Thành viên:TUIBAJAVE/Trung tâm nghiên cứu lịch sử quan hệ cộng đồng Wikipedia/Nghiện hoạt động Wikipedia

Nghiện hoạt động Wikipedia là việc nghiện của thành viên tham gia vào Wikipedia. Khái niệm nghiện Wikipedia lần đầu được đề cập vào năm 2016, tuy nhiên các công trình đều tập trung trên khía cạnh nghiện sử dụng. Bài viết này phác họa việc nghiện Wikipedia trên khía cạnh khác, không phải người sử dụng, mà là người tham gia và đóng góp nó.

Wikipedia giống như một hố đen vũ trụ, khả năng bắt lấy và giữ chân một số thành viên tới mức đáng sợ, nhiều người như những thiên thể đã rơi vào không - thời gian vô định và không thể thoát ra. Từ môi trường này khái niệm "cai nghiện" trở nên khó khăn với rất nhiều người, nhiều người không nhận thức rõ cái thế giới ảo mà mình đang trôi nổi mỗi ngày và có nhiều người cố chấp đến mức không thể rời đi, một số điên rồ trong đó tuyên bố sẽ đóng góp suốt đời đến chết. Liệu điều đó có đáng trên bình diện xã hội hay chính đáng đối với số phận cá nhân? Hố đen Wikipedia này đã, đang và sẽ làm biến dạng tâm trí và hành vi nhiều thành viên tham gia thế nào?

Không một cấu trúc nào là không thể mổ xẻ để nghiên cứu, dù nó to như vũ trụ quan sát được vẫn có thể nghiên cứu. Việc tìm thấy những phần nhỏ nhất, giống như hạt nhân được xem là căn nguyên để có thể hiểu được nguồn gốc lý tưởng, động lực mà rất nhiều người đang bỏ thời gian ngồi trước máy tính, trước một trang web chỉ toàn là bài viết, để đọc, viết bài, chỉnh sửa hay bảo vệ nó. Điều này sẽ giúp thấu hiểu hơn về thế giới đang bao trùm, chế ngự tâm trí một số người, đến nỗi một bảo quản viên đã đề ra khái niệm Lời nguyền Wikipedia. Khi một người đang chìm đắm trong một thế giới điều cần nhất là giữ sự bình tâm, nhận biết môi trường và bắt đầu phân tích cái thế giới mà mình đang quay cuồng đó.

Về việc nhìn nhận rõ tư tưởng mơ hồ đang choáng ngợp đầu óc này chúng sẽ có ý nghĩa hơn dưới lăng kính phân tích có tính khoa học. Nhìn thẳng vào sự nghiện ngập này để có thể chuyển hướng mối bận tâm đó cho cuộc đời thực, thay vì một thế giới ảo. Việc thấu hiểu sự gắn kết kỳ lạ của một thành viên vào Wikipedia có thể được nghiên cứu để tìm thấy chiếc chìa khóa vàng thoát ra khỏi nó, và mặt khác có thể xem xét để làm cơ sở phát triển nguồn nhân lực cho website này, một trong những website giá trị nhất và ảnh hưởng nhất của nền văn minh chúng ta.

Nhìn nhận

Thừa nhận vấn nạn và phát triển của nghiện

Ngày 12 tháng 5 năm 2005, Vietbio chia sẻ với Nhanvo: "...Thực sự tôi cũng đã tâm huyết với WikipediA và trở thành con nghiện Wikipedia từ lúc nào không biết...". Ngày 30 tháng 12 năm 2012, Romelone chia sẻ với AlleinStein: "...Mình muốn cai Wiki lắm nhưng cai chưa được. Đúng là cái món này gây nghiện thật. Chẳng thế mà Dung005 tự nhận là nghiện Wiki. Giờ mới biết Dung005 nói thật...". Việc nghiện cũng được Quanphuong xem là thâm nhập thói quen khá nhanh. Năm 2022, trong cuộc trò chuyện với P.T.Đ, Đàm Thiếu Gia ngạc nhiên: "Thật không ngờ cũng có bác nghiện WP giống mình. Haha".

Vào năm 2014, Phan Văn Rí mô tả bệnh nghiện với Jspeed1310: "Nghiện là gì, là cảm thấy hứng thú với nó, khó bỏ được. Tôi hỏi bạn Khánh, hồi đầu bạn vào viết bài về âm nhạc, bị chửi te tua chắc ức chế lắm phải không, sau bạn dần biết cách viết bài, sửa bài, thêm nội dung có ích, được mọi người hoan nghênh, quen thêm thành viên khác để trao đổi, chia sẻ niềm đam mê, thì thấy thích thú, do đó thỉnh thoảng vài ngày lại vào một lần, thậm chí mỗi ngày vào một lần, quen tay là bấm vào địa chỉ wiki, thỉnh thoảng lại đóng góp một bài mới về mấy ông nhạc sĩ trung cổ, rồi lân la sang các thể loại khác từ lúc nào không hay, tôi thấy bạn đã nhảy sang mấy cái phần mềm Microsoft rồi, cuối cùng thế là bị nghiện đấy ha ha ha"

Jspeed1310 mô tả về tiến triển của bệnh: "...từa tựa như rượu chè thuốc lá heroin thôi, lúc đầu tò mò thử 1 điếu, xong lại 1 cốc nữa, rồi lại 1 tép nữa, cuối cùng nghiện lúc nào không hay". Thành viên Xvn thì mô tả sự chuyển hóa trong sở thích, từ Manga và Anime giảm dần và bắt đầu nghiện Wikipedia. Năm 2018, Tuanminh01 mô tả tình trạng nhiễm Wikipedia vô thức của anh: "...Tôi đọc và viết wikipedia như một thú vui giải trí :-) lâu dần nghiện".

Nhìn nhận tiêu cực

Ngày 8 tháng 4 năm 2016, Nguyentrongphu đã đề cập mình học hành sa sút do nghiện Wikipedia. Vào năm 2020, Violetbonmua mô tả việc nghiện chắc là do "gieo nghiệp nhiều quá". Ngày 1 tháng 3 năm 2021, P.T.Đ đã có đôi lời chia sẻ với Nguyenhai314: "...bạn nghiện wiki tới vậy thì không biết chừng. Tất nhiên, tôi nghĩ vẫn nên ưu tiên cuộc sống thực hơn. Nghiện bất cứ thứ gì, kể cả nghiện học, đều là tai hại..." Theo P.T.Đ, việc nghiện Wikipedia cũng được xem là nguy hiểm với các thành viên nhỏ tuổi, ảnh hưởng đối với việc học hành thi cử là rất lớn. Ngay từ năm 2014, Sholokhov cũng đã đưa ra ý kiến nghiện wiki có thể đe dọa tương lai một con người.

IP của Không hề giả trân đánh giá rất nặng việc nghiện Wikipedia: "Ở đời có nhiều cái dại, trong đó nghiện wiki cũng là 1 trong số đó. Trước đây, tôi cho rằng, nghiện wiki cũng như nghiện mạng xh, nghiện game thế nhưng thực tế nó lại có thể như nghiện ma túy luôn kìa".

Nhìn nhận trung dung

KV đã xem nghiện wiki giống như nhiều loại hình nghiện ngập khác, vào ngày 29 tháng 10 năm 2022: "Đời mà, người nghiện rượu, người nghiện ngồi quán cà phê, người nghiện cờ bạc, người nghiện đá gà, người nghiện đập đá, hút chích, ôi cuộc đời diệu ảo sao mà lý giải. xem ra nghiện wiki thì cũng "độc", nhưng đỡ "hại" hơn so với mấy cái kia". Cùng ngày, BQV Plantaest cũng phát ngôn: "Tôi khá sợ những ngày trước kia khi còn nghiện lên đây, lúc ấy thời gian trôi rất nhanh nhé, và ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống, nhưng mà tôi học hành cũng khá nên chẳng lo lắm. May là giờ đã tạm ổn. Còn việc đóng góp xã hội gì đó là thứ khá vĩ mô, tôi đóng góp cho vui là chính, dù gần đây cũng đã nghĩ sâu sắc hơn và có kế hoạch cải thiện các vấn đề kỹ thuật để giúp cộng đồng đi lên nhanh hơn".

Nghiện cũng có thể xem xét là sự chuyển đổi tiêu cực-tích cực. Vào năm 2015, Tuanminh01 có nói: "...Tre già măng mọc, đến lúc chúng ta cai nghiện thì sẽ có một thế hệ nghiện nặng hơn kế tục. Hãy trao ngọn đuốc Olympic cho họ chạy tiếp thay vì cầm chặt nó mà không dùng tới..."

Nhìn nhận tích cực

Đông Minh thì nhìn nhận dưới góc độ thực dụng, cho rằng "nghiện" là một loại động lực phát triển dự án: "mình muốn có năng lượng thúc đẩy, cũng như tạo ra biến thể mới của bệnh nghiện wiki và tìm cách lây nó cho người khác." ThiênĐế98 cũng bày tỏ ý kiến: "...Dù sao thì qua FB cũng hiện đại hơn và quen thuộc, dễ tiếp cận mồi chài các "con nghiện Wiki" mới ..." IP Không hề giả trân cũng có quan điểm tương tự, nghiện mới giúp phát triển dự án được: "Vấn đề là chỗ này muốn và cần các con nghiện vì chỉ có những đối tượng này mới giúp dự án này phát triển được". Ngay ngày đầu năm mới ngày 1 tháng 1 năm 2022, bảo quản viên P.T.Đ thì muốn nghỉ Wikipedia vì cảm thấy nghiện đủ rồi, nhưng lại: "Hi vọng sẽ có thêm nhiều thành viên đam mê tiếp tục duy trì dự án phát triển dài lâu".

Nhìn nhận khác

Nguyenmy2302 thì cho rằng có sự khác biệt giữa nghiện Wikipedia và yêu Wikipedia: "...người nghiện Wiki thì nhiều nhưng người yêu Wiki thì ít, nếu yêu Wiki, họ sẽ vì sụ phát triển của dự án, của kiến thức và nội dung cho người đọc mà tiếp tục cống hiến, đóng góp không ngừng nghỉ..."

Nghiện

"...Chúng ta ở đây hầu hết là những người nghiện wiki..."

Vietbio

Độ lan rộng

Nghiện hoạt động trên Wikipedia không phải là một vấn đề chỉ xuất hiện ở vài trường hợp mà là hiện tượng có rất nhiều người bị giống nhau. Nghiện giống như đại dịch. Ngày 4 tháng 11 năm 2005, Vietbio nói với IP 134.157.170.184 "Hà hà, điều này chỉ chứng tỏ 1 điều duy nhất. Anh bị nghiện Wiki giống mọi ng khác rồi." Vào năm 2009, hai thành viên cùng thừa nhận 'nghiện' của họ, Minh Tâm-T41-BCA và Napolion. Ngày 8 tháng 1 năm 2015, DangTungDuong cũng có nói: "Tôi nghĩ có nhiều người nghiện wiki nặng lắm, đâu phải riêng gì mấy bác này?". Ngày 29 tháng 10 năm 2022, Nguyentrongphu nói: "...Tôi cũng từng bị nghiện khá nặng nên tôi rất thấu hiểu..." Jspeed1310 thì từng mô tả cộng đồng Wikipedia là cộng đồng xì ke nghiện hút.

Khá nhiều thành viên đã tự mô tả về việc nghiện Wikipedia và ghi chú điều này lên trang cá nhân, như Tracyng03 đã ghi chú về độ nghiện 88% của bản thân, T-man immoral thì vừa mới bắt đầu nghiện, Anhtuan123321 thì để 1 bản mẫu ghi rõ mình bị mắc chứng nghiện Wikipedia, Thanhtam2000 mô tả "dạo này có khuynh hướng nghiện". Thành viên Hoadaquy707 thì than phiền người yêu thức tới 2 giờ sáng vì Wikipedia. Huỳnh Hoàng Nhật Duy - một thành viên đã được quan sát hoạt động là loại nghiện, đã ghi ở trang cá nhân độ nghiện 100%. Ke Vo Danh thì mô tả bản thân bị nghiện trên trang thảo luận cá nhân.

Độ nặng

Về mức độ nghiện ngập Wikipedia được mô tả là nghiêm trọng, ví dụ vào ngày 30 tháng 8 năm 2011, Beyoncetan phát ngôn: "HiHi! Me 2! Giờ độ nghiện Wiki đang cao đến... tột đỉnh! Một ngày nếu không wiki chắc mình chết rồi quá! Mình nghiện đến nỗi làm biết bao nhiêu dự án chung một lúc (cũng nên bây giờ 2 cái tay sưng lên đỏ lè!)...) Vào lúc 13:52, ngày 2 tháng 9 năm 2015 (UTC), Derf45 chen ngang cuộc nói chuyện của cộng đồng và mô tả các thành viên là: "Toàn mấy con nghiện WIki hạng nặng". Ngày 10 tháng 2 năm 2017, TNĐ mô tả: "...Thậm chí ngay cả trong giấc ngủ tôi cũng nghĩ đến wiki (có thể nói độ nghiện wiki của tôi bây giờ rất nặng)..." Huynhx-chiDuy12- từng tự sự: "Sau những lần edit đầu, tôi nhận ra mình đã nghiện Wiki đến mức vô tình tạo hơn 14,000 sửa đổi chỉ trong vòng 1 năm và đó cũng là kỉ lục lớn của bản thân đến nay."

Năm 2020, Đức Anh than phiền với DHN: "...Tôi bị nghiện cũng hơi nặng. Không lên Wiki không chịu được, lên Wiki thấy rác mà chẳng làm gì được cũng không chịu được..." Trước đó chỉ một ngày, DHN cũng nói về tình trạng của Băng Tỏa và cũng đề cập nghiện ngập Wikipedia của anh ngày xưa: "...Băng Tỏa chắc bị nghiện Wikipedia lắm rồi, đi chơi mà cũng thủ theo cái máy rồi lên Wiki nữa (giống tôi hồi xưa khi đi Yosemite với mấy người bạn, nhưng ra đó hết mạng luôn không theo dõi được gì)..." Cũng trong năm đó, Mạnh An tâm sự với Đức Anh: "Thú thật với bạn, mình cũng đang ngồi làm đề cương toán đây nhưng nhớ Wikipedia (chắc nghiện nặng rồi, hic) nên lên chút ch vui".

Ngày 30 tháng 10 năm 2021, Baoothersks mô tả: "Lúc trước tôi cũng từng mất ngủ trầm trọng do nghiện Wiki. Lên giường từ lúc 10h tối nhưng đến hơn 3h sáng mới ngủ được, tại trong đầu toàn nghĩ đến chuyện đâu đâu. Kinh nghiệm mà tôi rút ra là: ít chơi Wiki buổi tối thôi, nếu có chơi thì né mấy cái drama ra, kẻo lúc lên giường lại nhớ tới mấy chuyện đó thì mệt" TuanUt thì cho rằng "nghiện Wiki" mà kết hợp thêm sức nặng của các điều khác trong cuộc sống thì có thể đi đời: "Em cũng đang đau đầu vì chuyện này đây!. Nếu lấy vợ thì vừa mất sức vừa phải cày cuốc nhiều hơn, bên cạnh đó kèm theo chứng nghiện wiki thì hỡi ơi ...Bó chiếu"

Tiến triển hơn nữa

Năm 2022, khi bàn luận về việc chống rối, một IP của Không hề giả trân phát ngôn rằng: "...mục đích thực sự của việc cấm, là để kích thích cơn nghiện tiếp thôi". Không hề giả trân cho rằng nghiện sẽ nặng hơn sau các án cấm. Năm 2021, NguoiDungKhongDinhDanh nói rằng: "Càng hoạt động ở Wikipedia lâu, bạn càng dễ nghiện nó (tôi không nhầm đâu)".

Một số trường hợp thành viên thông thường tiến thân lên quản trị viên được mô tả là biểu hiện cao độ của nghiện. Ngày 13 tháng 8 năm 2014, Tuanminh01 phát ngôn: "Đã được bầu làm BQV thì mức độ nghiện wiki của các thành viên này là rất cao, tối thiểu 3 tép/ngày. Họ cai nghiện được wiki là một điều đáng mừng, ko nên lên án. Việc chúng ta cứ giữ tên họ ở danh sách các con nghiện nặng với hy vọng một ngày họ sẽ tái nghiện là không tốt, vì điều này làm cản trở việc tái hòa nhập của họ trở lại gia đình và cộng đồng".

Cho đến nay, Tuanminh01 vẫn là thành viên được xem là quản trị viên nghiện Wikipedia nặng nề nhất lịch sử.

Biểu hiện nghiện ngập

Yếu tố đều đặn & cường độ dữ dội

Thường lên Wikipedia mỗi ngày và hoạt động với tần suất dữ dội, có thể ví như cái máy không có khả năng dừng. Các thành viên nổi tiếng về điều này là Tuanminh01, NguoiDungKhongDinhDanh. Nghe đồn đại Tuanminh01 vào toilet rồi mà vẫn miệt mài lùi sửa.

"Điều ngu ngốc nhất là cắm đầu vào wiki mà không ý thức trong thế giới thực sống với túi tiền trống rỗng và cái bụng đói meo. Thành tựu ở đây chỉ giành cho kẻ nghiện không giành cho người tỉnh táo !"

Đông Minh

Tỉ mỉ

Sửa lỗi chính tả là một trong các biểu hiện của nghiện ngập, không sửa thì không chịu được, Trần Nguyễn Minh Huy sửa văn bản đôi khi chỉ thêm vào một dấu chấm, cho thấy triệu chứng của sự tỉ mỉ. Tmct thì mô tả bản thân không dọn dẹp thì không được vì ngứa mắt.

Viêm đếm số lần sửa đổi

Việc thường xuyên xem Trang thống kê Danh sách thành viên theo số lần sửa đổi, cũng như thường xuyên cập nhật các con số về số lần sửa đổi trên bản mẫu thành viên là một biểu hiện của nghiện. Đặc biệt thường thấy ở thành viên mới.

Triệu chứng quan sát: Xem có gì mới không?

Biểu hiện thường thấy của thành viên nghiện Wikipedia là hay đăng nhập vào Wikipedia, đi lòng vòng xem có gì mới không, chả hạn như theo mô tả của Thaisk. Alphama cũng từng ghi chép tại trang Lời nguyền Wikipedia: "Rất nhiều thành viên ở Wikipedia nghiện trang này, nghiện tới mức chỉ muốn nhìn chăm chú nó như đang xem tivi vậy. Bạn luôn đi ám ảnh phải theo dõi rối, theo dõi ai đó, theo dõi những gì mới nhất, lót dép, hóng chuyện nếu có để thỏa mãn thú vui bản thân mà ít khi đóng góp bài hay làm điều đó hữu ích hơn. Đây là 1 dạng ám ảnh, ai là bác sĩ tâm lý xin nêu chuẩn tên bệnh. Lâu dần não trạng của các bạn thay đổi, bạn cảm thấy chán nản, lạc lõng nếu không có gì mới, không có gì thay đổi, không có gì hay ở Wikipedia."

Đông Minh mô tả tình trạng bệnh của anh: "...nghiện theo kiểu, cứ mở Lap lên thì nhấn vào trình duyệt để vào wiki, vào wiki rồi cứ nhìn chằm chằm vào Thay đổi gần đây rồi cứ ngồi nhìn như thế mà thật ra không biết làm gì. Đúng bệnh nặng..."

Cùng biểu hiện này, NguoiDungKhongDinhDanh từng nhận xét: "Trước đây tôi không thể hiểu nổi sao Tuanminh01 có thể ngồi một chỗ hết ngày này qua ngày khác, nhìn chằm chằm vào Thay đổi gần đây và lùi sửa phá hoại trong từng ấy năm, nhưng giờ thì câu trả lời đã quá rõ rồi: Anh ta có quyền cấm."

Xâm nhập bất chấp

Điều này được NguoiDungKhongDinhDanh mô tả: "Nếu đã muốn nghiện Wikipedia thì không ai cản nổi. Dù có khoá toàn cục, cấm dải vài năm, con nghiện rồi cũng sẽ tìm được cách để mò vào".

Sức sống bất diệt

Kể từ năm 2019 đến 2023, trải qua 5 năm, TUIBAJAVE đã trải qua 7 cuộc chiến tranh quy mô lớn chống lại các bảo quản viên. Dù các án cấm vô hạn được áp dụng cũng không làm lụi tàn sức sống mãnh liệt của một con nghiện, TUIBAJAVE vẫn quay lại mà không gì cản phá được. Sau các án cấm, tiếp tục phát triển, và cứ thế, đã trải qua 3 đời tài khoản cốt lõi. Bên cạnh cuộc chiến tranh bên ngoài, từ bên trong TUIBAJAVE kể từ tháng 9 năm 2021 đã diễn ra cuộc nội chiến nội tâm tàn nhẫn, giữa hai luồng tư tưởng, Trường phái Ở lại Wikipedia và Trường phái Rời bỏ Wikipedia với kết quả bất phân thắng bại, và vì bất phân thắng bại, TUIBAJAVE vẫn ở lại Wikipedia. Việc nghiện đã dẫn đến sự phân hóa nội tâm sâu sắc, và việc nội chiến không thể ngã ngũ, nghĩa là chống nghiện đã thất bại.

Trường hợp mâu thuẫn

Nguyentrongphu có lẽ là trường hợp mâu thuẫn nhất xoay quanh khái niệm "nghiện Wiki". Một mặt anh tuyên bố đóng góp suốt đời cho đến chết. Một mặt, tuyên bố đã không còn nghiện, đã cai nghiện thành công. Rồi rốt cục có phải là nghiện tới mức không còn hay biết gì? Có lúc Phú lại nói theo cách khác: "...tôi đã nghiện Wikipedia từ rất lâu rồi nên tôi không còn đủ khả năng để rời bỏ nó nữa...".

Cai nghiện và tái nghiện

Wikipedia như miếng gà nướng - Sức hấp dẫn không thể chối từ

Wikipedia như cốc bia ướp lạnh - Sức hấp dẫn không thể chối từ

Nỗ lực

Nhiều thành viên đã mô tả về nỗ lực từ bỏ Wikipedia của họ, hoặc của những người mà họ chứng kiến. Hungda từng chia sẻ với CNBH: "...Thực ra đã gần như cai nghiện wiki được một thời gian, tất nhiên chưa dám dứt hẳn vì sợ sock..." Trước đó, Hungda đã bực mình khi Ma2nschaft tặng sao: "tôi đang tập cai nghiện bạn lại tặng sao!". Ngày 12 tháng 4 năm 2012, A nói về người anh của cô ấy: "Anh mình đi thực tập mà dạo này cũng muốn cai nghiện Wiki nên không lên đâu..." Iosraia thì đã có tâm sự với ThiênĐế98: "...Sắp vào học nữa rồi, giờ đang cố cai nghiện wiki nên chắc đệ không lên wiki ì xèo như trước nữa..."

"...tôi quyết định rời khỏi wiki rồi, tôi k muốn sống mãi trong một giấc mơ không có thật giống như trong inception vậy.." - Ledinhthang

"Phải tập cai nghiện chứ để ảnh hưởng đến cuộc sống thực rồi mệt lắm. Kiểu cứ cả ngày toàn Wiki với Wiki ý mắt thâm như nghiện lại còn thức đêm chểnh mảng việc nhà việc làm... nói chung là mình cũng đang tập hạn chế lại, chứ dành thời gian nhiều quá trên đây cũng không tốt đâu à" - Nguyenmy2302.

Lời khuyên

Cheers! từng khuyên Romelone: "...Tranh thủ thời gian này đi đâu đó cho thanh thản bạn a. Sẵn bạn cũng nên thử cai nghiện wiki đi..." Cách đó hai năm Lê Thy cũng từng khuyên Trần Nguyễn Minh Huy, dù không bỏ hẳn Wikipedia, nhưng nên hạn chế mà tập trung học hành: "...Tôi nhận thấy bạn có tâm huyết và khá am hiểu cách thức làm việc của wiki, Tuy nhiên đừng nghiện wiki quá mà bỏ bê việc học nhé..."

Tuyên bố

Lúc 10:42, ngày 3 tháng 5 năm 2021 (UTC), Kateru Zakuro tuyên bố cai nghiện: "...Sau ngày 5, em chính thức "cai nghiện Wiki" và rời xa nơi này, làm "khách" wiki cho đến 1 tháng 9 năm 2021 để ôn thi, kính mong mọi người không nhắn cho em vào thời gian này..."

Dung005 tự hào trên trang cá nhân của anh: "Thành viên này tự hào tuyên bố, đã thành công trong việc cai nghiện Wikipedia ^^". Nhưng anh cũng ghi thêm " Nhưng đã lại thấy rất nhiều triệu chứng của việc... tái nghiện >.<".

Thành viên Ti2008 đã từng Đặt biển xoá trang thành viên vào năm 2018 với lý do: "Ti2008 xin phép rời WP 1 thời gian để cai nghiện và thích nghi với những thay đổi trong cuộc sống". Năm cuối cùng anh hoạt động là 2020 với 6 sửa đổi.

Hiện chỉ có 4 tài khoản thành viên tuyên bố cai nghiện wikipedia thành công.

Đánh giá

Một số người bi quan hoặc đánh giá thấp khả năng cai nghiện, như Chào mừng Cách mệnh tháng Mười Nga ngố đã nói với Hoang Dat vào ngày 7 tháng 11 năm 2014: "...Cũng có lời cảm ơn anh đã làm tôi hết nghiện wiki, một căn bệnh nhiều người không khỏi..." Michel Djerzinski vào ngày 14 tháng 11 năm 2014 cũng có phát ngôn: "...Hi, I'm back (mắc nghiện Wiki không thể một nhát mà cai được)..." Lão Ngoan Đồng từng tâm sự với Typue vào năm 2017: "...dù sao bạn cũng giống tôi là tìm cách bỏ nghiện Wikipedia mãi mà không thể được..." Ngày 29 tháng 10 năm 2022, Đơn giản là tôi mô tả: "...Em đã từng cố gắng cai nghiện Wiki trong thời điểm thi cấp 3 nhưng ..."

Dinhhoangdat đã bị Jspeed1310 gọi là tái nghiện, khi nghe anh nói vẫn quay lại dù đã có vợ. Violetbonmua từng lo sợ "...quay lại rồi không cai nghiện được như trước nữa thì khổ lắm..." Đức Anh thì từng bàn về việc tái nghiện như "vòng tuần hoàn". Nhất Cổ Mộng thì nói rằng "...Wiki vẫn là thứ gì đó khó dứt ra nổi...". Keo010122 thừa nhận: "...bị cái nghiện wikipedia chiến thắng liều thuốc điều trị (wikibreak)".

Vô phương cứu chữa

Năm 2013, Che Guevara VN kết luận rằng "nghiện Wiki" là nan y. Ngày 8 tháng 2 năm 2017, TNĐ bộc bạch khi nói về bản thân sau án cấm: "...độ nghiện wiki thì như thấm vào máu rồi nên khó dứt lắm, nên em mới quyết định tạo thêm một tài khoản nữa...". Về việc cai nghiện đối với một số thành viên có lẽ không còn cách cứu khi thành viên tuyên bố Wikipedia đã là một phần của bản thân, như Auhg8: "... tôi nghiện wiki nặng, đi đến đâu cũng nói đủ chuyện luôn. Wikipedia là một phần quan trọng của tôi..."

Theo thành viên Sholokhov: "...những ai đã lỡ có duyên nợ với nó thì khó mà dứt bỏ được. Tôi không ngạc nhiên nếu ai từng tuyên bố bỏ wiki nhưng sau quay lại còn hăng hơn..." BQV Nguyentrongphu thì đã có bình luận có tính chế giễu việc cố cai nghiện vào ngày 23 tháng 12 năm 2022: "...Nghe đâu nghiện Wiki giống như nghiện ma túy. Nhiều người tuyên bố bỏ Wiki vĩnh viễn cả chục lần, nhưng cuối cùng, họ có bỏ được đâu? Lại đầu thai thành acc khác rồi viết bài tiếp (không tính rối)..."

Nguồn gốc, động lực của nghiện ngập Wikipedia

Sự thỏa mãn mối quan tâm: Ám ảnh tạo dựng và hoàn thiện

Một thành viên luôn có sở thích viết bài về một hay nhiều chủ đề nhất định, đó là lý do họ hiện diện thường xuyên để viết hay chỉnh sửa ít nhất một bài viết mỗi ngày. Vài người luôn liệt kê rõ ràng những việc dang dở chưa làm nhưng sẽ làm. Các bài viết yêu thích luôn là tâm điểm quan trọng để họ thường xuyên lui tới. Có thể nói nguồn năng lượng đầu tiên của hố đen Wikipedia hút lấy họ là sở thích, việc họ có mặt ở đây là để thỏa mãn sở thích đó. Điều gì khiến họ ám ảnh như thế, thật khó giải thích cội rễ sở thích của một người, điều đó cũng khó khăn như việc đặt câu hỏi: tại sao bạn thích ăn mặn, tại sao bạn thích ăn ngọt? tại sao bạn thích mà đỏ thay vì thích màu xanh? Không thể lý giải vấn đề sở thích nhưng chắc chắn ám ảnh tạo bài viết và hoàn thiện bài viết phải gắn bó mật thiết với nhóm người thuộc giới tri thức của xã hội. Đối tượng này là mẫu người luôn quan tâm sự mở rộng kiến thức cá nhân không ngừng, dù cho tuổi tác họ có gia tăng. Vì lẽ đó một số sở thích như đọc, viết bài cho Wikipedia sẽ không dễ gì thay đổi. Mối quan tâm của mẫu người này luôn đặt kiến thức ở tầm quan trọng và việc mở rộng không ngừng kiến thức trở thành tính cách đặc biệt của họ. Trong khi ở một số nhóm người khác việc nghiên cứu kiến thức theo kiểu hàn lâm, sách vở gần như đã dừng lại. Từ đó ta thấy ám ảnh này đã gắn kết bản thân họ với Wikipedia, gắn kết việc mở mang kiến thức cá nhân với việc đóng góp bài viết cho Wikipedia.

Sự thỏa mãn sở thích hội tụ: Ám ảnh tích lũy thành tựu

Wikipedia giống như một cô gái với bộ ngực đẹp, bạn muốn úp mặt vào đó và chết ngất trong sự sung sướng. Nhưng thật ra bộ ngực Wikipedia đã úp vào mặt bạn lâu rồi.

Điều này thể hiện rõ nét ở sở thích sưu tầm icon BCB, icon BVT, BVCL,...như minh chứng cho công sức và giá trị bản thân. Và kèm đó là ám ảnh về những con số. Khả Vân từng có kế hoạch theo đuổi mục tiêu 1.000 bài BCB. Nguyên nhân về các con số tích lũy và sự phô trương chúng chưa thể thấu hiểu đầy đủ, một phần trong đó là cảm tính có ích cho cộng đồng, cảm tính phô trương thành tựu. Không chỉ thỏa mãn nội tâm mà còn muốn "lòe" thiên hạ. Tất cả chúng được bày trí trên trang cá nhân một cách rực rỡ. Mintu Martin - theo cộng đồng quan sát được là người nhiều BCB nhất lịch sử, cùng nhiều thành tích khác. Thành viên này đã có một đại sảnh cho riêng mình.

Sự thỏa mãn được thể hiện: Ám ảnh chia sẻ và gây ảnh hưởng

Ám ảnh chia sẻ kiến thức có lẽ là loại ám ảnh chia sẻ cao cấp trong các thói quen chia sẻ. Trong thế giới ngày nay, với sự lan tỏa của truyền thông, đặc biệt là mạng xã hội, nhiều người đã hình thành thói quen chia sẻ bản thân hay mọi thứ liên quan họ lên internet. Từ Facebook có thể thấy thói quen đó ở việc chia sẻ quan điểm trong một sự kiện xã hội, hay chỉ đơn giản là chia sẻ ảnh chụp, video với bạn bè, người thân,... Mọi người luôn có ám ảnh chia sẻ nào đó qua internet và điều này ngày càng lan rộng trong xã hội, xâm chiếm tâm trí và thói quen hành vi của họ. Do đó, có thể lý giải phần nào tinh thần chia sẻ kiến thức của các thành viên Wikipedia. Có lẽ cũng tương tự như các kênh Youtube, TikTok chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm việc làm, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm cuộc sống, với sự chăm chỉ đăng video của nhiều người, họ mong có thể gây ảnh hưởng cho càng nhiều người càng tốt. Điều này đã thể hiện qua mối bận tâm lượt đăng ký hay lượt xem, hay lượt click like. Động lực cho hành vi này bắt nguồn từ một tính cách phổ quát của xã hội, sự phô trương. Người ta luôn muốn thể hiện sự giàu có về một điều gì đó (như tiền,...) và khoe sự giàu có đó với nhiều người. Được chiêm nghiệm, ngưỡng mộ từ người khác về những gì mình có mình chia sẻ, và thông qua đó gây ảnh hưởng là ham muốn tinh thần của họ. Kiến thức cũng có thể xem là một loại giàu có, vì vậy không có gì đáng ngạc nhiên khi giới tri thức luôn muốn khoe khoang sự thông thái hiểu biết của mình. Tất nhiên Wikipedia không phải là môi trường tương thích thể hiện đầy đủ tính cách đó, nhưng trên một phương diện hạn chế nó đã trở thành nơi mà nhiều người muốn tạo dựng, mở rộng và phô trương kiến thức. Bao gồm cả các thành viên có tinh thần cống hiến vô tư, thành phần rối "ngụy tri thức", và cả các đối tượng đặc biệt sử dụng Wikipedia như địa bàn tranh chấp tư tưởng chính trị để gây ảnh hưởng lên cộng đồng.

Sự thỏa mãn được thừa nhận: Ám ảnh "hào quang rực rỡ"

Nghiện Wikipedia cũng được thúc đẩy, cổ vũ tinh thần bởi thành viên khác. Bản tính vốn có của con người là muốn được thừa nhận, muốn được xã hội xem trọng. Bên ngoài xã hội thì đó là thành đạt sự nghiệp, tiền bạc,...tại Wikipedia thì mức độ có lẽ không giống như thế và tính chất khác hơn nhưng căn bản vẫn là sự củng cố bản thân giữa tập thể. Các thành tựu đạt được tại Wikipedia trở thành mục tiêu. Trong đó, các yếu tố mơ hồ như giải thưởng, danh hiệu, hay đơn giản chỉ là huy chương, quà cáp đều đem đến niềm vui. Chúng đại diện cho sự thừa nhận của cộng đồng. Niềm vui này có tính chất tương tự như việc được bấm like trên Facebook. Một bước thừa nhận cao hơn là được cấp các quyền hành chức năng.

Cách cai nghiện

Trả tự do cho tôi.

Baoothersks có lẽ là thành viên đầu tiên nhìn nhận vấn đề nghiện Wikipedia có tính hệ thống khi anh đề xuất với NguoiDungKhongDinhDanh thực hiện một khoá học có tên "Cai nghiện Wikipedia: Lý do mà tôi yêu nó, cách nó níu giữ tôi lại và giải pháp chống lại nó". Đây là cách nhìn bao quát toàn bộ chuyện nghiện. Các thành viên như Victor311, Tuấnmarvel, Khanhpham1996, HUYỆN ĐỒNG HỶ, Vlblahvlblah123,...thì sử dụng bản mẫu:Thành viên này cần thuốc uống để cai nghiện Wikipedia. Đốc-tờ Khoai-Lang của Wikipedia đã mở một phòng khám tư nhân chuyên giúp điều trị căn bệnh này.

Chuyển đổi sự tập trung

Nguyễn Thanh Quang cho rằng việc chú tâm vào các công việc cuộc sống có thể giúp bớt nghiện Wikipedia, anh cũng đề cập về chuyển đổi nghiện cái khác thay cho Wikipedia. Năm 2020, Nguyentrongphu cho rằng tìm thú vui khác để cai nghiện. IP của Hugopako cũng từng nói: "...à mà các bạn biết cách gì bỏ wiki nhanh nhất không, đó là hãy tìm cho mình một thú vui hấp dẫn khác, hãy nghĩ cho bản thân nhiều hơn".

Năm 2019, Đông Minh đã nỗ lực cai nghiện bằng cách luyện phim bộ truyền hình dài tập. Năm 2020, Q.Khải kể với Chungmotniemtin rằng: "...gần đây mình cũng có cày anime Conan trên POPS nên thời gian wiki mới giảm lại chứ lúc trước còn nghiện hơn nữa cơ!"

Xem phim bộ.

Đọc truyện.

Phân tán tâm lý

Thiền định không phải là tập trung tư tưởng, mà là thư thả, không nghĩ về bất cứ điều gì nữa.

NguoiDungKhongDinhDanh đã hướng dẫn Đức Anh: "Wikipedia gây nghiện khi và chỉ khi người ta xem nó là chất gây nghiện. Nếu không coi mình đang nghiện và không quy kết nguyên nhân cho Wikipedia, người ta sẽ tự hết nghiện".

Làm gián đoạn

Cơn nghiện nếu bị làm gián đoạn thường xuyên nó sẽ đứt quãng. Như thế có thể sẽ thoát khỏi nó, không còn bị nó cuốn hút. Một số hoạt động được đề xuất thay thế bao gồm: đi nhậu, chơi game, đánh bài, đi du lịch. Khi đi nhậu bạn tâm sự nhiều với nhiều người, đầu óc có thể giải tỏa. Chơi game là cách làm xao nhãng khá hiệu quả. Đánh bài đem đến niềm vui khi đầu óc hướng đến sự ăn thua, nghĩ suy, ghi nhớ. Đi du lịch vài ngày giúp bạn tránh xa máy tính của bạn. Nghĩa là tìm kiếm sự thay đổi và tác động bởi các yếu tố khác như không gian, loại hoạt động, đối tượng giao tiếp và các hình thức tập trung tâm trí khác, để thay thế cho Wikipedia. Dù là trong vài ngày nhằm làm gián đoạn cơn nghiện Wikipedia.

Say xỉn 1, 2 ngày có thể làm đứt quãng cơn nghiện.

Tập trung chơi game.

Đánh bài cùng bạn bè.

Đi đây đi đó cho khuây khỏa.

Lý thuyết Cú sốc

Đổ vỡ.

Các trường hợp xung đột dữ dội như Đông Minh và Đại Việt quốc cho thấy, một cú sốc tâm lý lớn có thể giúp thành viên rời Wikipedia, dù khá đau khổ. Các trường hợp khác như ở quản trị viên, sau khi họ bị bất tín nhiệm thì họ cũng rời bỏ Wikipedia, khá tương tự.

"Lời cuối cùng, nếu tập thể các BQV ở đây đã kiên định với quyết định thiên vị, bao che các hành vi sai phạm và xem thường người khác đến như vậy thì thực sự chỗ này không đáng để tôi bỏ sức ra đóng góp làm gì nữa". - Đại Việt quốc nói.

Từ bỏ quyền lực

Theo Tuanminh01, việc bỏ cờ BQV/ĐPV cho những người đang cai chính là bước đầu tiên trong tiến trình đưa những người nghiện wikipedia tái hòa nhập với gia đình và cộng đồng. Eternal Dragon thì có ý kiến rằng "BQV là những con nghiện được công nhận của wiki, mà đã nghiện thì họ cần chi phải lo "chức danh" của mình"".

Trái ngược với từ bỏ quyền lực để góp phần cai nghiện, trên Wikipedia đã có trường hợp ý kiến ngăn chặn quyền lực xác lập từ đầu. Đó là ý kiến của Alphama dành cho NguoiDungKhongDinhDanh với lý do: "bạn quá nghiện Wikipedia (theo tôi là vậy), tôi thật sự không thích những thành viên dành thời gian quá nhiều cho Wikipedia hơn cả cuộc sống của mình".

Án cấm

Trong cuộc tranh cãi với Trungda vào ngày 24 tháng 5 năm 2013, liên quan cách ăn nói, AlleinStein tuyên bố cứ cấm và cũng sẽ nhân tiện đó cai nghiện Wikipedia. Vào ngày 5 tháng 9 năm 2018, Ti2008 cũng nói với Trungda: "...Bây giờ cuộc sống của em đang có những thay đổi mới nên em xin được rời Wikipedia, và biện pháp cấm 5 tháng là biện pháp tốt nhất để cai nghiện. Thời gian tới em cũng sẽ tiếp tục đọc, nghiên cứu các sách lịch sử, nhưng với cuộc sống mới này thì phải cai bỏ tật cứ thấy WP là muốn sửa đổi là rất cần thiết...". Thành viên DefenderTienMinh07 từng bị án cấm dài hạn, nhưng sau đó cũng đã bày tỏ: "...Cũng may là chỉ ngồi tù dài hạn, chứ tù chung thân là "xin vĩnh biệt cụ" rồi! Nhưng tôi thấy cấm cũng có một số ích lợi của nó (chẳng hạn: cấm để cai nghiện..."

"Nếu đã dính vào thì wiki khó cai hơn cai nghiện ma túy nữa đó"

TuanUt

Tránh tương tác

Theo P.T.Đ việc "...tránh tương tác để tránh bị "nghiện" ảnh hưởng đến cuộc sống".

Để có thể tránh tương tác tốt nhất là không nên theo dõi và cuốn vào các drama trên Wikipedia. Các thành viên tranh cãi với nhau thì mặc kệ họ. Không cần ý kiến làm gì, và nhất là đừng theo dõi diễn biến sự việc.

Không đăng nhập

Theo bảo quản viên P.T.Đ, "Nếu không muốn đóng góp nữa thì cách dễ nhất là không đăng nhập, không tạo clone nữa". Về điều này, vào năm 2007, Viethavvh than thở: "Nghiện cái gì khổ cái đấy, khó bỏ lắm. Ko đăng nhập thì lại ẩn danh,:-D. Wiki sao mà dễ dàng rời bỏ được".

Cài đặt chặn

Hãy tạo một bức tường cho chính mình.

Bảo quản viên P.T.Đ từng phải cài sẵn cho Chrome chặn Wikipedia vì sợ bị "tái nghiện". Năm 2020, khi thấy Đức Anh tâm sự với DHN về chuyện nghiện và muốn cai của mình, thành viên Caruri đã hướng dẫn: "Bạn nên dùng phần mềm block riêng địa chỉ vi.wikipedia.org".

Nguyenhai314 quyết định rời khỏi Wikipedia vào đầu năm 2023. Anh đã đặt một mã chặn trên tài khoản để tự ngăn chặn việc trở lại của bản thân.

Quy hoạch & Điều chỉnh suy giảm dần

Chính sách "nhỏ giọt" - với điều hướng giảm dần hoạt động của TUIBAJAVE đã thất bại.

Quy hoạch là hoạt động bố trí, sắp xếp những công việc mình thích làm một cách có hệ thống. Liệt kê chi tiết và ngăn nắp chúng. Rồi từ đó có thể làm việc từ từ. Quy hoạch khiến mọi thứ được đầy đủ, không thiếu sót và do đó tâm lý an tâm, an tâm thì có thể làm việc chậm rãi. Chậm rãi sẽ khiến bớt nghiện Wikipedia. Khi ý thức mọi việc vẫn còn đó, ngay ngắn, bản thân sẽ an tâm tập trung cho công việc đời thực. Quy hoạch là cơ sở cho hoạt động. Cá nhân TUIBAJAVE đã có sự điều chỉnh cho riêng mình bằng chính sách hoạt động "nhỏ giọt" và sau đó nâng lên thành chính sách "hơi sương". Đáng tiếc, bản thân đã thất bại trong điều chỉnh cá nhân này. Năm 2023, đã thay thế tình trạng nghiện bằng áp dụng dành thời gian cho TikTok, rồi sau đó là áp dụng xem phim JAV - 'tươi mát cả ngày', nhưng cũng thất bại. Lạy Chúa, tới cả nghiện sex cũng phải chào thua nghiện Wikipedia thì còn hi vọng gì nữa.

Cảnh báo cho người mới

Điều này không phải vì bản thân, mà vì người khác trong việc cảnh giác, cảnh báo, ngăn chặn ngay từ đầu giúp cho người mới. Vào năm 2007, Lưu Ly có nói: "...Và tôi cảnh báo cho mọi người rằng: "wiki là một môi trường dễ nghiện". Hãy coi chừng..". Một hội thoại vào năm 2013, khi AlleinStein có mặt tại trang nhà của Liftold, thành viên HNN12 đã xuất hiện và phát ngôn: "Thầy giáo mà khuyến khích sinh viên nghiện wiki là không được đâu nha :D Wiki này dễ gây nghiện lắm, sinh viên không có thời gian học hành đâu".

Lấy vợ

"Chữa bịnh bằng cách ... lấy vợ cũng là một cách hay vì một công đôi chuyện. Tuy nhiên nên đọc kỹ hướng dẫn trước khi thực hiện vì có nhiều chống chỉ định mà nếu không hiểu rõ đôi khi thành con dao hai lưỡi, như việc này đôi khi tỏ ra nguy hiểm đối với những người bị hội chứng nghiện ...wiki. Dẫu sao anh vẫn khuyên em là nên áp dụng phương cách này cho mình vì ít ra khi đám cưới anh em ở wiki cúng có bữa nhậu phải không. Vài dòng tản mạn cho vui. Chủ yếu mong mau khỏe nhé. Thân mến" - Dinhhoangdat nói với TuanUt.

Phủ nhận

Hiện tượng nghiện đã được Phamnhatkhanh cho là có lý do không rõ ràng, thành viên này cũng cho rằng nó sẽ tự hết vì các công việc lặp đi lặp lại sẽ dẫn đến nhàm chán. Vào năm 2010, khi ứng cử chức vụ bảo quản viên, Magicknight94 có khẳng định khi sử dụng máy tính anh có nhiều việc phải làm chứ không riêng gì Wikipedia, nên không sợ nghiện.

Nguyenhai314 thì cho rằng vấn đề nghiện không có gì nghiêm trọng. Khẳng định có thể cân bằng với cuộc sống đời thực: "...Nghiện Wikipedia cũng là một dạng "nghiện", như nghiện VOZ, nghiện Facebook, nghiện YouTube, nghiện TikTok... Ở Wikipedia, nếu dùng thang đo độ nghiện thì mấy rối 10 năm kia khó mà bì được với mấy thành viên tuần tra tích cực bây giờ, hầu như 24/7 cắm mặt vào Wikipedia (tôi từng có một thời điểm như vậy nhưng may sao thoát được). Nhìn chung Wikipedia, nếu so sánh với các nền tảng khác thì chỉ là thú vui nhất thời sau ngày làm việc căng thẳng. Chạy deadline mệt quá vào mạng lướt thay đổi gần đây tí, tuần tra tí rồi đi ra. Tối về nhà tắm rửa nghỉ ngơi thì bật Wikipedia lên phiếm chút. Nếu biết cân bằng được với cuộc sống thì làm giàu không khó, kể cả là dùng Wikipedia vào mục đích phá hoại. Kiểu của C thì không biết, nhưng kiểu của Kay và MiG là thuộc về lý tưởng. Lý tưởng là hoạt động có mục đích. Nếu đã là hoạt động có mục đích thì không cần quan trọng đúng sai, miễn là cân bằng được với cuộc sống thì không có vấn đề gì lớn".

Nguyentrongphu tuy không phủ nhận chuyện nghiện, nhưng thờ ơ mà lập ra Hồng Hoa Hội - một động hút chích với 71 thành viên, được xem là có quy mô lớn nhất Wikipedia. Rồi còn có lời lẽ cổ xúy, "...Làm "con nghiện" cũng vui mà haha...".

Xem thêm

• Wikipedia:Người nghiện Wiki
• Wikipedia:Wikipedia là một trò chơi nhập vai trực tuyến nhiều người chơi

PHỤ LỤC

“ Đời người tiếc nuối lớn nhất, chính là dễ dàng từ bỏ cái không nên từ bỏ, nhưng lại cố chấp kiên trì cái không nên kiên trì ” — Thủy Kính tiên sinh

Thành viên này mắc chứng nghiện Wikipedia

Bản mẫu do thành viên A tạo.

Chú thích

Tài liệu nghiên cứu cá nhân

• TUIBAJAVE (2023), Nghiện Wikipedia, (chuyên luận 40 trang, đã lưu), Tp.HCM

Xem thêm

• Wikipedia:Thảo luận/Xây dựng cộng đồng, năm 2014.

Đây là một Bài viết chọn lọc.