NameExoWorlds
NameExoWorlds (còn gọi là IAU NameExoWorlds) là tên của các dự án do Liên đoàn Thiên văn Quốc tế quản lý nhằm khuyến khích việc đóng góp tên gọi cho các thiên thể. Những tên gọi đó về sau sẽ được liên đoàn xem xét áp dụng chính thức.
Lần 1 (2015)[sửa | sửa mã nguồn]
Dự án đầu tiên (có tên là NameExoWorlds I) được khởi động vào năm 2015, mục đích là để tìm ra tên dễ nhớ cho các ngôi sao và các hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời.[1] Tổng cộng đã có 573.242 phiếu hợp lệ được nộp bởi công chúng vào thời điểm kết thúc cuộc thi ngày 31 tháng 10 năm 2015, và đã tìm ra được trong số đó tên gọi cho 31 ngoại hành tinh cùng 14 ngôi sao.[2] Rất nhiều tên gọi được chọn dựa trên lịch sử, thần thoại và văn học thế giới.[3]
Danh sách kết quả[4][sửa | sửa mã nguồn]
| Loại | Tên khoa học | Tên được phê duyệt | Quốc gia |
|---|---|---|---|
| Sao | 14 Andromedae | Veritate |  Canada
|
| Hành tinh | 14 Andromedae b | Spe | |
| Sao | 18 Delphini | Musica |  Nhật Bản
|
| Hành tinh | 18 Delphini b | Spe | |
| Sao | 42 Draconis | Fafnir |  Hoa Kỳ
|
| Hành tinh | 42 Draconis b | Orbitar | |
| Sao | 47 Ursae Majoris | Chalawan |  Thái Lan
|
| Hành tinh | 47 Ursae Majoris b | Taphao Thong | |
| 47 Ursae Majoris c | Taphao Kew | ||
| Sao | 51 Pegasi | Helvetios |  Thụy Sĩ
|
| Hành tinh | 51 Pegasi b | Dimidium | |
| Sao | 55 Cancri | Copernicus |  Hà Lan
|
| Hành tinh | 55 Cancri b | Galileo | |
| 55 Cancri c | Brahe | ||
| 55 Cancri d | Lipperhey | ||
| 55 Cancri e | Janssen | ||
| 55 Cancri f | Harriot | ||
| Hành tinh | Epsilon Tauri b | Amateru | Nhật Bản
|
| Hành tinh | Iota Draconis b | Hypatia |  Tây Ban Nha
|
| Sao | Epsilon Eridani | Ran | Hoa Kỳ
|
| Hành tinh | Epsilon Eridani b | AEgir | |
| Hành tinh | Gamma Cephei b | Tadmor |  Syria
|
| Hành tinh | Fomalhaut b | Dagon | Hoa Kỳ
|
| Sao | HD 104985 | Tonatiuh |  Mexico
|
| Hành tinh | HD 104985 b | Meztli | |
| Sao | HD 149026 | Ogma |  Pháp
|
| Hành tinh | HD 149026 b | Smertrios | |
| Sao | HD 81688 | Intercrus | Nhật Bản
|
| Hành tinh | HD 81688 b | Arkas | |
| Sao | Mu Arae | Cervantes | Tây Ban Nha
|
| Hành tinh | Mu Arae b | Quijote | |
| Mu Arae c | Dulcinea | ||
| Mu Arae d | Rocinante | ||
| Mu Arae e | Sancho | ||
| Hành tinh | Pollux b | Thestias |  Úc
|
| Sao | PSR 1257+12 | Lich |  Ý
|
| Hành tinh | PSR 1257+12 b | Draugr | |
| PSR 1257+12 c | Poltergeist | ||
| PSR 1257+12 d | Phobetor | ||
| Sao | Upsilon Andromedae | Titawin |  Maroc
|
| Hành tinh | Upsilon Andromedae b | Saffar | |
| Upsilon Andromedae c | Samh | ||
| Upsilon Andromedae d | Majriti | ||
| Sao | Xi Aquilae | Libertas | Nhật Bản
|
| Hành tinh | Xi Aquilae b | Fortitudo |
Lần 2 (2019)[sửa | sửa mã nguồn]
Tháng 6 năm 2019, dự án thứ hai (có tên là NameExoWorlds II) được khởi động nhân dịp kỉ niệm 100 năm thành lập IAU. Dự án có tên gọi chính thức là IAU100 NameExoWorlds,[5][6] chào đón các quốc gia từ khắp nơi trên thế giới gửi về tên gọi cho các ngoại hành tinh và sao chủ của chúng.[7][8] Mỗi quốc gia được quyền đặt tên cho một ngôi sao và một hành tinh của nó, và người dân sẽ nộp lên những cái tên để chọn ra người thắng cuộc.
Danh sách kết quả[9][sửa | sửa mã nguồn]
Lần 3 (2022)[sửa | sửa mã nguồn]
Tháng 8 năm 2022, dự án NameExoWorlds thứ ba được khởi động, và 20 ngoại hành tinh cùng sao chủ của nó đã được đặt tên, tất cả đều là mục tiêu quan sát của Kính viễn vọng Không gian James Webb.[11] Các tên gọi thắng cuộc đã được công bố vào tháng 6 năm 2023.[12]
Danh sách kết quả[13][sửa | sửa mã nguồn]
| Hệ sao | Tên sao | Tên hành tinh | Quốc gia |
|---|---|---|---|
| GJ 1214 | Orkaria | Enaiposha |  Kenya
|
| GJ 3470 | Kaewkosin | Phailinsiam | Thái Lan
|
| GJ 367 | Añañuca | Tahay |  Chile
|
| GJ 436 | Noquisi | Awohali | Hoa Kỳ
|
| GJ 486 | Gar | Su | Tây Ban Nha
|
| HAT-P-12 | Komondor | Puli |  Hungary
|
| HAT-P-26 | Guahayona | Guataubá |  Puerto Rico
|
| HATS-72 | Zembra | Zembretta |  Tunisia
|
| HD 95086 | Aiolos | Levantes |  Hy Lạp
|
| HIP 65426 | Matza | Najsakopajk | Mexico
|
| L 168-9 | Đan Phượng | Thanh Loan |  Nam Kinh, Trung Quốc
|
| LHS 3844 | Batsũ̀ | Kua'kua |  Costa Rica
|
| LTT 9779 | Uúba | Cuancoá |  Colombia
|
| WASP-121 | Dilmun | Tylos |  Bahrain
|
| WASP-166 | Filetdor | Catalineta | Tây Ban Nha
|
| WASP-19 | Wattle | Banksia | Úc
|
| WASP-43 | Gnomon | Astrolábos |  România
|
| WASP-63 | Kosjenka | Regoč |  Croatia
|
| WASP-69 | Wouri | Makombé |  Cameroon
|
| WD 0806-661 | Maru | Ahra |  Hàn Quốc
|
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ Overbye, Dennis (2 tháng 12 năm 2016). “Twinkle, Twinkle Little [Insert Name Here]”. The New York Times. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- ^ Pasachoff, Jay M.; Filippenko, Alex (11 tháng 7 năm 2019). The Cosmos: Astronomy in the New Millennium (bằng tiếng Anh). Cambridge University Press. tr. 658–659. ISBN 978-1-108-43138-5.
- ^ Jones, Brian (19 tháng 10 năm 2019). Yearbook of Astronomy 2020 (bằng tiếng Anh). Pen and Sword. ISBN 978-1-5267-5328-1.
- ^ “Final Results of NameExoWorlds Public Vote Released”. IAU. 15 tháng 12 năm 2015. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2023.
- ^ Staff (2019). “IAU100 Name ExoWorlds - name ExoWorlds II”. International Astronomical Union. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- ^ Staff (6 tháng 6 năm 2019). “Name an Exoplanet - IAU100 NameExoWorlds gives every country in the world the opportunity to name an exoplanet and its host star”. International Astronomical Union. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- ^ Overbye, Dennis (14 tháng 6 năm 2019). “So Long, Exoplanet HD 17156b. Hello ... Sauron?”. The New York Times. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- ^ Kaufman, Marc (7 tháng 6 năm 2019). “A Grand Global Competition to Name 100 ExoWorlds”. ManyWorlds.Space. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- ^ “2019 Approved Names”. NameExoworlds (bằng tiếng Anh). 2019. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2023.
- ^ CNA (25 tháng 12 năm 2019). “Đài Loan đặt tên "Sazum" (Thủy Sa Liên) cho hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời”. Taiwan Today. Truy cập ngày 16 tháng 12 năm 2023.
- ^ “NameExoWorlds 2022”. nameexoworlds.iau.org. IAU. 8 tháng 8 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2022.
- ^ “Thai names chosen for distant stars”. Bangkok Post (bằng tiếng Anh). 9 tháng 6 năm 2023. Truy cập ngày 17 tháng 10 năm 2023.
- ^ “2022 Approved Names”. NameExoworlds (bằng tiếng Anh). 2023. Truy cập ngày 15 tháng 12 năm 2023.
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Official WebSite; Naming rules; Voting statistics; 2015 winners; 2019 contest
- “SIMBAD Astronomical Database”. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- “NStars database”. NASA. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 11 năm 2005. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
- “ARICNS”. Astronomisches Rechen-Institut. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 10 năm 2005. Truy cập ngày 15 tháng 6 năm 2019.
| Hình thành |  | |
|---|---|---|
| Tiến hóa | ||
| Phân loại quang phổ | ||
| Tàn dư | ||
| Giả thuyết | ||
| Tổng hợp hạt nhân sao | ||
| Cấu trúc | ||
| Đặc tính | ||
| Hệ sao | ||
| Trái Đất làm trung tâm quan sát | ||
| Danh sách | ||
| Liên quan | ||
