Phan Rang – Tháp Chàm

Phan Rang – Tháp Chàm
Thành phố thuộc tỉnh
Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm
Tháp Po Klong Garai
Hành chính
Quốc gia	Việt Nam
Vùng	Duyên hải Nam Trung Bộ
Tỉnh	Ninh Thuận
Trụ sở UBND	Số 62, đường 16 tháng 4, phường Mỹ Hải
Phân chia hành chính	15 phường, 1 xã
Thành lập	8/2/2007
Loại đô thị	Loại II
Năm công nhận	2015
Tổ chức lãnh đạo
Chủ tịch UBND	Trần Minh Nam
Chủ tịch HĐND	Nguyễn Thoại
Bí thư Thành ủy	Trần Minh Nam
Địa lý
Tọa độ: 11°33′55″B 108°59′50″Đ
Bản đồ thành phố Phan Rang – Tháp Chàm Phan Rang – Tháp Chàm Vị trí thành phố Phan Rang – Tháp Chàm trên bản đồ Việt Nam
Diện tích	79,19 km²
Dân số (2019)
Tổng cộng	167.394 người
Thành thị	157.942 người (94%)
Nông thôn	9.452 người (6%)
Mật độ	2.114 người/km²
Dân tộc	Kinh, Chăm
Khác
Mã hành chính	582
Biển số xe	85-B1
Website	prtc.ninhthuan.gov.vn

Phan Rang – Tháp Chàm là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam.

Tên Phan Rang được phiên âm Việt hóa của từ Chăm gốc Phạn Panduranga và tên Tháp Chàm được đặt để đề cập đến cụm tháp Po Klong Garai nằm ở phía Tây thành phố.

Địa lý

Vị trí địa lý

Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm nằm ở trung tâm tỉnh Ninh Thuận, cách thủ đô Hà Nội 1.380 km về phía bắc, cách Thành phố Hồ Chí Minh 330 km về phía đông đông nam, cách thành phố Nha Trang 95 km về phía nam, có vị trí địa lý:

• Phía đông giáp Biển Đông (vịnh Phan Rang)
• Phía tây giáp huyện Ninh Sơn
• Phía nam giáp huyện Ninh Phước
• Phía bắc giáp huyện Bác Ái và huyện Ninh Hải.

Đặc điểm khí hậu và đất đai

Phan Rang có nhiều rặng núi bao quanh phía Bắc, phía Nam, phía Tây khiến cho gió mùa Đông-Bắc và gió mùa Tây-Nam là những gió đem mưa tới bị ngăn cản lại trước khi thổi đến Phan Rang. Các rặng núi trọc quanh Phan Rang đều phản chiếu lại nhiệt vào giữa lòng đồng bằng nên khí hậu nóng.

Độ ẩm trung bình hàng năm chừng 80%, các tháng khô khan nhất là từ tháng 1 đến tháng 3 dương lịch. Vào các tháng này, gió thổi rất mạnh. Vì đặc điểm này mà dân địa phương thường ví von "Gió như Phang, Nắng như Rang".

Khí hậu Phan Rang rất khô và có lẽ là vùng khô hạn nhất Việt Nam. Lượng mưa hàng năm chỉ từ 700–800 mm. Các chất "base" trao đổi không bị nước mưa cuốn trôi xuống sâu do đó pH của đất rất lớn: thường đất đai có pH trên 6 (những nơi khác do mưa nhiều nên pH của đất trung bình khoảng 5). Có những loại đất đặc biệt nhưng đất kiềm (pH > 7,5) chỉ có ở vùng Phan Rang, địa phương gọi là "đất cà giang".

Lịch sử

Vùng đất này từng là kinh đô Panduranga của Vương quốc Champa cổ.

Thị xã Phan Rang được thành lập theo đạo dụ của vua Khải Định ban hành ngày 4 tháng 8 năm 1917, đứng đầu lúc này là L. Thibeaudeau.

Trước năm 1976, Phan Rang là tỉnh lỵ của tỉnh Ninh Thuận.

Từ tháng 2 năm 1976 đến tháng 3 năm 1992, sau khi 3 tỉnh: Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy của Việt Nam Cộng hòa được hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải. Ban đầu, thì tỉnh lỵ của tỉnh Thuận Hải được đặt tại thị xã Phan Rang (giai đoạn từ tháng 2 năm 1976 đến tháng 3 năm 1977). Tuy nhiên, từ tháng 4 năm 1977 đến tháng 3 năm 1992, thì tỉnh lỵ của tỉnh Thuận Hải được di chuyển từ Thị xã Phan Rang về Thị xã Phan Thiết (nay là thành phố Phan Thiết).

Ngày 27 tháng 4 năm 1977, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 124-CP.Theo đó, giải thể thị xã Phan Rang. Đồng thời:

• Sáp nhập 6 phường: Mỹ Hương, Tấn Tài, Kinh Dinh, Thanh Sơn, Phủ Hà và Đạo Long vào huyện Ninh Hải và chuyển 6 phường nói trên thành thị trấn Phan Rang - thị trấn huyện lỵ của huyện Ninh Hải.
• Sáp nhập 3 phường: Đô Vinh, Bảo An và Phước Mỹ vào huyện An Sơn mới thành lập và chuyển 3 phường nói trên thành thị trấn Tháp Chàm - thị trấn huyện lỵ của huyện An Sơn.

Ngày 1 tháng 9 năm 1981, thị xã Phan Rang được tái lập với tên gọi mới là thị xã Phan Rang – Tháp Chàm theo Quyết định số 45-HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng, đồng thời với việc tái thành lập 3 huyện: Ninh Sơn, Ninh Hải và Ninh Phước trên cơ sở chia tách 2 huyện: An Sơn và Ninh Hải. Thị xã Phan Rang - Tháp Chàm chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1 tháng 1 năm 1982.

Ban đầu, thì thị xã Phan Rang – Tháp Chàm có 12 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 9 phường: Bảo An, Đô Vinh, Phước Mỹ, Phủ Hà, Thanh Sơn, Mỹ Hương, Kinh Dinh, Đạo Long, Tấn Tài và 3 xã: Văn Hải, Khánh Hải, Thành Hải.

Ngày 30 tháng 10 năm 1982, sáp nhập 2 xã: Mỹ Hải và xã Đông Hải thuộc huyện Ninh Hải vào thị xã Phan Rang – Tháp Chàm.

Lúc này, thì Thị xã Phan Rang – Tháp Chàm có 14 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 9 phường: Bảo An, Đô Vinh, Phước Mỹ, Phủ Hà, Thanh Sơn, Mỹ Hương, Kinh Dinh, Đạo Long, Tấn Tài và 5 xã: Văn Hải, Khánh Hải, Thành Hải, Mỹ Hải, Đông Hải.

Tháng 7 năm 1991, sáp nhập xã Khánh Hải về huyện Ninh Hải quản lý (nay là thị trấn Khánh Hải - thị trấn huyện lỵ của huyện Ninh Hải).

Ngày 1 tháng 4 năm 1992, sau khi tỉnh Ninh Thuận được tái lập từ tỉnh Thuận Hải, thì thị xã Phan Rang – Tháp Chàm trở lại là tỉnh lỵ tỉnh Ninh Thuận.

Ngày 25 tháng 12 năm 2001, Chính phủ ban hành Nghị định 99/2001/NĐ-CP. Theo đó:

• Thành lập phường Đông Hải trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của xã Đông Hải, phường Đông Hải có 211,71 ha diện tích tự nhiên và 20.724 nhân khẩu.
• Thành lập phường Mỹ Đông trên cơ sở 252,2 ha diện tích tự nhiên và 11.389 nhân khẩu của xã Mỹ Hải.
• Thành lập phường Đài Sơn trên cơ sở 112,97 ha diện tích tự nhiên với 5.623 nhân khẩu của xã Thành Hải và 13,3 ha diện tích tự nhiên với 1.352 nhân khẩu của phường Thanh Sơn, phường Đài Sơn có 126,27 ha diện tích tự nhiên và 6.975 nhân khẩu.
• Điều chỉnh địa giới hành chính của một số phường như sau:
  • Tách 87,56 ha diện tích tự nhiên và 1.755 nhân khẩu của phường Phước Mỹ để sáp nhập vào phường Bảo An.
  • Tách 15,6 ha diện tích tự nhiên và 541 nhân khẩu của phường Phủ Hà để sáp nhập vào phường Phước Mỹ.
  • Tách 4,22 ha diện tích tự nhiên với 236 nhân khẩu của phường Kinh Dinh và 2,51 ha diện tích tự nhiên của phường Tấn Tài để sáp nhập vào phường Thanh Sơn.
  • Tách 9,22 ha diện tích tự nhiên và 233 nhân khẩu của phường Kinh Dinh để sáp nhập vào phường Tấn Tài.
• Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính:
  • Xã Mỹ Hải còn lại 573,34 ha diện tích tự nhiên và 5.979 nhân khẩu.
  • Xã Thành Hải còn lại 937,03 ha diện tích tự nhiên và 5.805 nhân khẩu.
  • Phường Thanh Sơn còn lại 90,05 ha diện tích tự nhiên và 7.273 nhân khẩu (sau khi tăng lên thành 96,78 ha diện tích tự nhiên và 7.509 nhân khẩu).
  • Phường Bảo An có 321,87 ha diện tích tự nhiên và 10.027 nhân khẩu.
  • Phường Phước Mỹ có 593,85 ha diện tích tự nhiên và 11.322 nhân khẩu.
  • Phường Phủ Hà có 136,97 ha diện tích tự nhiên và 10.714 nhân khẩu.
  • Phường Tấn Tài có 266,39 ha diện tích tự nhiên và 7.022 nhân khẩu.
  • Phường Kinh Dinh có 39,17 ha diện tích tự nhiên và 7.656 nhân khẩu.

Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính và thành lập một số phường, xã, thì thị xã Phan Rang – Tháp Chàm có 15 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 12 phường: Đô Vinh, Bảo An, Phương Mỹ, Phủ Hà, Thanh Sơn, Mỹ Hương, Đạo Long, Tấn Tài, Kinh Dinh, Mỹ Đông, Đài Sơn, Đông Hải và 3 xã: Thành Hải, Văn Hải, Mỹ Hải.

Ngày 2 Tháng 2 năm 2005, thị xã Phan Rang – Tháp Chàm được Bộ Xây dựng công nhận là đô thị loại III theo Quyết định số 132/QĐ-BXD.

Ngày 8 tháng 2 năm 2007, Chính phủ ban hành Nghị định số 21/2007/NĐ-CP. Theo đó, Thành lập thành phố Phan Rang - Tháp Chàm trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên với dân số và các đơn vị hành chính trực thuộc của thị xã Phan Rang - Tháp Chàm.

Thành phố Phan Rang - Tháp Chàm có 7.937,56 ha diện tích tự nhiên và dân số là 162.941 người với 15 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm 12 phường: Đô Vinh, Bảo An, Phước Mỹ, Phủ Hà, Đài Sơn, Thanh Sơn, Tấn Tài, Mỹ Hương, Kinh Dinh, Đạo Long, Mỹ Đông, Đông Hải và 3 xã: Thành Hải, Văn Hải, Mỹ Hải.

Ngày 21 tháng 1 năm 2008, Chính phủ ban hành Nghị định 08/2008/NĐ-CP. Theo đó:

• Điều chỉnh địa giới hành chính của một số xã, phường như sau:
  • Điều chỉnh 11,2 ha diện tích tự nhiên với 1.262 nhân khẩu của phường Mỹ Đông và 133,01 ha diện tích tự nhiên với 2.512 nhân khẩu của xã Văn Hải về xã Mỹ Hải quản lý.
  • Điều chỉnh 2,72 ha diện tích tự nhiên của xã Mỹ Hải về phường Tấn Tài quản lý và 1,03 ha diện tích tự nhiên với 6 nhân khẩu của xã Mỹ Hải về phường Thanh Sơn quản lý.
• Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính:
  • Phường Mỹ Đông còn lại 241 ha diện tích tự nhiên và 12.401 nhân khẩu.
  • Xã Văn Hải còn lại 927,11 ha diện tích tự nhiên và 13.909 nhân khẩu (sau khi thành lập phường Văn Hải trên cơ sở toàn bộ 927,11 ha diện tích tự nhiên và 13.909 nhân khẩu của xã Văn Hải).
  • Xã Mỹ Hải có 717,46 ha diện tích tự nhiên và 12.995 nhân khẩu.
  • Phường Thanh Sơn có 99,78 ha diện tích tự nhiên và 9.663 nhân khẩu.
  • Phường Tấn Tài có 286,06 ha diện tích tự nhiên và 8.157 nhân khẩu.
• Thành lập một số phường như sau:
  • Thành lập phường Mỹ Bình trên cơ sở điều chỉnh 495,76 ha diện tích tự nhiên và 8.076 nhân khẩu của xã Mỹ Hải.
  • Thành lập phường Mỹ Hải trên cơ sở 221,70 ha diện tích tự nhiên và 4.919 nhân khẩu còn lại của xã Mỹ Hải.

Như vậy, đến thời điểm này, thì Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm có 7.889,74 ha diện tích tự nhiên và 175.826 nhân khẩu với 16 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 15 phường: Đô Vinh, Bảo An, Phước Mỹ, Phủ Hà, Đài Sơn, Thanh Sơn, Kinh Dinh, Mỹ Hương, Tấn Tài, Đạo Long, Đông Hải, Mỹ Đông, Mỹ Bình, Mỹ Hải, Văn Hải và xã Thành Hải đều giữ ổn định cho đến nay.

Ngày 26 tháng 2 năm 2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 252/QĐ-TTg về việc công nhận thành phố Phan Rang – Tháp Chàm là đô thị loại II trực thuộc tỉnh Ninh Thuận.

Hành chính

Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm được chia thành 16 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc, bao gồm 15 phường: Bảo An, Đài Sơn, Đạo Long, Đô Vinh, Đông Hải, Kinh Dinh, Mỹ Bình, Mỹ Đông, Mỹ Hải, Mỹ Hương, Phủ Hà, Phước Mỹ, Tấn Tài, Thanh Sơn, Văn Hải và xã Thành Hải.

Danh sách các đơn vị hành chính trực thuộc thành phố Phan Rang – Tháp Chàm
Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Mật độ (người/km²) Phường (15) Bảo An 3,22 9.053 2.812 Đài Sơn 1,45 8.658 5.971 Đạo Long 2,09 7.909 3.784 Đô Vinh 30,31 13.257 437 Đông Hải 2,19 19.377 8.848 Kinh Dinh 0,41 5.452 13.298 Mỹ Bình 4,45 8.800 1.980 Mỹ Đông 2,51 12.263 4.887	Tên Diện tích (km²) Dân số (người) Mật độ (người/km²) Mỹ Hải 2,70 6.048 2.240 Mỹ Hương 0,45 3.150 7.000 Phủ Hà 1,30 10.153 7.810 Phước Mỹ 5,99 18.419 3.075 Tấn Tài 2,64 10.110 3.830 Thanh Sơn 1,04 8.518 8.190 Văn Hải 9,24 16.775 1.816 Xã (1) Thành Hải 9,23 9.452 1.024
Nguồn: Công bố kết quả điều tra thực trạng kinh tế - xã hội của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận năm 2019

Văn hóa - Lễ hội

Lễ hội Katé

Thành phố Phan Rang - Tháp Chàm được coi như là nơi trung tâm của nền văn hóa Chăm trên cả nước. Tọa lạc ở phía tây của thành phố, Tháp Pô Klong Garai chính là nơi tổ chức lễ hội Katê hàng năm của đồng bào Chăm Bà la môn vào mỗi tháng 7 theo lịch Chăm (tương đương khoảng từ 25/9 đến 5/10 theo dương lịch). Đây là lễ hội nhằm tưởng nhớ các vị thần như: Po Klaung Garai, Po Rome... và ông bà tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho con người. Lễ hội được diễn ra trên một không gian rộng lớn với không khí sôi động từ đền, tháp đến các làng và cuối cùng là đến gia đình. Lễ hội Katê được lần lượt tổ chức theo thứ tự trước sau tạo thành một dòng chảy của lễ hội Chăm phong phú, đa dạng.

Lễ hội Nho Vang

Lễ hội Nho Vang Ninh Thuận được tổ chức 2 năm một lần nhằm mục đích tôn vinh người trồng nho và giá trị cây nho, sản phẩm từ nho; đồng thời cũng là dịp để quảng bá hình ảnh, quê hương, con người Ninh Thuận, tiềm năng, thế mạnh của tỉnh về kinh tế nông nghiệp, kinh tế biển gắn với văn hóa, du lịch, thu hút các thành phần kinh tế trong và ngoài nước đầu tư vào Ninh Thuận cũng như thành phố Phan Rang - Tháp Chàm.

Du lịch

• Tháp Po Klong Garai
• Bãi biển Bình Sơn
• Bảo tàng Ninh Thuận
• Chùa Trùng Sơn Cổ tự

Hình ảnh

• 
  Bảo tàng tỉnh Ninh Thuận
• 
  Công viên 16/4 ở phường Thanh Sơn
• 
  Công viên biển Bình Sơn ở phường Mỹ Hải
• 
  Tháp Po Klong Garai ở phường Đô Vinh
• 
  Tượng đài Chiến thắng ở Quảng trưởng 16/4, phường Mỹ Hải
• 
  Hội quán Hải Nam của người Hoa ở Phan Rang, người dân quen gọi là Chùa Ông
• 
  Giáo xứ Phan Rang ở phường Kinh Dinh
• 
  Chùa Sùng Ân, Tỉnh hội Phật giáo Ninh Thuận
• 
  Đường Thống Nhất về đêm
• 
  Trung tâm Nghiên cứu Văn hoá Chăm Ninh Thuận ở phường Tấn Tài
• 
  Bùng binh Phủ Hà
• 
  Bãi biển Bình Sơn