Bước tới nội dung

Ngôn ngữ tại châu Á

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
(Đổi hướng từ Ngôn ngữ ở châu Á)
ngữ hệ ở Châu Á

Có rất nhiều ngôn ngữ được sử dụng trên toàn Châu Á, bao gồm các ngữ hệ khác nhau. Các nhóm ngữ hệ chính được nói trên lục địa bao gồm Altai, Nam Á (Austroasiatic), Nam Đảo (Austronesian), Caucasian, Dravida, Ấn-Âu (Indo-European), Siberia, Hán-Tạng (Sino-Tibetan) và Tai-Kadai. Thường, các ngôn ngữ châu Á có chữ viết có lịch sử chữ viết lâu đời, nhưng một số thì không.

Ngữ hệ

[sửa | sửa mã nguồn]
Sự phân bố dân tộc học ở Trung / Tây Nam Á của các ngữ hệ Altaic, Caucasian, Afroasiatic (Hamito-Semitic) và  Ấn-Âu.

Các ngữ hệ lớn về số lượng là Ấn Âu (Indo-European)Dravidian ở Nam Á và Hán Tạng (Sino-Tibetan) ở Đông Á. Một số ngữ hệ khác có vị trí thống lĩnh trong khu vực.

Ngữ hệ Hán-Tạng bao gồm tiếng Trung, tiếng Tây Tạng, tiếng Myanmar, tiếng Karen và một số ngôn ngữ ở Cao nguyên Tây Tạng, Nam Trung Quốc, Miến Điện và Đông Bắc Ấn Độ.

Ấn Âu (Indo-European)

[sửa | sửa mã nguồn]

Các ngữ hệ Ấn-Âu chủ yếu được đại diện bởi ngữ tộc Ấn-Iran. Ngữ hệ bao gồm cả hai ngôn ngữ Ấn Độ (Hindi, Urdu, Bengali, Punjabi, Kashmiri, Marathi, Gujarati, Sinhalese và các ngôn ngữ khác được nói chủ yếu ở Nam Á) và Iran (Ba Tư, Kurdish, Pashto, Balochi và các ngôn ngữ khác chủ yếu được nói đến ở Iran, Anatolia, Mesopotamia, Trung Á, vùng Caucasus và một phần của Nam Á). Ngoài ra, các ngữ tộc khác của ngữ hệ Ấn-Âu nói ở châu Á bao gồm các ngữ tộc Slavic, trong đó bao gồm Nga ở Siberia; ngữ tộc Hy Lạp quanh Biển Đen; ngữ tộc Armenia; cũng như các ngôn ngữ đã tuyệt chủng như Hittite of Anatolia và Tocharian của (Trung Quốc) Turkestan.

Một ngữ hệ nhỏ nhưng quan trọng trải dài khắp Trung và Bắc Á bao gồm ngôn ngữ Thổ Nhĩ Kỳ, ngôn ngữ Mông Cổ, ngôn ngữ Tungusic (bao gồm cả Manchu), tiếng Hàntiếng Nhật. Những người nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ (Anatolian Turks) được cho là đã thông qua ngôn ngữ này, thay vào đó họ đã nói ngôn ngữ Anatolian, một nhóm ngôn ngữ đã bị tuyệt chủng thuộc ngữ hệ Ấn-Âu.[1]

Các ngôn ngữ Mon-Khmer (ngôn ngữ Austroasiatic) là ngữ hệ cổ nhất ở Châu Á. Chúng bao gồm tiếng Việt (Việt Nam) và tiếng Khmer (Campuchia).

Các ngôn ngữ Tai-Kadai (hay chỉ Kadai) ở miền nam Trung Quốc kéo dài đến Đông Nam Á, nơi tiếng Thái (tiếng Xiêm La) và tiếng Lào là ngôn ngữ chính thức.

Ngữ hệ Nam Đảo bao gồm các ngôn ngữ của Philippines và hầu hết các ngôn ngữ của Indonesia (trừ nội địa New Guinea), chẳng hạn như tiếng Malay (Indonesia) và tiếng Tagalog (tiếng Philipin).

Các ngôn ngữ của Dravidian ở miền nam Ấn Độ và các phần của Sri Lanka bao gồm Tamil, Kannada, TeluguMalayalam, trong khi các ngôn ngữ nhỏ hơn như Gondi và Brahui được nói ở trung tâm Ấn ĐộPakistan.

Ngữ hệ Phi-Á (Hamito-Semitic) hiện nay được đại diện bởi các ngữ tộc Semitic nói ở Tây Nam Á. Nó bao gồm tiếng Ả Rập, tiếng Hebrewtiếng Aramaic, ngoài các ngôn ngữ đã bị tuyệt chủng như Akkadian. Các ngôn ngữ Nam Á hiện đại có chứa một ảnh hưởng nền tảng từ chi nhánh Cushitic của Afroasiatic, cho thấy những người nói tiếng Cushitic ban đầu sống ở bán đảo Ả Rập cùng với các diễn giả Semitic.[2]

Bên cạnh ngữ hệ Altaic vừa đề cập đến, có 4 ngôn ngữ nhỏ được nói ở Bắc Á. Chúng bao gồm tiếng Uralic ở Tây Siberia (được biết đến là tiếng Hungarian và Phần Lan ở châu Âu), tiếng Yeniseian (có liên quan đến tiếng Thổ Nhĩ và tiếng Athabaskan ở Bắc Mỹ), tiếng Yukaghir, Nivkh ở Sakhalin, tiếng Ainu ở Bắc Nhật Bản, tiếng Chukotko-Kamchatkan ở Tây Bắc Siberia, và tiếng —Eskimo–Aleut tương đối hiếm.

Ba ngữ hệ nhỏ được nói ở vùng Caucasus: ngôn ngữ Kartvelian, chẳng hạn như Gruzia; Đông Bắc Caucasian (ngôn ngữ Dagestanian), chẳng hạn như Chechen; và Tây Bắc Caucasian, chẳng hạn như Circassian. Hai thứ hai có thể liên quan với nhau. Các ngôn ngữ Hurro-Urartian đã tuyệt chủng cũng có thể liên quan.

Ngữ hệ nhỏ ở Nam Á

[sửa | sửa mã nguồn]

Mặc dù bị chi phối bởi các ngôn ngữ và ngữ hệ chính, có rất nhiều ngữ hệ nhỏ ở Nam Á và Đông Nam Á. Từ tây sang đông, bao gồm:

  • các ngôn ngữ đã tuyệt chủng của Crescent màu mỡ như Sumerian và Elamite;
  • các nhóm nhỏ của tiểu lục địa Ấn Độ và quần đảo Andaman: Burushaski, Kusunda, Nihali, Đại Andamanese, Ongan và Siangic gần đây đã đề xuất;
  • Hmong-Miền (Mèo-Dao) nằm rải rác khắp nam Trung Quốc và Đông Nam Á;
  • một số ngữ hệ "Papuan" của Quần đảo Mã Lai Trung và Đông: ngôn ngữ của Halmahera, Đông Timor, và Tambora đã tuyệt chủng của Sumbawa.
  • Nhiều ngữ hệ khác được nói đến ở New Guinea của Inđônêxia, nhưng điều này nằm ngoài phạm vi bài viết về ngôn ngữ Châu Á.

Ngôn ngữ ký hiệu

[sửa | sửa mã nguồn]

Một số ngôn ngữ ký hiệu được nói trên khắp Châu Á. Chúng bao gồm cả ngôn ngữ ký hiệu của người bản xứ, ngôn ngữ ký hiệu Trung Quốc, ngôn ngữ ký hiệu Indo-Pakistani, cũng như một số ngôn ngữ bản xứ nhỏ như Nepal, Thái Lan và Việt Nam. Nhiều ngôn ngữ ký hiệu chính thức là một phần của ngữ hệ Pháp ký hiệu.

Ngôn ngữ chính thức

[sửa | sửa mã nguồn]

Châu Á và Châu Âu là hai châu lục duy nhất mà hầu hết các quốc gia sử dụng ngôn ngữ bản địa làm ngôn ngữ chính thức, mặc dù tiếng Anh cũng phổ biến rộng rãi.

Ngôn ngữ Tiếng bản địa Số lượng người nói Ngữ hệ Tồn tại chính thức ở một quốc gia Tồn tại chính thức ở một vùng
Tiếng Abkhaz Аԥсшәа 240,000 Tây Bắc Kavkaz  Abkhazia
Tiếng Ả Rập العَرَبِيَّة 230,000,000 Phi-Á  Ai Cập
 Ả Rập Xê Út
 Bahrain
 Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất
 Iraq
 Israel
 Jordan
 Kuwait
 Liban
 Oman
 Palestine
 Qatar
 Syria
 Yemen
Tiếng Armenia հայերեն 5,902,970 Ấn-Âu  Armenia
 Artsakh
Tiếng Assam অসমীয়া 15,000,000 Ấn-Âu  Ấn Độ
Tiếng Azerbaijan Azərbaycanca 37,324,060 Turk  Azerbaijan
Tiếng Bengali বাংলা 230,000,000 Ấn-Âu  Bangladesh  Ấn Độ
Tiếng Bodo बर'/बड़
Boro
1,984,569 Hán-Tạng  Ấn Độ
Tiếng Miến Điện မြန်မာဘာသာ 33,000,000 Hán-Tạng  Myanmar
Tiếng Quảng Châu 廣東話/广东话 7,877,900 Hán-Tạng  Trung Quốc
Tiếng Chin Kukish 3,000,000 Hán-Tạng  Myanmar
Tiếng Trung Quốc Tiêu chuẩn 普通話/普通话
國語/国语
華語/华语
Hán-Tạng  Trung Quốc
 Đài Loan (de facto)
 Singapore
 Myanmar
Tiếng Dari دری 19,600,000 Ấn-Âu  Afghanistan
Tiếng Dhivehi ދިވެހިބަސް 400,000 Ấn-Âu  Maldives
Tiếng Dzongkha རྫོང་ཁ་ 600,000 Hán-Tạng  Bhutan
Tiếng Anh English 301,625,412 Ấn-Âu  Ấn Độ
 Pakistan
 Philippines
 Singapore
 Trung Quốc
Tiếng Filipino Wikang Filipino 93,000,000 Nam Đảo  Philippines
Tiếng Đài Loan 171,855 Nam Đảo  Đài Loan (de facto)
Tiếng Gruzia ქართული 4,200,000 Kartvelia  Gruzia
Tiếng Gujarat ગુજરાતી 50,000,000 Ấn-Âu  Ấn Độ
Tiếng Khách Gia 客家話/客家话
Hak-kâ-fa
2,370,000 Hán-Tạng  Đài Loan (de facto)
Tiếng Hebrew עברית 7,000,000 Phi-Á  Israel
Tiếng Hindi हिन्दी 550,000,000 Ấn-Âu  Ấn Độ
Tiếng Indonesia Bahasa Indonesia 240,000,000 Nam Đảo  Indonesia
Tiếng Nhật 日本語 120,000,000 Nhật Bản  Nhật Bản (de facto)
Tiếng Kachin Jinghpaw 940,000 Hán-Tạng  Myanmar
Tiếng Kannada ಕನ್ನಡ 51,000,000 Dravida  Ấn Độ
Tiếng Kayin ကညီကျိာ်း 6,000,000 Hán-Tạng  Myanmar
Tiếng Kayah Karenni 190,000 Hán-Tạng  Myanmar
Tiếng Kazakh Қазақша
Qazaqsha
قازاقشا
18,000,000 Turk  Kazakhstan  Nga

 Trung Quốc

Tiếng Khmer ភាសាខ្មែរ 14,000,000 Nam Á  Campuchia  Việt Nam (Miền Nam Việt Nam)
 Thái Lan (Đông Bắc Thái Lan)

Tiếng Triều Tiên 조선어
한국어
80,000,000 Triều Tiên  CHDCND Triều Tiên
 Hàn Quốc
 Trung Quốc
Tiếng Kurd Kurdî
کوردی
20,000,000 Ấn-Âu  Iraq  Iraq

 Syria

Tiếng Kyrgyz Кыргызча
قىرعىزچا
2,900,000 Turk  Kyrgyzstan  Trung Quốc
Tiếng Lào ພາສາລາວ 7,000,000 Tai-Kadai  Lào
Tiếng Mã Lai Bahasa Melayu
بهاس ملايو
30,000,000 Nam Đảo  Brunei
 Indonesia (như Tiếng Indonesia)
 Malaysia (còn được gọi là Tiếng Malaysia)
 Singapore
Tiếng Malayalam മലയാളം 33,000,000 Dravida  Ấn Độ
Tiếng Marathi मराठी 73,000,000 Ấn-Âu  Ấn Độ
Tiếng Meitei ꯃꯤꯇꯩꯂꯣꯟ
মৈতৈ
Manipuri
2,000,000 Hán-Tạng  Ấn Độ
Tiếng Môn ဘာသာ မန် 851,000 Nam Á  Myanmar
Tiếng Mông Cổ Монгол хэл
ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ
ᠬᠡᠯᠡ
2,000,000 Mông Cổ  Mông Cổ  Trung Quốc
Tiếng Nepal नेपाली 29,000,000 Ấn-Âu    Nepal  Ấn Độ
Tiếng Oriya ଓଡ଼ିଆ 33,000,000 Ấn-Âu  Ấn Độ
Tiếng Ossetia Ирон 540,000 (50,000 trong Nam Ossetia) Ấn-Âu  Nam Ossetia
Tiếng Pashtun پښتو 45,000,000 Ấn-Âu  Afghanistan  Pakistan
Tiếng Ba Tư فارسی
Форсӣ
50,000,000 Ấn-Âu  Afghanistan (như Tiếng Dari)
 Iran
 Tajikistan (như Tiếng Tajik)
Tiếng Bồ Đào Nha Português
1,200,000
Ấn-Âu  Đông Timor  Trung Quốc
Tiếng Punjab ਪੰਜਾਬੀ
پن٘جابی
100,000,000 Ấn-Âu  Ấn Độ

 Pakistan

Tiếng Rakhine ရခိုင်ဘာသာ 1,000,000 Hán-Tạng  Myanmar
Tiếng Nga Русский 260,000,000 Ấn-Âu  Abkhazia (chính thức)
 Kazakhstan (chính thức)
 Kyrgyzstan (chính thức)
 Nam Ossetia (bang)
 Nga (bang)
 Tajikistan (cộng đồng cá sắc tộc)
 Turkmenistan (cộng đồng cá sắc tộc)
 Uzbekistan (cộng đồng cá sắc tộc)
Tiếng Shan ၽႃႇသႃႇတႆ 3,295,000 Tai-Kadai  Myanmar
Tiếng Sindh سنڌي 40,000,000 Ấn-Âu  Pakistan
Tiếng Sinhala සිංහල 18,000,000 Ấn-Âu  Sri Lanka
Tiếng Phúc Kiến Đài Loan 臺灣話
Tâi-oân-oē
18,570,000 Hán-Tạng  Đài Loan (de facto)
Tiếng Tajik Тоҷикӣ 7,900,000 Ấn-Âu  Tajikistan
Tiếng Tamil தமிழ் 77,000,000 Dravida  Singapore
 Sri Lanka
 Ấn Độ
Tiếng Telugu తెలుగు 79,000,000 Dravida  Ấn Độ
Tiếng Tetum Lia-Tetun 500,000 Nam Đảo  Đông Timor
Tiếng Thái ภาษาไทย 60,000,000 Tai-Kadai  Thái Lan
Tiếng Tạng བོད་སྐད་ 1,172,940 Hán-Tạng  Trung Quốc

   Nepal

Tiếng Tulu ತುಳು 1,722,768 Dravida  Ấn Độ
Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ Türkçe 70,000,000 Turk  Bắc Síp
 Síp
 Thổ Nhĩ Kỳ
Tiếng Turkmen Türkmençe 7,000,000 Turk  Turkmenistan
Tiếng Urdu اُردُو 62,120,540 Ấn-Âu  Pakistan  Ấn Độ
Tiếng Duy Ngô Nhĩ ئۇيغۇرچە 10,416,910 Turk  Trung Quốc
Tiếng Uzbek Oʻzbekcha
Ўзбекча
25,000,000 Turk  Uzbekistan
Tiếng Việt Tiếng Việt 80,000,000 Nam Á  Việt Nam (de facto)
Tiếng Tráng Vahcuengh 16,000,000 Tai-Kadai  Trung Quốc

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Z. Rosser (2000). “Y-Chromosomal Diversity in Europe is Clinal and Influenced Primarily by Geography, Rather than by Language” (PDF). American Journal of Human Genetics. 67 (6): 1526–1543. doi:10.1086/316890. PMC 1287948. PMID 11078479. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 14 tháng 1 năm 2011. Truy cập ngày 14 tháng 11 năm 2017.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
  2. ^ Blažek, Václav. “Afroasiatic Migrations: Linguistic Evidence” (PDF). Truy cập ngày 25 tháng 9 năm 2017.