Xem mã nguồn của Bulgaria

{{Coord|42|45|N|25|30|E|type:country_scale:2000000|display=title}}
{{Thông tin quốc gia
| Tên chính = Cộng hòa Bulgaria
| Tên bản ngữ = {{native name|bg|Република България}}<br/>{{small|''Republika Bǎlgarija''}}
| Tên thường = Bulgaria
| Tên ngắn = Bulgaria
| Lá cờ = Flag of Bulgaria.svg
| Huy hiệu = Coat of arms of Bulgaria.svg
|Kiểu huy hiệu = Quốc huy
| Khẩu hiệu = {{native name|bg|Съединението прави силата}}<br>"Sǎedinenieto pravi silata"{{small|(chuyển tự)}}<br />"Đoàn kết tạo nên sức mạnh"
| Bản đồ = EU-Bulgaria.svg
| Chú thích bản đồ = Bulgaria (xanh đậm) trong Liên minh châu Âu<br>(xanh nhạt)
| Quốc ca = {{native phrase|bg|Мила Родинo}}<br>''[[Mila Rodino]]'' {{small|(chuyển ngữ)}}<br>([[Tiếng Việt]] :"''Tổ quốc thân yêu''")<br>{{center|[[Tập tin:Mila Rodino instrumental.ogg]]}}
| Ngôn ngữ chính thức = [[Tiếng Bulgaria]]
| Thủ đô = [[Tập tin:BG Sofia coa.svg|24px]] [[Sofia]]
| Tọa độ thủ đô = {{Coord|42|41|N|23|19|E|type:city}}
| Thành phố lớn nhất = Thủ đô
| Loại chính phủ = [[Cộng hòa đại nghị|Cộng hòa nghị viện]]
| Chức vụ 1 = [[Tổng thống Bulgaria|Tổng thống]]
| Viên chức 1 = [[Rumen Radev]]
| Chức vụ 2= [[Thủ tướng Bulgaria|Thủ tướng]] 
| Viên chức 2= [[Dimitar Glavchev]]
| Diện tích = 110.994
| Đứng hàng diện tích = 102
| Độ lớn diện tích = 1 E11
| Phần nước = 0,3
| Dân số ước lượng = 7.000.039
| Năm ước lượng dân số = 2018
| Đứng hàng dân số ước lượng = 102
| Dân số = 6.895.642
| Năm thống kê dân số = 2021
| Mật độ dân số = 64,9
| Đứng hàng mật độ dân số = 95
| Thành thị =
| Nông thôn =
| Năm tính GDP PPP = 2016
| GDP PPP = 144,598&nbsp;tỷ USD<ref name=imfgdp>{{chú thích web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=15&sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=918&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Bulgaria|publisher=International Monetary Fund|access-date =ngày 29 tháng 4 năm 2017}}</ref>
| Xếp hạng GDP PPP = 81
| GDP PPP bình quân đầu người = 20.327 USD
| Xếp hạng GDP PPP bình quân đầu người = 58
| Năm tính GDP danh nghĩa = 2016 
| GDP danh nghĩa = 52,418&nbsp;tỷ USD<ref name=imfgdp/>
| Xếp hạng GDP danh nghĩa = 81
| GDP danh nghĩa bình quân đầu người = 11.332 USD
| Xếp hạng GDP danh nghĩa bình quân đầu người = 61
| Gini = 37<ref name=eurogini>{{chú thích web|title=Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url=http://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/tessi190|publisher=Eurostat Data Explorer|access-date =ngày 31 tháng 3 năm 2016}}</ref>
| Xếp hạng Gini = 
| Năm Gini = 2015
| Loại Gini = trung bình
| Năm tính HDI = 2015
| HDI = 0,794<ref name="UN">{{chú thích web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf|title= Human Development Report 2015|publisher=HDRO (Human Development Report Office) [[United Nations Development Programme]]|access-date =ngày 14 tháng 12 năm 2015}}</ref>
| Đứng hàng HDI = 56
| Cấp HDI = cao
| Loại chủ quyền = Hình thành
| Sự kiện 1 = [[Đế quốc Bulgaria thứ nhất]]
| Ngày 1 = 681–1018
| Sự kiện 2 = [[Đế quốc Bulgaria thứ hai]]
| Ngày 2 = 1185–1396
| Sự kiện 3 = Thân vương quốc Bulgaria
| Ngày 3 = 3 tháng 3 năm 1878
| Sự kiện 4 = Tuyên bố độc lập từ [[Đế quốc Ottoman|Ottoman]]
| Ngày 4 = 5 tháng 10 năm 1908
| Sự kiện 5 = [[Cộng hòa Nhân dân Bulgaria]]
| Ngày 5 = 15 tháng 9 năm 1946
| Sự kiện 6 = Hiến pháp hiện hành
| Ngày 6 = 13 tháng 7 năm 1991
| Đơn vị tiền tệ = [[Lev Bulgaria]] 
| Dấu đơn vị tiền tệ =
| Mã đơn vị tiền tệ = BGN
| Múi giờ = [[Giờ Đông Âu|EET]]
| UTC = +2
| Múi giờ DST = [[Giờ mùa hè Đông Âu|EEST]]
| UTC DST = +3
| Tên vùng Internet = [[.bg]]
| Mã điện thoại = +359
| Ghi chú = 
|Lập pháp=[[Quốc hội Bulgaria|Quốc hội]]}}

'''Bulgaria'''{{Efn|Các phương tiện truyền thông Việt Nam thường hay phiên âm là "Bun-ga-ri" từ tên tiếng Pháp là '''Bulgarie'''.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.mofahcm.gov.vn/vi/mofa/cn_vakv/|tiêu đề=|tác giả 1=|ngày=|ngôn ngữ=|nơi xuất bản=|url-status=live|ngày truy cập=}}</ref> Tuy vậy phiên âm "Bun-ga-ri-a" theo tên tiếng Anh là '''Bulgaria''' cũng được dùng, vì '''Bulgaria''' được viết nhiều hơn tuyệt đối so với '''Bulgarie''' trong các văn bản tiếng Việt.}} ({{lang-bg|България|Bǎlgarija}}), tên chính thức là '''Cộng hòa Bulgaria''' ({{lang-bg|Република България|Republika Bǎlgarija}}) và còn có tên phiên âm dựa theo [[tiếng Pháp]] là '''Bun-ga-ri''' là một quốc gia nằm tại khu vực đông nam [[châu Âu]]. Bulgaria giáp với [[România]] về phía bắc, giáp với [[Serbia]] và [[Bắc Macedonia]] về phía tây, giáp với [[Hy Lạp]] và [[Thổ Nhĩ Kỳ]] về phía nam và cuối cùng giáp với [[Biển Đen]] về phía đông.

[[Dãy núi Balkan]] chạy từ đông sang tây phía bắc Bulgaria. Người Bulgaria gọi dãy núi này là "Núi Già" (Stara Planina). [[Sông Donau]] tạo thành phần lớn biên giới phía bắc Bulgaria.

Giữa Sofia ở phía tây và [[Biển Đen]] là một vùng đồng bằng thấp gọi là [[thung lũng hoa hồng]], trong 3 thế kỷ đã trồng ở khu vực này. Hoa hồng Kazanluk được ưa chuộng và được xuất khẩu do mùi hương riêng biệt của nó, dùng để sản xuất [[nước hoa]]. Về phía đông là bờ biển Hắc Hải với những mỏm đá phía bắc và các bãi cát phía nam thu hút du khách khắp thế giới.

Vị trí của Bulgaria ở giao lộ quan trọng của hai châu lục khiến đây là nơi tranh giành quyền lực trong nhiều thế kỷ. Là một vương quốc độc lập trong nhiều thế kỷ, Bulgaria đã là một cường quốc lớn trong thời gian dài thời [[Trung Cổ|Trung cổ]].

Bulgaria là một nước có truyền thống lịch sử và văn hóa lâu đời tại châu Âu. [[Đế quốc Bulgaria thứ nhất]] hùng mạnh đã từng mở rộng lãnh thổ ra khắp vùng Balkan và có những ảnh hưởng văn hóa của họ ra khắp các cộng đồng người Slav tại khu vực này. Vài thế kỉ sau đó, với sự sụp đổ của [[Đế quốc Bulgaria thứ hai]], đất nước này bị [[Đế quốc Ottoman]] đô hộ trong gần 5 thế kỉ sau đó. Năm 1878, Bulgaria trở thành một nước quân chủ lập hiến tự trị nằm trong Đế quốc Ottoman. Sau [[Chiến tranh thế giới thứ hai]] (1939-1945), một chính phủ được [[Liên Xô]] ủng hộ đã được lập ở Bulgaria. Bulgaria đã thực hiện chương trình công nghiệp hóa trong thời kỳ những người cộng sản cầm quyền. Chính quyền Bulgaria đã cải cách dân chủ năm 1989. Năm 1990, Bulgaria đã tổ chức tổng tuyển cử nhiều đảng phái và đã đổi tên từ [[Cộng hòa Nhân dân Bulgaria]] thành Cộng hòa Bulgaria ngày nay.

Tiến trình chuyển đổi dân chủ và thể chế kinh tế của Bulgaria không dễ dàng do việc mất thị trường truyền thống Liên Xô. Điều này dẫn tới tình trạng đình đốn kinh tế, lạm phát và thất nghiệp gia tăng. Nhiều người Bulgaria đã rời bỏ đất nước. Quá trình cải cách vẫn tiếp tục và năm 2000, Bulgaria đã bắt đầu đàm phán xin gia nhập [[Liên minh châu Âu|EU]].

Nước này là thành viên của [[NATO]] từ năm [[2004]] và thành viên [[Liên minh châu Âu]] từ năm [[2007]]. Dân số Bulgaria là 7,7 triệu người với thủ đô là [[Sofia]].

== Tên gọi ==
Danh xưng ''Bulgaria'' bắt nguồn từ ''Bulgar'' - một bộ lạc gốc [[Turk]], là những người đầu tiên đã thành lập quốc gia này. Không thể hiểu rõ về nguồn gốc và rất khó để tìm những di liệu còn sót lại trước thế kỷ 4{{sfn|Golden|1992|pages=103–104}}, nhưng có thể chúng bắt nguồn từ từ ''bulģha'' trong [[ngôn ngữ Turk nguyên thủy]], nghĩa là "khuấy đảo", "hòa trộn". Và nó mang hàm nghĩa của từ ''bulgak'' ("nổi dậy", "rối loạn")<ref>{{chú thích sách|last=Bowersock|first=Glen W.|title=Late Antiquity: a Guide to the Postclassical World|publisher=Harvard University Press|page=354|year=1999|isbn=978-0674511736|url={{Google books|c788wWR_bLwC|page=354|plainurl=yes}}}}</ref>. Ý nghĩa của nó còn mở rộng nữa: "nổi loạn", "kích động" và do đó, mang hàm nghĩa "kẻ gây nhiễu"{{sfn|Chen|2012|page=97}}<ref>{{chú thích sách|last=Petersen|first=Leif Inge Ree|title=Siege Warfare and Military Organization in the Successor States (400–800 AD): Byzantium, the West and Islam|publisher=Brill |year=2013|page=369 |isbn=978-9004254466|url={{Google books|BRGaAAAAQBAJ|page=369|plainurl=yes}}}}</ref>{{sfn|Golden|1992|page=104}}. Các nhóm dân tộc ở [[Nội Á]] có tên giống nhau về mặt âm vị học thường được mô tả theo các thuật ngữ tương tự: trong thế kỷ thứ 4, người Yết - một trong những bộ tộc tạo nên nhóm Vu Hồ (năm dân tộc man rợ của Trung Quốc thời cổ đại) được miêu tả là cả một "chủng tộc hỗn hợp" và "những kẻ gây rối"{{sfn|Chen|2012|pages=92–95, 97}}.

== Lịch sử ==
{{chính|Lịch sử Bulgaria}}

=== Tiền sử và cổ đại ===
{{See|Châu Âu thời Đồ đá mới|Châu Âu thời Đồ đồng|Chế độ nô lệ|Vương quốc Odrysian|Người Slavơ}}

[[Tập tin:Sveshtari Thracian tomb Bulgaria IFB.JPG|nhỏ|[[Mộ Thracia Sveshtari]], một ngôi [[mộ]] từ thế kỷ thứ III trước Công Nguyên được liệt kê là một [[di sản thế giới|địa điểm di sản thế giới]] của [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc|UNESCO]]|thế=|200x200px]]

Các nền văn hóa tiền sử trên những vùng đất Bulgaria gồm [[văn hóa Hamangia]] và [[văn hóa Vinča]] thuộc [[thời đại đồ đá mới|thời kỳ đồ đá mới]] (6.000 tới 3.000 năm trước), [[văn hóa Varna]] [[eneolithic]] (5.000 năm trước Công Nguyên; xem thêm [[Nghĩa địa Varna]]), và [[văn hóa Ezero]] [[thời đại đồ đồng|thời kỳ đồ đồng]]. [[Niên đại học Karanovo]] là một thước đo thời tiền sử cho toàn bộ cả vùng Balkan rộng lớn.

Người [[Thracia]], một trong ba tổ tiên chính của người Bulgaria hiện đại, đã để lại các dấu vết vẫn còn lại ở vùng Balkan dù đã trải qua nhiều thiên niên kỷ. Người Thracia sống trong những bộ tộc riêng rẽ cho tới khi Vua [[Teres]] thống nhất hầu hết các bộ lạc vào khoảng năm 500 trước Công Nguyên bên trong [[Vương quốc Odrysia]]n, sau này phát triển lên tới đỉnh điểm dưới thời Vua [[Sitalces]] (cầm quyền 431-424 trước Công Nguyên) và Vua [[Cotys I]] (383–359 trước Công Nguyên). Sau đó Đế quốc Macedonia đã sáp nhập vương quốc Odrysia và Thracia trở thành một thành phần không thể chuyển nhượng trong các chuyến viễn chinh của cả [[Philippos II của Macedonia|Philip II]] và [[Alexandros Đại đế|Alexander III (Đại đế)]]. Năm 188 trước Công Nguyên [[La Mã cổ đại|người La Mã]] xâm lược [[Thracia|Thrace]], và chiến tranh tiếp tục tới năm 45 khi cuối cùng La Mã chinh phục cả vùng. Các nền văn hóa Thracia và La Mã đã hòa nhập ở một số mức độ, dù những truyền thống nền tảng của Thracia vẫn không thay đổi. Vì thế tới thế kỷ thứ IV [[người Thracia]] có một bản sắc bản xứ hỗn hợp, như người [[Công giáo Rôma]] và vẫn duy trì được một số tín ngưỡng ngoại giáo cổ xưa của họ.

[[Người Slav]]ơ xuất hiện từ quê hương của họ ở đầu thế kỷ thứ VI và tràn ra hầu hết Đông Trung Âu, Đông Âu và Balkans, trong quá trình này họ phân chia thành ba nhóm chính; Tây Slavơ, Đông Slavơ và Nam Slavơ. Một thành phần [[người Nam Slav]] ở phía đông đã bị người Thracia đồng hóa trước khi tầng lớp quý tộc Bulgaria tự sáp nhập mình vào Đế quốc Bulgaria đầu tiên.<ref name=EB1911>[[s:1911 Encyclopædia Britannica/Bulgaria/History]]</ref>

=== Đế quốc Bulgaria đầu tiên ===
{{chính|Đệ nhất Đế quốc Bulgaria}}

[[Tập tin:The Great Basilica Klearchos 2.jpg|nhỏ|trái|200px|Các tàn tích tại Pliska, thủ đô Đế quốc Bulgaria đầu tiên từ năm 680 đến khoảng năm 890]]

Năm 632 [[người Bulgar]], có nguồn gốc từ [[Trung Á]],<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/84067/Bulgar Bulgar (people)]". Encyclopædia Britannica.</ref> đã hình thành, dưới sự lãnh đạo của Khan [[Kubrat]], một nhà nước độc lập bắt đầu được gọi là [[Đại Bulgaria]]. Lãnh thổ của nó mở rộng tới hạ lưu sông [[Sông Donau|Danube]] ở phía tây, [[Biển Đen]] và [[Biển Azov]] ở phía nam, [[Sông Kuban]] ở phía đông, và [[Sông Donets]] ở phía bắc.<ref>
Zlatarski, các trang 146–153
</ref>
Áp lực từ [[Khazars]] đã dẫn tới sự chinh phục Đại Bulgaria ở nửa sau thế kỷ thứ VII. Người kế vị [[Kubrat]], Khan [[Asparukh của Bulgaria|Asparuh]], đã cùng một số bộ tộc Bulgar đi về phía hạ lưu những con sông [[Sông Donau|Danube]], [[Dnister|Dniester]] và [[Sông Dnepr|Dniepr]] (được gọi là ''Ongal''), và chinh phục [[Moesia]] và [[Tiểu Scythia]] ([[Dobrudzha]]) từ [[Đế quốc Đông La Mã|Đế quốc Byzantine]], mở rộng hãn quốc mới của mình xa thêm nữa về phía [[Balkan|Bán đảo Balkan]].<ref>Runciman, p. 26</ref> Một hiệp ước hòa bình với Byzantine năm 681 và việc thành lập thủ đô Bulgar tại [[Pliska]] phía nam Danube đánh dấu sự khởi đầu của [[Đế quốc Bulgaria thứ nhất|Đế quốc Bulgaria đầu tiên]]. Cùng thời điểm đó, một trong những người anh em của Asparuh, [[Kuber]], đã hòa giải với nhóm [[Bulgar]] tại [[Macedonia]]{{As of|2007|alt= hiện nay}}.<ref>Иван Микулчиќ, "Средновековни градови и тврдини во Македониjа", Скопjе, "Македонска цивилизациjа", 1996, стр. 29–33.</ref>

[[Tập tin:Bulgaria Simeon I (893-927).svg|trái|nhỏ|200x200px|Đế quốc Bulgaria khoảng năm 893 màu xanh tối, với những lãnh thổ giành được cho tới năm 927 màu xanh sáng|thế=]]

Trong cuộc bao vây Constantinople năm 717–718 vị Khan cai trị Bulgaria [[Tervel của Bulgaria|Tervel]] đã thực hiện hiệp ước của mình với những người Byzantine bằng cách gửi binh lính tới giúp dân chúng thành phố thủ đô đế chế này. Theo nhà viết sử Byzantine Theophanes, trong trận đánh quyết định người Bulgaria đã giết 22.000 quân [[Ả Rập]], nhờ vậy loại bỏ được mối đe dọa về một cuộc tấn công tổng lực của Ả Rập vào Đông và Trung Âu.<ref>C. de Boor (ed), ''Theophanis chronographia'', vol. 1. Leipzig: Teubner, 1883 (repr. Hildesheim: Olms, 1963), 397, 25–30 (AM 6209)''"φασί δε τινές ότι και ανθρώπους τεθνεώτας και την εαυτών κόπρον εις τα κλίβανα βάλλοντες και ζυμούντες ήσθιον. ενέσκηψε δε εις αυτούς και λοιμική νόσος και αναρίθμητα πλήθη εξ αυτών ώλεσεν. συνήψε δε προς αυτούς πόλεμον και τον των Βουλγάρων έθνος, και, ως φασίν οι ακριβώς επιστάμενοι, [ότι] '''κβ''' χιλάδας Αράβων κατέσφαξαν."''</ref>

Ảnh hưởng và sự mở rộng lãnh thổ của Bulgaria gia tăng thêm nữa trong thời cầm quyền của [[Krum của Bulgaria|Khan Krum]],<ref>Runciman, p. 52</ref> người vào năm 811 đã có một thắng lợi quyết định trước quân đội Byzantine dưới sự chỉ huy của [[Nicephorus I]] trong [[Trận Pliska]].<ref name = Theophanes>[[s:Chronographia/Chapter 61]]
</ref> Thế kỷ thứ VIII và thứ IX là thời gian số người Slavơ đông đảo dần đồng hoá những [[người Bulgar]] nói tiếng [[người Turkic|Turkic]] (hay Proto-Bulgarians).<ref name="Bulgaria"/>

Năm 864, Bulgaria ở thời vua [[Boris I của Bulgaria|Boris I Người rửa tội]] chấp nhận [[Chính Thống giáo Đông phương]].<ref>
Georgius Monachus Continuatus, loc. cit. [work not previously referenced], Logomete
</ref>

Bulgaria trở thành một cường quốc châu Âu lớn ở thế kỷ thứ IX và thứ 10, trong khi vẫn đấu tranh với Đế quốc Byzantine để giành quyền kiểm soát Balkans. Việc này diễn ra dưới sự cai trị (852–889) của [[Boris I của Bulgaria|Boris I]]. Trong thời trị vì của ông, [[ký tự Cyrill]] đã phát triển tại [[Preslav]] và [[Ohrid]],<ref>
Vita S. démentis
</ref>
được sửa đổi từ [[ký tự Glagolitic]] do các giáo sĩ [[Saints Cyril và Methodius]] phát minh.<ref>
Barford, P. M. (2001). ''The Early Slavs''. Ithaca, New York: Cornell University Press
</ref>

Ký tự Cyrill trở thành căn bản cho sự phát triển thêm nữa của văn hoá. Những thế kỷ sau này, bảng chữ cái này, cùng với ngôn ngữ [[Bulgaria cổ]], đã trở thành ngôn ngữ viết trí thức (''lingua franca'') cho Đông Âu, được gọi là [[Ngôn ngữ Nhà thờ Slavơ|chữ Slavơ Nhà thờ]]. Thời kỳ đỉnh cao mở rộng lãnh thổ của Đế quốc Bulgaria -bao phủ hầu hết Balkan— diễn ra dưới thời [[Simeon I của Bulgaria|Hoàng đế Simeon I Vĩ đại]], [[Sa hoàng]] ([[Hoàng đế]]) đầu tiên của Bulgaria, cầm quyền từ năm 893 tới năm 927.<ref>Fine, ''The Early Medieval Balkans'', các trang 144–148.</ref> [[Trận Anchialos]] (917), một trong những trận đánh đẫm máu nhất [[trung Cổ|thời Trung Cổ]].<ref name="Dimitrov1">Bojidar Dimitrov: ''Bulgaria Illustrated History''. BORIANA Publishing House 2002, ISBN 954-500-044-9
</ref>
đã đánh dấu một trong những thắng lợi quyết định nhất của Bulgaria trước Đế quốc Byzantine.

Tuy nhiên, thành tựu lớn nhất của Simeon là việc phát triển Bulgaria trở thành một nền văn hoá Kitô giáo Slavơ duy nhất và giàu mạnh, trở thành một hình mẫu cho các dân tộc Slavơ khác ở châu Âu và cũng đảm bảo sự tiếp tục tồn tại của nhà nước Bulgaria dù có những lực lượng đe doạ chia rẽ nó thành nhiều mảnh trong suốt lịch sử dài và đầy các cuộc chiến tranh.

Giữa thế kỷ thứ X Bulgaria rơi vào giai đoạn suy tàn, bị kiệt quệ bởi các cuộc chiến tranh với [[Croatia]], những cuộc nổi dậy thường xuyên của người Serbia được Byzantine hậu thuẫn, và những cuộc xâm lược của người Magyar và [[Pecheneg]].<ref>[[Theophanes Continuatus]], các trang 462—3, 480</ref> Vì những nguyên nhân này, Bulgaria sụp đổ trước cuộc tấn công trực diện của ''[[Kievan Rus'|Rus']]'' năm 969–971.<ref>Cedrenus: II, p. 383</ref>

Sau đó người Byzantine bắt đầu những chiến dịch chinh phục Bulgaria. Năm 971, họ chiếm thủ đô [[Preslav]] và bắt Hoàng đế [[Boris II]].<ref>Leo Diaconus, các trang 158–9</ref> Cuộc kháng cự tiếp tục dưới sự lãnh đạo của [[Sa hoàng Samuil]] ở các vùng đất phía tây Bulgaria trong vòng gần nửa thế kỷ. Nước này đã tìm cách hồi phục và đánh đuổi người Byzantine trong nhiều trận đánh lớn, giành được quyền kiểm soát hầu hết Balkan vào năm 991 xâm lược nhà nước Serbia.<ref>
Шишић [Šišić], p. 331</ref> Nhưng [[người Byzantine]] dưới sự lãnh đạo của [[Basileios II|Basil II]] ("Kẻ giết người Bulgar") đã tiêu diệt nhà nước Bulgaria năm 1018 sau thắng lợi tại [[Trận Kleidion|Kleidion]].<ref>Skylitzes, p. 457</ref> Sau khi đã đánh bại người Bulgaria, Basil II đã làm mù mắt tới 15.000 tù nhân của trận đánh, trước khi thả họ.

=== Bulgaria Byzantine ===

Không có bằng chứng còn lại về bất kỳ một cuộc kháng cự hay nổi dậy lớn nào của người dân hay giới quý tộc Bulgaria trong thập kỷ đầu tiên sau sự thành lập quyền cai trị của Byzantine. Với sự tồn tại của các đối thủ không thể dung hoà với Byzantium như [[Krakra của Pernik|Krakra]], [[Nikulitsa của Bulgaria|Nikulitsa]], Dragash và những người khác, sự im ắng này dường như rất khó giải thích. Một số nhà sử học<ref name="Zlatarski">
Zlatarski, vol. II, các trang 1–41
</ref>
đã giải thích đó là kết quả của một sự nhân nhượng mà [[Basileios II|Basil II]] đã trao cho giới quý tộc Bulgaria để giành được lòng trung thành của họ. Ở ngôi vị cao nhất, Basil II đảm bảo tính không thể chia cắt của Bulgaria trong các biên giới địa lý cũ của nó và không chính thức xoá bỏ quyền cai trị địa phương của giới quý tộc Bulgaria, những người đã trở thành một phần của [[Tầng lớp quý tộc và quan liêu Byzantine|tầng lớp quý tộc Byzantine]] như là các [[quan chấp chính]] hay [[chỉ huy quân sự]]. Thứ hai, các tuyên bố đặc biệt (nghị định hoàng gia) của Basil II công nhận tính [[độc lập]] của [[Địa phận Tổng giám mục Bulgaria Ohrid]] và đặt ra các biên giới của nó, đảm bảo sự tiếp nối của các [[giáo xứ|giáo khu]] đã tồn tại dưới thời Samuel, tài sản và các quyền ưu tiên của họ.<ref>Averil Cameron, ''The Byzantines'', Blackwell Publishing (2006), p. 170</ref>

Người dân Bulgaria đã đứng lên chống lại sự cai trị của Byzantine nhiều lần trong thế kỷ XI và một lần nữa ở đầu thế kỷ XII. Cuộc [[Khởi nghĩa Bulgaria chống Đế quốc Byzantine (1040-1041)|khởi nghĩa]] lớn nhất diễn ra dưới sự lãnh đạo của [[Peter II Delyan]] (tuyên bố là Hoàng đế tại Belgrade năm 1040 - 1041) và Contantine Bodin (tức Peter III, 1072). Từ giữa thế kỷ XI tới những năm 1150, cả [[người Norman]] và [[người Hungary]] đều tìm cách xâm lược Bulgaria Byzantine, nhưng không thành công. Giới quý tộc Bulgaria cai trị các tỉnh dưới danh nghĩa Hoàng đế Byzantine cho tới khi [[Ivan Asen I]] và [[Peter IV của Bulgaria]] bắt đầu một cuộc nổi dậy năm 1185 dẫn tới việc thành lập [[Đế quốc Bulgaria thứ hai]].

=== Đế quốc Bulgaria thứ hai ===
{{chính|Đế quốc Bulgaria thứ hai}}
[[Tập tin:Campaigns of Ivan Assen II.png|nhỏ|Đế quốc Bulgaria dưới thời [[Ivan Asen II của Bulgaria|Sa hoàng Ivan Asen II]]|thế=|213x213px]]

Từ năm 1185, [[Đế quốc Bulgaria thứ hai]] tái lập Bulgaria trở thành một [[Cường quốc trong quan hệ quốc tế|cường quốc]] quan trọng ở [[Balkan]] trong hơn hai thế kỷ. [[Triều đình Asen]] lập ra thủ đô tại [[Veliko Tarnovo]]. [[Kaloyan]], triều đại Asen thứ ba, mở rộng quyền cai trị tới [[Beograd|Belgrade]], [[Nish]] và [[Skopie]] (Uskub); ông thừa nhận quyền lực tinh thần tuyệt đối của Giáo hoàng, và nhận được vương miện hoàng gia từ một phái đoàn của Giáo hoàng.<ref name=EB1911 /> Trong [[Trận Adrianople (1205)|trận Adrianople]] năm [[1205]], Kaloyan đánh bại các lực lượng của [[Đế quốc La Tinh|Đế quốc Latinh]] và vì thế hạn chế được quyền lực của nó ngay từ những năm đầu thành lập.

[[Ivan Asen II của Bulgaria|Ivan Asen II]] (1218–1241) mở rộng sự thống trị tới [[Albania]], [[Despotate of Epirus|Epirus]], Macedonia và Thrace.<ref>Jiriček, p.295</ref> Trong thời cầm quyền của ông, nhà nước đã có sự phát triển văn hoá, với những thành tựu nghệ thuật quan trọng của [[trường phái nghệ thuật Tarnovo]].<ref name=EB1911 /> Triều đại Asen chấm dứt năm 1257, và vì [[những cuộc xâm lược của Tatar]] (bắt đầu từ cuối thế kỷ XIII), các cuộc xung đột bên trong và những cuộc tấn công thường xuyên của người Byzantine và Hungary, sức mạnh quốc gia dần suy giảm. Hoàng đế [[Theodore Svetoslav của Bulgaria|Theodore Svetoslav]] (cầm quyền 1300–1322) tái lập sức mạnh của Bulgaria từ năm 1300 trở về sau, nhưng chỉ mang tính tạm thời. Sự bất ổn chính trị tiếp tục gia tăng, và Bulgaria dần mất lãnh thổ. Điều này dẫn tới một cuộc khởi nghĩa nông dân do người chăn lợn, [[Ivaylo của Bulgaria|Ivaylo]] lãnh đạo, cuối cùng ông đã đánh bại được các lực lượng của Hoàng đế và lên ngôi vua.

Tới cuối thế kỷ XIV, những sự chia rẽ phe phái giữa các lãnh chúa phong kiến Bulgaria (''[[boyars]]'') đã làm suy yếu đáng kể tính thống nhất của Đế quốc Bulgaria thứ hai. Nó tan rã thành ba nhà nước sa hoàng nhỏ và nhiều công quốc bán độc lập đánh lẫn nhau, và cả với người Byzantine, Hungary, Serb, Venetia, và Genoese. Trong những trận đánh này, người Bulgaria thường liên kết với người Thổ Ottoman. Tình hình tranh cãi và chiến đấu gây thiệt cho cả hai bên tương tự cũng diễn ra ở Byzantine và Seriba. Trong giai đoạn 1365–1370, người Ottoman chinh phục hầu hết các thị trấn và pháo đài của Bulgaria ở phía nam dãy Balkan.<ref>Jiriček, p. 382</ref>

=== Ottoman cai trị ===
{{chính|Lịch sử buổi đầu Ottoman Bulgaria|Sự thức tỉnh dân tộc của Bulgaria}}
[[Tập tin:Nicopol final battle 1398.jpg|nhỏ|trái|[[Trận Nikopolis|Trận Nicopolis]], 1396|thế=|200x200px]]

[[Tập tin:Shipka-monument-bg.jpg|nhỏ|Đài tưởng niệm Shipka (nằm gần [[Gabrovo]]) — được xây dựng để tưởng nhớ [[Trận Đèo Shipka]]; một trong những biểu tượng quan trọng của sự giải phóng Bulgaria.|thế=|trái|200x200px]]

Năm 1393, người Ottoman chiếm Tarnovo, thủ đô của Đế quốc Bulgaria thứ hai, sau một cuộc bao vây kéo dài 3 tháng. Năm 1396, Sa hoàng Vidin mất ngôi sau khi bị quân [[thập tự chinh]] Công giáo đánh bại tại [[Trận Nikopolis|Trận Nicopolis]]. Với sự kiện này, người Ottoman cuối cùng đã chinh phục và chiếm đóng Bulgaria.<ref>[[Lord Kinross]], ''The Ottoman Centuries'', Morrow QuillPaperback Edition, 1979
</ref><ref name="xixcnf">R.J. Crampton, A Concise History of Bulgaria, 1997, Cambridge University Press, ISBN 0-521-56719-X
</ref><ref name="xouksi">D. Hupchick, The Balkans, 2002
</ref>
Một đội quân thập tự chinh [[Ba Lan]]–[[Hungary]] dưới sự chỉ huy của [[Władysław III của Ba Lan]] được lập ra để giải phóng Balkan năm 1444, nhưng người Thổ đã đánh bại họ trong [[trận Varna]].

Ottoman đã tàn sát người Bulgaria, và họ đã mất hầu hết các di vật văn hoá của mình. Chính quyền Thổ phá huỷ hầu hết các pháo đài trung cổ của Bulgaria để ngăn chặn những cuộc nổi dậy. Các thị trấn và khu vực lớn nơi quyền lực của Ottoman chiếm ưu thế có dân cư rất thưa thớt cho tới tận thế kỷ XIX.<ref name="Dimitrov1" />{{Page needed}} Giới quý tộc Bulgaria bị tiêu diệt và tầng lớp nông dân trở thành [[nông nô]] cho những lãnh chúa Thổ Nhĩ Kỳ.<ref name="Bulgaria">"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/84090/Bulgaria Bulgaria]". Encyclopædia Britannica.</ref> Người Bulgaria phải trả thuế cao hơn rất nhiều so với dân cư [[Hồi giáo]], và hoàn toàn không có sự bình đẳng về pháp lý với họ.<ref>Crampton, R.J. ''Bulgaria 1878-1918'', p.2. East European Monographs, 1983. ISBN 0-88033-029-5.{{Request quotation|date=tháng 7 năm 2009}}</ref> Một sự đối phó từ phía người Bulgaria là việc tăng cường [[hajduk]] ('ngoài vòng pháp luật') truyền thống.<ref name="Bulgaria" /> Những người Bulgaria đã cải theo Hồi giáo, người [[Pomaks]], vẫn giữ lại ngôn ngữ, y phục và một số phong tục thích hợp với Đạo Hồi.<ref name="xouksi" />{{Page needed}}. Các nguồn gốc của người [[Pomaks]] là chủ đề của một cuộc tranh luận.<ref>Hunter, Shireen: "Islam, Europe's second religion: the new social, cultural, and political landscape" 2002, các trang177</ref><ref>Poulton, Hugh: "Muslim identity and the Balkan State" 1997, các trang 33</ref>

Trong hai thập niên cuối cùng của thế kỷ XVIII và những thập niên đầu tiên của thế kỷ XIX Bán đào Bankan tan rã vào tình trạng vô chính phủ. Người Bulgaria gọi giai đoạn này là ''kurdjaliistvo'': các băng nhóm người Thổ có vũ trang được gọi là ''kurdjalii'' cướp bóc trong vùng. Tại nhiều khu vực, hàng nghìn nông dân bỏ chạy khỏi vùng nông thôn hoặc tới các thị trấn hoặc (thường xuyên hơn) tới các khu vực đồi núi và rừng rú; một số người thậm chí còn vượt qua [[Sông Donau|Danube]] tới [[Moldova]], [[Românească|Wallachia]] hay miền nam nước [[Nga]].<ref>
Dennis P. Hupchick: ''The Balkans: from Constantinople to Communism'', 2002
</ref>

Trong suốt năm thế kỷ cai trị của Ottoman, người Bulgaria đã tổ chức nhiều nỗ lực để tái lập nhà nước của riêng mình. [[Sự thức tỉnh dân tộc của Bulgaria]] đã trở thành một trong những yếu tố chính trong cuộc đấu tranh [[Giải phóng Bulgaria|giải phóng]]. Thế kỷ XIX chứng kiến sự thành lập [[Hội đồng Trung ương Cách mạng Bulgaria]] và [[Tổ chức Cách mạng Nội địa]] dưới sự lãnh đạo của các nhân vật giải phóng cách mạng như [[Vasil Levski]], [[Hristo Botev]], [[Lyuben Karavelov]] và những người khác.

Năm 1876 cuộc [[khởi nghĩa tháng 4]] nổ ra: một trong những cuộc nổi dậy chống Đế quốc Ottoman lớn nhất và được tổ chức tốt nhất của người Bulgaria. Dù bị chính quyền Ottoman đàn áp, người Thổ đã tàn sát khoảng 15.000 người Bulgaria<ref name="Bulgaria"/> — cuộc nổi dậy (cùng với cuộc [[Nổi dậy Herzegovina|nổi dậy tại Bosnia]] năm 1875) khiến các Cường quốc phải can thiệp trong [[Sự thức tỉnh dân tộc của Bulgaria#Hội nghị Constantinople|Hội nghị Constantinople]] năm 1876, phân định [[:File:Balkan boundaries1876map1914.png|các biên giới của sắc tộc Bulgaria]] như ở cuối thế kỷ XIX, và tạo lập các thoả thuận pháp lý và chính trị cho việc thành lập hai tỉnh Bulgaria tự trị. Chính phủ Ottoman bác bỏ các quyết định của các Cường quốc. Điều này cho phép [[Nga]] tìm kiếm một giải pháp bằng vũ lực mà không có nguy cơ đối đầu quân sự với các Cường quốc khác trong cuộc [[Chiến tranh Krym|Chiến tranh Crimea]] từ năm 1854 tới năm 1856.

=== Công quốc và Vương quốc ===
[[Tập tin:Bulgaria San Stefano Berlin 1878 TB.png|nhỏ|200x200px|Biên giới của Bulgaria theo Hiệp ước sơ bộ San Stefano và [[Hiệp ước Berlin]] (1878)]]
Trong cuộc [[Chiến tranh Nga-Thổ Nhĩ Kỳ (1877–1878)|Chiến tranh Nga-Thổ, 1877-1878]], quân đội Nga cùng với một Binh đoàn [[România]] và quân tình nguyện Bulgaria đã đánh bại quân Thổ Ottoman. [[Hiệp ước San Stefano]] (3 tháng 3 năm 1878), tạo lập một công quốc Bulgaria tự trị. Nhưng các [[Cường quốc]] phương Tây nhanh chóng phản đối hiệp ước, lo ngại rằng một quốc gia Slavơ rộng lớn ở [[Balkan]] có thể phục vụ cho các lợi ích của Nga. Điều này dẫn tới [[Hiệp ước Berlin, 1878|Hiệp ước Berlin (1878)]], về một công quốc Bulgaria tự trị, gồm cả [[Moesia]] và vùng [[Sofia]]. [[Alexander von Battenberg|Alexander, Vương công Battenberg]], trở thành Vương công đầu tiên của Bulgaria. Hầu hết [[Thracia|Thrace]] trở thành một phần của vùng tự trị [[Đông Rumelia]], theo đó phần còn lại của Thrace và toàn bộ [[Macedonia]] quay trở về dưới chủ quyền của người Thổ Ottoman. Sau cuộc [[chiến tranh Serbia-Bulgaria]] và sự [[Thống nhất Bulgaria|thống nhất]] với [[Đông Rumelia]] năm 1885, công quốc Bulgaria tuyên bố mình là một vương quốc hoàn toàn độc lập ngày 5 tháng 10 (22 tháng 9 theo [[Lịch cũ]]), 1908, dưới quyền cai trị của [[Ferdinand I của Bulgaria]].
[[Tập tin:Bulgarian soldiers with wire cutters WWI (contrasted).jpg|nhỏ|200x200px|Binh lính Bulgaria đang cắt dây rào thép của địch và chuẩn bị tiến công. Bức ảnh này có lẽ được chụp vào năm 1917]]
Ferdinand, thuộc gia đình công tước [[Saxe-Coburg-Gotha]], trở thành Vương công Bulgaria sau khi [[Alexander von Battenberg]] thoái vị năm 1886 sau một cuộc ''đảo chính'' do các sĩ quan ủng hộ Nga âm mưu. (Dù nỗ lực phản ''đảo chính'' của [[Stefan Stambolov]] thành công, Hoàng tử Alexander quyết định không giữ chức vị cai trị Bulgaria mà không có sự đồng thuận của Hoàng đế [[Aleksandr III của Nga]].) Cuộc đấu tranh giải phóng người dân Bulgaria tại [[Adrianople]] [[Vilayet]] và tại Macedonia tiếp tục trong suốt thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, lên tới đỉnh cao là cuộc [[Khởi nghĩa Ilinden-Preobrazhenie]] do [[Tổ chức Cách mạng Trong nước Macedonia]] tổ chức năm 1903.

Trong những năm sau khi hoàn toàn độc lập Bulgaria ngày càng trở nên quân sự hoá: Dillon năm 1920 gọi Bulgaria là "[[Phổ (quốc gia)|Nước Phổ]] của Balkan"<ref>
{{chú thích sách
|last= Dillon
|first= Emile Joseph
|authorlink=
|title= The Inside Story of the Peace Conference
|trans-title=
|url= http://www.mirrorservice.org/sites/ftp.ibiblio.org/pub/docs/books/gutenberg/1/4/4/7/14477/14477-h/14477-h.htm
|access-date = ngày 15 tháng 6 năm 2009 |edition=
|series=
|volume=
|date=
|origyear= 1920
|year= 1920
|publisher= Harper
|location= New York
|isbn=
|oclc=
|doi=
|bibcode=
|id=
|page=
|pages=
|no-pp=
|chapter= XV
|trans-chapter=
|chapter-url=
|quote= The territorial changes the Prussia of the Balkans was condemned to undergo are neither very considerable nor unjust.
|ref=
|lay-url=
|lay-date=
|separator= 
|postscript= 
}}
</ref>
Năm 1912 và 1913, Bulgaria tham gia vào [[các cuộc chiến tranh Balkan]], đầu tiên tham chiến cùng phe với Hy Lạp, Serbia và Montenegro chống lại Đế quốc Ottoman. Cuộc [[chiến tranh Balkan lần thứ nhất]] (1912–1913) là một thắng lợi quân sự của Bulgaria, nhưng một cuộc xung đột về việc phân chia Macedonia diễn ra giữa các đồng minh giành chiến thắng. Cuộc [[chiến tranh Balkan lần thứ hai]] (1913) đẩy Bulgaria chống lại Hy Lạp và Serbia, cùng với Romania và Thổ Nhĩ Kỳ. Sau khi bị đánh bại trong cuộc chiến này, Bulgaria mất nhiều vùng lãnh thổ đã có được trong cuộc chiến lần thứ nhất, cũng như [[Miền nam Dobrudzha]] và nhiều phần của [[macedonia|vùng Macedonia]].

Trong [[Chiến tranh thế giới thứ nhất|Thế chiến I]], Bulgaria tham chiến với tư cách đồng minh của [[Liên minh Trung tâm]]. Mặc dù bước vào cuộc chiến với 1.200.000 quân hùng mạnh (chiếm hơn 1/4 dân số đất nước)<ref>{{chú thích sách|last1=Tucker|first1=Spencer C|last2=Wood|first2=Laura|title=The European Powers in the First World War: An Encyclopedia|publisher=Taylor & Francis|year=1996|page=173|isbn=0-8153-0399-8|url=http://books.google.bg/books?id=EHI3PCjDtsUC&pg=PA172&dq=Direct+and+Indirect+Costs+of+the+Great+World+War&hl=bg&cd=5&redir_esc=y#v=onepage&q=Direct%20and%20Indirect%20Costs%20of%20the%20Great%20World%20War&f=false}}</ref><ref>{{Chú thích web |url=http://www.cepr.org/meets/wkcn/1/1699/papers/Broadberry_Klein.pdf |tiêu đề=Aggregate and Per Capita GDP in Europe, 1870–2000: Continental, Regional and National Data with Changing Boundaries |họ 1=Broadberry |tên 1=Stephen |họ 2=Klein |tên 2=Alexander |ngày=ngày 8 tháng 2 năm 2008 |nhà xuất bản=Department of Economics at the University of Warwick, Coventry |trang=18 |ngày truy cập=ngày 24 tháng 5 năm 2012 |archive-date = ngày 30 tháng 5 năm 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130530083710/http://www.cepr.org/meets/wkcn/1/1699/papers/Broadberry_Klein.pdf |url-status=dead }}</ref> và giành [[thắng lợi quyết định]] tại [[Trận Doiran (1917)|Doiran]] và [[Trận Dobrich|Dobrich]], Bulgaria đầu hàng vào năm [[1918]]. Quân đội Bulgaria phải chịu 300.000 thương vong, gồm 100.000 người chết.<ref name="Bulgaria"/> Thất bại năm 1918 khiến nước này thêm một lần mất thêm lãnh thổ ([[Western Outlands]] cho [[Serbia]], [[Tây Thrace]] cho [[Hy Lạp]] và vùng [[Nam Dobrudzha]] mới tái chinh phục được cho [[România]]). Các cuộc chiến tranh Balkan và Thế chiến I dẫn tới một làn sóng tị nạn của hơn 250.000 người Bulgaria từ [[Macedonia]], [[Đông Thrace|Đông]] và [[Tây Thrace]] và [[Nam Dobrudzha]].

Trong những năm 1930 nước này gặp phải tình trạng bất ổn chính trị, dẫn tới sự thành lập [[chính quyền quân sự]], cuối cùng biến thành một chế độ [[độc tài]] của Vua [[Boris III của Bulgaria|Boris III]] (cầm quyền 1918–1943). Sau khi giành lại được quyền kiểm soát [[Nam Dobrudzha]] năm 1940, Bulgaria liên minh với [[Phe Trục]], dù họ không tham gia vào [[Chiến dịch Barbarossa]] (1941) và không bao giờ tuyên chiến với [[Liên Xô|Liên bang Xô viết]]. Trong Thế chiến II [[Đức Quốc xã|Phát xít Đức]] đã cho phép Bulgaria chiếm nhiều vùng của [[Hy Lạp]] và của [[Vương quốc Nam Tư|Nam Tư]], dù quyền quản lý dân cư và lãnh thổ vẫn nằm trong tay người Đức. Bulgaria là một trong ba quốc gia duy nhất (cùng với [[Phần Lan]] và [[Đan Mạch]]) cứu được toàn bộ dân cư Do Thái (khoảng 50.000 người) khỏi các trại tập trung [[Chủ nghĩa phát xít|Phát xít]] qua những cách đưa ra lý lẽ và trì hoãn trước các yêu cầu của Đức.<ref>[https://archive.today/20121213083311/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+bg0052) Bulgaria in World War II: The Passive Alliance], Library of Congress</ref> Tuy nhiên, Phát xít đã trục xuất hầu như toàn bộ dân Do Thái ở Nam Tư và các lãnh thổ Hy Lạp do Bulgaria chiếm đóng tới [[Trại tập trung Treblinka]] ở [[Ba Lan bị chiếm đóng (1939–1945)|Ba Lan bị chiếm đóng]].

===Thời kỳ xã hội chủ nghĩa===
{{chính|Cộng hòa Nhân dân Bulgaria}}
Mùa hè năm 1943, Boris III bất ngờ qua đời, và nước này rơi vào tình trạng hỗn loạn chính trị khi cuộc chiến đổi chiều với Phát xít Đức và phong trào Cộng sản giành được nhiều quyền lực.<ref>[https://archive.today/20121213104221/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+bg0053) Bulgaria: Wartime Crisis], Library of Congress</ref> Đầu tháng 9 năm 1944, Liên Xô tuyên chiến với Bulgaria vì nước này là đồng minh của Đức, và sớm đánh bại nước này. Điều này cho phép [[Đảng Cộng sản Bulgaria|Đảng Công nhân Bulgaria]] lên nắm quyền lực và thành lập một [[nhà nước cộng sản chủ nghĩa]]. Chế độ mới đưa Bulgaria quay sang chống lại Phát xít.

[[Mặt trận Tổ quốc (Bulgaria)|Mặt trận Tổ quốc]], một liên minh chính trị do những người Cộng sản chiếm đa số, lên nắm chính phủ năm 1944 và Đảng Cộng sản tăng số thành viên từ 15.000 lên 250.000 người trong sáu tháng sau đó. Họ thiết lập nhà nước mới với cuộc [[Cách mạng Bulgaria (1944)|cách mạng ngày 9 tháng 9]] năm đó. Tuy nhiên, Bulgaria mãi tới năm [[1946]] mới trở thành một nhà nước [[cộng hoà nhân dân]]. Nước này thuộc vùng ảnh hưởng của Liên Xô, cùng với [[Georgi Dimitrov]] (Thủ tướng từ năm 1946 tới năm 1949) là nhà [[lãnh đạo]] có ảnh hưởng nhất của Bulgaria. Nước này thành lập nền [[kinh tế kế hoạch]] kiểu Liên Xô, dù một số chính sách theo hướng thị trường đã xuất hiện ở dạng thực nghiệm<ref name=csecon>William Marsteller. "The Economy". [https://archive.today/20121213075601/lcweb2.loc.gov/frd/cs/bgtoc.html Bulgaria country study] (Glenn E. Curtis, editor). [[Thư viện Quốc hội Mỹ|Library of Congress]] [[Federal Research Division]] (tháng 6 năm 1992)</ref> dưới thời [[Todor Hristov Zhivkov|Todor Zhivkov]] (Thư ký thứ nhất, 1954 tới năm 1989). Tới giữa những năm [[1950]] tiêu chuẩn sống tăng lên đáng kể, vào năm 1957 các nông trang viên tập thể lần được hưởng hệ thống hưu bổng và an sinh xã hội nông nghiệp đầu tiên của [[Đông Âu]].<ref>[https://archive.today/20120710045053/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+bg0062) Domestic policy and its results], Library of Congress</ref> [[Todor Hristov Zhivkov|Todor Zhivkov]] là người nắm quyền thực tế ở nước này từ năm 1956 tới năm 1989, vì thế trở thành một trong những lãnh đạo cầm quyền lâu nhất ở Khối Đông Âu. Zhivkov biến Bulgaria trở thành một trong những đồng minh đáng tin cậy nhất của Liên Xô, và gia tăng tầm quan trọng của nó trong [[Hội đồng Tương trợ Kinh tế|Comecon]]. Con gái ông [[Lyudmila Zhivkova]] trở thành nhân vật rất nổi bật trong nước khi khuyến khích di sản, văn hoá và nghệ thuật quốc gia trên bình diện quốc tế.<ref>[https://archive.today/20121213075811/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+bg0068) The Political Atmosphere in the 1970s], Library of Congress</ref> Mặt khác, một chiến dịch đồng hoá bắt buộc hồi cuối những năm 1980 với sắc tộc Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến khoảng 300.000 [[người Thổ ở Bulgaria|người Thổ Bulgaria]] di cư tới Thổ Nhĩ Kỳ.<ref>
{{Chú thích web
 |tên 1 = Celestine
 |họ 1 = Bohlen
 |tác giả 1 = 
 |lk tác giả 1 = 
 |các tác giả = 
 |tiêu đề = Vote Gives Key Role to Ethnic Turks
 |url = http://www.nytimes.com/1991/10/17/world/bulgaria-vote-gives-key-role-to-ethnic-turks.html Bulgaria
 |url lưu trữ = 
 |work = [[The New York Times]]
 |nhà xuất bản = 
 |vị trí = 
 |trang = 
 |các trang = 
 |dịch tiêu đề =
 |định dạng = 
 |doi = 
 |ngày = ngày 17 tháng 10 năm 1991 |tháng = 
 |năm = 
 |ngày lưu trữ = 
 |ngày truy cập = ngày 15 tháng 7 năm 2009 |trích dẫn =... trong thập niên 1980 [...] lãnh đạo Cộng sản, Todor Zhivkov, bắt đầu một chiến dịch đồng hoá văn hoá buộc sắc tộc Thổ Nhĩ Kỳ phải chấp nhận những cái tên Slavơ, đóng cửa các thánh đường Hồi giáo và nhà nguyện của họ và đàn áp bất kỳ nỗ lực phản kháng nào. Một kết quả là cuộc di cư hàng loạt của hơn 300,000 người sắc tộc Thổ tới nước Thổ Nhĩ Kỳ láng giềng năm 1989...
}}
</ref><ref>
[http://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSTRE55001C20090601 Cracks show in Bulgaria's Muslim ethnic model]. Reuters. 31 tháng 5 năm 2009.
</ref>

Nước Cộng hoà Nhân dân chấm dứt tồn tại năm 1989 như nhiều nhà nước XHCN khác tại [[Đông Âu]], cũng như chính Liên bang Xô viết, bắt đầu tan rã. Phe đối lập buộc Zhivkov và cánh tay phải của ông [[Milko Balev]] phải từ chức ngày 10 tháng 11 năm 1989.

=== Cộng hoà Bulgaria ===
Tháng 2 năm 1990, Đảng Cộng sản tự nguyện dừng thi hành nhà nước độc đảng, vào tháng 6 năm 1990 cuộc bầu cử đa đảng diễn ra, với chiến thắng thuộc phái ôn hoà của Đảng Cộng sản (đã đổi tên thành [[Đảng Xã hội Bulgaria]] — BSP). Tháng 7 năm 1991, nước này thông qua một [[Hiến pháp Bulgaria|hiến pháp mới]] quy định về một Tổng thống khá ít quyền lực và một Thủ tướng có trách nhiệm về lập pháp. Thập niên 1990 là giai đoạn nước này có tỷ lệ thất nghiệp cao, lạm phát cao và không ổn định cũng như sự bất bình của dân chúng.

Từ năm 1989, Bulgaria đã tổ chức các cuộc [[bầu cử]] đa đảng và tư nhân hoá [[Kinh tế Bulgaria|nền kinh tế của mình]], nhưng những khó khăn kinh tế và một làn sóng tham nhũng khiến hơn 800.000 người Bulgaria, hầu hết là các [[nhà chuyên môn]] có trình độ, di cư trong một cuộc "[[chảy máu chất xám]]". Gói cải cách được đưa ra năm 1997 đã khôi phục sự tăng trưởng kinh tế, nhưng dẫn tới sự gia tăng bất bình đẳng xã hội. Bulgaria trở thành một thành viên của [[NATO]] năm 2004 và của [[Liên minh châu Âu]] năm 2007, và US Library of Congress Federal Research Division đã thông báo trong năm 2006 rằng nước này nói chung có các thành tích [[tự do ngôn luận]] và [[nhân quyền]] tốt.<ref>{{Chú thích web
| tác giả 1 = Library of Congress – Federal Research Division
| lk tác giả 1 = Federal Research Division
| tiêu đề = Country Profile: Bulgaria
| url = http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Bulgaria.pdf
| url lưu trữ = https://web.archive.org/web/20050717162833/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Bulgaria.pdf
| work = 
| nhà xuất bản = Library of Congress
| vị trí = 
| trang = 18, 23
| các trang = 
| định dạng = PDF
| doi = 
| ngày = 
| tháng = October
| năm = 2006
| ngày lưu trữ = 2005-07-17
| ngày truy cập = ngày 4 tháng 9 năm 2009
| trích dẫn = Truyền thông: Năm 2006 báo in và truyền thông tại Bulgaria nói chung được coi là không có trở ngại, dù chính phủ thống trị truyền thông qua kênh Truyền hình Quốc gia Bulgaria (BNT) nhà nước và Đài phát thanh Bulgaria (BNR) thuộc sở hữu và các ấn bản báo chí thông qua cơ quan báo chí lớn nhất, Cơ quan Điện báo Bulgaria. [...]Nhân quyền: Những năm đầu thập niên 2000, Bulgaria nói chung được xếp hạng cao về nhân quyền. Tuy nhiên, một số ngoại lệ vẫn tồn tại. Dù truyền thông được tự do đưa tin, việc thiếu một cơ cấu pháp lý chuyên biệt để bảo vệ truyền thông khỏi sự can thiệp của nhà nước tại Bulgaria vẫn là một sự yếu kém về lý thuyết.
| url-status=live
}}</ref>
Năm 2007 A.T. Kearney/Tạp chí Foreign Policy xuất bản [[Chỉ số Toàn cầu hoá]] xếp Bulgaria đứng hàng 36 (giữa [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa]] và [[Iceland]]) trong số 122 quốc gia.<ref>''See [[Globalization Index]]''</ref>

== Địa lý ==
{{chính|Địa lý Bulgaria}}
{{Imageframe |align=left
|content = [[Tập tin:Pirin-mountains-Bansko.jpg|x135px|alt=Núi Pirin]] [[Tập tin:Oilcape.jpg|x135px|alt=Mũi ''Maslen nos'' trên bờ [[Biển Đen]]]]
|caption = Trái: Núi [[Pirin]], tây Bulgaria<br/>Phải: Mũi ''Maslen nos'' trên bờ [[Biển Đen]]
}}

Về địa lý và khí hậu, Bulgaria có đặc trưng đáng chú ý ở sự đa dạng với các phong cảnh từ các đỉnh núi tuyết phủ tại [[Khí hậu Alpine|Alpine]] ở [[Rila]], [[Pirin]] và [[dãy núi Balkan]] cho tới bờ Biển Đen ôn hoà và nắng ấm; từ kiểu đặc trưng [[Khí hậu lục địa|lục địa]] [[Đồng bằng Danub (Bulgaria)|Đồng bằng Danub]] ([[Moesia]] cổ) ở phía bắc tới [[Khí hậu Địa Trung Hải|khí hậu ảnh hưởng Địa Trung Hải]] tại các thung lũng thuộc [[Macedonia]] và tại các vùng đất thấp phía cực nam [[Thracia|Thrace]].

Về tổng thể Bulgaria có [[khí hậu ôn hoà]], với mùa đông lạnh và mùa hè nóng. Hiệu ứng ngăn chặn của [[dãy núi Balkan]] có một số ảnh hưởng trên khí hậu ở khắp nước: bắc Bulgaria có nhiệt độ thấp hơn và có lượng mưa cao hơn các vùng đất thấp phía nam.

Bulgaria gồm các phần của các vùng từng được biết tới ở [[La Mã cổ đại|thời cổ đại]] là [[Moesia]], [[Thracia|Thrace]], và [[Macedonia]]. Vùng núi non phía tây nam đất nước có hai dãy núi thuộc Alpine — [[Rila]] và [[Pirin]] — và ở xa hơn về phía đông là [[Núi Rhodope]] thấp hơn nhưng dày đặc hơn. Rặng [[Rila]] có những đỉnh cao nhất trên Bán đảo Balkan, [[Musala]], ở độ cao 2925m; dãy dài của [[dãy núi Balkan]] chạy hướng đông tây qua trung tâm đất nước, phía bắc của [[Thung lũng Hoa hồng, Bulgaria|Thung lũng Hoa hồng]] nổi tiếng. Vùng đồi và đồng bằng nằm ở phía đông nam, dọc theo bờ [[Bờ Biển Đen Bulgaria|Biển Đen]], và dọc theo con sông chính của Bulgaria, sông [[Sông Donau|Danube]], ở phía bắc. [[Strandja|Strandzha]] là núi cao nhất ở phía đông nam. Vùng đông bắc [[Dobrudja|Dobrudzha]] ít có đồi núi. [[Balkan|Bán đảo Balkan]] có tên từ dãy núi ''Balkan'' hay ''[[Stara planina]]'' chạy qua trung tâm Bulgaria và mở rộng tới vùng phía đông [[Serbia]].

Bulgaria có trữ lượng quặng [[mangan]] lớn ở phía đông bắc và [[urani]]um ở phía tây nam, cũng như một trữ lượng lớn [[than (định hướng)|than]] và các loại quặng [[đồng]], [[chì]], [[kẽm]] và [[vàng]]. Các loại quặng khác có trữ lượng nhỏ hơn gồm [[sắt]], [[bạc]], [[chromite]], [[niken|nickel]], [[bitmut|bismuth]] và các loại khác. Bulgaria có nhiều khoáng sản phi kim loại như [[đá muối]], [[thạch cao]], [[cao lanh|kaolin]] và [[marble]].

Nước này có mạng lưới sông dày đặc với khoảng 540 con sông, đa số chúng -ngoại trừ con sông [[Sông Donau|Danube]] nổi tiếng— ngắn và có mực nước thấp.<ref>
{{chú thích sách |last=Donchev |first=D. |title=Geography of Bulgaria |publisher=ciela |location=Sofia |page=68 |language=bg |isbn=954-649-717-7 |year=2004}}
</ref> Đa số các con sông chảy qua các vùng núi non. Con sông lớn nhất nằm hoàn toàn bên trong lãnh thổ Bulgaria, sông [[Iskar]], có [[chiều dài]] 368&nbsp;km. Các con sông lớn khác gồm sông [[Sông Struma|Struma]] và [[Maritsa|sông Maritsa]] ở phía nam. Các dãy núi Rila và Pirin có khoảng 260 [[hồ băng]]; nước này cũng có nhiều hồ nằm trên bò Biển Đen và hơn 2.200 [[Hồ chứa nước|hồ đập]]. Có nhiều suối nước khoáng, chủ yếu nằm ở phía tây nam và trung tâm đất nước dọc theo các đứt gãy giữa các dãy núi.

[[Giáng thủy#Lượng mưa|Lượng mưa]] ở Bulgaria trong khoảng 630mm mỗi năm. Tại các vùng đất thấp lượng mưa trong khoảng từ 500mm và 800mm, và tại các vùng núi trong khoảng từ 1000mm và 1400mm mỗi năm. Các vùng khô hơn gồm [[Dobrudja]] và dải bờ biển phía bắc, trong khi các vùng cao hơn thuộc [[Rila]], [[Pirin]], [[Núi Rhodope]], [[Stara Planina]], Núi [[Osogovska]] và [[Vitosha]] có lượng mưa trung bình lớn hơn.

===Đa dạng sinh học và vấn đề về môi trường===
[[Tập tin:Lacerta viridis Зелен гущер.jpg|trái|nhỏ|200x200px|''[[Lacerta viridis]]'' ở [[Ropotamo]], một trong 16 khu dự trữ sinh quyển của Bulgaria.]]
Sự tương tác về khí hậu, thủy văn, địa chất và địa hình là điều kiện để các loài thực vật và động vật tại quốc gia này phát triển phong phú và đa dạng<ref name="biodiversity">{{chú thích web|url=http://www.flora.biodiversity.bg/bg_flora_fr.htm|title=Характеристика на флората и растителността на България|publisher=Bulgarian-Swiss program by biodiversity|access-date=ngày 21 tháng 3 năm 2013|archive-date = ngày 27 tháng 4 năm 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130427002409/http://www.flora.biodiversity.bg/bg_flora_fr.htm}}</ref>. Bulgaria là một trong những khu vực đa dạng sinh học nhất châu Âu<ref name="diversity of flora and fauna">{{chú thích web|url=http://unesco-bg.org/file_store/2._bogatstvobr_25.1.10.pdf|title=Видово разнообразие на България|publisher=UNESCO report|language=bg|date=2013|access-date =ngày 30 tháng 7 năm 2018}}</ref>, Với 3 vườn quốc gia, 11 công viên tự nhiên, 16 khu dự trữ sinh quyển và 565 khu bảo tồn<ref>{{chú thích tạp chí |url=http://www.gorabg-magazine.info/bg/index.php?option=com_content&view=article&id=14&showall=1 |title=The future of Bulgaria's natural parks and their administrations |date=June 2010 |journal=Gora Magazine |access-date=ngày 20 tháng 12 năm 2011 |archive-date=2011-11-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111102101145/http://www.gorabg-magazine.info/bg/index.php?option=com_content&view=article&id=14&showall=1 }} (in Bulgarian)</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/ecological-sciences/biosphere-reserves/europe-north-america/|title=Europe & North America: 297 biosphere reserves in 36 countries|publisher=[[UNESCO]]|access-date =ngày 4 tháng 4 năm 2016}}</ref>. Hơn 35% diện tích đất được bao phủ bởi rừng<ref>{{chú thích web |url=http://data.un.org/en/iso/bg.html |title=Bulgaria – Environmental Summary, UNData, United Nations |publisher=United Nations|access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011}}</ref>, nơi tập trung một số cây cổ nhất trên thế giới, chẳng hạn như [[thông Baikushev]] và [[sồi Granit]]<ref>{{chú thích web|url=http://www.sz.government.bg/pressmsg.php?id=1776 |title="The living eternity" tells about the century-old oak in the village of Granit |publisher=Stara Zagora Local Government |language=bg |access-date =ngày 4 tháng 12 năm 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120123102516/http://www.sz.government.bg/pressmsg.php?id=1776 |archive-date=ngày 23 tháng 1 năm 2012 }}</ref>. Hệ thực vật bao gồm hơn 3.800 loài thực vật có mạch, trong đó có 170 loài đặc hữu và 150 loài có nguy cơ tuyệt chủng<ref>{{chú thích web |url=http://www.flora.biodiversity.bg/bg_flora_fr.htm |title=Characteristics of the flora and vegetation in Bulgaria |publisher=Bulgarian-Swiss Foundation for the Protection of Biodiversity |access-date=ngày 20 tháng 12 năm 2011 |archive-date = ngày 27 tháng 4 năm 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130427002409/http://www.flora.biodiversity.bg/bg_flora_fr.htm }} (in Bulgarian)</ref>. Một danh sách kiểm tra các loại nấm của Bulgaria đã báo cáo rằng có hơn 1.500 loài trong nước<ref>Denchev, C. & Assyov, B. Checklist of the larger basidiomycetes ın Bulgaria. Mycotaxon 111: 279–282 (2010).</ref>. Các loài động vật đặc trưng: [[cú]], [[Alectoris graeca]], [[Tichodroma muraria]]<ref name="EB Bio">{{chú thích web|url=https://www.britannica.com/place/Bulgaria#ref42692|title=Bulgaria: Plant and animal life|publisher=Encyclopædia Britannica|first=John D.|last=Bell|access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref>, [[hươu đỏ]], [[gà lôi]] và [[Chó rừng]]{{Sfn|NSI Brochure|2018|p=3}}.

Năm 1998, chính phủ Bungari đã phê duyệt Chiến lược bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia, một chương trình toàn diện tìm kiếm bảo tồn hệ sinh thái địa phương, bảo vệ các loài đang bị đe dọa và bảo tồn nguồn gen<ref>{{chú thích web|url=http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/bulgaria/index.htm |title=Biodiversity in Bulgaria|publisher=GRID-Arendal |access-date =ngày 21 tháng 3 năm 2014 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160430050257/http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/bulgaria/index.htm |archive-date=ngày 30 tháng 4 năm 2016 |df= }}</ref>. Bulgaria có một số khu vực [[Natura 2000]] lớn nhất ở châu Âu, chiếm 33,8% lãnh thổ của nó<ref>{{chú thích web|url=http://www.eea.europa.eu/soer/countries/bg/soertopic_view?topic=biodiversity|title=Report on European Environment Agency about the Nature protection and biodiversity in Europe|publisher=European Environment Agency|access-date =ngày 21 tháng 3 năm 2014}}</ref>. Nước này cũng đã thông qua Nghị định thư Kyoto và đạt được mục tiêu cắt giảm thải carbon dioxide 30% từ năm 1990 đến năm 2009<ref>{{chú thích web |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-7-a&chapter=27&clang=_en|title=7. a Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change|publisher=United Nations Treaty Collection|access-date =ngày 4 tháng 4 năm 2016}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.novinite.com/view_news.php?id=106682|title=Bulgaria Achieves Kyoto Protocol Targets – IWR Report|publisher=Novinite |date= ngày 11 tháng 8 năm 2009|access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011}}</ref>.

Tuy nhiên, ô nhiễm từ các nhà máy từ công trình luyện kim và nạn phá rừng nghiêm trọng tiếp tục gây ra những vấn đề lớn đối với sức khỏe và phúc lợi của người dân<ref>{{chú thích tạp chí |last1= Kanev|first1=Petar|year=2009 |title=България от Космоса: сеч, пожари, бетон&nbsp;... и надежда |journal=*8* Magazine |language=bg |issue=2 |publisher=Klub 8}}</ref>. Các khu vực đô thị bị ảnh hưởng bởi giao thông ô tô và các nhà máy điện chạy bằng than<ref>{{chú thích web|url=http://www.novinite.com/view_news.php?id=89367|title=High Air Pollution to Close Downtown Sofia |publisher=Novinite |date= ngày 14 tháng 1 năm 2008|access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.novinite.com/view_news.php?id=117439 |title=Bulgaria's Sofia, Plovdiv Suffer Worst Air Pollution in Europe|publisher=Novinite |date=ngày 23 tháng 6 năm 2010 |access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011}}</ref>. Một trong số đó, trạm Maritsa Iztok-2, với việc sử dụng than non, gây ra thiệt hại cao nhất đến sức khỏe và môi trường trong toàn Liên minh châu Âu<ref name=EEA>{{chú thích web|url=http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/daviz/industrial-facilities-causing-the-highest-damage#tab-daviz-tabular|title=Industrial facilities causing the highest damage costs to health and the environment|publisher=European Environment Agency|access-date =ngày 25 tháng 11 năm 2014}}</ref>. Việc sử dụng thuốc trừ sâu trong nông nghiệp và hệ thống thoát nước thải công nghiệp cổ xưa gây ô nhiễm đất và việc sử dụng hóa chất và chất tẩy rửa gây ô nhiễm nước<ref name="ESI">{{chú thích web |url=http://www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=379 |title=Bulgaria's quest to meet the environmental acquis|publisher=European Stability Initiative |date=ngày 10 tháng 12 năm 2008 |access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011}}</ref>. Hơn 75% bề mặt trên các sông đã đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng tốt. Cải thiện chất lượng nước bắt đầu vào năm 1998 và duy trì xu hướng cải thiện vừa phải<ref>{{chú thích web|url=http://www.eea.europa.eu/soer/countries/bg/soertopic_view?topic=freshwater|title=Report on European Environment Agency about the quality of freshwaters in Europe|publisher=European Environment Agency|access-date =ngày 21 tháng 3 năm 2014}}</ref>. Theo Chỉ số hoạt động môi trường năm 2012 của Đại học Yale, Bulgaria là một "thành viên thi hành khiêm tốn" trong việc bảo vệ môi trường<ref>{{chú thích web|url=http://epi.yale.edu/epi2012/rankings|title=2012 Environmental Performance Index |publisher=[[Yale University]] |archive-url=https://archive.today/20120505092852/http://epi.yale.edu/epi2012/rankings |url-status=dead |archive-date=ngày 5 tháng 5 năm 2012 |access-date =ngày 21 tháng 6 năm 2012 }}</ref>.

== Chính trị ==
{{chính|Chính trị Bulgaria}}<!--Please add new information to relevant articles of the series-->
{{multiple image
 | align = right
 | direction = horizontal
 | caption_align = center
 | image1 = Rumen Radev.jpg|alt1=Portrait of president Rumen Radev
 | width1 = 150
 | caption1 = [[Rumen Radev]]<br /><small>[[Tổng thống Bulgaria]]</small>
 | image2 = Boyko Borissov 2017-11-03.jpg|alt2=Portrait of premier Boyko Borisov
 | width2 = 128
 | caption2 = [[Boyko Borisov]]<br /><small> [[Thủ tướng Bulgaria]]</small>
}}
[[Tập tin:National Assembly main building, Sofia, October 2016 02.jpg|thế=|nhỏ|200x200px|Tòa Quốc hội tại [[Sofia]]]]
Từ năm 1991 Bulgaria đã là một quốc gia dân chủ, [[Nhà nước đơn nhất|đơn nhất]] [[cộng hoà nghị viện]] [[Hiến pháp Bulgaria|hiến pháp]].
Nước này đã trở thành một thành viên của [[Liên Hợp Quốc|Liên hiệp quốc]] năm [[1955]], và là một thành viên sáng lập của [[Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu|OSCE]] năm 1995. Với tư cách một Đối tác Tham vấn của [[Hiệp ước Bắc Cực]], Bulgaria đã tham gia vào ban quản lý các lãnh thổ nằm ở phía nam vĩ độ 60° nam.<ref>[http://www.scar.org/treaty/ The Antarctic Treaty system: An introduction] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060206193457/http://www.scar.org/treaty/ |date = ngày 6 tháng 2 năm 2006}}. Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR).</ref><ref>[http://www.scar.org/treaty/signatories.html Signatories to the Antarctic Treaty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101008124854/http://www.scar.org/treaty/signatories.html |date=2010-10-08 }}. Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR).</ref> Quốc hội hay ''[[Narodno Sabranie]]'' (Народно събрание) gồm 240 đại biểu, với nhiệm kỳ 4 năm và được bầu lên bởi nhân dân. Một đảng hay [[liên minh]] phải giành tối thiểu 4% phiếu bầu để có đại diện trong nghị viện. Quốc hội có quyền ban hành pháp luật, thông qua ngân sách, lập kế hoạch bầu cử tổng thống, lựa chọn và bãi chức [[Thủ tướng Bulgaria|Thủ tướng]] và các bộ trưởng khác, tuyên chiến, triển khai quân đội ở nước ngoài và thông qua các hiệp ước và thoả thuận quốc tế. Sau cuộc [[Bầu cử Quốc hội Bulgaria năm 2013|bầu cử năm 2013]], đảng [[Các công dân vì sự phát triển châu Âu của Bulgaria]] (GERB) đã thắng cử với 97 ghế, 30,5% phiếu bầu phổ thông. Điều này làm cho GERB trở thành đảng cầm quyền đầu tiên liên tiếp thắng lợi trong lịch sử Bulgaria hậu cộng sản. Tuy nhiên, sự thiếu sự ủng hộ từ các đảng khác và được chỉ định thành lập một chính phủ mới, lãnh đạo đảng GERB - Boyko Borisov từ chối đề nghị và vì vậy GERB trở thành đảng đối lập. Tuy nhiên, do sự sụp đổ của chính phủ liên minh vào năm 2014, GERB đã quay trở lại nắm quyền lực sau một [[Bầu cử Quốc hội Bulgaria năm 2014|cuộc bầu cử ngắn]]. Hệ thống tư pháp gồm các toà án vùng, quận và phúc thẩm, cũng như một Toà Phá án Tối cao. Ngoài ra, Bulgaria có một Toà án Hành chính Tối cao và một hệ thống toà án quân sự.

[[Tổng thống Bulgaria]] là [[nguyên thủ quốc gia]] và tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Ông cũng là chủ tịch Hội đồng Tư vấn An ninh Quốc gia. Tuy không thể đưa ra bất kỳ điều luật nào ngoài việc đề xuất sửa đổi Hiến pháp, Tổng thống có thể từ chối một điều luật buộc nó phải quay lại trải qua quá trình tiếp tục tranh luận, dù nghị viện có thể bác bỏ sự phủ quyết của tổng thống bằng một đa số đại biểu.

Bulgaria trở thành thành viên của [[Liên hợp quốc]] vào năm 1955 và từ năm 1966 đã là thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an ba lần, gần đây nhất là từ năm 2002 đến 2003<ref>{{chú thích web |url=http://www.thegreenpapers.com/ww/UNSecurityCouncil.phtml|title=The United Nations Security Council|publisher=The Green Papers Worldwide|access-date =ngày 4 tháng 12 năm 2011}}</ref>. Là một trong số các quốc gia thành lập [[Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu]] (OSCE) vào năm 1975. Hội nhập châu Âu - Đại Tây Dương là một ưu tiên kể từ khi Cộng sản sụp đổ, mặc dù lãnh đạo Cộng sản cũng có nguyện vọng rời khỏi [[Khối Warszawa|Hiệp ước Warszawa]] và gia nhập [[Cộng đồng châu Âu]] vào năm 1987<ref>{{chú thích web|url=http://www.dnes.bg/obshtestvo/2008/08/15/bai-toshoviiat-blian-bylgariia-v-es-prez-039-87.55776|title=Todor Zhivkov's dream – Bulgaria in the EC in '87 |publisher=Dnes.bg |date=ngày 15 tháng 8 năm 2008 |language=bg |access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.vsekiden.com/37787/%D0%B1%D0%B0%D0%B9-%D1%82%D0%BE%D1%88%D0%BE-%D0%BC%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B8%D0%BB-%D0%B4%D0%B0-%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0-%D0%B1%D1%8A%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B2-%D0%B5%D1%81/|title=Todor Zhivkov was thinking of joining Bulgaria to the EC |publisher=Vsekiden |date=ngày 3 tháng 9 năm 2008 |access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120620023219/http://www.vsekiden.com/37787/%D0%B1%D0%B0%D0%B9-%D1%82%D0%BE%D1%88%D0%BE-%D0%BC%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B8%D0%BB-%D0%B4%D0%B0-%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0-%D0%B1%D1%8A%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B2-%D0%B5%D1%81/ |archive-date=ngày 20 tháng 6 năm 2012 |df= }}</ref><ref>{{chú thích báo |title="Deutsche Welle": Todor Zhivkov wanted Bulgaria to join the EC |url=https://www.vesti.bg/novini/prez-1988-g.-komunisticheskiiat-lider-veche-iskal-ne-prosto-reforma-na-socializma-a-smiana-na-sistemata-1230064 |newspaper=Vesti |date=ngày 3 tháng 9 năm 2008 |language=bg |access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref>. Bulgaria gia nhập [[NATO]] ngày 29 tháng 3 năm 2004 và ký [[Hiệp ước gia nhập năm 2005|Hiệp ước gia nhập]] [[Liên minh châu Âu]] vào 25 tháng 4 năm 2005, được bầu [[Các đại biểu của Bulgaria 2009–2014|17 thành viên]] vào trong [[Nghị viện châu Âu]].<ref name="ep">{{Chú thích web|url=http://www.elections2009-results.eu/en/bulgaria_en.html|tiêu đề=Results of the 2009 European elections > Bulgaria|ngày truy cập=ngày 21 tháng 6 năm 2009|archive-date = ngày 11 tháng 6 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090611150039/http://www.elections2009-results.eu/en/bulgaria_en.html|url-status=dead}}]</ref>
<ref name="ec">{{chú thích web|url=http://ec.europa.eu/enlargement/archives/enlargement_process/future_prospects/negotiations/eu10_bulgaria_romania/treaty_2005_en.htm|title=European Commission Enlargement Archives: Treaty of Accession of Bulgaria and Romania|publisher=European Commission|date=ngày 25 tháng 4 năm 2005|access-date =ngày 20 tháng 12 năm 2011|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110219145342/http://ec.europa.eu/enlargement/archives/enlargement_process/future_prospects/negotiations/eu10_bulgaria_romania/treaty_2005_en.htm|archive-date=ngày 19 tháng 2 năm 2011|df=dmy-all}}</ref>, và trở thành thành viên chính thức vào ngày 1 tháng 1 năm 2007<ref name="VOA">{{chú thích web|url=https://www.voanews.com/a/a-13-2007-01-01-voa16-66512457/553263.htm|title=Bulgaria, Romania Join European Union|publisher=Voice of America|date=ngày 1 tháng 1 năm 2007|access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref>. Ngoài ra, nước này còn có sự hợp tác kinh tế và ngoại giao ba bên với [[România]] và [[Hy Lạp]]<ref>{{chú thích web|url=http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/en-US/Policy/Geographic+Regions/South-Eastern+Europe/Balkans/Bilateral+Relations/Bulgaria/|title=Bulgaria – relations|publisher=Ministry of Foreign Affairs of Greece|access-date =ngày 31 tháng 3 năm 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205023232/http://www2.mfa.gr/www.mfa.gr/en-US/Policy/Geographic+Regions/South-Eastern+Europe/Balkans/Bilateral+Relations/Bulgaria/|archive-date=ngày 5 tháng 2 năm 2012|df=dmy-all}}</ref>, quan hệ tốt với [[Trung Quốc]]<ref>{{chú thích web |url=http://www.fmprc.gov.cn/eng/wjb/zzjg/xos/gjlb/3150/|title=Bulgaria – Bilateral Relations|publisher=Ministry of Foreign Affairs of the PRC|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726144918/http://www.fmprc.gov.cn/eng/wjb/zzjg/xos/gjlb/3150/|archive-date=ngày 26 tháng 7 năm 2013|access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref>, [[Việt Nam]]<ref>{{chú thích web|url=http://www.novinite.com/view_news.php?id=121248|title=Vietnam Thanks Bulgaria for University Graduates|publisher=Novinite|date=ngày 28 tháng 10 năm 2010|access-date =ngày 31 tháng 3 năm 2012}}</ref> và mối quan hệ lịch sử với [[Nga]]<ref>{{chú thích web|url=https://www.reuters.com/article/us-britain-russia-bulgaria/old-ties-with-russia-weigh-on-bulgarian-decision-in-spy-poisoning-case-idUSKBN1H52BR|title=Old ties with Russia weigh on Bulgarian decision in spy poisoning case|publisher=Reuters|date=ngày 29 tháng 3 năm 2018|access-date =ngày 21 tháng 7 năm 2018}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.nytimes.com/2017/02/04/world/europe/bulgaria-trump-russia-putin.html|title=Bulgaria Grows Uneasy as Trump Complicates Its Ties to Russia|publisher=The New York Times|date=ngày 4 tháng 2 năm 2017|access-date =ngày 21 tháng 7 năm 2018|quote=For many reasons, including economic necessity, a common culture and deep historical ties...}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.dw.com/en/bulgaria-torn-between-russia-and-the-west/a-44027331|title=Bulgaria torn between Russia and the West|publisher=Deutsche Welle|date=ngày 31 tháng 5 năm 2018|access-date =ngày 21 tháng 7 năm 2018}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.globalsecurity.org/military/world/europe/bg-forrel-ru.htm|title=Bulgaria - Russia Relations|publisher=GlobalSecurity|access-date =ngày 21 tháng 7 năm 2018}}</ref>.

=== Quân đội ===
{{chính|Quân đội Bulgaria}}
[[Tập tin:Bulgarian MiG-29 Rodopi Javelin 2007.jpg|nhỏ|200px|Một chiếc [[Mikoyan MiG-29|MiG-29]] của [[Không quân Bulgaria|BAF]] tại [[Căn cứ Không quân Graf Ignatievo]]]]

[[Quân đội Bulgaria|Quân đội]] Bulgaria gồm ba nhánh chính – [[Lục quân Bulgaria|lục quân]], [[Hải quân Bulgaria|hải quân]] và [[Không quân Bulgaria|không quân]]. Ở thời điểm năm 2009, chi tiêu quân sự chiếm khoảng 1.98% [[Tổng sản phẩm nội địa|GDP]]{{cn}}. Sau một loạt các cuộc cắt giảm năm 1989, quân đội thường trực nước này chưa tới 45.000 người {{As of|2009|alt= hiện tại}}, giảm từ gần 200.000 năm 1988. Các lực lượng dự trữ gồm 303.000 binh lính và sĩ quan. Một số nhánh [[bán quân sự]], như biên phòng và quân đội xây dựng đường sắt có tồn tại và có khoảng 34.000 người. Các lực lượng vũ trang có các thiết bị khá hiện đại của Liên Xô, như máy bay chiến đấu [[Mikoyan MiG-29|MiG-29]], tên lửa đất đối không [[2K12 Kub|SA-6 Gainful]] và [[Tổ hợp tên lửa S-300|SA-10 Grumble]] và tên lửa đạn đạo tầm ngắn [[OTR-21 Tochka|SS-21 Scarab]].

Quân đội Bulgaria đã tham gia vào nhiều nhiệm vụ quốc tế tại [[Campuchia]], [[Bosna và Hercegovina]], [[Kosovo]], [[Afghanistan]] và [[Iraq]]. Ở thời điểm năm 2009, Bulgaria có hơn 700 nhân viên quân sự được triển khai ở nước ngoài, chủ yếu tại Afghanistan (610 người), tại Bosna và Herzegovina (khoảng 100 người) và tại Kosovo (khoảng 50 người).

Năm 2008 Bulgaria đã bãi bỏ nghĩa vụ quân sự với các công dân của họ. Hải quân và không quân Bulgaria đã hoàn toàn [[chuyên nghiệp]] hoá năm 2006, và các lực lượng lục quân tiếp nối vào cuối năm 2008. Các lực lượng đặc biệt đã tiến hành các phi vụ với [[Special Air Service|SAS]], [[Delta Force]], [[Kommando Spezialkräfte|KSK]], và [[Spetsnaz]] của Nga. Tháng 4 năm 2006 Bulgaria và [[Hoa Kỳ]] đã ký một thoả thuận hợp tác quốc phong theo đó đưa các căn cứ không quân tại [[Căn cứ Không quân Bezmer|Bezmer]] (gần [[Yambol]]) và [[Graf Ignatievo]] (gần [[Plovdiv]]), trại huấn luyện [[Novo Selo Range|Novo Selo]] (gần [[Sliven]]), và một trung tâm hậu cần tại [[Trung tâm Hậu cần Aytos|Aytos]] trở thành [[Danh sách các căn cứ quân sự chung Hoa Kỳ-Bulgaria|cơ sở quân sự chung]]. Tạp chí ''[[Foreign Policy]]'' magazine coi Căn cứ Không quân Bezmer là một trong sáu địa điểm hải ngoại quan trọng nhất do [[Không quân Hoa Kỳ|USAF]] sử dụng.<ref>[http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=3460 The List: The Six Most Important U.S. Military Bases], FP, tháng 5 năm 2006</ref>

== Các tỉnh và huyện ==
Bulgaria là một quốc gia đơn nhất<ref>{{chú thích web|url=http://www.ccre.org/en/membres/Bulgarie.htm |title=LOCAL STRUCTURES IN BULGARIA |publisher=Council of European Municipalities and Regions |access-date =ngày 11 tháng 4 năm 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120604090547/http://www.ccre.org/en/membres/Bulgarie.htm |archive-date=ngày 4 tháng 6 năm 2012 }}</ref>. Kể từ những năm 1880, số lượng các đơn vị quản lý lãnh thổ đã thay đổi từ 7 đến 26<ref>{{chú thích web |url=http://www.mrrb.government.bg/index.php?controller=articles&id=4216|title=Historical development of the administrative and territorial division of the Republic of Bulgaria|publisher=Ministry of Regional Development|language=bg|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140202100126/http://www.mrrb.government.bg/index.php?controller=articles&id=4216|archive-date=ngày 2 tháng 2 năm 2014|access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref>. Giữa năm 1987 và năm 1999, cơ cấu hành chính gồm chín tỉnh (''oblasti'', số ít: ''oblast''). Một cơ cấu hành chính mới được áp dụng song song với sự phân cấp của hệ thống kinh tế<ref>{{chú thích web |url=http://www.mrrb.government.bg/index.php?lang=bg&do=atums&type=71&id=13|title=The oblasts in Bulgaria. Portraits|publisher=Ministry of Regional Development|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120619040835/http://www.mrrb.government.bg/index.php?lang=bg&do=atums&type=71&id=13|archive-date=ngày 19 tháng 6 năm 2012|access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref>. Nó bao gồm 27 tỉnh và một tỉnh thủ đô (Sofia-Grad). Tất cả các trên được đặt tên theo thủ phủ của nó. Các tỉnh chia thành 264 huyện.

Các huyện được điều hành bởi các thị trưởng, những người này được bầu vào nhiệm kỳ bốn năm, và được bầu trực tiếp bởi Hội đồng thành phố. Bulgaria là một quốc gia tập trung cao, nơi Hội đồng Bộ trưởng trực tiếp bổ nhiệm các thống đốc khu vực và tất cả các tỉnh và thành phố phụ thuộc rất nhiều vào nó để tài trợ{{Sfn|Library of Congress|2006|p=17}}.

<center>
{| style="margin:auto;" cellpadding="10"
|-
| [[Tập tin:Bulgaria Aministrative Provinces numbered.png|400px|right]]
|style="font-size:85%;font-weight:bold;"|
{{col-begin|width=auto}}
{{col-break|gap=2em}}
{{ordered list|start=1|[[Blagoevgrad (tỉnh)|Blagoevgrad]]|[[Burgas (tỉnh)|Burgas]]|[[Dobrich (tỉnh)|Dobrich]]|[[Gabrovo (tỉnh)|Gabrovo]]|[[Haskovo (tỉnh)|Haskovo]]|[[Kardzhali (tỉnh)|Kardzhali]]|[[Kyustendil (tỉnh)|Kyustendil]]|[[Lovech (tỉnh)|Lovech]]|[[Montana (tỉnh)|Montana]]|[[Pazardzhik (tỉnh)|Pazardzhik]]|[[Pernik (tỉnh)|Pernik]]|[[Pleven (tỉnh)|Pleven]]|[[Plovdiv (tỉnh)|Plovdiv]]|[[Razgrad (tỉnh)|Razgrad]]}}
{{col-break|gap=2em}}
{{ordered list|start=15|[[Ruse (tỉnh)|Ruse]]|[[Shumen (tỉnh)|Shumen]]|[[Silistra (tỉnh)|Silistra]]|[[Sliven (tỉnh)|Sliven]]|[[Smolyan (tỉnh)|Smolyan]]|[[Sofia]]|[[Stara Zagora (tỉnh)|Stara Zagora]]|[[Targovishte (tỉnh)|Targovishte]]|[[Varna (tỉnh)|Varna]]|[[Veliko Tarnovo (tỉnh)|Veliko Tarnovo]]|[[Vidin (tỉnh)|Vidin]]|[[Vratsa (tỉnh)|Vratsa]]|[[Yambol (tỉnh)|Yambol]]}}
{{col-end}}
|}
</center>

== Kinh tế ==
{{chính|Kinh tế Bulgaria}}

[[Tập tin:Economic Growth in Bulgaria.gif|thế=|nhỏ|200x200px|Số liệu thống kê tăng trưởng kinh tế (xanh lá) và tỷ lệ thất nghiệp (xanh da trời) kể từ năm 2001]]
Bulgaria có một nền [[kinh tế thị trường|kinh tế thị trường tự do]] mở và đã công nghiệp hoá, với một khu vực tư nhân lớn và khá phát triển cùng một số doanh nghiệp chiến lược thuộc sở hữu nhà nước. 
[[Ngân hàng Thế giới]] xếp hạng nước này là một "nền kinh tế có thu nhập trên trung bình".<ref>
{{Chú thích web
|url= http://go.worldbank.org/D7SN0B8YU0
|tiêu đề= World Bank: Data and Statistics: Country Groups
|ngày truy cập = ngày 27 tháng 7 năm 2008 |tác giả 1= 
|các tác giả= 
|ngày= 
|năm= 2008
|work= 
|nhà xuất bản= The World Bank Group
|các trang= 
|trích dẫn= 
}}
</ref>
Bulgaria đã có tăng trưởng kinh tế nhanh {{As of|2008|alt= trong những năm gần đây}}, thậm chí dù nước này vẫn bị xếp hạng là quốc gia thành viên có thu nhập thấp nhất của EU. Theo dữ liệu của [[Eurostat]], GDP theo sức mua tương đương trên đầu người của Bulgaria ở mức 40% mức trung bình của EU năm 2008.<ref>{{Chú thích web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-25062009-BP/EN/2-25062009-BP-EN.PDF|tiêu đề=GDP per capita in PPS|nhà xuất bản=Eurostat|ngày truy cập = ngày 25 tháng 6 năm 2009}}</ref> Quỹ Tiền tệ Quốc tế ước tính GDP trên đầu người của Bulgaria ở mức $21,242 năm 2016,<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bu.html CIA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161001195751/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bu.html |date=2016-10-01 }}, Bulgaria entry</ref> hay bằng một phần ba mức của Bỉ.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/be.html CIA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190912231952/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/be.html |date=2019-09-12 }}, Belgium entry</ref> Nền kinh tế dựa chủ yếu vào công nghiệp và nông nghiệp, dù khu vực dịch vụ đang đóng góp ngày càng nhiều hơn vào tăng trưởng GDP. Bulgaria sản xuất một lượng lớn hàng chế tạo và nguyên liệu thô như [[sắt]], [[đồng]], [[vàng]], [[bitmut|bismuth]], [[than (định hướng)|than]], [[điện]], [[nhiên liệu dầu mỏ đã tinh lọc]], các thiết bị [[ô tô|xe hơi]], [[vũ khí]] và [[vật liệu xây dựng]]. Tính đến năm 2016, GDP của Bulgaria đạt 50.446 USD, đứng thứ 81 trên thế giới và đứng thứ 26 châu Âu.

Vì có tai tiếng về nạn tham nhũng cao, và rõ ràng thiếu sự kiên quyết đấu tranh với tình trạng tham nhũng ở các cấp độ cao, Liên minh châu Âu đã cho đóng băng một phần các khoản vốn khoảng €450 triệu và có thể đóng băng thêm nữa nếu chính quyền Bulgaria không thể hiện quyết tâm trong việc đấu tranh chống tham nhũng.<ref>
{{chú thích báo
 | first = 
 | last = 
 | authorlink = 
 | author = AFP News Briefs
 | title = Barroso slams Bulgaria's rampant corruption
 | url = http://www.france24.com/en/20080328-barroso-slams-bulgarias-rampant-corruption
 | agency = AFP
 | work = France 24
 | publisher = 
 | location = 
 | id = 
 | date = ngày 28 tháng 3 năm 2008 | access-date = ngày 15 tháng 10 năm 2008 | accessdaymonth = 
 | accessmonthday = 
 | accessyear = 
 | language = 
 | quote = "Tham nhũng ở cấp độ cao và tội ác có tổ chức không có chỗ ở Liên minh châu Âu và không thể được khoan dung," Barroso đã nói sau những cuộc đàm phán với Thủ tướng Sergey Stanishev... Barroso đã tới trong chuyến thăm một ngày tới Sofia vào thứ 6 giữa một scandal tham nhũng ở cấp độ cao làm rung chuyển chính phủ trung tả của Stanishev... Bulgaria đã gia nhập Liên minh châu Âu năm 2007 nhưng tiếp tục phải đối mặt với những chỉ trích mạnh mẽ của Brussels về việc không thể tiêu diệt tham nhũng ở cấp độ cao và đưa những ông trùm kinh doanh tội phạm nổi tiếng vào sau song sắt.

Những lo ngại về tham nhũng cũng khiến Brussels gần đây cho đóng băng một phần các khoản trợ cấp có giá trị ít nhất 450 triệu euro dành cho những nước mới gia nhập châu Âu.
 | archiveurl = 
 | archive-date = 
 }}
</ref>

Bulgaria đã chế ngự được tình trạng lạm phát từ cuộc khủng hoảng kinh tế sâu năm 1996–1997, nhưng những con số {{As of|2008|alt= mới nhất}} cho thấy tỷ lệ lạm phát đã gia tăng lên tới 12.5% trong năm 2007. Nạn thất nghiệp đã giảm từ hơn 17% hồi giữa thập niên 1990 xuống còn gần 7% năm 2007, nhưng ở một số vùng nông nghiệp tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao. Tình trạng lạm phát ở Bulgaria đồng nghĩa với việc nước này được chấp nhận vào [[khu vực đồng Euro|eurozone]] sẽ không thể diễn ra cho tới năm 2013–2014.<ref>{{chú thích báo
 | first = Elena
 | last = Koinova
 | authorlink = 
 | title = Bulgaria to adopt the euro in 2013-2014, UniCredit says
 | url = http://www.sofiaecho.com/article/bulgaria-to-adopt-the-euro-in-2013-2014-unicredit-says/id_29264/catid_67
 | work = Sofia Echo
 | publisher = Sofia Echo Media Ltd
 | location = 
 | id = 
 | pages = 
 | page = 
 | date = ngày 12 tháng 5 năm 2008
 | access-date = ngày 1 tháng 9 năm 2008
 | quote = Bulgaria và Romania dường như sẽ gia nhập eurozone năm 2013-2014, phòng phân tích của UniCredit Group nói trong báo cáo gần nhất của họ có tựa đề Đồng Euro đi về phía đông.
 | archiveurl = 
 | archive-date = 
 | archive-date = 2008-10-08
 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081008035805/http://sofiaecho.com/article/bulgaria-to-adopt-the-euro-in-2013-2014-unicredit-says/id_29264/catid_67
 | url-status = dead
 }}</ref>

Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức khá thấp khoảng 6.3% năm 2008, nhưng đã tăng lên tới 8% năm 2009. Tăng trưởng GDP năm 2008 vẫn ở mức cao (6%), nhưng đã hầu như xuống mức âm năm 2009. Cuộc khủng hoảng có dấu ấn tiêu cực chủ yếu trên ngành công nghiệp, giảm 10% trên chỉ số sản xuất công nghiệp quốc gia, 31% trong công nghiệp mỏ, và 60% trong ngành sản xuất thép và kim loại.<ref>[http://news.xinhuanet.com/english/2009-03/12/content_11000486.htm Economist: financial crisis brewed by U.S. market fundamentalism ], Xinhua, 12 tháng 3 năm 2009</ref> Chính phủ dự đoán mức sụt giảm 2.2% của GDP trong năm 2010, với con số thâm hụt ngân sách 0.7%.<ref>[http://news.expert.bg/?id=271075 Бюджет 2010 влиза на първо четене в НС], news.expert.bg</ref>

=== Các ngành kinh tế ===
[[Tập tin:Dobrudja.JPG|nhỏ|Một cánh đồng [[hoa hướng dương]] tại [[Dobrudja]], một trong những vùng màu mỡ nhất của Bulgaria|thế=|trái|200x200px]][[Tập tin:Elatsite mine Bulgaria.jpg|nhỏ|"Elatsite" và mỏ đồng sản xuất khoảng 13 triệu tấn quặng hàng năm, và tạo ra khoảng 42.000 tấn [[đồng]], 1.6 tấn [[vàng]] và 5.5 tấn [[bạc]].<ref>[http://www.geotechmin.com/bg/elacite-med/ Елаците-Мед АД] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090106203349/http://www.geotechmin.com/bg/elacite-med/ |date = ngày 6 tháng 1 năm 2009}}, Geotechmin group</ref>|thế=|trái|200x200px]]Sản lượng nông nghiệp đã giảm về tổng thể kể từ năm 1989, nhưng sản xuất đã gia tăng trong {{As of|2007|alt= những năm gần đây}}, và cùng với các ngành công nghiệp liên quan như [[chế biến thực phẩm]] nó vẫn đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Trồng cấy chiếm tỷ lệ lớn hơn chăn nuôi. Thiết bị nông nghiệp gồm hơn 150.000 [[máy cày]] và 10.000 [[máy gặt đập liên hợp]], cùng một phi đội máy bay hạng nhẹ lớn. Bulgaria là một trong những nhà sản xuất sản phẩm nông nghiệp hàng đầu thế giới như [[hồi]] (thứ 6 thế giới), [[hạt hướng dương]] (11), [[mâm xôi]] (13), [[thuốc lá]] (15), [[hồ tiêu|hạt tiêu]] (18) và sợi [[lanh]] (19).<ref>[http://www.fao.org/es/ess/top/topproduction.html?lang=en&country=27&year=2005 FAO - Bulgaria country rank]</ref>

Dù Bulgaria có trữ lượng nhiên liệu thiên nhiên như [[dầu mỏ]] và [[chất khí|khí]] khá thấp, ngành công nghiệp năng lượng phát triển cao của nước này đóng một vai trò tối quan trọng tại vùng [[Balkan]]. Vị trí địa lý chiến lược của Bulgaria biến nó trở thành một cổng quá cảnh và phân phối [[dầu mỏ]] và [[khí thiên nhiên|khí tự nhiên]] chính từ Nga tới Tây Âu và các quốc gia vùng Balkan khác. Về sản xuất điện trên đầu người, nước này xếp hàng thứ tư tại [[Đông Âu]]. Ngoài ra, Bulgaria có một ngành công nghiệp hạt nhân mạnh vì các mục đích hoà bình. [[Nhà máy điện hạt nhân Kozloduy|nhà máy điện hạt nhân duy nhất của Bulgaria]] nằm ở vùng phụ cận [[Kozloduy]], và có tổng công suất 3.760 MW. Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân [[Nhà máy điện hạt nhân Belene|thứ hai]] đã được {{vào | 2009 | alt = khởi động}} gần [[Belene]] với công suất dự tính 2.000 MW. Các [[nhà máy nhiệt điện]] (TPPs) sản xuất một lượng điện khá lớn, với hầu hết tập trung tại [[Khu phức hợp Maritsa Iztok]].

Vào năm 2009, nước này có mức độ gia tăng sản xuất điện từ các nguồn có thể tái tạo như điện gió, điện mặt trời khá vững chắc, dù vẫn phải dựa chủ yếu vào các nhà máy nhiệt điện và điện hạt nhân.<ref>[http://ec.europa.eu/energy/energy_policy/doc/factsheets/mix/mix_bg_en.pdf EU Energy factsheet about Bulgaria]</ref> Vì sở hữu rất nhiều rừng và đất đai nông nghiệp, [[biomass]] có thể là một nguồn cung cấp điện lớn. Điện gió cũng có tiềm năng cao, với công suất tiềm năng lên tới 3.400 MW.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.energy.eu/renewables/factsheets/2008_res_sheet_bulgaria_en.pdf |ngày truy cập=2009-11-19 |tựa đề=Bulgaria Renewable Energy Fact Sheet (EU) |archive-date=2020-11-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201124230027/https://www.energy.eu/renewables/factsheets/2008_res_sheet_bulgaria_en.pdf |url-status=dead }}</ref> Vào năm 2009, Bulgaria có hơn 70 [[turbine gió]] với tổng công suất 112.6 MW, và có những kế hoạch tăng gấp ba lần công suất lên 300 MW vào năm 2010.<ref>[http://www.profit.bg/news.php?id=50060 2010 г.: 300 мегавата мощности от вятърни централи] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110706143703/http://www.profit.bg/news.php?id=50060 |date=2011-07-06 }}, profit.bg, 28 tháng 6 năm 2009</ref>

Công nghiệp đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Dù Bulgaria không có trữ lượng lớn về dầu mỏ và khí tự nhiên, nước này sản xuất ra một số lượng đáng kể khoáng chất, kim loại và điện.
Bulgaria là nhà sản xuất [[dầu mỏ]] hạng thấp (thứ 97 trên thế giới) với tổng sản lượng 3.520 bbl/ngày.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2173rank.html Oil producing countries rank table] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120512233445/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2173rank.html |date=2012-05-12 }}, CIA</ref>
Các nhà thăm dò phát hiện ra giếng dầu đầu tiên của Bulgaria gần [[Tyulenovo]] năm [[1951]]. [[Trữ lượng được chứng minh]] khoảng 15.000.000 bbl.
Sản xuất [[khí thiên nhiên|khí tự nhiên]] đã sụt giảm mạnh hồi cuối thập niên 1990. Trữ lượng khí tự nhiên được chứng minh khoảng 5.663 bln. cu m.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2179rank.html Natural gas producing countries rank table] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130309174844/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2179rank.html |date=2013-03-09 }}, CIA</ref>

[[Khai thác mỏ|Khai mỏ]] là một nguồn thu xuất khẩu chủ yếu, và đã trở thành yếu tố chủ chốt của nền kinh tế Bulgaria. Nước này là nhà sản xuất [[than (định hướng)|than]] đứng hạng 19 thế giới,<ref>''Xem [[Danh sách quốc gia theo sản lượng than]].''</ref> đứng thứ 9 về sản xuất [[bitmut|bismuth]],<ref>''Xem [[Danh sách quốc gia theo sản lượng bismuth]]''</ref> đứng thứ 19 về sản xuất [[đồng]],<ref>''Xem [[Danh sách quốc gia theo sản lượng đồng]]''</ref> và 26 về [[kẽm]].<ref>''Xem [[Danh sách quốc gia theo sản lượng kẽm]]''</ref> [[Luyện kim]] sắt cũng có tầm quan trọng lớn. Hầu hết sản lượng [[thép]] và [[gang]] có từ [[Kremikovtsi]] và [[Pernik]], với một cơ sở luyện kim thứ ba tại [[Debelt]]. Về sản xuất thép và sản lượng thép trên đầu người nước này đứng đầu vùng [[Balkan]]. Các nhà máy tinh luyện [[chì]] và [[kẽm]] lớn nhất nằm tại [[Plovdiv]] (nhà máy tinh luyện lớn nhất giữa Ý và dãy núi Ural), [[Kardzhali]] và [[Novi Iskar]]; [[đồng]] tại [[Pirdop]] và [[Eliseina]], [[nhôm]] tại [[Shumen]]. Về sản lượng nhiều loại kim loại ''trên đầu người'', như kẽm và sắt, Bulgaria đứng hạng nhất ở [[Đông Âu]]. Khoảng 14% tổng sản lượng công nghiệp liên quan tới chế tạo máy và 20% nhân lực trong lĩnh vực này.<ref>[http://geografia.kabinata.com/23.htm Geography of machine building in Bulgaria Factsheet]</ref> Tầm quan trọng của nó đã giảm bớt kể từ năm 1989.

=== Du lịch ===
{{chính|Du lịch tại Bulgaria}}
[[Tập tin:H Maliovica IMG 3256.jpg|nhỏ|Quang cảnh núi [[Rila]]|thế=|200x200px]]

Năm 2007 tổng số 5.200.000 du khách đã tới Bulgaria, biến nước này trở thành địa điểm thu hút du khách hàng thứ 39 thế giới.<ref>''Xem [[Xếp hạng du lịch thế giới]]''</ref> Du khách từ Hy Lạp, Romania và Đức chiếm 40%.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.tourism.government.bg/bg/stat.php?menuid=3&id=3 |ngày truy cập=2009-11-19 |tựa đề=Statistics from the Bulgarian Tourism Agency |archive-date = ngày 12 tháng 4 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090412122121/http://www.tourism.government.bg/bg/stat.php?menuid=3&id=3 |url-status=dead }}</ref> Một số lượng lớn du khách [[Người Anh|Anh]] (+300.000), [[Người Nga|Nga]] (+200.000), [[Người Serb|Serbia]] (+150.000), [[Người Ba Lan|Ba Lan]] (+130.000) và [[Người Đan Mạch|Đan Mạch]] (+100.000) tới thăm Bulgaria. Hầu hết trong số họ đều bị lôi cuốn bởi các phong cảnh tươi đẹp và đa dạng, các di sản văn hoá và lịch sử được bảo tồn tốt, và sự tĩnh lặng của các vùng nông thôn và miền núi.{{Citation needed|date=tháng 9 năm 2009}}

Các địa điểm du lịch chính gồm thủ đô [[Sofia]], các khu resort ven biển như [[Albena]], [[Sozopol]], [[Bãi cát Vàng]] và [[Bãi biển Nắng]]; và các khu resort mùa đông như [[Pamporovo]], [[Chepelare]], [[Borovetz]] và [[Bansko]]. Các địa điểm du lịch vùng thôn quê như [[Arbanasi]] và [[Bozhentsi]] là nơi có các truyền thống sắc tộc được bảo tồn tốt. Các địa điểm thu hút du khách khác gồm [[Tu viện Rila]] từ thế kỷ thứ X và [[lâu đài]] [[Euxinograd]] thế kỷ XIX.

=== Khoa học, công nghệ, viễn thông và vận tải ===
{{chính|Khoa học và công nghệ tại Bulgaria|Viễn thông tại Bulgaria|Vận tải tại Bulgaria}}

[[Tập tin:Rozhen dome.jpg|nhỏ|200px|trái|Tháp chứa kính thiên văn 200cm tại [[Đài thiên văn Rozhen]], đài thiên văn lớn nhất ở [[Đông Nam Âu]].]]

Bulgaria chỉ chi 0.4% GDP cho nghiên cứu khoa học,<ref>[http://www.vesti.bg/?tid=40&oid=1118233 Кабинетът одобри бюджета за 2008 г.], Вести.бг</ref> hay khoảng $ 376 triệu năm 2008. Nước này có truyền thống mạnh trong toán học, thiên văn học, vật lý và công nghệ hạt nhân và giáo dục định hướng khoa học, và có kinh nghiệm khá lớn trong nghiên cứu dược. [[Viện Hàn lâm Khoa học Bulgaria]] (BAS), cơ quan khoa học hàng đầu của đất nước, tụ tập hầu hết các nhà nghiên cứu của Bulgaria làm việc trong rất nhiều cơ sở của nó.

Các nhà khoa học Bulgaria đã có nhiều phát minh và sáng tạo quan trọng mang tính cách mạng trên bình diện thế giới. [[Máy tính Atanasoff–Berry|máy tính điện tử số đầu tiên của thế giới]], do nhà khoa học người [[Bulgaria-Mỹ]] [[John Vincent Atanasoff]] thiết kế; đồng hồ điện tử số đầu tiên ([[Peter Petroff]]), chiếc máy bay ném bom đầu tiên (đại uý [[Simeon Petrov]]); lý thuyết động lực phân tử về [[hình thành tinh thể]] và [[phát triển tinh thể]] (của [[Ivan Stranski]]) và [http://en.wiktionary.org/wiki/photoelectret photoelectrets] ([[Georgi Nadjakov]]), đây là một bước quan trọng trong việc phát triển [[máy photocopy]] đầu tiên. Bulgaria cũng là quốc gia thứ 6 trên thế giới có nhà du hành đi vào vũ trụ. [[Thiếu tướng]] [[Georgi Ivanov]] trên tàu [[Soyuz 33]] (1979), tiếp đó là [[trung tá]] [[Alexander Alexandrov]] trên tàu [[Soyuz TM-5]] (1988).<ref>''Xem [[Biểu thời gian đi vào vũ trụ theo quốc tịch]]''
</ref>

[[Tập tin:Trakiya highway 03.jpg|nhỏ|200x200px|Đường cao tốc Trakiya|thế=|trái]]Công nghệ thông tin là một trong số các nhánh khoa học phát triển nhất của Bulgaria{{Citation needed|date=tháng 9 năm 2009}}, vào những năm 1980 nước này đã được gọi là [[Silicon Valley|Thung lũng Silicon]] của [[Đông Âu|Khối Đông Âu]].<ref>[https://archive.today/20120525030623/findarticles.com/p/articles/mi_m0CGN/is_3689/ai_54987368/ IT Services: Rila Establishes Bulgarian Beachhead in UK], findarticles.com, 24 tháng 6 năm 1999</ref> Theo báo cáo của Brainbench Global IT, Bulgaria xếp thứ nhất ở châu Âu về số chuyên gia [[công nghệ thông tin|IT]] trên đầu người<ref>{{Chú thích web | url = http://www.sharedxpertise.org/file/2251/forget-india-lets-go-to-bulgaria.html | tiêu đề = Non | tác giả 1 = | ngày = | ngày truy cập = 24 tháng 9 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>
và đứng thứ 8 thế giới về tổng số chuyên gia [[Công nghệ thông tin và viễn thông|ICT]], vượt xa một số nước có quy mô dân số lớn hơn nhiều.<ref name="outsourcingmonitor.eu">http://www.outsourcingmonitor.eu/articles/outsourcing-to-bulgaria.html
</ref> Ngoài ra, Bulgaria cũng là nước có siêu máy tính mạnh nhất ở Đông Âu (một trong top 100 trên thế giới vào năm 2009), một IBM [[Blue Gene]]/P, đi vào hoạt động tháng 9 năm 2008 tại Cơ quan Công nghệ Thông tin Nhà nước.<ref>[http://dnes.dir.bg/2008/09/09/news3363693.html#sepultura Вече си имаме и суперкомпютър] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091223090815/http://dnes.dir.bg/2008/09/09/news3363693.html#sepultura |date=2009-12-23 }}, Dir.bg, 9 tháng 9 năm 2008</ref> Những năm sau 2000 đã chứng kiến một sự gia tăng mạnh số lượng người sử dụng Internet: năm 2000, có 430.000 người, năm 2004 – 1.545.100, và năm 2006 – 2.2 triệu người.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.internetworldstats.com/eu/bg.htm |ngày truy cập=2009-11-19 |tiêu đề=Bulgaria Internet Usage Stats and Market Report |archive-date=2020-10-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201024065818/https://www.internetworldstats.com/eu/bg.htm |url-status=dead }}</ref>

Bulgaria có vị trí địa lý chiến lược có tầm quan trọng độc nhất. Từ những thời cổ đại, nước này đã là ngã tư đường chính giữa [[châu Âu]], [[châu Á]] và [[châu Phi]]. Năm trong số mười [[Hành lang xuyên châu Âu]] chạy qua lãnh thổ nước này, tổng [[chiều dài]] đường bộ của Bulgaria là 102.016&nbsp;km, trong đó có 93.855&nbsp;km trải nhựa và 441&nbsp;km là đường cao tốc. Nước này có nhiều kế hoạch xây dựng đường cao tốc, đang được tiến hành hay đã xây dựng một phần: [[Đường cao tốc Trakiya]], [[đường cao tốc Hemus]], [[đường cao tốc Cherno More]], [[đường cao tốc Struma]], [[đường cao tốc Maritza]] và [[đường cao tốc Lyulin]].

Bulgaria cũng có 6500&nbsp;km đường sắt, hơn 60% đã được điện khí hoá. Có một dự án trị giá €360.000.000 triệu để hiện đại hoá và điện khí hoá tuyến đường sắt [[Plovdiv]]–[[Kapitan Andreevo]]. Tuyến [[đường sắt cao tốc]] duy nhất trong vùng, giữa Sofia và Vidin, sẽ đi vào hoạt động năm 2017, với chi phí €3.000.000.000.<ref>[http://botevgrad.com/news/?itemId=9124 Влак-стрела ще минава през Ботевград до 2017 г.]
</ref>

Giao thông đường không đá phát triển khá toàn diện. Bulgaria có sáu sân bay quốc tế chính — tại [[Sofia]], [[Burgas]], [[Varna]], [[Plovdiv]], [[Rousse]] và [[Gorna Oryahovitsa]]. Sau khi chủ nghĩa cộng sản sụp đổ năm 1989, hầu hết các sân bay nội địa nhỏ đều bị bỏ hoang không sử dụng khi các chuyến bay nội địa giảm sút. Nước này duy trì nhiều sân bay quân sự và nông nghiệp. 128 trong tổng số 213 [[sân bay]] ở Bulgaria có đường băng cứng.

Các cảng quan trọng nhất và có lượng vận tải hàng hoá lớn nhất là [[Varna]] và [[Burgas]]. Burgas, [[Sozopol]], [[Nesebar]] và [[Pomorie]] là những cảng hỗ trợ cho các đội tàu đánh cá. Các cảng lớn trên sông Donau gồm [[Rousse]] và [[Lom, Bulgaria|Lom]] (phục vụ cho thủ đô).

== Nhân khẩu ==
{{chính|Nhân khẩu Bulgaria|Tôn giáo tại Bulgaria|Danh sách thành phố và thị trấn tại Bulgaria}}
{{Pie chart
|thumb = right
|caption = Tôn giáo tại Bulgaria (2011)<ref name=2011census>{{chú thích web|title=Население по местоживеене, възраст и вероизповедание|url=http://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R10.aspx|publisher=National Statistical Institute of Bulgaria|archive-url=https://web.archive.org/web/20180303153448/http://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R10.aspx|archive-date=ngày 3 tháng 3 năm 2018}}</ref>
|label1 = Chính thống giáo Bulgaria
|value1 = 59.4
|color1 = Orchid
|label2 = Vô thần
|value2 = 9.3
|color2 = Honeydew
|label3 = Hồi giáo
|value3 = 7.9
|color3 = Green
|label4 = Tin lành
|value4 = 0.9
|color4 = DodgerBlue
|label5 = Công giáo Roma
|value5 = 0.7
|color5 = DarkOrchid
|label6 = Không tôn giáo
|value6 = 21.8
|color6 = Black
}}
Trong những năm {{As of|2008|alt= gần đây}} Bulgaria là một trong những nước có tỷ lệ tăng dân số thấp nhất thế giới. Tăng trưởng dân số âm đã diễn ra từ đầu thập niên 1990,<ref>{{Chú thích web|url=http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2287183,00.html |tiêu đề=Will EU Entry Shrink Bulgaria's Population Even More? &#124; Europe &#124; Deutsche Welle &#124; 26.12.2006 |nhà xuất bản=Dw-world.de |ngày= |ngày truy cập = ngày 2 tháng 1 năm 2009}}
</ref>
vì sụp đổ kinh tế và di cư cao. Năm 1989 dân số nước này có 9.009.018 người, giảm dần xuống còn 7.950.000 năm 2001 và 7.606.000 năm 2009.<ref name="nsi">{{Chú thích web |url=http://www.nsi.bg/ZActual_e/PopByAge08.htm |ngày truy cập=2009-11-19 |tựa đề=information source - NSI population table vào 31.12.2008 |archive-date = ngày 28 tháng 3 năm 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090328014351/http://www.nsi.bg/ZActual_e/PopByAge08.htm |url-status=dead }}</ref> {{As of|2009}} Dân số có tỷ lệ sinh 1.48 trẻ em trên phụ nữ năm 2008. Tỷ lệ sinh cần đạt mức 2.2 để tái lập mức tăng dân số tự nhiên.

Đa số người Bulgaria (82,6%) thuộc, ít nhất về danh nghĩa, [[Giáo hội Chính thống Bulgaria]]. Được thành lập năm 870 thuộc [[Tòa Thượng phụ Constantinople]] (nơi có [[Tổng giám mục]], tăng lữ và các bản kinh từ đây), Giáo hội Chính thống này có vị thế [[độc lập]] từ năm 927. Các tôn giáo lớn khác gồm [[Hồi giáo]] (12,2%), các giáo phái [[Tin Lành|Tin lành]] (0,8%) và [[Giáo hội Công giáo Rôma|Công giáo La Mã]] (0,5%); với các giáo phái khác, vô thần và không tuyên bố chiếm xấp xỉ 4,1%.<ref>{{Chú thích web|tiêu đề=Bulgaria|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bu.html|ngày truy cập=2009-11-19|archive-date=2016-10-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20161001195751/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bu.html|url-status=dead}}</ref> Bulgaria chính thức là một [[nhà nước thế tục]] và Hiến pháp đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng nhưng coi Chính thống là một tôn giáo chính thức. Trong cuộc điều tra dân số năm 2001, 82,6% người dân tuyên bố mình là tín đồ Chính Thống giáo, 12,2% Hồi giáo, 1.2% các giáo phái Kitô giáo khác, 4% các tôn giáo khác ([[Phật giáo]], [[Đạo giáo]], [[Ấn Độ giáo]], [[Do Thái giáo]]).

[[Hồi giáo]] tới nước này vào cuối thế kỷ XIV sau cuộc chinh phục của người [[Đế quốc Ottoman|Ottoman]]. Ở thế kỷ XVI và XVII, các [[nhà truyền giáo]] từ Rôma đã truyền đạo tại [[Paulicians]] thuộc các quận [[Plovdiv]] và [[Svishtov]] khiến nơi này có thêm nhiều tín hữu [[Giáo hội Công giáo Rôma]]. Năm 2009, [[Người Do Thái|cộng đồng Do Thái]] tại Bulgaria, từng là một trong những cộng đồng lớn nhất châu Âu, có chưa tới 2.000 người.

Theo cuộc [[điều tra dân số]] năm 2001,<ref>
[http://www.nsi.bg/Census/Ethnos.htm National Statistical Institute of Bulgaria]. Truy cập 31 tháng 7 năm 2006
</ref>
dân số Bulgaria gồm chủ yếu [[Người Bulgaria|sắc tộc Bulgaria]] (83,9%), với hai cộng đồng thiểu số chính, [[người Thổ Nhĩ Kỳ|người Thổ]] (9,4%) và [[người Roma tại Bulgaria|Roma]] (4,7%).<ref>
Bộ Nội vụ ước tính một số lượng lớn (từ 600.000 tới 750.000) [[người Roma tại Bulgaria]]; gần một nửa người Roma truyền thống tự xác định mình về sắc tộc là người Thổ hay Bulgaria.
</ref>
Trong số 2.0% còn lại, 0.9% gồm khoảng 40 cộng đồng thiểu số nhỏ hơn, chủ yếu là [[người Nga]], [[người Armenia]], [[người Ả Rập]], [[người Vlach]], [[người Do Thái]], [[người Tatar Krym]] và [[Sarakatsani]] (về mặt lịch sử cũng được gọi là người Karakachan). 1,1% dân số không tuyên bố sắc tộc trong cuộc điều tra năm 2001.

Cuộc điều tra năm 2001 định nghĩa một nhóm sắc tộc là một "cộng đồng người, liên quan tới nhau bởi nguồn gốc và ngôn ngữ, và giống nhau về cách thức sống và văn hoá"; và tiếng mẹ đẻ của một người là "tiếng một người nói tốt nhất và thường được sử dụng để trao đổi trong gia đình (hộ)".<ref name="culturalpolicies.net">{{Chú thích web |tác giả 1=Cultrual Policies and Trends in Europe |tiêu đề=Population by ethnic group and mother tongue, 2001 |url=http://www.culturalpolicies.net/web/bulgaria.php?aid=421 |ngày truy cập=ngày 2 tháng 12 năm 2008 |archive-date = ngày 23 tháng 9 năm 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923211849/http://www.culturalpolicies.net/web/bulgaria.php?aid=421 |url-status=dead }}</ref>
 
{| class="wikitable" border="1" style="width:100%;"
|-
! Tiếng mẹ đẻ!! Theo nhóm sắc tộc!! Phần trăm!! Theo ngôn ngữ đầu tiên!! Phần trăm
|-
|[[Tiếng Bulgaria]] || 6.655.000 || 83,93% ||6.697.000 || 84,46%
|-
|[[Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ]] || 747.000 || 9,42% ||763.000 || 9,62%
|-
|[[Tiếng Roma|Gypsies]] (roma) || 371.000 || 4,67% || 328.000|| 4,13% 
|-
|Khác || 69.000|| 0,87% || 71.000 || 0,89%
|-
|Tổng cộng|| 7.929.000|| 100% || 7.929.000 || 100% <ref name="culturalpolicies.net"/>
|}

{{Largest cities
| name = Largest cities of Bulgaria
| country = Bulgaria
| stat_ref = 2011 Census<ref>{{chú thích web|url=http://www.nsi.bg/EPDOCS/Census2011final.pdf|title=Census results|date=2011|website=|format=PDF|ngày truy cập=2018-08-01|archive-date=2013-07-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20130727085038/http://www.nsi.bg/EPDOCS/Census2011final.pdf|url-status=dead}}</ref>
| class = nav
| div_name = Province
| list_by_pop = List of cities and towns in Bulgaria
| city_1 = Sofia | div_1 = Sofia City Province{{!}}Sofia-Capital | pop_1 = 1,204,685 |img_1 = Downtown Sofia Boby Dimitrov 1.jpg
| city_2 = Plovdiv | div_2 = Plovdiv Province{{!}}Plovdiv | pop_2 = 338,153 |img_2 = Bulgaria Bulgaria-0785 - Roman Theatre of Philippopolis (7432772486).jpg
| city_3 = Varna | div_3 = Varna Province{{!}}Varna |pop_3 = 334,870 |img_3 = Varna Bay, View from Sveti Nikola.jpg
| city_4 = Burgas | div_4 = Burgas Province{{!}}Burgas |pop_4 = 200,271 |img_4 = Burgas09.jpg
| city_5 = Ruse, Bulgaria{{!}}Ruse | div_5 = Ruse Province{{!}}Ruse |pop_5 = 149,642
| city_6 = Stara Zagora | div_6 = Stara Zagora Province{{!}}Stara Zagora |pop_6 = 138,272
| city_7 = Pleven | div_7 = Pleven Province{{!}}Pleven |pop_7 = 106,954
| city_8 = Sliven | div_8 = Sliven Province{{!}}Sliven |pop_8 = 91,620
| city_9 = Dobrich | div_9 = Dobrich Province{{!}}Dobrich |pop_9 = 91,030
| city_10 = Shumen | div_10 = Shumen Province{{!}}Shumen |pop_10 = 80,855
| city_11 = Pernik | div_11 = Pernik Province{{!}}Pernik |pop_11 = 80,191
| city_12 = Haskovo | div_12 = Haskovo Province{{!}}Haskovo | pop_12 = 76,397
| city_13 = Yambol | div_13 = Yambol Province{{!}}Yambol | pop_13 = 74,132
| city_14 = Pazardzhik | div_14 = Pazardzhik Province{{!}}Pazardzhik | pop_14 = 71,979
| city_15 = Blagoevgrad | div_15 = Blagoevgrad Province{{!}}Blagoevgrad | pop_15 = 70,881
| city_16 = Veliko Tarnovo | div_16 = Veliko Tarnovo Province{{!}}Veliko Tarnovo | pop_16 = 68,783
| city_17 = Vratsa | div_17 = Vratsa Province{{!}}Vratsa | pop_17 = 60,692
| city_18 = Gabrovo | div_18 = Gabrovo Province{{!}}Gabrovo | pop_18 = 58,950
| city_19 = Asenovgrad | div_19 = Plovdiv Province{{!}}Plovdiv | pop_19 = 50,846
| city_20 = Vidin | div_20 = Vidin Province{{!}}Vidin | pop_20 = 48,071
}}
<noinclude>

=== Giáo dục ===
{{chính|Giáo dục tại Bulgaria}}

[[Tập tin:Sofia University "St. Kliment Ohridski" (37849719131).jpg|thế=|nhỏ|200x200px|[[Đại học Sofia]]]]
Giáo dục tại Bulgaria thuộc quyền quản lý của [[Bộ giáo dục và khoa học (Bulgaria)|Bộ giáo dục và khoa học]]. Giáo dục toàn bộ thời gian là bắt buộc với mọi trẻ em trong độ tuổi 7 tới 16. Trẻ 16 tuổi có thể ghi tên vào các trường học theo định hướng của cha mẹ. Giáo dục tại các trường nhà nước là miễn phí, ngoại trừ tại các cơ sở cao học, trường cao đẳng và đại học. Chương trình dựa chủ yếu ở tám môn chính: [[tiếng Bulgaria]] và văn học, ngoại ngữ, [[toán học]], công nghệ thông tin, hoa học xã hội và dân sự, khoa học tự nhiên và sinh thái, [[âm nhạc]] và [[nghệ thuật]], giáo dục thể chất và [[thể thao]].

Chi tiêu công cho giáo dục thấp hơn nhiều so với mức trung bình của Liên minh Châu Âu<ref name="UNICEF"/> {{Sfn|Library of Congress|2006|p=6}}. Các tiêu chuẩn giáo dục từng rất cao{{Sfn|Library of Congress|2006|p=6}}, nhưng đã xấu đi đáng kể trong thập kỷ qua<ref name="UNICEF">{{chú thích web|url=http://www.unicef.org/ceecis/Bulgaria.pdf|title=Education in Bulgaria|publisher=UNICEF|date=2007|access-date =ngày 23 tháng 3 năm 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304055249/http://www.unicef.org/ceecis/Bulgaria.pdf|archive-date=ngày 4 tháng 3 năm 2016|df=dmy-all}}</ref>. Bulgaria là một trong những nước học sinh có điểm số cao nhất trên thế giới về tỷ lệ đọc chữ năm 2001, hoạt động tốt hơn so với các đối tác Canada và Đức; đến năm 2006, điểm số về môn đọc, toán và khoa học đã giảm xuống. Chương trình đánh giá sinh viên (PISA) nghiên cứu năm 2015 cho thấy 41,5% số học sinh lớp 9 là không biết đọc chữ, toán và khoa học<ref>{{chú thích web|url=http://sofiaglobe.com/2016/12/06/international-study-40-of-bulgarian-ninth-graders-functionally-illiterate-in-science-maths-and-reading/|title=International study: 40% of Bulgarian ninth-graders functionally illiterate in science, maths and reading|publisher=The Sofia Globe|date=ngày 12 tháng 6 năm 2016|access-date =ngày 21 tháng 5 năm 2017}}</ref>. Tỷ lệ biết chữ trung bình ở mức 98,4% không có sự khác biệt đáng kể giữa giới tính<ref>"Country Profile: Bulgaria." Library of Congress Country Studies Program. tháng 10 năm 2006. p6. https://web.archive.org/web/20050717162833/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Bulgaria.pdf</ref><ref>{{chú thích web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2103.html#bu |title=Field Listing: Literacy |work=[[The World Factbook]] |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |access-date=ngày 20 tháng 5 năm 2018 |archive-date=2016-11-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161124171442/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2103.html#bu |url-status=dead }}</ref>. Bộ Giáo dục và Khoa học tài trợ một phần cho các trường công lập, cao đẳng và đại học, đặt tiêu chuẩn cho sách giáo khoa và giám sát quá trình xuất bản. Quá trình giáo dục trải qua 12 lớp, trong đó, lớp một đến lớp tám là cấp tiểu học và từ chín đến mười hai là cấp trung học. Giáo dục đại học bao gồm bằng cử nhân 4 năm và bằng thạc sĩ 1 năm<ref>{{chú thích web|url=http://www.mon.bg/english/high/system_educ.htm |title=Structure of the Education System in Bulgaria |publisher=Ministry of Education, Youth and Science of Bulgaria |access-date =ngày 4 tháng 12 năm 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111221228/http://www.mon.bg/english/high/system_educ.htm |archive-date=ngày 11 tháng 1 năm 2012 }}</ref>. Cơ sở giáo dục bậc nhất của Bulgaria là [[Đại học Sofia]]<ref>{{chú thích web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2018/world-ranking#!/page/0/length/25/locations/BG/sort_by/rank/sort_order/asc/cols/stats|title=Bulgaria: University Ranking|publisher=Times Higher Education|access-date =ngày 28 tháng 7 năm 2018}}</ref><ref>{{chú thích web|url=https://www.timeshighereducation.com/student/where-to-study/study-in-bulgaria|title=Study in Bulgaria|publisher=Times Higher Education|access-date =ngày 20 tháng 5 năm 2018}}</ref>.

== Văn hoá ==
{{chính|Văn hoá Bulgaria|Thể thao tại Bulgaria|Bóng đá tại Bulgaria|Bulgaria tại các kỳ Olympic|Đội tuyển bóng chuyền nam quốc gia Bulgaria}}
{{xem thêm|Danh sách người Bulgaria|Phong tục Bulgaria|Âm nhạc Bulgaria|Nghệ sĩ Bulgaria|Nhảy Bulgaria|Ẩm thực Bulgaria|Di sản thế giới của UNESCO tại Bulgaria}}
[[Tập tin:Gallery for Foreign Art TodorBozhinov 041009.jpg|nhỏ|trái|200px|[[Bảo tàng Nghệ thuật Nước ngoài Quốc gia]], nơi lưu giữa nhiều tác phẩm nghệ thuật châu Âu, châu Á và châu Phi, gồm cả các tác phẩm của [[Rembrandt]], [[Albrecht Dürer]], [[Salvador Dalí|Salvador Dali]] và nhiều người khác.]]
Một số nền văn minh cổ, đáng chú ý nhất là của [[người Thrace]], [[Hy Lạp cổ đại|Hy Lạp]], [[La Mã cổ đại|La Mã]], [[Người Slav|Slav]], và [[Bulgar]], đã để lại dấu ấn trong văn hoá, lịch sử và di sản của Bulgaria. Các đồ tạo tác Thrace gồm nhiều ngôi mộ và đồ vàng bạc, trong khi người Bulgar cổ để lại dấu vết của họ trong văn hoá và kiến trúc sơ kỳ. Cả đế chế Bulgaria thứ nhất và thứ hai đều là những đầu mối của [[châu Âu Slav]] trong hầu hết thời Trung Cổ, để lại ảnh hưởng đáng chú ý về văn hoá và văn học trong thế giới Slavơ Chính thống phía đông qua các trường phái [[Trường phái Văn học Preslav|Preslav]] và [[Trường phái Văn học Ohrid]]. [[Bảng chữ cái Kirin|Bảng chữ cái Cyrill]], được sử dụng trong nhiều ngôn ngữ Đông Âu và châu Á, có nguồn gốc từ hai trường phái này ở thế kỷ X Công Nguyên.

Ngày nay Bulgaria có chín [[Địa điểm di sản thế giới của UNESCO]] – bức chạm nổi đá đầu thời kỳ Trung Cổ [[Madara Rider]], hai lăng mộ Thrace (tại [[Lăng mộ Thrace Sveshtari|Sveshtari]] và [[Lăng mộ Thrace Kazanlak|Kazanlak]]), [[Nhà thờ Boyana]], [[Tu viện Rila]] và [[Các Nhà thờ Đá Ivanovo]], [[Vườn Quốc gia Pirin]] và [[Khu Dự trữ Thiên nhiên Srebarna]], cũng như thành phố cổ [[Nesebar]]. Một đồ tạo tác lịch sử quan trọng khác là kho tàng [[vàng]] chế tác cổ nhất thế giới, có niên đại từ thiên niên kỷ thứ 5 trước Công Nguyên, từ [[Nghĩa trang Varna]].<ref>[http://www.articlearchives.com/reports-reviews-sections/chronologies/545649-1.html New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria)], By: Higham, Tom; Chapman, John; Slavchev, Vladimir; Gaydarska, Bisserka; Honch, Noah; Yordanov, Yordan; Dimitrova, Branimira; 1 tháng 9 năm 2007
</ref>

[[Tập tin:Kotooshu winning Emperor's Cup 2008 May.jpg|nhỏ|trái|200x200px|[[Vật Sumo|Vận động viên Sumo]] [[Kotoōshū Katsunori|Kotoōshū]] (Kaloyan Mahlyanov), [[người châu Âu]] đầu tiên được nhận Cúp Hoàng Đế (tháng 5 năm 2008).|thế=]]Nước này có một truyền thống âm nhạc lâu dài, bắt nguồn từ đầu thời kỳ [[Trung Cổ]]. Một trong những nhà soạn nhạc nổi tiếng sớm nhất được biết ở [[Châu Âu Trung Cổ]] là [[Yoan Kukuzel]] (khoảng [[1280]]–[[1360]]). Âm nhạc dân gian quốc gia có đặc trưng riêng biệt và sử dụng nhiều nhạc cụ truyền thống, như [[gadulka|gudulka]] (гъдулка), [[gaida]] (гайда) – [[kèn túi]], [[kaval]] (кавал) và [[davul|tupan]] (тъпан). Bulgaria cũng có một di sản nghệ thuật thị giác giàu có, đặc biệt trong [[tranh tường]], [[mural]] và các [[biểu tượng]], nhiều tác phẩm trong số này là tác phẩm của [[Tranh của Trường phái Nghệ thuật Tarnovo|Trường phái nghệ thuật Tarnovo]].<ref>Graba, A. ''La peinture religiouse en Bulgarie'', Paris, 1928, p. 95</ref>

[[Rượu Bulgaria]] được xuất khẩu đi khắp thế giới, và tới năm 1990 nước này vẫn đứng thứ hai thế giới về tổng lượng xuất khẩu rượu đóng chai. Ở thời điểm năm 2007, nước này sản xuất 200.000 tấn rượu hàng năm,<ref>[http://www.investor.bg/?cat=5&id=60913]</ref> xếp hạng 20 thế giới.<ref>See [[Danh sách quốc gia sản xuất rượu]]</ref> Bulgaria cũng sản xuất một lượng lớn [[bia]] và [[rakia]] (chủ yếu sản xuất tại nhà). [[Lukanka]], [[banitsa]], [[shopska salad]], [[lyutenitsa]], [[sirene]] và [[kozunak]] và những món đặc trưng của ẩm thực Bulgaria.

Bulgaria có thành tích cao tại các môn thể thao như [[bóng chuyền]], [[đấu vật|vật]], [[cử tạ]], [[bắn súng (thể thao)|bắn súng]], [[thể dục]], [[cờ vua]], và gần đây là [[vật sumo]] và [[quần vợt|tennis]]. Đội tuyển bóng chuyền nam quốc gia Bulgaria là một trong những đội tuyền hàng đầu [[châu Âu]] và thế giới, xếp hạng 4 thế giới theo bảng xếp hạng năm 2009 của [[Liên đoàn bóng chuyền quốc tế|FIVB]].<ref>[http://www.fivb.org/en/volleyball/Rankings/Rank_men_2009_01.asp FIVB official rankings as per 15 tháng 1 năm 2009]</ref>

[[Liên đoàn Bóng đá|Bóng đá]] là môn thể thao được ưa chuộng nhất trong nước. [[Hristo Stoichkov]] (Христо Стоичков) là cầu thủ bóng đá Bulgaria đầu tiên và duy nhất giành [[Quả bóng vàng châu Âu|Quả bóng vàng châu Âu (Ballon d'Or)]] vào năm 1994. [[Dimitar Berbatov]] (Димитър Бербатов) là một trong những cầu thủ bóng đá Bulgaria nổi tiếng nhất thế kỷ XXI. Các câu lạc bộ nổi tiếng trong nước gồm [[PFC CSKA Sofia]] (được coi là câu lạc bộ hàng đầu đất nước)<ref>[http://bgclubs.eu/ranking/points Rankings of A Group]</ref><ref>[http://www.iffhs.de/?a413f0e03790c443e0f40390b41be8b01905fdcdc3bfcdc0aec70aeedb883ccb05ff1d Best club of 20th century ranking at the official site of the International Federation of Football History and Statistics]</ref> và [[PFC Levski Sofia]], là câu lạc bộ bóng đá Bulgaria đầu tiên tham gia [[Cúp các đội vô địch bóng đá quốc gia châu Âu|UEFA Champions League]] hiện đại năm 2006–07. Đội tuyển quốc gia thành công nhất tại kỳ World Cup là tại World Cup 1994 khi họ vào tới bán kết và chỉ bị loại bởi đội tuyển Ý với một cú đúp của Roberto Baggio. Bulgaria thua trận với tỷ số 2-1 và cuối cùng giành vị trí thứ 4 sau trận thua 4-0 khi tranh giải 3, 4 trước Thuỵ Điển.

Bulgaria tham gia vào cả Olympic mùa hè và mùa đông, và lần đầu tiên họ xuất hiện trong một kỳ [[Olympic mùa hè năm 1896|Olympic hiện đại]] là vào năm [[1896]], khi vận động viên thể dục người Thuỵ Sĩ [[Charles Champaud]] đại diện cho nước này. Từ đó Bulgaria đã tham gia vào hầu hết các kỳ Olympic mùa hè, và tới năm 2008 họ đã giành được tổng cộng 212 huy chương: 51 vàng và 84 bạc cùng 77 đồng.

== Xem thêm ==
* [[Danh sách các thị trấn và thành phố kết nghĩa ở Bulgaria]]
* [[Danh sách vương triều Bulgaria]]
* [[Lịch sử Bulgaria Cộng sản]]
* [[Phong trào kháng chiến Bulgaria trong Thế chiến II]]

== Chú thích ==
{{Notelist}}

== Tham khảo ==
<!-- Beware: long URLs get mangled in multi-column format -->
{{tham khảo|30em}}

== Đọc thêm ==
* {{chú thích sách
 | last = Jiriček
 | first = Constantin Josef
 | authorlink = Konstantin Josef Jireček
 | title = History of the Bulgarians (Geschichte der Bulgaren)
 | publisher = Textor Verlag GmbH, digital facsimile of the book published in Prague, 1878
 | year = 2008
 | location = Frankfurt
 | pages = 587 pages
 | language = de
 | isbn = 3-938402-11-3
 | url = http://www.dibido.eu/bookdetails.aspx?bookID=6162dbf4-b275-4287-8c36-f6e29ce2b5cb
 | access-date = ngày 19 tháng 11 năm 2009 | archive-date = ngày 11 tháng 5 năm 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110511094709/http://www.dibido.eu/bookdetails.aspx?bookID=6162dbf4-b275-4287-8c36-f6e29ce2b5cb
 | url-status=dead
 }}
* Crampton, R. J. ''A Concise History of Bulgaria'' (2005) Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-61637-9
* Detrez, Raymond ''Historical Dictionary of Bulgaria'' (2006) Second Edition lxiv + 638 pp. Maps, bibliography, appendix, chronology ISBN 978-0-8108-4901-3
* Lampe, John R., and Marvin R. Jackson ''Balkan Economic History, 1550-1950: From Imperial Borderlands to Developing Nations'' (1982)
* Lampe, John R. ''The Bulgarian Economy in the Twentieth Century'' (1986) London: Croom Helm ISBN 0-7099-1644-2

=== Trước năm 1939 ===
* Monroe, W. S. "[http://www.archive.org/search.php?query=creator:%22Monroe,%20W.%20S.%20(Will%20Seymour),%201863-1939%22 Bulgaria and her people, with an account of the Balkan wars, Macedonia, and the Macedonian Bulgars (1914)]"
* Fox, Frank, Sir ''[http://www.gutenberg.org/etext/22257 Bulgaria]'' (1915) London: A. and C. Black, Ltd., book scanned by [[Dự án Gutenberg|Project Gutenberg]]
* Hall, Richard C. ''Bulgaria's Road to the First World War'' (1996) New York: Columbia University Press ISBN 0-88033-357-X
* {{chú thích sách
 | last = MacDermott
 | first = Mercia
 | authorlink = 
 | title = A History of Bulgaria, 1393-1885
 | publisher = Allen & Unwin
 | location = London
 | year = 1962
 | url = http://www.questia.com/library/book/a-history-of-bulgaria-1393-1885-by-mercia-macdermott.jsp
 | access-date = 2009-11-19
 | archive-date = 2010-06-09
 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100609151955/http://www.questia.com/library/book/a-history-of-bulgaria-1393-1885-by-mercia-macdermott.jsp
 }}
* Perry, Duncan M. ''Stefan Stambolov and the Emergence of Modern Bulgaria, 1870-1895'' (1993) Durham: Duke University Press ISBN 0-8223-1313-8
* {{chú thích sách
 | last = Runciman
 | first = Steven
 | authorlink = Steven Runciman
 | title = A History of the First Bulgarian Empire
 | publisher = G. Bell & Sons, London
 | year = 1930
 | url = http://www.questia.com/library/book/a-history-of-the-first-bulgarian-empire-by-steven-runciman.jsp
 | access-date = 2009-11-19
 | archive-date = 2012-06-23
 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120623073419/http://www.questia.com/library/book/a-history-of-the-first-bulgarian-empire-by-steven-runciman.jsp
 }}
* {{Chú thích web
 | họ 1 = Zlatarski
 | tên 1 = Vasil N.
 | tiêu đề = Prof. Dr.
 | work = Medieval History of the Bulgarian State
 | nhà xuất bản = Royal Printing House, Sofia
 |năm=1934
 | ngôn ngữ = bg
 | url = http://www.kroraina.com/knigi/vz2/index.html
 | ngày truy cập = ngày 5 tháng 8 năm 2007}} (Васил Н. Златарски, История на българската държава през средните векове, Част II, II изд., Наука и изкуство, София 1970)

=== Thế chiến II ===
* [[Michael Bar-Zohar|Bar-Zohar, Michael]] ''Beyond Hitler's Grasp: The Heroic Rescue of Bulgaria's Jews''
* [[Stephane Groueff|Groueff, Stephane]] ''Crown of Thorns: The Reign of King Boris III of Bulgaria, 1918–1943''
* [[Tzvetan Todorov|Todorov, Tzvetan]] ''The fragility of goodness: why Bulgaria’s Jews survived the Holocaust: a collection of texts with commentary'' (2001) Princeton: Princeton University Press ISBN 0-691-08832-2

=== Thời kỳ cộng sản ===
* Todorov, Tzvetan ''Voices from the Gulag: Life and Death in Communist Bulgaria''
* Dimitrova, Alexenia ''The Iron Fist — Inside the Bulgarian secret archives''

==={{As of|2007|alt= Hiện tại}}===
* Bell, John D., ed. (1998). ''Bulgaria in Transition: Politics, Economics, Society, and Culture after Communism''. Westview. ISBN 978-0-8133-9010-9
* {{chú thích sách| last = Ghodsee| first = Kristen| title = The Red Riviera: Gender, Tourism and Postsocialism on the Black Sea| origyear = 2005| publisher = Duke University Press| location = Durham| isbn = 978-0-8223-3662-4| url = http://www.dukeupress.edu/cgibin/forwardsql/search.cgi?template0=nomatch.htm&template2=books/book_detail_page.htm&user_id=18255&Bmain.Btitle_option=1&Bmain.Btitle=The+Red+Riviera&Bmain.Subtitle=%3A+Gender,+Tourism,+and+Postsocialism+on+the+Black+Sea| access-date = ngày 8 tháng 2 năm 2021 | archive-date = ngày 18 tháng 2 năm 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090218093455/http://www.dukeupress.edu/cgibin/forwardsql/search.cgi?template0=nomatch.htm&template2=books%2Fbook_detail_page.htm&user_id=18255&Bmain.Btitle_option=1&Bmain.Btitle=The+Red+Riviera&Bmain.Subtitle=%3A+Gender%2C+Tourism%2C+and+Postsocialism+on+the+Black+Sea| url-status=dead}}
* {{chú thích sách| last = Ghodsee| first = Kristen| title = Muslim Lives in Eastern Europe: Gender, Ethnicity and the Transformation of Islam in Postsocialist Bulgaria| origyear = 2009| publisher = Princeton University Press| location = Princeton| isbn = 978-0-691-13955-5| url = http://press.princeton.edu/titles/9068.html}}

=== Sách hướng dẫn ===
* Annie Kay ''Bradt Guide: Bulgaria''
* Paul Greenway ''Lonely Planet World Guide: Bulgaria''
* Pettifer, James ''Blue Guide: Bulgaria''
* Timothy Rice ''Music of Bulgaria''
* Jonathan Bousfield ''The Rough Guide To Bulgaria''

== Liên kết ngoài ==
{{thể loại Commons|Bulgaria}}
{{sisterlinks|Bulgaria}}

;Chính phủ
* [http://www.government.bg/ Official governmental site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110210182313/http://www.government.bg/ |date=2011-02-10 }}
* [http://www.president.bg/en/index.php President of The Republic of Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070106032648/http://www.president.bg/en/index.php |date=2007-01-06 }}
* [http://www.parliament.bg/?page=home&lng=en&r=n National Assembly of the Republic of Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060807025846/http://www.parliament.bg/?page=home&lng=en&r=n |date = ngày 7 tháng 8 năm 2006}}
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-b/bulgaria.html Chief of State and Cabinet Members] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091026201948/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-b/bulgaria.html |date = ngày 26 tháng 10 năm 2009}}
;Thông tin chung
* {{CIA World Factbook link|bu|Bulgaria}}
* [http://www.state.gov/p/eur/ci/bu/ Bulgaria] information from the [[United States Department of State]]
* [http://www.loc.gov/rr/international/european/bulgaria/bg.html Portals to the World] from the United States [[Thư viện Quốc hội Mỹ|Library of Congress]]
* [http://www.bulgariasfinest.com/Eco-Friendly-Bulgaria.aspx Article Eco Friendly Bulgaria]
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/bulgaria.htm Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081016001809/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/bulgaria.htm |date = ngày 16 tháng 10 năm 2008}} at ''UCB Libraries GovPubs''
* {{dmoz|Regional/Europe/Bulgaria}}
{{wikiatlas|Bulgaria}}
* [http://www.bulgariagazette.com Bulgaria Gazette]
;Du lịch
{{wikivoyage|Bulgaria}}
* [http://www.motoroads.com/bulgaria-travel-video.aspx Bulgaria - video presentations from Bulgaria Tourism Authority]
* [http://www.guide-bulgaria.com/ All cities and villages]
* [http://www.slidespost.com/zoom.php?id=2306 The mountains of Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100914005003/http://www.slidespost.com/zoom.php?id=2306 |date = ngày 14 tháng 9 năm 2010}}
* [http://www.panoramio.com/user/1018024 Image Gallery of Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100131075432/http://www.panoramio.com/user/1018024 |date = ngày 31 tháng 1 năm 2010}}
* [http://raskoll.com Large Image Gallery of Bulgaria]
;Nghệ thuật
* [http://www.bulgarianfinearts.com Bulgarian fine arts: online gallery] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210126074536/http://bulgarianfinearts.com/ |date=2021-01-26 }}
* [http://www.modernbulgarianartists.com Catalog of modern Bulgarian artists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120814161112/http://www.modernbulgarianartists.com/ |date = ngày 14 tháng 8 năm 2012}}
;Nguồn cơ bản
* [http://ask4word.com/codes.html A reference of all settlements in Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100123190921/http://ask4word.com/codes.html |date = ngày 23 tháng 1 năm 2010}}
* [http://ask4word.com/transliteration.html Transliteration of names in Bulgaria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100123190931/http://ask4word.com/transliteration.html |date = ngày 23 tháng 1 năm 2010}}

{{Template group
|title = Vị trí địa lý
|list = 
{{Danube}}
{{Quốc gia giáp Biển Đen}}
{{Quốc gia Balkan}}
{{Châu Âu}}
}}
{{Template group
|title = Thành viên tổ chức quốc tế
|list = 
{{Liên minh châu Âu (EU)}}
{{Hội đồng châu Âu}}
{{Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO)}}
{{La Francophonie|state=collapsed}}
{{Tổ chức Hợp tác Kinh tế Biển Đen (BSEC)}}
}}

[[Thể loại:Bulgaria| ]]
[[Thể loại:Quốc gia thành viên NATO]]
[[Thể loại:Cộng hòa]]
[[Thể loại:Quốc gia Balkan]]
[[Thể loại:Quốc gia thành viên Ủy hội châu Âu]]
[[Thể loại:Quốc gia châu Âu]]
[[Thể loại:Quốc gia thành viên Liên minh châu Âu]]
[[Thể loại:Quốc gia thành viên của Liên Hợp Quốc]]
[[Thể loại:Cựu đế quốc]]
[[Thể loại:Quốc gia thành viên Liên minh Địa Trung Hải]]
[[Thể loại:Quốc gia và vùng lãnh thổ Slav]]