-association_1994-09_90_9/page/417
|journal=J S C Med Assoc
|volume=90
|issue=9
|pages=417–23
|year=1994
|pmid=7967534
}}</ref>. Mặc dù họ vẫn thực hiện được các chức năng vận động như viết, vẽ hoặc mặc quần áo, nhưng một số khó khăn bắt đầu xuất hiện trong việc phối hợp cử động và lên kế hoạch, song những biểu hiện đó thường không được để ý tới.<ref name="pmid10653284"/> Khi bệnh tiến triển, bệnh nhân thường vẫn có thể tự làm được nhiều việc, nhưng có thể cần giúp đỡ hoặc giám sát khi thực hiện các chức năng cần suy nghĩ.<ref name="pmid10653284"/>

=== Giai đoạn khá nặng ===
Sự thoái hóa tiến triển dẫn đến giảm khả năng tự lập, người bệnh mất dần khả năng thực hiện những vận động sinh hoạt hàng ngày.<ref name="pmid10653284" /> Khó khăn về ngôn ngữ rõ ràng hơn với những biểu hiện như không thể nhớ từ vựng, dẫn đến việc thường xuyên dùng sai từ thay thế (paraphasia). Khả năng đọc viết cũng mất dần.<ref name="pmid10653284" /><ref name="pmid7967534"/> Khả năng phối hợp những chuỗi cử động phức tạp cũng giảm dần theo thời gian bệnh tiến triển, vì thế nên khả năng bị ngã cũng tăng lên.<ref name="pmid10653284" /> Trong giai đoạn này, các vấn đề ký ức trở nên kém dần đi, bệnh nhân có thể không nhận ra những người thân.<ref name="pmid10653284" /> [[Trí nhớ dài hạn]] cũng bị giảm dần, dù trong giai đoạn trước vẫn còn chưa bị ảnh hưởng.<ref name="pmid10653284" />

Thay đổi trong hành vi và [[tâm lý học|tâm lý]] cũng rõ hơn. Những biểu hiện thường gặp là đi lang thang, khó chịu và bất ổn, dẫn đến khóc, bùng nổ hoặc hung hăng một cách không chủ định, hoặc phản kháng lại sự chăm sóc của người thân.<ref name="pmid10653284" /> Hội chứng thay đổi tính khí lúc hoàng hôn có thể xuất hiện.<ref>{{chú thích tạp chí
|author=Volicer L, Harper DG, Manning BC, Goldstein R, Satlin A
|title=Sundowning and circadian rhythms in Alzheimer's disease
|journal=Am J Psychiatry
|volume=158
|issue=5
|pages=704–11
|year=2001
|pmid=11329390
|url=http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/content/full/158/5/704
|access-date=ngày 27 tháng 8 năm 2008
|doi=10.1176/appi.ajp.158.5.704
|archive-date=2011-06-11
|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611235057/http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/content/full/158/5/704
}}</ref> Khoảng 30% bệnh nhân bị [[ảo giác]].<ref name="pmid10653284" /> Bệnh nhân cũng không nhận thức được bệnh tình của bản thân mình<ref name="pmid10653284" /> và mất kiểm soát chức năng tiêu tiểu.<ref name="pmid10653284" /> Những triệu chứng này gây [[xúc kích|stress]] cho người thân hoặc người chăm sóc bệnh nhân. Điều đó có thể giảm bớt nếu thay việc chăm sóc bệnh nhân tại nhà bằng việc chuyển bệnh nhân đến các cơ sở [[điều dưỡng]] dài hạn.<ref name="pmid10653284" /><ref name="pmid7806732">{{chú thích tạp chí
|author=Gold DP, Reis MF, Markiewicz D, Andres D
|title=When home caregiving ends: a longitudinal study of outcomes for caregivers of relatives with dementia
|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-geriatrics-society_1995-01_43_1/page/10
|journal=J Am Geriatr Soc
|volume=43
|issue=1
|pages=10–6
|year=1995
|pmid=7806732
}}</ref>

=== Giai đoạn nặng ===
Trong giai đoạn cuối, bệnh nhân hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc.<ref name="pmid10653284" /> Ngôn ngữ giảm thiểu chỉ còn các cụm từ đơn giản hoặc thậm chí là những từ đơn lẻ, cuối cùng dẫn đến hoàn toàn mất tiếng nói.<ref name="pmid10653284" /><ref name="pmid7967534"/> Dù đã mất khả năng ngôn ngữ bằng lời nói, bệnh nhân thường có thể hiểu và đáp lại các tín hiệu cảm xúc.<ref name="pmid10653284" /> Mặc dù sự hung hăng còn xuất hiện, nhưng sự [[thờ ơ]] và [[kiệt sức]] hoàn toàn vẫn biểu hiện nhiều hơn.<ref name="pmid10653284" /> Bệnh nhân cuối cùng không thể thực hiện ngay cả những công việc đơn giản nhất mà không cần trợ giúp.<ref name="pmid10653284" /> Việc thoái hóa các khối [[cơ]] và cử động dẫn đến việc người bệnh phải nằm liệt giường và mất khả năng tự ăn uống.<ref name="pmid10653284" /> Người bệnh Alzheimer sau đó thường sẽ chết bởi các tác nhân bên ngoài như nhiễm trùng các vết loét do nằm lâu ngày, viêm phổi... chứ không phải do bản thân bệnh.<ref name="pmid10653284" />

== Nguyên nhân ==

Các nhà khoa học đã đưa ra một số [[giả thuyết]] để giải thích nguyên nhân của bệnh này. Giả thuyết cổ điển nhất là giả thuyết về hệ thống truyền đạt thần kinh bằng acetylcholin (cholinergic),<ref name="pmid10071091">{{chú thích tạp chí |author=Francis PT, Palmer AM, Snape M, Wilcock GK |title=The cholinergic hypothesis of Alzheimer's disease: a review of progress |journal=J. Neurol. Neurosurg. Psychiatr. |volume=66 |issue=2 |pages=137–47 |year=1999 |pmid=10071091 |pmc=1736202 |doi= 10.1136/jnnp.66.2.137|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-neurology-neurosurgery-and-psychiatry_1999-02_66_2/page/137}}</ref> giả thuyết này là cơ sở cho đa số các loại thuốc điều trị hiện nay. Nó đề xuất rằng bệnh Alzheimer là do giảm tổng hợp của [[chất truyền đạt thần kinh]] [[acetylcholin]]. Tuy nhiên giả thuyết cholinergic đã không được ủng hộ gần đây, chủ yếu vì thuốc dùng để điều trị thiếu hụt acetylcholine thực sự không có hiệu quả đối với bệnh nhân. Các hiệu ứng liên quan đế hệ thống truyền đạt thần kinh bằng acetylcholin khác cũng được đề xuất, như việc tích tụ số lượng lớn các amyloid,<ref name="pmid15236795">{{chú thích tạp chí
|author=Shen ZX
|title=Brain cholinesterases: II. The molecular and cellular basis of Alzheimer's disease
|journal=Med Hypotheses
|volume=63
|issue=2
|pages=308–21
|year=2004
|pmid=15236795
|doi=10.1016/j.mehy.2004.02.031
}}</ref> dẫn đến việc viêm thần kinh lan dần.<ref name="pmid12934968">{{chú thích tạp chí
|author=Wenk GL
|title=Neuropathologic changes in Alzheimer's disease
|journal=J Clin Psychiatry
|volume=64 Suppl 9
|pages=7–10
|year=2003
|pmid=12934968
}}</ref>

Năm 1991, giả thuyết [[amyloid beta|amyloid]] cho rằng sự tích tụ của [[amyloid beta]] (Aβ) là nguyên nhân cơ bản của bệnh.<ref name="pmid1763432">{{chú thích tạp chí
|author=Hardy J, Allsop D
|title=Amyloid deposition as the central event in the aetiology of Alzheimer's disease
|journal=Trends Pharmacol. Sci.
|volume=12
|issue=10
|pages=383–88
|year=1991
|pmid=1763432
|doi=10.1016/0165-6147(91)90609-V
}}</ref><ref name="pmid11801334">{{chú thích tạp chí
|author=Mudher A, Lovestone S
|title=Alzheimer's disease-do tauists and baptists finally shake hands?
|url=https://archive.org/details/sim_trends-in-neurosciences_2002-01_25_1/page/22
|journal=Trends Neurosci.
|volume=25
|issue=1
|pages=22–26
|year=2002
|pmid=11801334
|doi=10.1016/S0166-2236(00)02031-2
}}</ref> Một cơ sở ủng hộ giả thuyết này là do vị trí của [[gen]] sản xuất [[protein tiền chất amyloid]] (APP) nằm trên [[nhiễm sắc thể]] 21 trong khi những người mắc [[hội chứng Down]] (có 3 nhiễm sắc thể 21) tức là có thêm 1 phiên bản của gen APP thì hầu hết đều mắc bệnh Alzheirmer ở độ tuổi trên 40.<ref name="pmid16904243">{{chú thích tạp chí
|author=Nistor M, Don M, Parekh M
|title=Alpha- and beta-secretase activity as a function of age and beta-amyloid in Down syndrome and normal brain
|url=https://archive.org/details/sim_neurobiology-of-aging_2007-10_28_10/page/1493
|journal=Neurobiol Aging
|volume=28
|issue=10
|pages=1493–1506
|year=2007
|pmid=16904243
|doi=10.1016/j.neurobiolaging.2006.06.023
|last12=Head
|first12=E
}}</ref><ref name="pmid15639317">{{chú thích tạp chí
|author=Lott IT, Head E
|title=Alzheimer disease and Down syndrome: factors in pathogenesis
|journal=Neurobiol Aging
|volume=26
|issue=3
|pages=383–89
|year=2005
|pmid=15639317
|doi=10.1016/j.neurobiolaging.2004.08.005
}}</ref> Đồng thời, đột biến gen [[Apolipoprotein E|APOE4]], một yếu tố nguy cơ di truyền của bệnh Alzheimer, gây ra việc tích tụ quá nhiều amyloid trong não trước khi có các biểu hiện của bệnh Alzheimer xuất hiện. Vì vậy sự tích tụ Aβ luôn có trước các biểu hiện bệnh Alzheimer trên lâm sàng.<ref name="pmid7566000">{{chú thích tạp chí
|author=Polvikoski T, Sulkava R, Haltia M
|title=Apolipoprotein E, dementia, and cortical deposition of beta-amyloid protein
|journal=N Engl J Med
|volume=333
|issue=19
|pages=1242–47
|year=1995
|pmid=7566000
|doi=10.1056/NEJM199511093331902
}}</ref> Một bằng chứng nữa là ở chuột bị [[GMO|biến đổi gen]] để biểu hiện 1 dạng đột biến của gen APP ở người đã cho thấy có các đám rối sợi amyloid và các bệnh lý của não tương tự trong bệnh Alzheimer như sự suy giảm khả năng học hỏi về không gian.<ref>Transgenic mice:
* {{chú thích tạp chí
|author=Games D, Adams D, Alessandrini R
|title=Alzheimer-type neuropathology in transgenic mice overexpressing V717F beta-amyloid precursor protein
|journal=Nature
|volume=373
|issue=6514
|pages=523–27
|year=1995
|pmid=7845465
|doi=10.1038/373523a0
}}
* {{chú thích tạp chí
|author=Masliah E, Sisk A, Mallory M, Mucke L, Schenk D, Games D
|title=Comparison of neurodegenerative pathology in transgenic mice overexpressing V717F beta-amyloid precursor protein and Alzheimer's disease
|journal=J Neurosci
|volume=16
|issue=18
|pages=5795–811
|year=1996
|pmid=8795633
}}
* {{chú thích tạp chí
|author=Hsiao K, Chapman P, Nilsen S
|title=Correlative memory deficits, Abeta elevation, and amyloid plaques in transgenic mice
|journal=Science (journal)
|volume=274
|issue=5284
|pages=99–102
|year=1996
|pmid=8810256
|doi=10.1126/science.274.5284.99
}}
* {{chú thích tạp chí
|author=Lalonde R, Dumont M, Staufenbiel M, Sturchler-Pierrat C, Strazielle C.
|title=Spatial learning, exploration, anxiety, and motor coordination in female APP23 transgenic mice with the Swedish mutation.
|journal=Brain Research (journal)
|volume=956
|pages=36–44, year=2002
|pmid=12426044
|doi=10.1016/S0006-8993(02)03476-5
|year=2002
|issue=1
}}</ref>

Một loại vắc-xin thử nghiệm đã cho thấy khả năng loại bỏ các mảng rối amyloid trong 1 giai đoạn thử nghiệm lâm sàng sớm trên con người, nhưng nó không có tác động đáng kể đến việc mất trí nhớ.<ref name="pmid18640458">{{chú thích tạp chí
|author=Holmes C, Boche D, Wilkinson D
|title=Long-term effects of Abeta42 immunisation in Alzheimer's disease: follow-up of a randomised, placebo-controlled phase I trial
|journal=Lancet
|volume=372
|issue=9634
|pages=216–23
|year=2008
|pmid=18640458
|doi=10.1016/S0140-6736(08)61075-2
|last12=Nicoll
|first12=JA
}}</ref> Các nhà nghiên cứu đã dẫn đến nghi ngờ những đoạn Aβ ngắn - tập hợp của một số đơn phân Aβ (không phải dạng mảng) là dạng Aβ gây bệnh chủ yếu. Những đoạn ngắn này có độc tính, còn được gọi là phối tử có nguồn gốc amyloid khuếch tán được (amyloid-derived diffusible ligands (ADDLs)). Chúng liên kết với thụ thể bề mặt của [[Nơron|nơ-ron thần kinh]] và thay đổi cấu trúc của khớp thần kinh ([[xy-náp thần kinh]]), do đó ngăn cản dẫn truyền tín hiệu thần kinh.<ref name="pmid17251419">
{{chú thích tạp chí
|author=Lacor PN
|title=Aß Oligomer-Induced Aberrations in Synapse Composition, Shape, and Density Provide a Molecular Basis for Loss of Connectivity in Alzheimer's Disease
|journal=Journal of Neuroscience
|volume=27
|issue=4
|pages=796–807
|year=2007
|pmid=17251419
|doi=10.1523/JNEUROSCI.3501-06.2007
|last2=Buniel
|first2=MC
|last3=Furlow
|first3=PW
|last4=Clemente
|first4=AS
|last5=Velasco
|first5=PT
|last6=Wood
|first6=M
|last7=Viola
|first7=KL
|last8=Klein
|first8=WL
}}</ref> Một thụ thể của Aβ có thể là [[PRNP|protein prion]], cùng loại protein có liên quan đến [[bệnh bò điên]] và 1 bệnh tương tự ở người là [[bệnh Creutzfeldt-Jakob]], do đó có sự liên quan giữa các cơ chế của các bệnh thần kinh đó với cơ chế của bệnh Alzheimer.<ref name="pmid19242475">
{{chú thích tạp chí
|author=Lauren J, Gimbel D
|title=Cellular prion protein mediates impairment of synaptic plasticity by amyloid-beta oligomers
|journal=Nature
|volume=457
|issue=7233
|pages=1128–32
|year=2009
|pmid=19242475
|doi=10.1038/nature07761
|pmc=2748841
}}</ref>

Trong năm 2009, lý thuyết này đã được cập nhật rằng một họ hàng gần của protein amyloid beta (không nhất thiết phải là chính amyloid beta) có thể là thủ phạm chính trong căn bệnh này. Lý thuyết này cho rằng một cơ chế liên quan với amyloid - có tác dụng cắt bỏ bớt các cầu nối thần kinh trong não bộ trong giai đoạn phát triển nhanh chóng ở trẻ con - có thể bị kích hoạt bởi quá trình lão hóa sau này, làm mất dần tế bào thần kinh ở bệnh Alzheimer.<ref name="Nikolaev">{{chú thích tạp chí
 |authors=Anatoly Nikolaev & Todd McLaughlin, Dennis O'Leary, [[Marc Tessier-Lavigne]]| date= ngày 19 tháng 2 năm 2009
 | title= N-APP binds DR6 to cause axon pruning and neuron death via distinct caspases
 | journal= Nature
 | volume= 457
 | issue= 7232
 | pages= 981–989
 | issn= 0028-0836
 | pmid= 19225519
 | pmc= 2677572
 | doi= 10.1038/nature07767
 | access-date = May 2009 }}
</ref> N-APP, một đoạn ở phía [[đầu amine]] của protein APP, nằm cạnh đoạn amyloid beta và được cắt bỏ khỏi APP bởi cùng một loại enzyme. N-APP kích hoạt chuỗi phản ứng tự hủy bằng cách bám vào một thụ thể thần kinh gọi là thụ thể chết 6 (DR6, hay còn gọi là [[TNFRSF21]]).<ref name="Nikolaev" /> DR6 được biểu hiện nhiều ở những vùng não bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi bệnh Alzheimer, vì vậy rất có thể chuỗi phản ứng N-APP/DR6 của quá trình lão hóa của não đã bị kích hoạt để gây bệnh. Trong mô hình này, amyloid beta đóng vai trò bổ sung, bằng cách làm giảm chức năng xy-náp.

Một nghiên cứu vào năm 2004 đã thấy rằng sự tích tụ các mảng amyloid không tương quan nhiều lắm với việc mất các nơ-ron.<ref name="pmid15039236">{{chú thích tạp chí
|author=Schmitz C, Rutten BP, Pielen A
|title=Hippocampal neuron loss exceeds amyloid plaque load in a transgenic mouse model of Alzheimer's disease
|journal=Am J Pathol
|volume=164
|issue=4
|pages=1495–1502
|year=2004
|pmid=15039236
|pmc=1615337
|last12=Steinbusch
|first12=HW
|last13=Pradier
|first13=L
|last14=Bayer
|first14=TA
|doi=10.1016/S0002-9440(10)63235-X
}}</ref> Nghiên cứu đó hỗ trợ cho ''giả thuyết tau'' là các thể bất thường của [[protein tau]] khởi đầu cho chuỗi phản ứng gây bệnh.<ref name="pmid11801334"/> Trong mô hình này, các protein tau bị photphorylate hóa quá nhiều sẽ bắt cặp với các sợi tau khác. Cuối cùng, chúng hình thành các [[đám rối sợi thần kinh]] (neurofibrillary tangles) bên trong thân tế bào thần kinh.<ref name="pmid1669718">{{chú thích tạp chí
|author=Goedert M, Spillantini MG, Crowther RA
|title=Tau proteins and neurofibrillary degeneration
|journal=Brain Pathol
|volume=1
|issue=4
|pages=279–86
|year=1991
|pmid=1669718
|doi=10.1111/j.1750-3639.1991.tb00671.x
}}</ref> Khi điều đó xảy ra, các [[vi ống tế bào]] (microtubule - là thành phần cấu tạo của khung xương tế bào) bị tan rã, làm hỏng hệ thống vận chuyển của nơ ron.<ref name="pmid15615638">{{chú thích tạp chí
|author=Iqbal K, Alonso Adel C, Chen S
|title=Tau pathology in Alzheimer disease and other tauopathies
|journal=Biochim Biophys Acta
|volume=1739
|issue=2–3
|pages=198–210
|year=2005
|pmid=15615638
|doi=10.1016/j.bbadis.2004.09.008
|url=
|last12=Grundke-Iqbal
|first12=I
}}</ref> Điều này đầu tiên sẽ làm hỏng các chức năng liên lạc hóa sinh giữa các nơ-ron và sau đó gây chết tế bào.<ref name="pmid17127334">{{chú thích tạp chí
|author=Chun W, Johnson GV
|title=The role of tau phosphorylation and cleavage in neuronal cell death
|journal=Front Biosci
|volume=12
|pages=733–56
|year=2007
|pmid=17127334
|doi=10.2741/2097
}}</ref>
Virus [[Herpes simplex#Bệnh Alzheimer|Herpes simplex]] loại 1 cũng được cho là một nguyên nhân gây bệnh ở những người mạng gen [[Apolipoprotein E|apoE]] nhạy cảm với virus này.<ref name="pmid18487848">
{{chú thích tạp chí
|author=Itzhaki RF, Wozniak MA |title=Herpes simplex virus type 1 in Alzheimer's disease: the enemy within
|journal=J Alzheimers Dis
|volume=13
|issue=4
|pages=393–405
|year=2008
|pmid=18487848
|doi=
|issn=1387-2877
|url=http://iospress.metapress.com/openurl.asp?genre=article&issn=1387-2877&volume=13&issue=4&spage=393
|access-date = ngày 5 tháng 2 năm 2011}}</ref>

Một giả thuyết khác xác nhận rằng bệnh này là do sự phá hủy [[myelin]] trong não do lão hóa. Sự mất mát myelin dẫn đến giảm khả năng dẫn truyền trong trục thần kinh (axon), vì thế mất dần các nơ ron già cũ. Quá trình phân hủy myelin thải ra sắt cũng góp phần gây phá hủy thêm thần kinh. Quá trình sửa chữa myelin trong cân bằng nội môi góp phần vào sự tích tụ protein như các protein amyloid beta và tau.<ref>{{Cite pmid| 19775776}}</ref><ref>{{Cite pmid| 15665415}}</ref><ref>{{Cite pmid|18596894}}</ref>

[[Ứng kích oxy hóa]] cũng là một nguyên nhân đáng kể trong việc hình thành bệnh.<ref>{{cite pmid|19075578}}</ref>

Các bệnh nhân AD cho thấy 70% bị giảm mất tế bào ở [[nhân lục]] (locus coeruleus), nơi sản sinh ra hooc môn [[norepinephrine]] (ngoài chức năng là 1 chất truyền đạt thần kinh) thường khuếch tán ở những chỗ giãn mạch như một chất [[kháng viêm]] nội sinh trong môi trường xung quanh nơ-ron, tế bào thần kinh đệm và các mạch máu trong các vùng vỏ não mới và [[hồi hải mã]].<ref name="Heneka">Heneka MT, Nadrigny F, Regen T, Martinez-Hernandez A, Dumitrescu-Ozimek L, Terwel D, Jardanhazi-Kurutz D, Walter J, Kirchhoff F, Hanisch UK, Kummer MP. (2010). [http://www.pnas.org.libproxy.ucl.ac.uk/content/107/13/6058.full.pdf Locus ceruleus controls Alzheimer's disease pathology by modulating microglial functions through norepinephrine.] Proc Natl Acad Sci U S A. 107:6058–6063 {{doi|10.1073/pnas.0909586107}} PMID 20231476</ref> Các nghiên cứu đã cho thấy rằng norepinephrine kích thích các tế bào thần kinh đệm microglia ở chuột ngăn chặn sự sản xuất các cytokine do tác dụng của Aβ và sự [[thực bào]] của Aβ.<ref name="Heneka"/> Điều đó cho thấy sự suy giảm nhân lục có thể là một nguyên nhân gây tăng sự tích tụ Aβ trong não bệnh nhân Alzheimer.<ref name="Heneka"/>

== Sinh lý bệnh ==
[[Tập tin:Alzheimer dementia (3) presenile onset.jpg|nhỏ|Hình ảnh của [[mô bệnh học]] hiển thị mảng vỏ não của một bệnh nhân Alzheimer khi bắt đầu giai đoạn tiền lão hóa. Hình ảnh nhuộm bạc.]]
=== Bệnh học thần kinh ===
Bệnh Alzheimer đặc trưng bởi việc mất dần [[nơ ron]] và [[xy-náp]] thần kinh trong [[vỏ não]] và một số vùng dưới vỏ não. Sự mất mát này dẫn đến chứng teo vùng bị ảnh hưởng, bao gồm thoái hóa [[thuỳ thái dương]] và [[thùy đỉnh]], và một phần của [[thùy trán]] và [[hồi đai]].<ref name="pmid12934968"/>. Các nghiên cứu dựa trên hình ảnh [[chụp cộng hưởng từ]] (MRI) và [[chụp positron cắt lớp]] (PET) đã cho thấy sự giảm kích cỡ não ở một số vùng nhất định ở bệnh nhân khi họ tiến triển từ suy giảm trí nhớ vừa sang giai đoạn bệnh Alzheimer và khi đem so sánh với hình ảnh của những người già bình thường.<ref>{{chú thích tạp chí |author=Moan R |title=MRI software accurately IDs preclinical Alzheimer's disease |journal=Diagnostic Imaging |date=ngày 20 tháng 7 năm 2009 |url=http://www.diagnosticimaging.com/news/display/article/113619/1428344 |access-date = ngày 24 tháng 4 năm 2011 |archive-date = ngày 16 tháng 5 năm 2016 |archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516192841/http://www.diagnosticimaging.com/news/display/article/113619/1428344 |url-status=dead }}</ref>

Có thể thấy cả các [[amyloid|mảng amyloid]] (amyloid plaque) và [[đám rối sợi thần kinh]] (neurofibrillary tangle) ở hình ảnh [[kính hiển vi|hiển vi]] của não bệnh nhân AD.<ref name="pmid15184601">{{chú thích tạp chí
|author=Tiraboschi P, Hansen LA, Thal LJ, Corey-Bloom J
|title=The importance of neuritic plaques and tangles to the development and evolution of AD
|journal=Neurology
|volume=62
|issue=11
|pages=1984–9
|year=2004
|pmid=15184601
}}</ref> Các mảng thường dày đặc, đa số là dạng tích tụ [[tính tan|không tan được]] của các [[peptide]] [[amyloid beta]] và vật chất trong [[tế bào]] nằm bên ngoài và bao quanh các nơ-ron. Các đám rối (đám rối sợi thần kinh) là sự tích tụ của các protein tau có liên quan đến vi ống (microtubule) đã bị photphorylate hóa quá nhiều và đọng lại trong các tế bào. Mặc dù có nhiều người già có hình thành các mảng và đám rối do quá trình lão hóa, não của bệnh nhân AD thường có số lượng các mảng và đám rối nhiều hơn ở những vùng não nhất định, ví dụ như thùy thái dương.<ref name="pmid8038565">{{chú thích tạp chí
|author=Bouras C, Hof PR, Giannakopoulos P, Michel JP, Morrison JH
|title=Regional distribution of neurofibrillary tangles and senile plaques in the cerebral cortex of elderly patients: a quantitative evaluation of a one-year autopsy population from a geriatric hospital
|journal=Cereb. Cortex
|volume=4
|issue=2
|pages=138–50
|year=1994
|pmid=8038565
|doi=10.1093/cercor/4.2.138
}}</ref> [[Thể Lewy]] (Lewy body) cũng không hiếm gặp ở trong não bệnh nhân AD.<ref name="pmid11816795">{{chú thích tạp chí
|author=Kotzbauer PT, Trojanowsk JQ, Lee VM
|title=Lewy body pathology in Alzheimer's disease
|journal=J Mol Neurosci
|volume=17
|issue=2
|pages=225–32
|year=2001
|pmid=11816795
|doi=10.1385/JMN:17:2:225
}}</ref>

=== Sinh hóa ===
[[Tập tin:Amyloid-plaque formation-big.jpg|phải|nhỏ|border|Enzyme tác động lên APP (protein tiền chất của amyloid) và cắt nó ra thành các mảnh. Mảnh amyloid beta đóng vài trò quan trọng trong việc hình thành các mảng lão hóa ở bệnh AD.]]
Bệnh Alzheimer đã được xác định là một bệnh liên quan đến sự [[gấp cuộn protein]] ([[bệnh về protein]]), do sự tích tụ các protein amyloid beta và protein tau gấp cuộn sai trong não.<ref name="pmid14528050">{{chú thích tạp chí
|author=Hashimoto M, Rockenstein E, Crews L, Masliah E
|title=Role of protein aggregation in mitochondrial dysfunction and neurodegeneration in Alzheimer's and Parkinson's diseases
|journal=Neuromolecular Med.
|volume=4
|issue=1–2
|pages=21–36
|year=2003
|pmid=14528050
|doi=10.1385/NMM:4:1-2:21
}}</ref> Các mảng được tạo thành từ một loại [[peptide]] nhỏ, dài từ 39–43 [[amino acid]], gọi là [[amyloid beta]] (hay là A-beta hoặc Aβ). Amyloid beta là một đoạn của một loại protein lớn hơn gọi là [[protein tiền chất của amyloid]] (APP), một [[protein xuyên màng]] (transmembrane protein) nằm xuyên qua màng tế bào của nơ-ron. APP rất quan trọng cho quá trình phát triển, tồn tại và sửa chữa của nơ-ron.<ref name="pmid16822978">{{chú thích tạp chí
|author=Priller C, Bauer T, Mitteregger G, Krebs B, Kretzschmar HA, Herms J
|title=Synapse formation and function is modulated by the amyloid precursor protein
|journal=J. Neurosci.
|volume=26
|issue=27
|pages=7212–21
|year=2006
|pmid=16822978
|doi=10.1523/JNEUROSCI.1450-06.2006
}}</ref><ref name="pmid12927332">{{chú thích tạp chí
|author=Turner PR, O'Connor K, Tate WP, Abraham WC
|title=Roles of amyloid precursor protein and its fragments in regulating neural activity, plasticity and memory
|journal=Prog. Neurobiol.
|volume=70
|issue=1
|pages=1–32
|year=2003
|pmid=12927332
|doi=10.1016/S0301-0082(03)00089-3
}}</ref> Ở bệnh Alzheimer, một quá trình chưa được hiểu rõ làm cho APP bị chia thành các phần nhỏ hơn bởi [[enzym]] trong quá trình [[phân hủy]] (proteolysis).<ref name="pmid15787600">{{chú thích tạp chí
|author=Hooper NM
|title=Roles of proteolysis and lipid rafts in the processing of the amyloid precursor protein and prion protein
|journal=Biochem. Soc. Trans.
|volume=33
|issue=Pt 2
|pages=335–8
|year=2005
|pmid=15787600
|doi=10.1042/BST0330335
}}</ref> Một trong các đoạn đó tạo ra các sợi amyloid beta, và tạo nên các cụm tích tụ bên ngoài nơ-ron dưới dạng dày đặc gọi là [[mảng lão hóa]] (senile plaques).<ref name="pmid15184601"/><ref name="pmid15004691">{{chú thích tạp chí
|author=Ohnishi S, Takano K
|title=Amyloid fibrils from the viewpoint of protein folding
|journal=Cell. Mol. Life Sci.
|volume=61
|issue=5
|pages=511–24
|year=2004
|pmid=15004691
|doi=10.1007/s00018-003-3264-8
}}</ref>
[[Tập tin:TANGLES HIGH.jpg|phải|nhỏ|Ở Bệnh Alzheimer, thay đổi cấu trúc protein tau làm tan rã các vi ống trong tế bào não.]]

AD còn được coi là [[bệnh do protein tau]] (tauopathy) do sự tích tụ bất thường của [[protein tau]]. Mỗi tế bào nơ-ron đều có một bộ [[bộ xương tế bào|khung xương tế bào]], một cấu trúc đỡ bên trong góp phần tạo nên cấu trúc tế bào gọi là [[vi ống]] (microtubule). Các vi ống này hoạt động như các loại đường ống dẫn cho các chất dinh dưỡng và phân tử từ thân tế bào đến đầu kia của trục [[axon]] và quay ngược trở lại. Một protein gọi là ''tau'' giúp ổn định cấu trúc vi ống khi được [[photphorylate hóa]], và vì thế được gọi là [[protein liên hệ với vi ống]]. Ở bệnh Alzheimer, tau bị thay đổi về mặt hóa học, trở nên [[photphorylate hóa]] quá nhiều; nó bắt cặp với các sợi khác, tạo thành các đám rối sợi thần kinh và làm tan rã hệ thống vận chuyển của nơ-ron.<ref name="pmid17604998">{{chú thích tạp chí
|author=Hernández F, Avila J
|title=Tauopathies
|url=https://archive.org/details/sim_cellular-and-molecular-life-sciences_2007-09_64_17/page/2219
|journal=Cell. Mol. Life Sci.
|volume=64
|issue=17
|pages=2219–33
|year=2007
|pmid=17604998
|doi=10.1007/s00018-007-7220-x
}}</ref>

=== Cơ chế bệnh ===
Người ta vẫn chưa biết chính xác sự biến đổi trong việc sản xuất và tích tụ peptide amyloid beta đến mức độ nào thì gây ra bệnh Alzheimer.<ref name="pmid17622778">{{chú thích tạp chí
|author=Van Broeck B, Van Broeckhoven C, Kumar-Singh S
|title=Current insights into molecular mechanisms of Alzheimer disease and their implications for therapeutic approaches
|journal=Neurodegener Dis
|volume=4
|issue=5
|pages=349–65
|year=2007
|pmid=17622778
|doi=10.1159/000105156
}}</ref> Giả thuyết về amyloid chỉ ra sự tích tụ của [[peptide]] amyloid beta là sự kiện trọng tâm kích hoạt việc thoái hóa nơ ron. Sự tích tụ của các [[vi sợi]] (fibril) amyloid, được coi là dạng có độc tố làm ngăn cản [[cân bằng nội môi|cân bằng]] [[ion]] [[calci]] trong tế bào, kích hoạt [[Sự chết theo chương trình của tế bào|sự chết tế bào theo chương trình]] (apoptosis).<ref name="pmid2218531">{{chú thích tạp chí
|author=Yankner BA, Duffy LK, Kirschner DA
|title=Neurotrophic and neurotoxic effects of amyloid beta protein: reversal by tachykinin neuropeptides
|journal=Science (journal)
|volume=250
|issue=4978
|pages=279–82
|year=1990
|pmid=2218531
|doi=10.1126/science.2218531
}}</ref> Đồng thời, Aβ cũng tích tụ nhiều hơn trong [[ti thể]] ở tế bào của não bệnh nhân Alzheimer, và nó cũng ức chế chức năng của một số [[enzym]] và việc sử dụng [[glucose]] trong nơ ron.<ref name="pmid17424907">{{chú thích tạp chí
|author=Chen X, Yan SD
|title=Mitochondrial Abeta: a potential cause of metabolic dysfunction in Alzheimer's disease
|journal=IUBMB Life
|volume=58
|issue=12
|pages=686–94
|year=2006
|pmid=17424907
|doi=10.1080/15216540601047767}}</ref>

Một số quá trình viêm và các [[cytokine]] có thể đóng vai trò trong bệnh học của AD. [[Viêm]] là dấu hiệu chung của việc hủy hoại [[mô]] ở bất cứ bệnh nào, và có thể là quá trình thứ cấp sau khi mô bị hủy hoại hoặc là 1 dấu hiệu của đáp ứng miễn dịch với bệnh.<ref name="pmid15681814">{{chú thích tạp chí
|author=Greig NH, Mattson MP, Perry T
|title=New therapeutic strategies and drug candidates for neurodegenerative diseases: p53 and TNF-alpha inhibitors, and GLP-1 receptor agonists
|journal=Ann. N. Y. Acad. Sci.
|volume=1035
|pages=290–315
|year=2004
|pmid=15681814
|doi=10.1196/annals.1332.018
}}</ref>

Sự thay đổi trong việc phân bổ các [[neurotrophin]] (chất điều hòa sự sống, phát triển và chức năng của nơ-ron) và trong việc biểu hiện các thụ thể của chúng ví dụ như [[chất neurotrophin thu được từ não]] (brain derived neurotrophic factor - BDNF) cũng đã được mô tả trong bệnh Alzheimer.<ref>{{chú thích tạp chí
|author=Tapia-Arancibia L, Aliaga E, Silhol M, Arancibia S
|title=New insights into brain BDNF function in normal aging and Alzheimer disease
|journal=[[Brain Research Reviews]]
|volume=59
|issue=1
|pages=201–20
|year=2008
|pmid=18708092
|doi=10.1016/j.brainresrev.2008.07.007
}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí
|doi=10.1111/j.1601-183X.2007.00378.x
|author=Schindowski K, Belarbi K, Buée L
|title=Neurotrophic factors in Alzheimer's disease: role of axonal transport
|journal= [[Genes, Brain and Behavior]]
|volume=7
|issue=Suppl 1
|pages=43–56
|year=2008
|pmid=18184369
|pmc=2228393
}}</ref>

=== Di truyền ===
Đa số các ca bệnh Alzheimer đều là ngẫu nhiên (sporadic), nghĩa là nhìn chung họ không bị di truyền mặc dù có một số gen là yếu tố nguy cơ của bệnh. Mặt khác, khoảng 0.1% là do di truyền gen trội và thường bắt đầu mắc bệnh trước tuổi 65.<ref name="pmid16876668">{{chú thích tạp chí
|author=Blennow K, de Leon MJ, Zetterberg H
|title=Alzheimer's disease
|journal=Lancet
|volume=368
|issue=9533
|pages=387–403
|year=2006
|pmid=16876668
|doi=10.1016/S0140-6736(06)69113-7
|url=
}}</ref>

Đa số các dạng bệnh AD di truyền trội là do đột biến của một trong 3 gen: gen [[protein tiền chất amyloid]] (APP) và gen của protein [[presenilin]] 1 và 2.<ref name="pmid18332245">{{chú thích tạp chí
|author=Waring SC, Rosenberg RN
|title=Genome-wide association studies in Alzheimer disease
|journal=Arch Neurol
|volume=65
|issue=3
|pages=329–34
|year=2008
|pmid=18332245
|doi=10.1001/archneur.65.3.329
}}</ref> Đa số các đột biến của gen APP và presenilin làm tăng sự sản xuất một loại protein nhỏ gọi là [[Aβ]]42 là thành phần chính của [[mảng thoái hóa]] (mảng tích tụ amyloid ngoại bào ở chất xám của não).<ref name="pmid8938131">{{chú thích tạp chí
|author=Selkoe DJ
|title=Translating cell biology into therapeutic advances in Alzheimer's disease
|journal=Nature
|volume=399
|issue=6738 Suppl
|pages=A23–31
|year=1999
|pmid=10392577
|doi=10.1038/19866
}}</ref> Một số đột biến chỉ thay đổi tỉ lệ giữa Aβ42 và các dạng Aβ khác, ví dụ như Aβ40, mà không thay đổi mức độ Aβ42.<ref name="pmid8938131_2">{{chú thích tạp chí
|author=Borchelt DR, Thinakaran G, Eckman CB
|title=Familial Alzheimer's disease-linked presenilin 1 variants elevate Aβ1-42/1-40 ratio in vitro and in vivo.
|journal=Neuron |volume=17 |issue=5 |pages=1005–13
|year=1996 |pmid=8938131
|doi=10.1016/S0896-6273(00)80230-5
|last12=Wang |first12=R
|last13=Seeger |first13=M
|last14=Levey |first14=AI
|last15=Gandy |first15=SE
|last16=Copeland |first16=NG
|last17=Jenkins |first17=NA
|last18=Price |first18=DL
|last19=Younkin |first19=SG
|last20=Sisodia |first20=SS
}}</ref><ref name="pmid17254019">{{chú thích tạp chí
|author=Shioi J, Georgakopoulos A, Mehta P
|title=FAD mutants unable to increase neurotoxic Aβ 42 suggest that mutation effects on neurodegeneration may be independent of effects on Abeta.
|journal=J Neurochem. |volume=101 |issue=3 |pages=674–81
|year=2007 |pmid=17254019
|doi=10.1111/j.1471-4159.2006.04391.x
}}</ref> Điều đó cho thấy các đột biến presenilin có thể gây bệnh kể cả khi chúng làm giảm tổng số lượng Aβ và vì thế bệnh có thể do một chức năng khác của presenilin hoặc do việc thay đổi chức năng của APP và các phân đoạn của nó chứ không phải do chính bản thân Aβ.

Đa số các ca Alzheimer không biểu hiện di truyền trội và được gọi là AD ngẫu nhiên. Tuy nhiên một số thay đổi gen có thể là [[yếu tố nguy cơ]]. Yếu tố nguy cơ được biết rõ nhất là sự di truyền [[alen|allele]] ε4 của gen [[apolipoprotein E]] (APOE).<ref name="pmid8446617">{{chú thích tạp chí
|author=Strittmatter WJ, Saunders AM, Schmechel D
|title=Apolipoprotein E: high-avidity binding to beta-amyloid and increased frequency of type 4 allele in late-onset familial Alzheimer disease
|journal=Proc. Natl. Acad. Sci. USA |volume=90 |issue=5 |pages=1977–81
|year=1993 |pmid=8446617
|pmc=46003
|doi=10.1073/pnas.90.5.1977
}}</ref><ref name="pmid16567625">{{chú thích tạp chí
|author=Mahley RW, Weisgraber KH, Huang Y
|title=Apolipoprotein E4: a causative factor and therapeutic target in neuropathology, including Alzheimer's disease
|journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=103 |issue=15 |pages=5644–51
|year=2006 |pmid=16567625
|pmc=1414631
|doi=10.1073/pnas.0600549103
|url=
}}</ref> Khoảng 40 đến 80% bệnh nhân có ít nhất 1 allele apoE4.<ref name="pmid16567625"/> Allele APOE4 làm tăng nguy cơ mắc bệnh lên 3 lần ở thể dị hợp và 15 lần ở thể đồng hợp về allele này.<ref name="pmid16876668"/> Các nhà di truyền học thống nhất rằng có rất nhiều gen khác là yếu tố nguy cơ hoặc có tác dụng ngăn ngừa sự phát triển của bệnh Alzheimer dạng phát bệnh muộn.<ref name="pmid18332245" /> Có khoảng 400 gen đã được kiểm tra xem có liên quan đến dạng AD ngẫu nhiên - phát bệnh muộn hay không,<ref name="pmid18332245"/> đa số đều có kết quả là không liên quan.<ref name="pmid16876668"/>

== Ngăn ngừa ==
[[Tập tin:Honoré Daumier 032.jpg|phải|nhỏ|Hoạt động trí tuệ như chơi [[cờ vua]] hoặc tương tác xã hội thường xuyên được xem là có liên hệ đến việc giảm nguy cơ AD theo các nghiên cứu dịch tễ, mặc dù không có mối quan hệ nhân quả được tìm thấy.]]
Vẫn chưa có biện pháp nhất định nào được chứng minh là có hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh Alzheimer.<ref name="Hsu">{{chú thích tạp chí |vauthors=Hsu D, Marshall GA |title=Primary and Secondary Prevention Trials in Alzheimer Disease: Looking Back, Moving Forward |journal=Current Alzheimer Research |volume=14 |issue=4 |pages=426–40 |year=2017 |pmid=27697063 |pmc=5329133 |doi=10.2174/1567205013666160930112125}}</ref> Các nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi toàn cầu về biện pháp ngăn ngừa hoặc trì hoãn bệnh khởi phát thường mang lại những kết quả không nhất quán với nhau. Các nghiên cứu dịch tễ đã đề xuất rằng nguy cơ hình thành Alzheimer có liên hệ với một số yếu tố có thể điều chỉnh được như chế độ ăn uống, nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, dược phẩm, hoạt động trí tuệ, v.v. Cần thực hiện thêm nghiên cứu, bao gồm thử nghiệm lâm sàng, để xác định xem các yếu tố này có khả năng giúp ngăn ngừa Alzheimer hay không.<ref name="Hsu"/>

===Thuốc===
Các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh tim mạch, trong đó có [[tăng cholesterol máu]], [[cao huyết áp]], [[tiểu đường]] và [[hút thuốc]], có liên hệ với nguy cơ khởi phát bệnh Alzheimer cao hơn cũng như tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn.<ref name="pmid18299540">{{chú thích tạp chí |vauthors=Patterson C, Feightner JW, Garcia A, Hsiung GY, MacKnight C, Sadovnick AD |title=Diagnosis and treatment of dementia: 1. Risk assessment and primary prevention of Alzheimer disease |journal=CMAJ |volume=178 |issue=5 |pages=548–56 |date=February 2008 |pmid=18299540 |pmc=2244657 |doi=10.1503/cmaj.070796}}</ref><ref name="pmid17483665">{{chú thích tạp chí |vauthors=Rosendorff C, Beeri MS, Silverman JM |title=Cardiovascular risk factors for Alzheimer's disease |journal=The American Journal of Geriatric Cardiology |volume=16 |issue=3 |pages=143–49 |year=2007 |pmid=17483665 |doi=10.1111/j.1076-7460.2007.06696.x}}</ref> Thuốc điều trị cao huyết áp có thể làm giảm nguy cơ.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Ding J, Davis-Plourde KL, Sedaghat S|title=Antihypertensive medications and risk for incident dementia and Alzheimer's disease: a meta-analysis of individual participant data from prospective cohort studies |journal=The Lancet. Neurology |volume=19 |issue=1 |pages=61–70 |date=January 2020 |pmid=31706889 |doi=10.1016/S1474-4422(19)30393-X |pmc=7391421}}</ref> Một nghiên cứu đã cho thấy việc sử dụng các thuốc [[statin]], có tác dụng làm giảm [[cholesterol]], có thể có lợi với người mắc Alzheimer và các bệnh mất trí khác trừ mất trí não mạch.<ref name=Chu>{{chú thích tạp chí |vauthors=Chu CS, Tseng PT, Stubbs B, Chen TY, Tang CH, Li DJ, Yang WC, Chen YW, Wu CK, Veronese N, Carvalho AF, Fernandes BS, Herrmann N, Lin PY |title=Use of statins and the risk of dementia and mild cognitive impairment: A systematic review and meta-analysis |journal=Sci Rep |volume=8 |issue=1 |page=5804 |date=April 2018 |pmid=29643479 |pmc=5895617 |doi=10.1038/s41598-018-24248-8 |bibcode=2018NatSR...8.5804C |url=}}</ref> [[Liệu pháp hormone thay thế|Liệu pháp hormone thay thế ở phụ nữ mãn kinh]] có thể làm tăng nguy cơ mất trí.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Marjoribanks J, Farquhar C, Roberts H, Lethaby A, Lee J |title=Long-term hormone therapy for perimenopausal and postmenopausal women |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=1 |page=CD004143 |date=January 2017 |pmid=28093732 |pmc=6465148 |doi=10.1002/14651858.CD004143.pub5}}</ref>

===Lối sống===
Các bằng chứng cho thấy giáo dục bậc cao, thành tựu sự nghiệp và việc tham gia các hoạt động giải trí có liên hệ với việc giảm thiểu nguy cơ mắc Alzheimer,<ref name="pmid16917199">{{chú thích tạp chí |vauthors=Stern Y |s2cid=9827674 |title=Cognitive reserve and Alzheimer disease |journal=Alzheimer Disease and Associated Disorders |volume=20 |issue=3 Suppl 2 |pages=S69–74 |date=July 2006 |pmid=16917199 |doi=10.1097/01.wad.0000213815.20177.19}}</ref> hoặc trì hoãn sự khởi phát của bệnh. Điều này phù hợp với giả thuyết [[dự trữ nhận thức]], theo đó một số trải nghiệm nhất định trong cuộc sống sẽ tăng cường chức năng thần kinh và cung cấp một dự trữ nhận thức có khả năng trì hoãn các bệnh mất trí.<ref name="pmid16917199"/> [[Giáo dục]] trì hoãn bệnh khởi phát nhưng không làm thay đổi thời gian mắc bệnh.<ref name="pmid19026089">{{chú thích tạp chí |vauthors=Paradise M, Cooper C, Livingston G |title=Systematic review of the effect of education on survival in Alzheimer's disease |journal=International Psychogeriatrics |volume=21 |issue=1 |pages=25–32 |date=February 2009 |pmid=19026089 |doi=10.1017/S1041610208008053|s2cid=2515468 }}</ref> Việc học một [[ngôn ngữ thứ hai]] ngay cả khi đã trưởng thành dường như làm chậm sự khởi phát của bệnh.<ref>{{chú thích báo |url=http://www.denverpost.com/ci_17427474 |publisher=The Denver Post |agency=Associated Press |title=Speaking 2 Languages May Delay Getting Alzheimer's |date=ngày 19 tháng 2 năm 2011 |first=Lauran |last=Neergaard |name-list-style=vanc |archive-url=https://web.archive.org/web/20140502013633/http://www.denverpost.com/ci_17427474 |archive-date=ngày 2 tháng 5 năm 2014}}</ref>

Việc tập thể dục có liên hệ với nguy cơ mất trí thấp hơn.<ref name="Cheng">{{chú thích tạp chí |vauthors=Cheng ST |title=Cognitive Reserve and the Prevention of Dementia: the Role of Physical and Cognitive Activities |journal=Current Psychiatry Reports |volume=18 |issue=9 |page=85 |date=September 2016 |pmid=27481112 |pmc=4969323 |doi=10.1007/s11920-016-0721-2}}</ref> Thể dục cũng có hiệu quả trong việc giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ở những người mắc Alzheimer.<ref name="Farina">{{chú thích tạp chí |vauthors=Farina N, Rusted J, Tabet N |s2cid=24936334 |title=The effect of exercise interventions on cognitive outcome in Alzheimer's disease: a systematic review |journal=International Psychogeriatrics |volume=26 |issue=1 |pages=9–18 |date=January 2014 |pmid=23962667 |doi=10.1017/S1041610213001385}}</ref>

===Chế độ ăn uống===
Chế độ ăn uống được xem là một yếu tố nguy cơ mắc bệnh mất trí có thể điều chỉnh. Các [[chế độ ăn Địa Trung Hải]] và [[chế độ ăn DASH|DASH]] đều có mối liên hệ với việc giảm thiểu suy giảm nhận thức. Một cách tiếp cận khác là tích hợp các yếu tố của hai chế độ ăn này thành [[chế độ ăn MIND]].<ref name=Acta>{{chú thích tạp chí |vauthors=Dominguez LJ, Barbagallo M |title=Nutritional prevention of cognitive decline and dementia |journal=Acta Biomed |volume=89 |issue=2 |pages=276–290 |date=June 2018 |pmid=29957766 |pmc=6179018 |doi=10.23750/abm.v89i2.7401 |url=}}</ref> Các chế độ ăn này thường chứa ít chất béo bão hòa và cung cấp carbohydrat có lợi, chủ yếu là các carbohydrat có thể giúp làm ổn định lượng đường và insulin trong máu.<ref>{{chú thích web| vauthors = Goodman B |title=Diet Affects Markers of Alzheimer's Disease|url=https://www.webmd.com/alzheimers/news/20110613/diet-affects-markers-of-alzheimers-disease|access-date = ngày 13 tháng 12 năm 2020 |website=WebMD|language=en}}</ref> Những người có chế độ ăn chứa nhiều [[chất béo bão hòa]] và carbohydrat đơn giản ([[monosaccharide|mono-]] và [[disaccharide]]) có nguy cơ mắc Alzheimer cao hơn.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Kanoski SE, Davidson TL |title=Western diet consumption and cognitive impairment: links to hippocampal dysfunction and obesity |journal=Physiology & Behavior |volume=103 |issue=1 |pages=59–68 |date=April 2011 |pmid=21167850 |pmc=3056912 |doi=10.1016/j.physbeh.2010.12.003 |type=Review}}</ref>

Tình trạng [[đường huyết]] cao kéo dài và không được kiểm soát có thể làm tổn thương các dây thần kinh và gây vấn đề về trí nhớ.<ref>{{chú thích web|last=Editor|date = ngày 15 tháng 1 năm 2019 |title=Memory loss can be caused by a number of factors, from short term causes such as low blood sugar or medication side effects to long term health issues such as dementia.|url=https://www.diabetes.co.uk/diabetes-complications/diabetes-and-memory-loss.html|access-date = ngày 13 tháng 12 năm 2020 |website=Diabetes|language=en-GB}}</ref> Các chế độ ăn được đề xuất là có khả năng làm giảm nguy cơ mất trí thường khuyến khích bổ sung [[Chất béo#Chất béo bão hòa và không bão hòa|acid béo không bão hòa]], [[chất chống oxy hóa]], [[flavonoid]], [[vitamin E]], [[vitamin C]], [[vitamin B]] và [[vitamin D]].<ref name = "Cao_2016">{{chú thích tạp chí | vauthors = Cao L, Tan L, Wang HF, Jiang T, Zhu XC, Lu H, Tan MS, Yu JT | display-authors = 6 | title = Dietary Patterns and Risk of Dementia: a Systematic Review and Meta-Analysis of Cohort Studies | journal = Molecular Neurobiology | volume = 53 | issue = 9 | pages = 6144–6154 | date = November 2016 | pmid = 26553347 | doi = 10.1007/s12035-015-9516-4 | s2cid = 8188716 | oclc = 6947867710 }}</ref><ref>{{chú thích tạp chí | vauthors = Canevelli M, Lucchini F, Quarata F, Bruno G, Cesari M | title = Nutrition and Dementia: Evidence for Preventive Approaches? | journal = Nutrients | volume = 8 | issue = 3 | page = 144 | date = March 2016 | pmid = 26959055 | pmc = 4808873 | doi = 10.3390/nu8030144 | publisher = [[MDPI]] | oclc = 8147564576 | archive-date = ngày 26 tháng 5 năm 2016 | doi-access = free }}</ref>

Chế độ ăn MIND có thể có tác dụng nhưng cần được nghiên cứu thêm. Dường như chế độ ăn Địa Trung Hải có hiệu quả hơn chế độ ăn DASH trong việc ngăn ngừa Alzheimer nhưng chưa tìm thấy bằng chứng nhất quán nào về tác dụng của chúng với mất trí nói chúng. Tác dụng của [[dầu ô liu]] cần được nghiên cứu thêm bởi đây có thể là một trong những thành phần quan trọng nhất giúp giảm thiểu nguy cơ suy giảm nhận thức và mất trí.<ref name=Acta/><ref name=Omar>{{chú thích tạp chí |vauthors=Omar SH |title=Mediterranean and MIND Diets Containing Olive Biophenols Reduces the Prevalence of Alzheimer's Disease |journal=Int J Mol Sci |volume=20 |issue=11 |date=June 2019 |page=2797 |pmid=31181669 |pmc=6600544 |doi=10.3390/ijms20112797 |url=|doi-access=free }}</ref>

Ở những người mắc [[bệnh celiac]] hoặc nhạy cảm với gluten không do bệnh celiac, [[chế độ ăn không gluten|chế độ ăn hoàn toàn không có gluten]] có thể giảm nhẹ các triệu chứng suy giảm nhận thức nhẹ.<ref name="ZisHadjivassiliou2019" /><ref name="MakhloufMesselmani2018" /> Chưa có bằng chứng nào chứng minh tác dụng của chế độ ăn không gluten khi tình trạng mất trí đã trở nặng.<ref name="ZisHadjivassiliou2019">{{chú thích tạp chí| vauthors=Zis P, Hadjivassiliou M| title=Treatment of Neurological Manifestations of Gluten Sensitivity and Coeliac Disease. | journal=Curr Treat Options Neurol | date= ngày 26 tháng 2 năm 2019 | volume= 21 | issue= 3 | page= 10 | pmid=30806821 | doi=10.1007/s11940-019-0552-7 | type=Review | doi-access=free }}</ref>

Chưa có nhiều bằng chứng chứng minh việc tiêu thụ đồ uống có cồn, đặc biệt là [[rượu vang đỏ]], ở mức độ ít hoặc vừa phải có làm giảm nguy cơ mắc Alzheimer hay không.<ref name=Hu2013/> Đã có một số bằng chứng bước đầu cho thấy [[caffeine]] có thể ngăn ngừa bệnh.<ref name="pmid20182026">{{chú thích tạp chí |vauthors=Santos C, Costa J, Santos J, Vaz-Carneiro A, Lunet N |title=Caffeine intake and dementia: systematic review and meta-analysis |journal=Journal of Alzheimer's Disease |volume=20 Suppl 1 |pages=S187–204 |year=2010 |pmid=20182026 |doi=10.3233/JAD-2010-091387|doi-access=free }}</ref> Một số thực phẩm giàu flavonoid như [[cocoa bean|cocoa]], rượu vang đỏ và [[trà]] có thể có khả năng giảm thiểu nguy cơ mắc Alzheimer.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Nehlig A |title=The neuroprotective effects of cocoa flavanol and its influence on cognitive performance |journal=British Journal of Clinical Pharmacology |volume=75 |issue=3 |pages=716–27 |date=March 2013 |pmid=22775434 |pmc=3575938 |doi=10.1111/j.1365-2125.2012.04378.x |type=Review}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Stoclet JC, Schini-Kerth V |title=[Dietary flavonoids and human health] |journal=Annales Pharmaceutiques Françaises |volume=69 |issue=2 |pages=78–90 |date=March 2011 |pmid=21440100 |doi=10.1016/j.pharma.2010.11.004}}</ref> Một số nghiên cứu đã được thực hiện về vai trò của một số khoáng chất như [[seleni]],<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Loef M, Schrauzer GN, Walach H |s2cid=30661765 |title=Selenium and Alzheimer's disease: a systematic review |journal=Journal of Alzheimer's Disease |volume=26 |issue=1 |pages=81–104 |year=2011 |pmid=21593562 |doi=10.3233/JAD-2011-110414 |type=Review}}</ref> [[kẽm]] và [[đồng]].<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Loef M, von Stillfried N, Walach H |title=Zinc diet and Alzheimer's disease: a systematic review |journal=Nutritional Neuroscience |volume=15 |issue=5 |pages=2–12 |date=September 2012 |pmid=22583839 |doi=10.1179/1476830512Y.0000000010 |s2cid=23381337 |type=Review}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Avan A, Hoogenraad TU |title=Zinc and Copper in Alzheimer's Disease |journal=Journal of Alzheimer's Disease |volume=46 |issue=1 |pages=89–92 |year=2015 |pmid=25835420 |doi=10.3233/JAD-150186 |type=Review}}</ref> Thực phẩm chức năng bổ sung acid béo Omega 3 chiết xuất từ thực vật và cá cũng như [[acid docosahexaenoic]] (DHA) dường như không có lợi ích gì với người mắc Alzheimer ở mức độ nhẹ hoặc trung bình.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Cunnane SC, Chouinard-Watkins R, Castellano CA, Barberger-Gateau P |title=Docosahexaenoic acid homeostasis, brain aging and Alzheimer's disease: Can we reconcile the evidence? |journal=Prostaglandins, Leukotrienes, and Essential Fatty Acids |volume=88 |issue=1 |pages=61–70 |date=January 2013 |pmid=22575581 |doi=10.1016/j.plefa.2012.04.006}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Burckhardt M, Herke M, Wustmann T, Watzke S, Langer G, Fink A |title=Omega-3 fatty acids for the treatment of dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=4 |page=CD009002 |date=April 2016 |pmid=27063583 |doi=10.1002/14651858.CD009002.pub3 |pmc=7117565}}</ref>

Tính đến năm 2010, [[curcumin]] không cho thấy tác dụng gì ở người mặc dù các bằng chứng bước đầu cho thấy tác dụng của nó trên động vật.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Hamaguchi T, Ono K, Yamada M |title=REVIEW: Curcumin and Alzheimer's disease |journal=CNS Neuroscience & Therapeutics |volume=16 |issue=5 |pages=285–97 |date=October 2010 |pmid=20406252 |pmc=6493893 |doi=10.1111/j.1755-5949.2010.00147.x |type=review}}</ref> Ngày càng có nhiều bằng chứng về khả năng bảo vệ hệ thần kinh của việc sử dụng [[cannabinoid]] ở người mắc Alzheimer và các rối loạn thoái hóa thần kinh khác. Tuy nhiên, cần phải thực hiện thêm nghiên cứu quần thể để xác định tác dụng của nó ở ngoài phạm vi các thí nghiệm.<ref name=CJP>{{chú thích tạp chí |vauthors=Bahji A, Meyyappan AC, Hawken ER |title=Cannabinoids for the Neuropsychiatric Symptoms of Dementia: A Systematic Review and Meta-Analysis |journal=Can J Psychiatry |volume=65 |issue=6 |pages=365–376 |date=June 2020 |pmid=31835954 |pmc=7265608 |doi=10.1177/0706743719892717 |url=}}</ref>

==Kiểm soát==
Alzheimer không có thuốc chữa; các biện pháp điều trị hiện tại chỉ mang lại lợi ích không đáng kể trong việc cải thiện triệu chứng và vẫn mang tính [[Chăm sóc giảm nhẹ|giảm nhẹ]]. Chúng có thể được chia thành ba loại: thuốc, can thiệp tâm lý xã hội và chăm sóc.

===Thuốc===
[[Tập tin:Donepezil 1EVE.png|right|thumb|[[Mô hình phân tử]] ba chiều của [[donepezil]], một loại [[thuốc ức chế Acetylcholinesterase]] được dùng để điều trị các triệu chứng của Alzheimer]]
[[Tập tin:Memantine.svg|right|thumb|upright|Cấu trúc phân tử của [[memantine]], một loại thuốc được phê duyệt để điều trị các triệu chứng nặng của Alzheimer]]
Các thuốc được dùng để điều trị những vấn đề nhận thức do Alzheimer gây ra bao gồm: 4 loại [[thuốc ức chế Acetylcholinesterase]] ([[tacrine]], [[rivastigmine]], [[galantamine]] và [[donepezil]]) và [[memantine]], một [[chất đối kháng thụ thể NMDA]]. Lợi ích mà chúng mang lại không đáng kể.<ref name=":1"/><ref name=Birks2015>{{chú thích tạp chí |vauthors=Birks JS, Grimley Evans J |title=Rivastigmine for Alzheimer's disease |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=4 |page=CD001191 |date=April 2015 |pmid=25858345 |doi=10.1002/14651858.CD001191.pub3 |editor1-last=Birks |editor1-first=Jacqueline S |author-link2=John Grimley Evans}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Fink HA, Linskens EJ, MacDonald R|title=Benefits and Harms of Prescription Drugs and Supplements for Treatment of Clinical Alzheimer-Type Dementia |journal=Annals of Internal Medicine |volume=172 |issue=10 |pages=656–668 |date=May 2020 |pmid=32340037 |doi=10.7326/M19-3887 |s2cid=216595473}}</ref> Chưa có thuốc nào cho thấy khả năng trì hoãn hoặc ngăn chặn sự phát triển của bệnh.

Sự suy giảm hoạt động của các nơron [[tác động kiểu choline]] là một đặc điểm được biết đến từ lâu của Alzheimer.<ref name="pmid8534419">{{chú thích tạp chí |vauthors=Geula C, Mesulam MM |title=Cholinesterases and the pathology of Alzheimer disease |journal=Alzheimer Disease and Associated Disorders |volume=9 Suppl 2 |pages=23–28 |year=1995 |pmid=8534419 |doi=10.1097/00002093-199501002-00005}}</ref> Thuốc ức chế Acetylcholinesterase có tác dụng giảm tốc độ phân rã [[acetylcholine]] (ACh), từ đó gia tăng nồng độ ACh trong não bộ và chống lại tình trạng thiếu hụt ACh sau khi các nơron tác động kiểu choline bị chết.<ref name="pmid11105732">{{chú thích tạp chí |vauthors=Stahl SM |title=The new cholinesterase inhibitors for Alzheimer's disease, Part 2: illustrating their mechanisms of action |journal=The Journal of Clinical Psychiatry |volume=61 |issue=11 |pages=813–14 |date=November 2000 |pmid=11105732 |doi=10.4088/JCP.v61n1101}}</ref> Đã có bằng chứng chứng minh tác dụng của các thuốc này đối với Alzheimer giai đoạn nhẹ và tương đối nặng,<ref name=":1">{{chú thích tạp chí |vauthors=Birks JS, Harvey RJ |title=Donepezil for dementia due to Alzheimer's disease |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=6 |page=CD001190 |date=June 2018 |pmid=29923184 |pmc=6513124 |doi=10.1002/14651858.CD001190.pub3}}</ref><ref name=Birks2015/><ref name="pmid16437532">{{chú thích tạp chí |vauthors=Birks J |title=Cholinesterase inhibitors for Alzheimer's disease |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=1 |page=CD005593 |date=January 2006 |pmid=16437532 |doi=10.1002/14651858.CD005593 |veditors=Birks J}}</ref> cũng như một số bằng chứng ủng hộ việc sử dụng chúng khi bệnh ở giai đoạn nặng.<ref name=":1"/> Ở người bị [[suy giảm nhận thức nhẹ]], các thuốc này không cho thấy tác dụng gì trong việc làm chậm sự khởi phát của Alzheimer.<ref name="pmid18044984">{{chú thích tạp chí |vauthors=Raschetti R, Albanese E, Vanacore N, Maggini M |title=Cholinesterase inhibitors in mild cognitive impairment: a systematic review of randomised trials |journal=PLOS Medicine |volume=4 |issue=11 |page=e338 |date=November 2007 |pmid=18044984 |pmc=2082649 |doi=10.1371/journal.pmed.0040338}}</ref> [[Phản ứng có hại của thuốc|Tác dụng phụ]] phổ biến nhất của thuốc là [[buồn nôn]] và [[nôn mửa]], đều có liên hệ với nồng độ acetylcholine quá cao. Các tác dụng phụ này xuất hiện ở khoảng 10–20% người sử dụng, có mức độ nghiêm trọng từ nhẹ đến vừa phải, và có thể được kiểm soát bằng cách điều chỉnh lượng thuốc.<ref>{{chú thích sách |vauthors=Alldredge BK, Corelli RL, Ernst ME, Guglielmo BJ, Jacobson PA, Kradjan WA, Williams BR |title=Applied therapeutics: the clinical use of drugs |date=2013 |publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins |location=Baltimore |isbn=978-1-60913-713-7 |page=2385 |edition=10th}}</ref> Các tác dụng phụ ít phổ biến hơn bao gồm [[chuột rút]], [[Nhịp tim chậm|giảm nhịp tim]], chán ăn, sút cân và tăng tiết [[dịch vị]].<ref name="pmid16437532"/>

Khi não bộ có quá nhiều [[glutamate]]–một [[chất dẫn truyền thần kinh|chất truyền dẫn]] mang tính kích thích trong [[hệ thần kinh]], các [[tế bào]] có thể chết do một quá trình có tên là [[nhiễm độc kích thích]] xảy ra khi các [[Thụ thể (hóa sinh)|thụ thể]] glutamate bị kích thích quá mức. Nhiễm độc kích thích không chỉ xảy ra ở Alzheimer mà còn ở các bệnh thần kinh khác như [[Bệnh Parkinson|Parkinson]] và [[đa xơ cứng]].<ref name="pmid16424917">{{chú thích tạp chí |vauthors=Lipton SA |title=Paradigm shift in neuroprotection by NMDA receptor blockade: memantine and beyond |journal=Nature Reviews. Drug Discovery |volume=5 |issue=2 |pages=160–70 |date=February 2006 |pmid=16424917 |doi=10.1038/nrd1958 |s2cid=21379258}}</ref> [[Memantine]] là một [[chất đối kháng thụ thể NMDA]] không cạnh tranh ban đầu được sử dụng để chống [[cúm]]. Nó có khả năng chặn các [[thụ thể NMDA]] và ngăn không cho chúng bị glutamate kích thích quá mức.<ref name="pmid16424917"/><ref>{{chú thích web |url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a604006.html |title=Memantine |access-date=ngày 3 tháng 2 năm 2010 |date=ngày 4 tháng 1 năm 2004 |publisher=US National Library of Medicine (Medline) |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222203921/https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a604006.html |archive-date=ngày 22 tháng 2 năm 2010}}</ref> Memantine đã cho thấy là có tác dụng không đáng kể trong việc điều trị Alzheimer giai đoạn vừa phải và nặng.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=McShane R, Westby MJ, Roberts E, Minakaran N, Schneider L, Farrimond LE, Maayan N, Ware J, Debarros J |title=Memantine for dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=3 |issue=3 |page=CD003154 |date=May 2019 |pmid=30891742 |pmc=6425228 |doi=10.1002/14651858.CD003154.pub6}}</ref> Các tác dụng phụ đã được ghi nhận của memantine–bao gồm [[ảo giác]], [[bối rối]], [[chóng mặt]], [[đau đầu]] và [[mệt mỏi]]–xuất hiện một cách không thường xuyên và ở mức độ nhẹ.<ref>{{chú thích web |url=http://www.frx.com/pi/namenda_pi.pdf |title=Namenda prescribing information |access-date=ngày 19 tháng 2 năm 2008 |publisher=[[Forest Pharmaceuticals]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20080227161413/http://www.frx.com/pi/namenda_pi.pdf |archive-date=ngày 27 tháng 2 năm 2008 |url-status=dead }} (primary source)<!-- also available at https://web.archive.org/web/*/http://www.frx.com/pi/namenda_pi.pdf --></ref> Việc sử dụng kết hợp memantine và donepezil đã cho thấy là mang lại lợi ích "có [[Ý nghĩa thống kê|ý nghĩa về mặt thống kê]] nhưng lại không đáng kể về mặt lâm sàng".<ref name="pmid18316756">{{chú thích tạp chí |vauthors=Raina P, Santaguida P, Ismaila A, Patterson C, Cowan D, Levine M, Booker L, Oremus M |title=Effectiveness of cholinesterase inhibitors and memantine for treating dementia: evidence review for a clinical practice guideline |journal=Annals of Internal Medicine |volume=148 |issue=5 |pages=379–97 |date=March 2008 |pmid=18316756 |doi=10.7326/0003-4819-148-5-200803040-00009 |s2cid=22235353}}</ref>

Một tinh chất được chiết xuất từ cây [[bạch quả]] có tên là ''EGb 761'' đã và đang được sử dụng rộng rãi để điều trị Alzheimer và các rối loạn thần kinh khác.<ref name=Kandia>{{chú thích tạp chí |vauthors=Kandiah N, Ong PA, Yuda T |title=Treatment of dementia and mild cognitive impairment with or without cerebrovascular disease: Expert consensus on the use of Ginkgo biloba extract, EGb 761® |journal=CNS Neurosci Ther |volume=25 |issue=2 |pages=288–298 |date=February 2019 |pmid=30648358 |pmc=6488894 |doi=10.1111/cns.13095 |url=}}</ref> Nó được phê duyệt sử dụng trên khắp châu Âu.<ref name=McKeage>{{chú thích tạp chí |vauthors=McKeage K, Lyseng-Williamson KA |title=Ginkgo biloba extract EGb 761® in the symptomatic treatment of mild-to-moderate dementia: a profile of its use |journal=Drugs Ther Perspect |volume=34 |issue=8 |pages=358–366 |date=2018 |pmid=30546253 |pmc=6267544 |doi=10.1007/s40267-018-0537-8 |url=}}</ref> Theo Liên đoàn Thần kinh Sinh học Thế giới, bằng chứng chứng minh hiệu quả của EGb 761 có sức thuyết phục ở mức B, tương đương với các thuốc ức chế acetylcholinesterase và mementine. EGb 761 là chất duy nhất cho thấy khả năng cải thiện các triệu chứng ở cả Alzheimer và sa sút trí tuệ não mạch. EGb 761 đã được chứng minh là đóng vai trò quan trọng dù được sử dụng độc lập hay mang tính bổ trợ khi các liệu pháp khác không hiệu quả.<ref name=Kandia/> EGb 761 được xem là có khả năng bảo vệ hệ thần kinh; nó là một chất ức chế gốc tự do, cải thiện chức năng của [[ty thể]], cũng như điều hòa chỉ số [[serotonin]] và [[dopamine]]. Nhiều nghiên cứu về tác dụng của nó ở những trường hợp mất trí từ nhẹ đến tương đối nặng đã cho thấy nó cải thiện đáng kể chức năng nhận thức, sinh hoạt hàng ngày và các triệu chứng thần kinh. Tuy vậy, nó chưa cho thấy khả năng ngăn chặn tình trạng mất trí phát triển.<ref name=Kandia/>

[[Thuốc chống loạn thần không điển hình]] có tác dụng tương đối trong việc giảm thiểu sự [[Gây hấn|hung hãn]] và tình trạng [[Loạn tâm thần|loạn thần]] ở người mắc Alzheimer, nhưng lợi ích của nó lại đi kèm với những tác dụng phụ nghiêm trọng như [[tai biến mạch máu não]], đi lại khó khăn hoặc suy giảm nhận thức.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Ballard C, Waite J |title=The effectiveness of atypical antipsychotics for the treatment of aggression and psychosis in Alzheimer's disease |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=1 |page=CD003476 |date=January 2006 |pmid=16437455 |doi=10.1002/14651858.CD003476.pub2 |veditors=Ballard CG}}</ref> Khi được sử dụng lâu dài, chúng đã cho thấy là góp phần làm tăng nguy cơ tử vong.<ref name="pmid19138567">{{chú thích tạp chí |vauthors=Ballard C, Hanney ML, Theodoulou M, Douglas S, McShane R, Kossakowski K, Gill R, Juszczak E, Yu LM, Jacoby R |title=The dementia antipsychotic withdrawal trial (DART-AD): long-term follow-up of a randomised placebo-controlled trial |journal=The Lancet Neurology |volume=8 |issue=2 |pages=151–57 |date=February 2009 |pmid=19138567 |doi=10.1016/S1474-4422(08)70295-3 |s2cid=23000439 |lay-url=http://www.physorg.com/news150695213.html}}</ref>

===Can thiệp tâm lý xã hội===
Các biện pháp can thiệp [[tâm lý xã hội]] đóng vai trò bổ trợ cho việc điều trị bằng thuốc và có thể được phân loại thành các phương pháp mang tính hành vi, cảm xúc, nhận thức hoặc kích thích. Nghiên cứu về tác dụng của chúng còn hạn chế và hiếm khi được tiến hành riêng với Alzheimer mà thay vào đó tập trung vào chứng mất trí nói chung.<ref name="pracGuideAPA">{{chú thích tạp chí |vauthors=Rabins PV, Blacker D, Rovner BW|title=American Psychiatric Association practice guideline for the treatment of patients with Alzheimer's disease and other dementias. Second edition |journal=The American Journal of Psychiatry |volume=164 |issue=12 Suppl |pages=5–56 |date=December 2007 |pmid=18340692 |collaboration=Steering Committee on Practice Guidelines}}</ref>

Các biện pháp [[Điều chỉnh hành vi|can thiệp hành vi]] có mục đích xác định tiền đề và giảm thiểu hậu quả của các vấn đề về hành vi. Phương pháp này chưa đạt được thành công trong việc cải thiện chức năng nói chung của người bệnh,<ref name="pmid16323385">{{chú thích tạp chí |vauthors=Bottino CM, Carvalho IA, Alvarez AM|title=Cognitive rehabilitation combined with drug treatment in Alzheimer's disease patients: a pilot study |journal=Clinical Rehabilitation |volume=19 |issue=8 |pages=861–69 |date=December 2005 |pmid=16323385 |doi=10.1191/0269215505cr911oa |s2cid=21290731}}</ref> nhưng có thể giúp làm giảm một số hành vi cụ thể như [[tiểu tiện không tự chủ]].<ref name="pmid11342679">{{chú thích tạp chí |vauthors=Doody RS, Stevens JC, Beck C|title=Practice parameter: management of dementia (an evidence-based review). Report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology |journal=Neurology |volume=56 |issue=9 |pages=1154–66 |date=May 2001 |pmid=11342679 |doi=10.1212/WNL.56.9.1154 |s2cid=10711725|doi-access=free }}</ref> Chưa có số liệu chất lượng nào về tác dụng của các kỹ thuật này đối với những vấn đề hành vi khác như đi lang thang.<ref name="pmid17253573">{{chú thích tạp chí |vauthors=Hermans DG, Htay UH, McShane R |title=Non-pharmacological interventions for wandering of people with dementia in the domestic setting |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=1 |page=CD005994 |date=January 2007 |pmid=17253573 |pmc=6669244 |doi=10.1002/14651858.CD005994.pub2}}</ref><ref name="pmid17096455">{{chú thích tạp chí |vauthors=Robinson L, Hutchings D, Dickinson HO, Corner L, Beyer F, Finch T, Hughes J, Vanoli A, Ballard C, Bond J |title=Effectiveness and acceptability of non-pharmacological interventions to reduce wandering in dementia: a systematic review |url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-geriatric-psychiatry_2007-01_22_1/page/9 |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=22 |issue=1 |pages=9–22 |date=January 2007 |pmid=17096455 |doi=10.1002/gps.1643 |s2cid=45660235}}</ref> Liệu pháp âm nhạc cũng có tác dụng trong việc giảm thiểu các triệu chứng về hành vi và tâm lý.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Abraha I, Rimland JM, Trotta FM, Dell'Aquila G, Cruz-Jentoft A, Petrovic M, Gudmundsson A, Soiza R, O'Mahony D, Guaita A, Cherubini A |title=Systematic review of systematic reviews of non-pharmacological interventions to treat behavioural disturbances in older patients with dementia. The SENATOR-OnTop series |journal=BMJ Open |volume=7 |issue=3 |page=e012759 |date=March 2017 |pmid=28302633 |pmc=5372076 |doi=10.1136/bmjopen-2016-012759}}</ref>

Các biện pháp can thiệp mang tính cảm xúc bao gồm [[liệu pháp hồi tưởng]], [[liệu pháp xác nhận]], [[trị liệu tâm lý]] hỗ trợ, [[liệu pháp tích hợp giác quan]] (còn được gọi là [[snoezelen]]), và [[liệu pháp mô phỏng hiện diện]]. Gần như chưa có nghiên cứu chính thức nào được tiến hành về tác dụng của trị liệu tâm lý hỗ trợ, nhưng một số bác sĩ đã đánh giá việc này có khả năng giúp người bị suy giảm nhận thức nhẹ thích nghi với bệnh.<ref name="pracGuideAPA"/> Liệu pháp hồi tưởng (RT) bao gồm việc thảo luận với người bệnh về những trải nghiệm trong quá khứ lặp đi lặp lại nhiều lần với sự hỗ trợ của ảnh chụp, vật dụng trong nhà, bản ghi âm các bài hát hoặc âm thanh, hoặc những đồ vật khác từng quen thuộc với họ. Năm 2018, một nghiên cứu đánh giá hiệu quả của RT cho thấy tác dụng của liệu pháp này không ổn định, không mang ý nghĩa lâm sàng rõ ràng, và không nhất quán giữa những bối cảnh khác nhau.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Woods B, O'Philbin L, Farrell EM, Spector AE, Orrell M |title=Reminiscence therapy for dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=3 |page=CD001120 |date=March 2018 |pmid=29493789 |pmc=6494367 |doi=10.1002/14651858.CD001120.pub3 |url=http://discovery.ucl.ac.uk/1345239/}}</ref> Liệu pháp mô phỏng hiện diện (SPT) được dựa trên [[thuyết gắn bó]] và bao gồm việc bật cho bệnh nhân Alzheimer nghe một đoạn ghi âm giọng nói của những người thân nhất với họ. Đã có bằng chứng chứng minh một phần nào đó là SPT có thể giảm thiểu các [[hành vi thách thức]].<ref name="pmid19023729">{{chú thích tạp chí |vauthors=Zetteler J |title=Effectiveness of simulated presence therapy for individuals with dementia: a systematic review and meta-analysis |journal=Aging & Mental Health |volume=12 |issue=6 |pages=779–85 |date=November 2008 |pmid=19023729 |doi=10.1080/13607860802380631 |s2cid=39529938}}</ref> Cuối cùng, liệu pháp xác nhận bao gồm việc giúp người bệnh chấp nhận thực tại và sự thật dựa trên những trải nghiệm của người khác, còn liệu pháp tích hợp giác quan thì bao gồm những bài tập kích thích các [[giác quan]]. Chưa có bằng chứng nào chứng minh tác dụng của các liệu pháp này.<ref name="pmid12917907">{{chú thích tạp chí |vauthors=Neal M, Barton Wright P |title=Validation therapy for dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=3 |page=CD001394 |year=2003 |pmid=12917907 |doi=10.1002/14651858.CD001394 |veditors=Neal M}}</ref><ref name="pmid12519587">{{chú thích tạp chí |vauthors=Chung JC, Lai CK, Chung PM, French HP |title=Snoezelen for dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=4 |page=CD003152 |year=2002 |pmid=12519587 |doi=10.1002/14651858.CD003152 |veditors=Chung JC}} (up to date as of 2009)</ref> Một nghiên cứu của [[Cochrane]] không tìm thấy bằng chứng nào chứng minh tác dụng của snoezelen.<ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Chung JC, Lai CK, Chung PM, French HP |title=Snoezelen for dementia |journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=4 |page=CD003152 |date=2002 |pmid=12519587 |doi=10.1002/14651858.CD003152}}</ref>

Các biện pháp mang tính nhận thức–bao gồm định hướng thực tại và phục hồi nhận thức–có mục đích giảm thiểu sự [[thiếu hụt nhận thức]]. Định hướng thực tại bao gồm việc cung cấp cho người bệnh những thông tin về thời gian, địa điểm hoặc con người nhằm hỗ trợ họ nhận thức được môi trường xung quanh và trạng thái của mình trong môi trường đó. Trong khi đó, phục hồi nhận thức thì cố gắng cải thiện các chức năng bị suy giảm của người bệnh bằng cách rèn luyện các kỹ năng tinh thần. Cả hai kỹ thuật này đều đã cho thấy những tác dụng nhất định trong việc cải thiện khả năng nhận thức,<ref name="pmid12948999">{{chú thích tạp chí |vauthors=Spector A, Thorgrimsen L, Woods B, Royan L, Davies S, Butterworth M, Orrell M |title=Efficacy of an evidence-based cognitive stimulation therapy programme for people with dementia: randomised controlled trial |journal=The British Journal of Psychiatry |volume=183 |issue=3 |pages=248–54 |date=September 2003 |pmid=12948999 |doi=10.1192/bjp.183.3.248|doi-access=free }}</ref> tuy nhiên một số nghiên cứu cho thấy tác dụng đó rất ngắn ngủi, đồng thời ghi nhận những tác động tiêu cực như sự bực bội.<ref name="pracGuideAPA"/>

Các biện pháp mang tính kích thích bao gồm [[liệu pháp nghệ thuật]], [[Liệu pháp âm nhạc cho bệnh Alzheimer|liệu pháp âm nhạc]], [[Liệu pháp hỗ trợ bằng động vật|liệu pháp thú cưng]], [[Vật lý trị liệu|vận động cơ thể]], cũng như bất kỳ [[liệu pháp giải trí|hoạt động giải trí]] nào khác. Chúng có khả năng góp phần cải thiện hành vi, tâm trạng và (ở mức độ thấp hơn) chức năng. Tuy vậy, dù vai trò của những hiệu ứng này là quan trọng nhưng mục đích chính của việc sử dụng các liệu pháp kích thích vẫn là nhằm thay đổi thói quen sinh hoạt của người bệnh.<ref name="pracGuideAPA"/>

===Chăm sóc===
{{Further|Chăm sóc người bị mất trí|chăm sóc giảm nhẹ}}
Do Alzheimer không có thuốc chữa và người bệnh dần mất đi khả năng tự đáp ứng các nhu cầu của bản thân, việc chăm sóc người bệnh về bản chất chính là một biện pháp điều trị và cần được thực hiện một cách cẩn trọng trong suốt quá trình phát triển của bệnh.

Trong các giai đoạn đầu và giữa của bệnh, việc điều chỉnh môi trường và lối sống có thể cải thiện sự [[An toàn bệnh nhân|an toàn của bệnh nhân]] và giảm thiểu gánh nặng cho người chăm sóc.<ref name="pmid11220813">{{chú thích tạp chí |vauthors=Gitlin LN, Corcoran M, Winter L, Boyce A, Hauck WW |title=A randomized, controlled trial of a home environmental intervention: effect on efficacy and upset in caregivers and on daily function of persons with dementia |url=https://archive.org/details/sim_gerontologist_2001-02_41_1/page/4 |journal=The Gerontologist |volume=41 |issue=1 |pages=4–14 |date=February 2001 |pmid=11220813 |doi=10.1093/geront/41.1.4|doi-access=free }}</ref><ref name="pmid15860476">{{chú thích tạp chí |vauthors=Gitlin LN, Hauck WW, Dennis MP, Winter L |title=Maintenance of effects of the home environmental skill-building program for family caregivers and individuals with Alzheimer's disease and related disorders |journal=The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences |volume=60 |issue=3 |pages=368–74 |date=March 2005 |pmid=15860476 |doi=10.1093/gerona/60.3.368|doi-access=free }}</ref> Những sự điều chỉnh này có thể là tuân thủ một lịch trình sinh hoạt được đơn giản hóa, sử dụng khóa an toàn, gắn nhãn lên các vật dụng trong nhà, hoặc thiết kế lại các đồ dùng hàng ngày cho phù hợp với nhu cầu của người bệnh.<ref name="pracGuideAPA"/><ref>{{chú thích web |url=http://www.alz.org/Health/Treating/agitation.asp |title=Treating Behavioral and Psychiatric Symptoms |year=2006 |access-date=ngày 25 tháng 9 năm 2006 |publisher=Alzheimer's Association |archive-url=https://web.archive.org/web/20060925112503/http://www.alz.org/Health/Treating/agitation.asp |archive-date=ngày 25 tháng 9 năm 2006}}</ref><ref name="pmid15297089">{{chú thích tạp chí |vauthors=Dunne TE, Neargarder SA, Cipolloni PB, Cronin-Golomb A |title=Visual contrast enhances food and liquid intake in advanced Alzheimer's disease |url=https://archive.org/details/sim_clinical-nutrition_2004-08_23_4/page/533 |journal=Clinical Nutrition |volume=23 |issue=4 |pages=533–38 |date=August 2004 |pmid=15297089 |doi=10.1016/j.clnu.2003.09.015}}</ref> Nếu việc ăn uống trở nên khó khăn, thức ăn có thể phải được cắt nhỏ hơn hoặc thậm chí là nghiền ra.<ref>{{chú thích sách |vauthors=Dudek SB |title=Nutrition Essentials for Nursing Practice |publisher=Lippincott Williams & Wilkins |location=Hagerstown, Maryland |year=2007 |page=360 |isbn=978-0-7817-6651-7 |url=https://books.google.com/books?id=01zo6yf0IUEC&pg=PA360 |access-date=ngày 19 tháng 8 năm 2008}}</ref> Nếu người bệnh [[Chứng khó nuốt|không nuốt được]] thức ăn thì có thể phải sử dụng [[dây cho ăn]]. Trong trường hợp đó, người chăm sóc và gia đình của bệnh nhân cần xem xét tính hiệu quả và nhân đạo của việc tiếp tục cho bệnh nhân ăn.<ref name="pmid16415742">{{chú thích tạp chí |vauthors=Dennehy C |title=Analysis of patients' rights: dementia and PEG insertion |journal=British Journal of Nursing |volume=15 |issue=1 |pages=18–20 |year=2006 |pmid=16415742 |doi=10.12968/bjon.2006.15.1.20303}}</ref><ref name="pmid16556924">{{chú thích tạp chí |vauthors=Chernoff R |title=Tube feeding patients with dementia |url=https://archive.org/details/sim_nutrition-in-clinical-practice_2006-04_21_2/page/142 |journal=Nutrition in Clinical Practice |volume=21 |issue=2 |pages=142–46 |date=April 2006 |pmid=16556924 |doi=10.1177/0115426506021002142}}</ref> Bệnh nhân hiếm khi cần phải bị trói lại, tuy nhiên vẫn có những tình huống mà điều đó là cần thiết nhằm tránh thương tổn cho bệnh nhân hoặc người chăm sóc họ.<ref name="pracGuideAPA"/>

Khi bệnh trở nặng, nhiều vấn đề y tế khác nhau có thể xuất hiện, như [[bệnh răng miệng]], [[loét điểm tỳ]], [[suy dinh dưỡng]], [[vệ sinh]] kém, cũng như [[nhiễm trùng]] [[Hệ hô hấp|hô hấp]], [[Da người|da]] hoặc [[Mắt người|mắt]]. Có thể ngăn ngừa chúng bằng cách kiểm soát sát sao tình trạng của người bệnh, và nếu chúng xảy ra thì người bệnh cần phải được điều trị một cách chuyên nghiệp.<ref name="pmid10369823">{{chú thích tạp chí |vauthors=Gambassi G, Landi F, Lapane KL, Sgadari A, Mor V, Bernabei R |title=Predictors of mortality in patients with Alzheimer's disease living in nursing homes |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-neurology-neurosurgery-and-psychiatry_1999-07_67_1/page/59 |journal=Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry |volume=67 |issue=1 |pages=59–65 |date=July 1999 |pmid=10369823 |pmc=1736445 |doi=10.1136/jnnp.67.1.59}}</ref><ref>Các vấn đề y tế:
* {{chú thích tạp chí |vauthors=Head B |title=Palliative care for persons with dementia |journal=Home Healthcare Nurse |volume=21 |issue=1 |pages=53–60; quiz 61 |date=January 2003 |pmid=12544465 |doi=10.1097/00004045-200301000-00012}}
* {{chú thích tạp chí |vauthors=Friedlander AH, Norman DC, Mahler ME, Norman KM, Yagiela JA |title=Alzheimer's disease: psychopathology, medical management and dental implications |journal=Journal of the American Dental Association |volume=137 |issue=9 |pages=1240–51 |date=September 2006 |pmid=16946428 |doi=10.14219/jada.archive.2006.0381
}}
* {{chú thích tạp chí |vauthors=Belmin J |title=Practical guidelines for the diagnosis and management of weight loss in Alzheimer's disease: a consensus from appropriateness ratings of a large expert panel |journal=The Journal of Nutrition, Health & Aging |volume=11 |issue=1 |pages=33–37 |year=2007 |pmid=17315078}}
* {{chú thích tạp chí |vauthors=McCurry SM, Gibbons LE, Logsdon RG, Vitiello M, Teri L |title=Training caregivers to change the sleep hygiene practices of patients with dementia: the NITE-AD project |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-geriatrics-society_2003-10_51_10/page/1455 |journal=Journal of the American Geriatrics Society |volume=51 |issue=10 |pages=1455–60 |date=October 2003 |pmid=14511168 |doi=10.1046/j.1532-5415.2003.51466.x |s2cid=24065377}}
* {{chú thích tạp chí |vauthors=Perls TT, Herget M |title=Higher respiratory infection rates on an Alzheimer's special care unit and successful intervention |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-geriatrics-society_1995-12_43_12/page/1341 |journal=Journal of the American Geriatrics Society |volume=43 |issue=12 |pages=1341–44 |date=December 1995 |pmid=7490383 |doi=10.1111/j.1532-5415.1995.tb06611.x |s2cid=30067677}}</ref> Trong các giai đoạn cuối của bệnh, việc điều trị chủ yếu mang mục đích giảm nhẹ đau đớn cho người bệnh cho đến khi họ chết, và thường cần đến sự hỗ trợ của [[Nhà an dưỡng cuối đời|nhà an dưỡng]].<ref name="pmid12854952">{{chú thích tạp chí |vauthors=Shega JW, Levin A, Hougham GW, Cox-Hayley D, Luchins D, Hanrahan P, Stocking C, Sachs GA |s2cid=6072807 |title=Palliative Excellence in Alzheimer Care Efforts (PEACE): a program description |journal=Journal of Palliative Medicine |volume=6 |issue=2 |pages=315–20 |date=April 2003 |pmid=12854952 |doi=10.1089/109662103764978641}}</ref>

==Tiên lượng==
[[Tập tin:Alzheimer and other dementias world map - DALY - WHO2004.svg|thumb|upright=1.2|[[Số năm sống được điều chỉnh theo mức độ bệnh tật]] ở người mắc Alzheimer và các bệnh mất trí khác trên mỗi 100.000 dân vào năm 2004.
{{Refbegin|2}}
{{legend|#b3b3b3|Không có số liệu}}
{{legend|#ffff65|≤&nbsp;50}}
{{legend|#fff200|50–70}}
{{legend|#ffdc00|70–90}}
{{legend|#ffc600|90–110}}
{{legend|#ffb000|110–130}}
{{legend|#ff9a00|130–150}}
{{legend|#ff8400|150–170}}
{{legend|#ff6e00|170–190}}
{{legend|#ff5800|190–210}}
{{legend|#ff4200|210–230}}
{{legend|#ff2c00|230–250}}
{{legend|#cb0000|≥&nbsp;250}}
{{Refend}}]]
Alzheimer khó chẩn đoán ở các giai đoạn đầu. Người bệnh thường được chẩn đoán một cách chắc chắn là mắc bệnh khi sự suy giảm nhận thức bắt đầu gây khó khăn cho sinh hoạt hàng ngày của họ, mặc dù có thể lúc này người bệnh vẫn đang sống độc lập. Các triệu chứng sẽ phát triển từ những vấn đề nhận thức không quá nghiêm trọng như mất trí nhớ sang những mức độ rối loạn nhận thức và phi nhận thức ngày càng gia tăng, khiến người bệnh mất đi khả năng sống độc lập, đặc biệt là ở các giai đoạn cuối của bệnh.<ref name="pmid10653284"/>

Người mắc Alzheimer sẽ bị giảm [[Tuổi thọ trung bình|tuổi thọ]].<ref name=Za2009>{{chú thích tạp chí |vauthors=Zanetti O, Solerte SB, Cantoni F |title=Life expectancy in Alzheimer's disease (AD) |journal=Archives of Gerontology and Geriatrics |volume=49 Suppl 1 |pages=237–43 |date=2009 |pmid=19836639 |doi=10.1016/j.archger.2009.09.035}}</ref> Sau khi được chẩn đoán, người bệnh thường sống thêm được từ 3 đến 10 năm.<ref name=Za2009/>

Ít hơn 3% người bệnh sống thêm được trên 14 năm.<ref name="pmid7793228">{{chú thích tạp chí |vauthors=Mölsä PK, Marttila RJ, Rinne UK |title=Long-term survival and predictors of mortality in Alzheimer's disease and multi-infarct dementia |journal=Acta Neurologica Scandinavica |volume=91 |issue=3 |pages=159–64 |date=March 1995 |pmid=7793228 |doi=10.1111/j.1600-0404.1995.tb00426.x |s2cid=19724937}}</ref> Khả năng sống sót của người bệnh giảm đi rất nhiều nếu họ bị suy giảm nhận thức nghiêm trọng, có chức năng cơ thể ở mức thấp, bị ngã nhiều lần, cũng như cho thấy những rối loạn khi được kiểm tra thần kinh. Các bệnh lý đồng diễn như [[bệnh tim mạch]] hay [[tiểu đường]] cũng như tiền sử [[lạm dụng rượu]] cũng góp phần làm giảm khả năng sống sót.<ref name="pmid8757016">{{chú thích tạp chí |vauthors=Bowen JD, Malter AD, Sheppard L, Kukull WA, McCormick WC, Teri L, Larson EB |title=Predictors of mortality in patients diagnosed with probable Alzheimer's disease |url=https://archive.org/details/sim_neurology_1996-08_47_2/page/433 |journal=Neurology |volume=47 |issue=2 |pages=433–39 |date=August 1996 |pmid=8757016 |doi=10.1212/wnl.47.2.433 |s2cid=24961809}}</ref><ref name="pmid15068977">{{chú thích tạp chí |vauthors=Larson EB, Shadlen MF, Wang L, McCormick WC, Bowen JD, Teri L, Kukull WA |title=Survival after initial diagnosis of Alzheimer disease |journal=Annals of Internal Medicine |volume=140 |issue=7 |pages=501–09 |date=April 2004 |pmid=15068977 |doi=10.7326/0003-4819-140-7-200404060-00008 |s2cid=27410149}}</ref><ref name="pmid7792352">{{chú thích tạp chí |vauthors=Jagger C, Clarke M, Stone A |title=Predictors of survival with Alzheimer's disease: a community-based study |url=https://archive.org/details/sim_psychological-medicine_1995-01_25_1/page/171 |journal=Psychological Medicine |volume=25 |issue=1 |pages=171–77 |date=January 1995 |pmid=7792352 |doi=10.1017/S0033291700028191}}</ref> Bệnh khởi phát càng sớm thì người bệnh càng sống thêm được nhiều năm, tuy nhiên những người bệnh trẻ tuổi vẫn có tuổi thọ thấp hơn nhiều so với người khỏe mạnh cùng độ tuổi.<ref name="pmid12580712">{{chú thích tạp chí |vauthors=Dodge HH, Shen C, Pandav R, DeKosky ST, Ganguli M |title=Functional transitions and active life expectancy associated with Alzheimer disease |journal=Archives of Neurology |volume=60 |issue=2 |pages=253–59 |date=February 2003 |pmid=12580712 |doi=10.1001/archneur.60.2.253|doi-access=free }}</ref> Tiên lượng của nam giới ít khả quan hơn nữ giới.<ref name="pmid7793228"/><ref name="pmid15883266">{{chú thích tạp chí |vauthors=Ganguli M, Dodge HH, Shen C, Pandav RS, DeKosky ST |title=Alzheimer disease and mortality: a 15-year epidemiological study |journal=Archives of Neurology |volume=62 |issue=5 |pages=779–84 |date=May 2005 |pmid=15883266 |doi=10.1001/archneur.62.5.779|doi-access=free }}</ref>

[[Viêm phổi]] và [[mất nước]] là những nguyên nhân tử vong phổ biến nhất do Alzheimer gây ra, trong khi đó tỷ lệ bệnh nhân Alzheimer tử vong vì [[ung thư]] thấp hơn so với toàn bộ dân số.<ref name="pmid15883266"/>

== Dịch tễ học ==

{| class="wikitable plainrowheaders" style="float:left; margin:10px; text-align:center"
|+Tỷ lệ người mắc bệnh<br /> sau 65 tuổi
|-
! Tuổi!! Số ca nhiễm bệnh<br /> trong 1000 người/năm
|-
!65–69
| 3
|-
!70–74
| 6
|-
!75–79
| 9
|-
!80–84
|23
|-
!85–89
|40
|-
!90– <!-- The nonbreaking spaces to the left of this comment make the numbers line up properly. -->
|69
|}
[[Hình:Alzheimer and other dementias world map - DALY - WHO2002.svg|thumb|upright=1.2|Phân bố số người mắc bệnh Alzheimer và các chứng mất trí nhớ khác tính theo mẫu mỗi 100,000 người vào năm 2002.<div class="references-small" style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
{{legend|#b3b3b3|no data}}
{{legend|#ffff65|≤ 50}}
{{legend|#fff200|50-70}}
{{legend|#ffdc00|70-90}}
{{legend|#ffc600|90-110}}
{{legend|#ffb000|110-130}}
{{legend|#ff9a00|130-150}}
{{legend|#ff8400|150-170}}
{{legend|#ff6e00|170-190}}
{{legend|#ff5800|190-210}}
{{legend|#ff4200|210-230}}
{{legend|#ff2c00|230-250}}
{{legend|#cb0000|≥ 250}}
</div>]]

Hai biện pháp chính được sử dụng trong nghiên cứu [[dịch tễ học]]: tỷ lệ mắc và tỷ lệ nhiễm. Tỷ lệ mắc là số trường hợp người có nguy cơ nhiễm bệnh mới trên một đơn vị thời gian (thường đơn vị xét trong 1000 người trong 1 năm), trong khi tỷ lệ nhiễm là tổng số các trường hợp mắc bệnh ở bất kỳ thời điểm nào.

Về tỷ lệ mắc, nghiên cứu theo chiều dọc (các nghiên cứu mà một dân số nhiễm bệnh được theo sau trong những năm qua) cung cấp tỉ lệ từ 10 đến 15 người trong 1000 người trong 1 năm, có nghĩa là một nửa số trường hợp mất trí mới phát hiện mỗi năm là mắc bệnh Alzheimer. Tiến độ tuổi là một yếu tố nguy cơ chính cho tỷ lệ mắc bệnh: mỗi 5 năm sau tuổi 65, các nguy cơ nhiễm bệnh khoảng gấp đôi, tăng từ 3 đến 69 người trong 1000 trong 1 năm. Ngoài ra còn có sự khác biệt giới tính ở các mức tỷ lệ, phụ nữ có nguy cơ phát triển AD cao hơn nam.

Tổ chức Y tế Thế giới ước tính rằng trong năm 2005, 0,379% người trên thế giới mắc bệnh, và tỷ lệ sẽ tăng lên 0,441% vào năm 2015 và 0,556% vào năm 2030. Các nghiên cứu khác cũng cho kết luận tương tự.

==Phương diện xã hội và văn hóa==
{{See also|Tổ chức về bệnh Alzheimer}}

===Tổn thất cho xã hội===
Mất trí nói chung và Alzheimer nói riêng có thể được xem là một trong những căn bệnh gây tổn thất lớn nhất cho xã hội ở châu Âu và Hoa Kỳ,<ref name="pmid15685097">{{chú thích tạp chí |vauthors=Bonin-Guillaume S, Zekry D, Giacobini E, Gold G, Michel JP |title=[The economical impact of dementia] |language=fr |journal=Presse Médicale |volume=34 |issue=1 |pages=35–41 |date=January 2005 |pmid=15685097 |doi=10.1016/s0755-4982(05)83882-5}}</ref><ref name="pmid9543467">{{chú thích tạp chí |vauthors=Meek PD, McKeithan K, Schumock GT |year=1998 |title=Economic considerations in Alzheimer's disease |journal=Pharmacotherapy |doi=10.1002/j.1875-9114.1998.tb03880.x |pmid=9543467 |volume=18 |issue=2 Pt 2 |pages=68–73; discussion 79–82 |s2cid=44496161 |url=https://accpjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/j.1875-9114.1998.tb03880.x |access-date=2021-09-02 |archive-date=2019-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191016210526/https://accpjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/j.1875-9114.1998.tb03880.x }}</ref> còn tổn thất ở các quốc gia khác như Argentina<ref name="pmid16870037">{{chú thích tạp chí |vauthors=Allegri RF, Butman J, Arizaga RL, Machnicki G, Serrano C, Taragano FE, Sarasola D, Lon L |s2cid=41247271 |title=Economic impact of dementia in developing countries: an evaluation of costs of Alzheimer-type dementia in Argentina |journal=International Psychogeriatrics |volume=19 |issue=4 |pages=705–18 |date=August 2007 |pmid=16870037 |doi=10.1017/S1041610206003784}}</ref> và Hàn Quốc<ref name="pmid16858741">{{chú thích tạp chí |vauthors=Suh GH, Knapp M, Kang CJ |title=The economic costs of dementia in Korea, 2002 |url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-geriatric-psychiatry_2006-08_21_8/page/722 |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=21 |issue=8 |pages=722–28 |date=August 2006 |pmid=16858741 |doi=10.1002/gps.1552 |s2cid=24138151}}</ref> cũng ở mức cao và có chiều hướng gia tăng. Những tổn thất này được dự đoán là sẽ tăng lên cùng với sự già đi của dân số, từ đó trở thành một [[vấn đề xã hội]] nghiêm trọng. Những tổn thất do Alzheimer gây ra bao gồm chi phí y tế trực tiếp như [[viện dưỡng lão]], chi phí trực tiếp không mang tính y tế như dịch vụ chăm sóc tại nhà in-home, cũng như chi phí gián tiếp như sự giảm sút [[năng suất lao động]] ở cả bệnh nhân lẫn người chăm sóc.<ref name="pmid9543467"/> Số liệu có thể khác nhau tùy ở từng nghiên cứu nhưng bệnh mất trí đã được tính toán là tiêu tốn khoảng 160 tỉ đô la trên toàn thế giới,<ref name="pmid16401889">{{chú thích tạp chí |vauthors=Wimo A, Jonsson L, Winblad B |title=An estimate of the worldwide prevalence and direct costs of dementia in 2003 |journal=Dementia and Geriatric Cognitive Disorders |volume=21 |issue=3 |pages=175–81 |year=2006 |pmid=16401889 |doi=10.1159/000090733 |s2cid=11304720|doi-access=free }}</ref> còn tổn thất do Alzheimer gây ra ở Hoa Kỳ có thể lên đến 100 tỉ đô la Mỹ mỗi năm.<ref name="pmid9543467"/>

Tổn thất xã hội lớn nhất, chiếm 2/3 trên tổng số, là chi phí cho việc chăm sóc lâu dài bởi các nhân viên ý tế, đặc biệt là khi bệnh nhân cần phải [[nhập viện]].<ref name="pmid15685097"/> Ngay cả khi bệnh nhân được điều trị tại nhà thì tổn thất vẫn rất cao,<ref name="pmid15685097"/> nhất là khi tính đến những chi phí không chính thức như thời gian và sự mất thu nhập của người châm sóc.<ref name="pmid11445614">{{chú thích tạp chí |vauthors=Moore MJ, Zhu CW, Clipp EC |title=Informal costs of dementia care: estimates from the National Longitudinal Caregiver Study |journal=The Journals of Gerontology. Series B, Psychological Sciences and Social Sciences |volume=56 |issue=4 |pages=S219–28 |date=July 2001 |pmid=11445614 |doi=10.1093/geronb/56.4.S219|doi-access=free }}</ref>

Tổn thất do mất trí gây ra tỷ lệ thuận với mức độ nghiêm trọng của bệnh cũng như tùy thuộc vào việc những rối loạn trong hành vi có xuất hiện hay không,<ref name="pmid16676288">{{chú thích tạp chí |vauthors=Jönsson L, Eriksdotter Jönhagen M|title=Determinants of costs of care for patients with Alzheimer's disease |url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-geriatric-psychiatry_2006-05_21_5/page/449 |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=21 |issue=5 |pages=449–59 |date=May 2006 |pmid=16676288 |doi=10.1002/gps.1489 |s2cid=20193233}}</ref> đồng thời quyết định người chăm sóc phải dành bao nhiêu thời gian cho bệnh nhân.<ref name="pmid11445614"/> Do đó, bất cứ biện pháp điều trị nào làm chậm quá trình suy giảm nhận thức, trì hoãn việc nhập viện hay giảm thiểu thời gian chăm sóc sẽ mang lại lợi ích kinh tế. Các biện pháp điều trị hiện tại đã cho thấy là có thể mang lại lợi ích kinh tế khả quan.<ref name="pmid9543467"/>

===Gánh nặng chăm sóc===
Vai trò chăm sóc chính cho người mất trí thường do vợ chồng hoặc người thân của họ đảm nhận.<ref name="metlife.com">{{chú thích web |title=The MetLife study of Alzheimer's disease: The caregiving experience |date=August 2006 |publisher=MetLife Mature Market Institute |access-date=ngày 5 tháng 2 năm 2011 |url=http://www.metlife.com/assets/cao/mmi/publications/studies/mmi-alzheimers-disease-caregiving-experience-study.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110108073750/http://www.metlife.com/assets/cao/mmi/publications/studies/mmi-alzheimers-disease-caregiving-experience-study.pdf |archive-date=ngày 8 tháng 1 năm 2011 |url-status=dead}}</ref> Alzheimer được biết đến là một căn bệnh gây gánh nặng lớn lên những [[người chăm sóc]] trên các phương diện xã hội, tâm lý, thể chất và kinh tế.<ref name=Thom2007/><ref name="pmid10489656">{{chú thích tạp chí |vauthors=Schneider J, Murray J, Banerjee S, Mann A |title=EUROCARE: a cross-national study of co-resident spouse carers for people with Alzheimer's disease: I – Factors associated with carer burden |url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-geriatric-psychiatry_1999-08_14_8/page/651 |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=14 |issue=8 |pages=651–61 |date=August 1999 |pmid=10489656 |doi=10.1002/(SICI)1099-1166(199908)14:8<651::AID-GPS992>3.0.CO;2-B}}</ref><ref name="pmid10489657">{{chú thích tạp chí |vauthors=Murray J, Schneider J, Banerjee S, Mann A |title=EUROCARE: a cross-national study of co-resident spouse carers for people with Alzheimer's disease: II – A qualitative analysis of the experience of caregiving |url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-geriatric-psychiatry_1999-08_14_8/page/662 |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=14 |issue=8 |pages=662–67 |date=August 1999 |pmid=10489657 |doi=10.1002/(SICI)1099-1166(199908)14:8<662::AID-GPS993>3.0.CO;2-4}}</ref> Người bệnh và gia đình họ thường lựa chọn phương án chăm sóc tại nhà.<ref name="pmid18044111">{{chú thích tạp chí |vauthors=Zhu CW, Sano M |title=Economic considerations in the management of Alzheimer's disease |journal=Clinical Interventions in Aging |volume=1 |issue=2 |pages=143–54 |year=2006 |pmid=18044111 |pmc=2695165 |doi=10.2147/ciia.2006.1.2.143}}</ref> Phương án này cũng trì hoãn hoặc loại bỏ việc bệnh nhân phải được chăm sóc chuyên nghiệp một cách tốn kém.<ref name="pmid18044111"/><ref>{{chú thích tạp chí |vauthors=Gaugler JE, Kane RL, Kane RA, Newcomer R |title=Early community-based service utilization and its effects on institutionalization in dementia caregiving |url=https://archive.org/details/sim_gerontologist_2005-04_45_2/page/177 |journal=The Gerontologist |volume=45 |issue=2 |pages=177–85 |date=April 2005 |pmid=15799982 |doi=10.1093/geront/45.2.177|doi-access=free }}</ref> Tuy vậy, hai phần ba số người sống tại các viện dưỡng lão mắc bệnh mất trí.<ref name="pracGuideAPA"/>

Những người chăm sóc cho bệnh nhân [[Trầm cảm do bệnh Alzheimer|mất trí]] chịu nguy cơ mắc các rối loạn thể chất và [[Bệnh tâm thần|tinh thần]] cao.<ref name="pmid12480441">{{chú thích tạp chí |vauthors=Ritchie K, Lovestone S |title=The dementias |journal=Lancet |volume=360 |issue=9347 |pages=1759–66 |date=November 2002 |pmid=12480441 |doi=10.1016/S0140-6736(02)11667-9 |s2cid=21404062}}</ref> Người chăm sóc có khả năng gặp phải những vấn đề về tâm lý cao hơn khi sống cùng người bệnh, là vợ hoặc chồng của người bệnh, cũng như khi người bệnh có những hành vi đòi hỏi nhiều sự chăm sóc như trầm cảm, rối loạn hành vi, gặp ảo giác, rối loạn giấc ngủ, khó khăn trong đi lại và [[cách ly xã hội]].<ref name="pmid2241719">{{chú thích tạp chí |vauthors=Brodaty H, Hadzi-Pavlovic D |title=Psychosocial effects on carers of living with persons with dementia |journal=The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry |volume=24 |issue=3 |pages=351–61 |date=September 1990 |pmid=2241719 |doi=10.3109/00048679009077702 |s2cid=11788466}}</ref><ref name="pmid9646153">{{chú thích tạp chí |vauthors=Donaldson C, Tarrier N, Burns A |title=Determinants of carer stress in Alzheimer's disease |url=https://archive.org/details/sim_international-journal-of-geriatric-psychiatry_1998-04_13_4/page/248 |journal=International Journal of Geriatric Psychiatry |volume=13 |issue=4 |pages=248–56 |date=April 1998 |pmid=9646153 |doi=10.1002/(SICI)1099-1166(199804)13:4<248::AID-GPS770>3.0.CO;2-0}}</ref> Trên phương diện kinh tế, người chăm sóc thường phải hi sinh thời gian làm việc để dành trung bình 47 giờ mỗi tuần bên cạnh người mắc Alzheimer, trong khi chi phí chăm sóc cho bệnh nhân cũng cao. Tổn thất trực tiếp và gián tiếp trung bình của việc chăm sóc cho người mắc Alzheimer ở Hoa Kỳ rơi vào khoảng từ 18.000 đến 77.500 đô la Mỹ mỗi năm, tùy theo nghiên cứu.<ref name="pmid11445614"/><ref name="metlife.com"/>

[[Liệu pháp hành vi nhận thức]] và việc giáo dục các cách đối phó, dù cá nhân hay theo nhóm, đã cho thấy là có tác dụng cải thiện sức khỏe tâm lý của người chăm sóc.<ref name=Thom2007/><ref name="pmid11511058">{{chú thích tạp chí |vauthors=Pusey H, Richards D |title=A systematic review of the effectiveness of psychosocial interventions for carers of people with dementia |journal=Aging & Mental Health |volume=5 |issue=2 |pages=107–19 |date=May 2001 |pmid=11511058 |doi=10.1080/13607860120038302 |s2cid=32517015}}</ref>

== Đọc thêm ==
* {{Chú thích sách
 | title=Alzheimer's Disease: Unraveling the Mystery
 | url=http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/UnravelingTheMystery
 | publisher=US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging, NIH
 | year=2008
 | access-date = ngày 4 tháng 3 năm 2010 | archive-date = ngày 1 tháng 10 năm 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081001171052/http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/UnravelingTheMystery/
 |url-status=dead
 }}
* {{Chú thích sách
 |url=http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/ADPrevented/
 |title=Can Alzheimer's Disease Be Prevented?
 |publisher=US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging, NIH
 |year=2009
 |access-date = ngày 4 tháng 3 năm 2010 |archive-date = ngày 3 tháng 12 năm 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101203184356/http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/ADPrevented/
 |url-status=dead
 }}
* {{Chú thích sách
 | title=Caring for a Person with Alzheimer's Disease: Your Easy-to-Use Guide from the National Institute on Aging
 | url=http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/CaringAD/
 | publisher=US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging, NIH
 | year=2009
 | access-date = ngày 4 tháng 3 năm 2010 | archive-date = ngày 3 tháng 12 năm 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20101203173829/http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/CaringAD/
 |url-status=dead
 }}
* {{chú thích tạp chí
 |author=Cummings JL, Frank JC, Cherry D, Kohatsu ND, Kemp B, Hewett L, Mittman B
 |title=Guidelines for managing Alzheimer's disease: Part I. Assessment
 |journal=American Family Physician
 |volume=65
 |issue=11
 |pages=2263–2272
 |year=2002
 |pmid=12074525
 |url=http://www.aafp.org/afp/20020601/2263.html
 |access-date=2010-03-04
 |archive-date=2008-05-13
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080513165101/http://www.aafp.org/afp/20020601/2263.html
 }}
* {{chú thích tạp chí
 |author=Cummings JL, Frank JC, Cherry D, Kohatsu ND, Kemp B, Hewett L, Mittman B
 |title=Guidelines for managing Alzheimer's disease: Part II. Treatment
 |journal=American Family Physician
 |volume=65
 |issue=12
 |pages=2525–2534
 |year=2002
 |pmid=12086242
 |url=http://www.aafp.org/afp/20020615/2525.html
 |access-date=2010-03-04
 |archive-date=2008-05-14
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080514172730/http://www.aafp.org/afp/20020615/2525.html
 }}
* {{Chú thích web
 | tiêu đề=Alzheimer’s Behavior Management: Learn to manage common behavior problems
 | url=http://www.helpguide.org/elder/alzheimers_behavior_problems.htm
 | tác giả 1=Russell D, Barston S, White M
 | nhà xuất bản=helpguide.org
 | ngày tháng=ngày 19 tháng 12 năm 2007
 | ngày truy cập=ngày 29 tháng 2 năm 2008
 | archive-date = ngày 23 tháng 2 năm 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080223082753/http://www.helpguide.org/elder/alzheimers_behavior_problems.htm
 |url-status=dead
 }}

== Chú thích ==
{{Tham khảo|colwidth=30em}}

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Alzheimer's disease}}
* [http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/ResearchInformation/ResearchCenters/ Alzheimer's Disease Centers (ADCs)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100604070324/http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/ResearchInformation/ResearchCenters/ |date = ngày 4 tháng 6 năm 2010}}
* [http://www.nia.nih.gov/alzheimers Alzheimer's Disease Education and Referral (ADEAR) Center]
* [http://www.alz.org/index.asp Alzheimer's Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120730181212/http://www.alz.org/index.asp |date = ngày 30 tháng 7 năm 2012}}
* [http://memory.ucsf.edu/ UCSF Memory and Aging Center]
* [http://www.polygenicpathways.co.uk/alzenvrisk.htm Rủi ro môi trường và các yếu tố bảo vệ trong bệnh Alzheimer]
{{Medical condition classification and resources
 |DiseasesDB=490
 |ICD10={{ICD10|G|30||g|30}}, {{ICD10|F|00||f|00}}
 |ICD9={{ICD9|331.0}}, {{ICD9|290.1}}
 |ICDO=
 |OMIM=104300
 |MedlinePlus=000760
 |eMedicineSubj=neuro
 |eMedicineTopic=13
 |MeshID=D000544
 |GeneReviewsNBK=NBK1161
 |Scholia=Q11081
}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Bệnh của hệ thần kinh}}
{{Hệ thần kinh}}
{{Rối loạn tâm thần và hành vi}}

[[Thể loại:Mất trí]]
[[Thể loại:Bệnh]]
[[Thể loại:Bệnh Alzheimer]]
[[Thể loại:Rối loạn tâm thần và hành vi]]
[[Thể loại:Chẩn đoán tâm thần]]
[[Thể loại:Bệnh chưa rõ nguyên nhân]]
[[Thể loại:Tâm bệnh học]]
[[Thể loại:RTT]]