Đại hội Thể thao châu Á
| Đại hội thể thao châu Á - ASIAD | |
|---|---|
 Logo chính thức của Đại hội thể thao châu Á | |
| Games | |
| Các môn thể thao (Chi tiết) | |
|
| Gọi tắt | Asiad |
|---|---|
| Đại hội lần đầu | 1951 Asian Games tại New Delhi, Ấn Độ |
| Chu kì tổ chức | 4 năm |
| Đại hội lần cuối | Đại hội thể thao châu Á 2018 tại Jakarta-Palembang, Indonesia |
| Mục đích | Đại hội các môn thể thao dành cho các quốc ở Châu Á |
| Thế vận hội Jeux olympiques (tiếng Pháp) Olympic Games (tiếng Anh) |
|---|
 |
| Chủ đề chính |
| Thế vận hội |
Đại hội thể thao châu Á hay Á vận hội (tiếng Anh: Asiad hay Asian Games), là một sự kiện thể thao được tổ chức 4 năm 1 lần với sự tham gia của các đoàn vận động viên các nước châu Á. Giải thể thao này do Hội đồng Olympic châu Á (OCA) tổ chức và dưới sự giám sát của Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) và được coi là sự kiện thể thao nhiều môn lớn thứ hai thế giới, chỉ đứng sau Đại hội Thể thao Thế giới hay Thế vận hội.
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Giải vô địch các quốc gia Viễn Đông[sửa | sửa mã nguồn]
Tiền thân của ASIAD là Giải vô địch các quốc gia Viễn Đông, một sự kiện thể thao nhỏ được tổ chức lần đầu tại Manila, Philippines năm 1913, để nhấn mạnh tình đoàn kết thống nhất, và hợp tác của ba quốc gia: Trung Hoa Dân Quốc, Đế quốc Nhật Bản và Philippines. Sau đó, số lượng các nước châu Á tham gia giải đấu tăng lên. Năm 1938, giải bị hủy và từ đó ngừng tổ chức do Nhật Bản xâm lược Trung Quốc và ảnh hưởng bởi chiến tranh thế giới thứ hai ở Thái Bình Dương.
Sự hình thành[sửa | sửa mã nguồn]
Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, một số nước ở châu Á giành được độc lập và họ mong muốn có một sân chơi phi bạo lực để hiểu biết lẫn nhau. Tháng 8 năm 1948, trong thời gian Thế Vận hội lần thứ 14 diễn ra tại London, Vương quốc Anh, ông Guru Dutt Sondhi, đại diện IOC của Ấn Độ đề xuất với các trưởng đoàn thể thao các nước châu Á tham dự Thế Vận hội ý tưởng về việc tổ chức đại hội thể thao châu Á. Thế là họ cùng thỏa thuận thành lập Liên đoàn điền kinh châu Á. Tháng 2 năm 1949, Liên đoàn đại hội thể thao châu Á (AGF) thành lập và thống nhất đại hội sẽ được tổ chức mỗi bốn năm một lần tại các quốc gia khác nhau.
Kì ASIAD đầu tiên được tổ chức tại New Delhi, Ấn Độ từ ngày 4 đến ngày 12 tháng 3 năm 1951. Trước đó, sự kiện này dự định sẽ diễn ra vào năm 1950 nhưng phải hoãn lại do việc chuẩn bị chậm trễ. Kỳ ASIAD này có 489 vận động viên đến từ 11 quốc gia: Afghanistan, Ấn Độ, Indonesia, Iran, Miến Điện, Nepal, Nhật Bản, Philippines, Singapore, Sri Lanka và Thái Lan tham gia tranh tài tại các môn: điền kinh, bóng đá, bóng rổ, bơi lội, cử tạ và đua xe đạp.
Tuy nhiên, đến ASIAD 1954 tại Manila, Philippines, quy mô đại hội đã được nâng lên một bước, với sự xuất hiện thêm 8 quốc gia và vùng lãnh thổ. Cho dù môn đua xe đạp bị loại bỏ, số môn cũng được nâng lên con số 8 với sự bổ sung quyền anh, bắn súng và vật.
Năm 1958, ASIAD tổ chức tại Tokyo, Nhật Bản với 1.422 vận động viên, dự tranh 13 môn thể thao. Sức hút của ASIAD bắt đầu lan tỏa khắp châu lục. Lần đầu tiên, lễ rước đuốc được tổ chức.
Tổ chức lại Liên đoàn[sửa | sửa mã nguồn]
Năm 1962, Indonesia đăng cai ASIAD nhưng họ phản đối sự tham gia của Đài Loan và Israel, dẫn đến sự bất đồng trong nội bộ đại hội. IOC đe dọa sẽ không ủng hộ kì ASIAD này nếu nước chủ nhà muốn đẩy hai nước trên ra khỏi đại hội. Cùng lúc, nhiều tổ chức thể thao khác như Liên đoàn điền kinh nghiệp dư Quốc tế, Liên đoàn cử tạ Quốc tế cũng gây sức ép cho Indonesia về điều này. Bất chấp, ASIAD vẫn diễn ra tại Indonesia mà không có mặt Đài Loan và Israel.
Năm 1966, Thái Lan đã làm hình ảnh của ASIAD được khôi phục trở lại khi tổ chức ở Bangkok. Kỳ đại hội này được đánh giá là một kỳ đại hội thành công rực rỡ. Năm 1970, mối đe dọa về an ninh từ phía Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên khiến Hàn Quốc phải hủy kế hoạch làm chủ nhà ASIAD. Thái Lan lại tổ chức đại hội mặc dù họ đã từng làm chủ nhà đại hội trước đó. Điều đáng chú ý là kì đại hội này lại sử dụng kinh phí của Hàn Quốc. Đây là thời điểm mà khu vực Đông Nam Á đã có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của phong trào thể thao châu lục.
Năm 1973 Liên đoàn có thêm bất đồng khác sau khi Mỹ và các quốc gia khác chính thức công nhận Trung Quốc và các nước Ả Rập, phản đối Israel. Năm 1974, Iran đăng cai. Vấn đề Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan) và Israel tiếp tục gây tranh cãi. Về Đài Loan, Liên đoàn Đại hội Thể thao châu Á quyết định khai trừ nhưng lại cho phép CHDCND Triều Tiên tham dự. Về Israel, các quốc gia Ả Rập ra sức phản đối nhưng Iran vẫn cho phép Israel tham gia. Lúc này con số các nước và vùng lãnh thổ tham dự đã lên tới 25. Năm 1977, những cuộc xung đột với Bangladesh và Ấn Độ khiến Pakistan cũng phải hủy kế hoạch tổ chức ASIAD vào năm sau. Đại hội lần nữa lại tổ chức tại Thái Lan (1978).
Các Ủy ban Olympic quốc gia (NOCs) quyết định tái cơ cấu Liên đoàn Đại hội Thể thao châu Á (AGFs). Một hiệp hội mới được hình thành tháng 11 năm 1981 với tên gọi Hội đồng Olympic châu Á (OCA). Ấn Độ đã được lên kế hoạch tổ chức Đại hội 1982 và OCA quyết định giữ nguyên lịch hoạt động của AGFs và chính thức giám sát Đại hội từ năm 1986 ở Hàn Quốc. Năm 1982, New Delhi lần thứ hai đứng ra đăng cai ASIAD. Lần này có 33 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự với 4.500 vận động viên. Đây cũng là kỳ ASIAD có sự tham gia trở lại của các vận động viên Việt Nam.
Năm 1986, Hàn Quốc đăng cai và coi ASIAD lần này chính là bước tập dượt cho Olympic 1988 mà họ là chủ nhà. Đài Loan (Trung Hoa Dân Quốc) được tham gia lại nhưng OCA quyết định căn cứ theo những chẩn mực IOC đặt cho Đài Loan là sử dụng tên gọi Trung Hoa Đài Bắc. OCA cũng đồng ý loại trừ vĩnh viễn Israel ra khỏi danh sách thành viên và yêu cầu nước này tham gia các cuộc tranh tài của châu Âu.
Năm 1990, ASIAD đến với Bắc Kinh, Trung Quốc, ngôi vô địch toàn đoàn thuộc về nước chủ nhà.
Mở rộng[sửa | sửa mã nguồn]
Năm 1994, ASIAD được tổ chức ở Hiroshima, Nhật Bản. Lần đầu tiên, ASIAD không diễn ra ở một thủ đô. Hiroshima vốn là thành phố bị huỷ diệt bởi bom nguyên tử trong chiến tranh thế giới thứ hai nên chủ đề của ASIAD lần đó là hoà bình và hữu nghị. OCA chấp nhận các quốc gia Xô Viết cũ gia nhập: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan và Tajikistan.
Năm 1998, lần thứ 4 thủ đô Bangkok, Thái Lan đăng cai ASIAD.
Năm 2002, ASIAD được tổ chức tại Busan, Hàn Quốc với nhiều kỉ lục thế giới được thiết lập. Đại hội ghi nhận sự trở lại của Afghanistan và sự tham gia lần đầu tiên của Đông Timor.
Năm 2006, ASIAD được tổ chức tại Doha, Qatar. Chủ tịch OCA Sheikh Ahmad Al-Fahd Al-Sabah bác đơn tham dự của Australia, với lý do Australia chuyển từ châu Đại Dương sang châu Á tham dự có thể là một bất công cho các quốc gia nhỏ khác ở châu Đại Dương.
Năm 2010, ASIAD được tổ chức tại Trung Quốc lần thứ hai, nhưng lần này địa điểm đăng cai là ở Quảng Châu.
Năm 2009, OCA thay đổi chu kỳ tổ chức Đại hội Thể thao châu Á. Theo đó, Đại hội sẽ được tổ chức trước Thế vận hội một năm. Sau Incheon 2014 sẽ là Asian Games 2019. Tuy nhiên, OCA đã quyết định tổ chức Asiad 18 vào năm 2018, chứ không phải 2019 như trước.
Cũng ở ASIAD 2018, đại hội này ban đầu diễn ra tại Hà Nội, Việt Nam. Tuy nhiên, đến ngày 17 tháng 4 năm 2014, Chính phủ Việt Nam đã tuyên bố không đăng cai đại hội này với lý do không đảm bảo kinh phí tổ chức. Đến ngày 19 tháng 9 năm đó, thủ đô Jakarta của Indonesia được Hội đồng Olympic châu Á trao quyền đăng cai đại hội này thay cho Việt Nam.
Năm 2022, ASIAD 19 tổ chức tại Hàng Châu, Trung Quốc.
Năm 2026, ASIAD 20 tổ chức tại Nagoya, Nhật Bản.
Năm 2030, ASIAD 21 tổ chức tại Doha, Qatar và là lần thứ 2 Qatar tổ chức sự kiện này.
Năm 2034, ASIAD 22 tổ chức tại Riyadh, Ả Rập Xê Út và là lần đầu tiên Ả Rập Xê Út tổ chức sự kiện này.
Tính đến thời điểm này, Thái Lan là quốc gia có số lần tổ chức Đại hội Thể thao châu Á nhiều nhất với bốn lần, tất cả đều ở Bangkok. Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản xếp thứ hai với ba lần tổ chức Đại hội Thể thao châu Á. Các quốc gia có hai lần tổ chức Đại hội Thể thao châu Á là Ấn Độ (tất cả đều ở New Delhi), Indonesia (tất cả đều ở Jakarta), Qatar (tất cả đều ở Doha). Những quốc gia có một lần tổ chức bao gồm: Philippines, Iran, Ả Rập Xê Út.
Các quốc gia tham dự[sửa | sửa mã nguồn]
|
|
|
 Các quốc gia tham dự Đại hội Thể thao châu Á (45 NOC thành viên).
|
Các kì đại hội[sửa | sửa mã nguồn]
| Các kỳ | Năm | Thành phố đăng cai |
Quốc gia đăng cai |
Tuyên bố khai mạc |
Khai mạc | Bế mạc | Quốc gia tham dự |
Số vận động viên |
Số môn thi đấu |
Các sự kiện thể thao |
Quốc gia dẫn đầu |
Ref. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | 1951 | New Delhi |  Ấn Độ
|
Tổng thống Rajendra Prasad | 4 tháng 3 | 11 tháng 3 | 11 | 489 | 6 | 57 |  Nhật Bản (JPN)
|
[1] |
| II | 1954 | Manila |  Philippines
|
Tổng thống Ramón Magsaysay | 1 tháng 5 | 9 thang 5 | 18 | 970 | 8 | 76 | Nhật Bản (JPN)
|
[2] |
| III | 1958 | Tokyo |  Nhật Bản
|
Nhật hoàng Hirohito | 24 tháng 5 | 1 tháng 6 | 20 | 1,820 | 13 | 97 | Nhật Bản (JPN)
|
[3] |
| IV | 1962 | Jakarta |  Indonesia
|
Tổng thống Soekarno | 24 tháng 8 | 4 tháng 9 | 17 | 1,460 | 13 | 120 | Nhật Bản (JPN)
|
[4] |
| V | 1966 | Bangkok |  Thái Lan
|
Quốc vương Bhumibol Abulyadej | 9 tháng 9 | 20 tháng 9 | 18 | 1,945 | 14 | 143 | Nhật Bản (JPN)
|
[5] |
| VI | 1970 | Bangkok | Thái Lan
|
Quốc vương Bhumibol Abulyadej | 9 tháng 9 | 20 tháng 9 | 18 | 2,400 | 13 | 135 | Nhật Bản (JPN)
|
[6] |
| VII | 1974 | Tehran |  Iran
|
Quốc vương Mohamad Reza Pahlavi | 1 tháng 9 | 16 tháng 9 | 25 | 3,010 | 16 | 202 | Nhật Bản (JPN)
|
[7] |
| VIII | 1978 | Bangkok | Thái Lan
|
Quốc vương Bhumibol Abulyadej | 9 tháng 9 | 20 tháng 9 | 25 | 3,842 | 19 | 201 | Nhật Bản (JPN)
|
[8] |
| IX | 1982 | New Delhi | Ấn Độ
|
Tổng thống Zail Singh | 19 tháng 11 | 4 tháng 12 | 33 | 3,411 | 21 | 199 |  Trung Quốc (CHN)
|
[9] |
| X | 1986 | Seoul |  Hàn Quốc
|
Tổng thống Chun Doo-hwan | 20 tháng 9 | 5 tháng 10 | 27 | 4,839 | 25 | 270 | Trung Quốc (CHN)
|
[10] |
| XI | 1990 | Bắc Kinh |  Trung Quốc
|
Thủ tướng Dương Thượng Côn | 22 tháng 9 | 7 tháng 10, | 36 | 6,122 | 29 | 310 | Trung Quốc (CHN)
|
[11] |
| XII | 1994 | Hiroshima | Nhật Bản
|
Nhật hoàng Akihito | 2 tháng 10 | 16 tháng 10 | 42 | 6,828 | 34 | 337 | Trung Quốc (CHN)
|
[12] |
| XIII | 1998 | Bangkok | Thái Lan
|
Quốc vương Bhumibol Adulyadej | 6 tháng 12 | 20 tháng 12 | 41 | 6,554 | 36 | 376 | Trung Quốc (CHN)
|
[13] |
| XIV | 2002 | Busan | Hàn Quốc
|
Tổng thống Kim Dae-jung | 29 tháng 9 | 14 tháng 10 | 44 | 7,711 | 38 | 419 | Trung Quốc (CHN)
|
[14] |
| XV | 2006 | Doha |  Qatar
|
Hoàng thân Hamad bin Khalifa Al Thani | 1 tháng 12 | 15 tháng 12 | 45 | 9,520 | 39 | 424 | Trung Quốc (CHN)
|
[15] |
| XVI | 2010 | Quảng Châu | Trung Quốc
|
Thủ tướng Ôn Gia Bảo | 12 tháng 11 | 27 tháng 11 | 45 | 9,704 | 42 | 476 | Trung Quốc (CHN)
|
[16] |
| XVII | 2014 | Incheon | Hàn Quốc
|
Tổng thống Park Geun-hye | 19 tháng 9 | 4 tháng 10 | 45 | 9,501 | 36 | 439 | Trung Quốc (CHN)
|
[17] |
| XVIII | 2018 | Jakarta-Palembang | Indonesia
|
Tổng thống Joko Widodo | 18 tháng 8 | 2 tháng 9 | 45 | 11,646 | 40 | 465 | Trung Quốc (CHN)
|
[18] |
| XIX | 2022 | Hàng Châu | Trung Quốc
|
TBA | 10 tháng 9 | 25 tháng 9 | Chưa diễn ra | |||||
| XX | 2026 | Nagoya | Nhật Bản
|
TBA | 18 tháng 9 | 3 tháng 10 | Chưa diễn ra | |||||
| XXI | 2030 | Doha | Qatar
|
TBA | TBA | TBA | Chưa diễn ra | |||||
| XXII | 2034 | Riyadh |  Ả Rập Xê Út
|
TBA | TBA | TBA | Chưa diễn ra | |||||
Bảng xếp hạng huy chương[sửa | sửa mã nguồn]
Tính đến Đại hội Thể thao châu Á 2018
| 1 | Trung Quốc (CHN) |
1473 | 994 | 720 | 3187 |
| 2 |  Nhật Bản (JPN) |
1032 | 1037 | 985 | 3054 |
| 3 |  Hàn Quốc (KOR) |
745 | 663 | 827 | 2235 |
| 4 |  Iran (IRI) |
179 | 181 | 197 | 557 |
| 5 |  Kazakhstan (KAZ) |
155 | 158 | 224 | 557 |
| 6 |  Ấn Độ (IND) |
154 | 202 | 315 | 671 |
| 7 |  Thái Lan (THA) |
132 | 175 | 278 | 585 |
| 8 |  Indonesia (INA) |
112 | 131 | 240 | 483 |
| 9 |  Trung Hoa Đài Bắc (TPE) |
99 | 144 | 276 | 519 |
| 10 |  Bắc Triều Tiên (PRK) |
91 | 120 | 235 | 446 |
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á
- Đại hội Thể thao Thanh niên châu Á
- Đại hội Thể thao Bãi biển châu Á
- Đại hội Thể thao Trong nhà và Võ thuật châu Á
- Đại hội Thể thao Khuyết tật châu Á
- Đại hội Thể thao Đông Nam Á
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ “1st AG New Delhi 1951”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “2nd AG Manila 1954”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “3rd AG Tokyo 1958”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “4th AG Jakarta 1962”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “5th AG Bangkok 1966”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “6th AG Bangkok 1970”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “7th AG Tehran 1974”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “8th AG Bangkok 1978”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “9th AG New Delhi 1982”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “10th AG Seoul 1986”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “11th AG Beijing 1990”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “12th AG Hiroshima 1994”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “13th AG Bangkok 1998”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2010.
- ^ “14th AG Busan 2002”. OCA. Truy cập ngày 29 tháng 9 năm 2002.
- ^ “15th AG Doha 2006”. OCA. Truy cập ngày 1 tháng 12 năm 2006.
- ^ “16th AG Guangzhou 2010”. OCA. Truy cập ngày 22 tháng 11 năm 2010.
- ^ “17th AG Incheon 2014”. OCA. Truy cập ngày 19 tháng 9 năm 2014.
- ^ “18th AG Jakarta-Palembang 2018”. OCA. Truy cập ngày 20 tháng 9 năm 2014.
- ^ “Olympic Council of Asia: Games”. Truy cập 23 tháng 9 năm 2015.
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
 |
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Đại hội Thể thao châu Á. |