Bánh mì Việt Nam

Bánh mì

Một ổ bánh mì kẹp thịt lợn, cà rốt, su hào, rau mùi, kèm theo xốt ớt cay
Tên khác	Bánh mì thịt
Loại	Bánh mì kẹp
Bữa	Ăn nhẹ
Xuất xứ	Việt Nam, Liên bang Đông Dương (cũ)
Năm sáng chế	Thập niên 1950
Nhiệt độ dùng	Bình thường
Thành phần chính	Bột mì hoặc bột gạo, rau, thịt, bơ, chả, pa tê, giò, nước xốt, tương ớt, xốt cà, mù tạt..., cùng nhiều loại gia vị đa dạng
Biến thể	Xem tại đây
Món ăn tương tự	Baguette
Nấu ăn: Bánh mì   Media: Bánh mì

Bánh mì là một loại baguette của Việt Nam với lớp vỏ ngoài giòn tan, ruột mềm, còn bên trong là phần nhân. Tùy theo văn hóa vùng miền hoặc sở thích cá nhân mà người ta có thể lựa chọn nhiều loại topping khác nhau, ngoài ra tên gọi của bánh cũng phụ thuộc phần lớn vào những biến tấu ấy. Tuy nhiên, phiên bản truyền thống nhất vẫn thường chứa chả lụa, thịt, cá, thực phẩm chay hoặc mứt trái cây, kèm theo một số nguyên liệu phụ khác như pa tê, bơ, rau, ớt, trứng và đồ chua. Bên cạnh đó, bánh còn có thể dùng kèm với nhiều món ăn đa dạng, chẳng hạn như cá mòi, xíu mại hoặc thịt bò kho. Bánh mì được xem như một loại thức ăn nhanh bình dân phổ biến và thường được tiêu thụ vào bữa sáng hoặc bất kỳ bữa phụ nào trong ngày. Do có giá thành phù hợp nên bánh đã trở thành món ăn rất được nhiều người ưa chuộng.

Bánh mì có nguồn gốc từ bánh baguette do người Pháp đưa vào miền Nam Việt Nam hồi thế kỷ 19. Một số nhà nghiên cứu cho rằng nó đã có mặt tại quốc gia này từ hơn 150 năm trước đây. Trong những thập kỉ tiếp theo, bánh mì dần lan rộng ra khắp miền Bắc, miền Trung và miền Nam, đặc biệt là ở Sài Gòn. Người Sài Gòn sau đó đã cải biên chiếc bánh baguette thành ổ bánh mì nhỏ và ngắn hơn, chỉ còn khoảng 30–40 cm, còn ruột bánh thì rỗng hơn để chứa được nhiều nhân, tương tự như món sandwich.

Sau năm 1975, theo chân những cuộc di cư và vượt biển của người Việt, bánh mì Việt Nam đã trở nên phổ biến tại nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Món ăn này gần như có mặt ở mọi đất nước có kiều bào Việt Nam sinh sống vì nguyên liệu dễ tìm cũng như cách chế biến đơn giản, phù hợp với nền văn hóa địa phương. Trong cách gọi thông thường, người Mỹ Anh hóa từ "bánh mì" thành banh mi thay vì gọi là Vietnamese sandwich như những món ăn tương tự. Vào tháng 3 năm 2012, chuyên trang du lịch của tờ The Guardian đã bình chọn bánh mì Sài Gòn thuộc top 10 loại đồ ăn đường phố ngon và hấp dẫn nhất thế giới.

Thuật ngữ

Bánh mì và bì cuốn

Trong tiếng Việt, bánh mì được hình thành từ hai từ gốc là bánh (có thể ám chỉ nhiều loại thức ăn, chủ yếu là bánh nướng, bao gồm cả bánh mì) và mì (ngũ cốc lúa mì). Để phân biệt bánh mì không nhân với bánh mì kẹp nhân, người ta dùng thuật ngữ bánh mì không (bánh mì trơn). Nếu muốn phân biệt bánh mì kiểu Việt Nam với các loại bánh mì khác, có thể sử dụng tên gọi bánh mì Sài Gòn (bánh mì kiểu Sài Gòn).

Một giả thuyết không chính xác cho rằng từ bánh mì bắt nguồn từ tiếng Pháp pain de mie, có nghĩa là bánh mì mềm, trắng. Tuy nhiên, từ bánh hoặc hình thức chữ Nôm của nó 餅 đã được sử dụng để chỉ bánh gạo và các loại bánh ngọt khác từ thế kỷ 13, rất lâu trước khi dân bản xứ tiếp xúc với người Pháp.

Lịch sử

Nguồn gốc

Thời điểm mà món bánh mì xuất hiện ở Việt Nam vẫn còn là một dấu hỏi lớn. Vào thế kỷ 17, các nhà truyền giáo và thám hiểm châu Âu đã nhận thấy rằng đất nước này tuy có nhiều sản vật quý nhưng lại không tồn tại thứ gọi là bánh mì, rượu nho. Theo giáo sĩ Alexandre De Rhodes, hai món đó được đưa từ Ma Cao tới và chủ yếu phục vụ cho việc dâng thánh lễ. Ngoài ra, từ điển Nam Việt–Dương Hiệp Tự vị do giám mục Jean-Louis Taberd biên soạn cũng có đề cập đến thứ bánh này. Tuy nhiên, hầu hết các nhà sử học đều đồng ý rằng khởi thủy của bánh mì Sài Gòn cũng như tất cả bánh mì ổ ở Việt Nam chính là từ món baguette trứ danh do người Pháp mang đến trong những năm giữa thế kỷ 19, theo chân cuộc xâm lược của Pháp vào đất nước xứ Đông Dương. Khi ấy, họ đã cho xây dựng những lò bánh mì gạch đầu tiên tại Việt Nam với lò thứ nhất nằm tại phố Paul Bert (nay là phố Tràng Tiền). Hầu hết những người Pháp đến đây đều không muốn làm công việc vất vả nhưng lại ít tiền như làm bánh mì. Do đó, các lò bánh ở quốc gia này phần lớn thuê thợ người bản địa hoặc người Trung Quốc, tuy nhiên họ thường làm việc ở phía sau để khách hàng không biết ai là người làm. Đặc biệt, trong dây chuyền sản xuất bánh mì tại lò gạch, thợ được chia ra thành ba loại: thợ chính, chuyên điều khiển quy trình sản xuất, chịu trách nhiệm cao nhất về kỹ thuật và cũng là người lãnh thù lao cao nhất; thợ cân, chia và se bột; thợ trộn bột, là nhóm có tiền thù lao thấp nhất. Nguyên liệu làm bánh tại giai đoạn này chủ yếu gồm bột, muối, men và nước, với hương vị truyền thống và không bị tác động bởi quá nhiều thành phần khác trong bánh.

Theo một số ý kiến, bánh baguette chính thức có mặt ở Nam Kỳ vào khoảng cuối thập niên 1850, kế đến xuất hiện ở Bắc Kỳ vào khoảng nửa đầu thập niên 1870, rồi sau cùng là Trung Kỳ khi kinh đô Huế thất thủ. Ban đầu, miền Bắc gọi baguette là bánh tây, còn miền Nam thì gọi là bánh mì. Thời đó, việc chuyển thực phẩm từ Pháp đến là điều không khả thi nên người Pháp buộc phải đưa các loài vật nuôi và cây trồng vào Việt Nam nhằm đảm bảo rằng sữa, cà phê cùng các loại thịt khác có sẵn để tiêu thụ. Mặc dù vậy, lúa mì lại không thể nào trồng được ở quốc gia này. Do giá cả lúa mì nhập khẩu vào thời điểm đó quá cao nên bánh mì baguette của Pháp là một mặt hàng xa xỉ đối với người bản xứ. Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu có thể là người Việt Nam đầu tiên đề cập đến bánh mì trong văn chương, qua bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc năm 1861 ở câu "...sống làm chi ở lính mã tà, chia rượu lạt, gặm bánh mì, nghe càng thêm hổ". Tuyên ngôn "thà đui mà giữ đạo nhà" của ông đã phát động phong trào đối kháng cả về tinh thần lẫn vật chất với những tân thời phương Tây, khi ấy nhiều người đã đồng tâm tẩy chay bánh mì, rượu chát, giặt quần áo bằng tro chứ không dùng xà bông hay đi về nơi ruộng đồng. Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, một làn sóng binh lính Pháp và vật tư của họ đã được đưa đến Việt Nam. Đồng thời, việc nhập khẩu lúa mì bị gián đoạn khiến các nhà sản xuất bánh bắt đầu trộn bột gạo rẻ tiền, qua đó làm cho bánh mì mềm hơn. Vì thế, ngay cả người Việt Nam bình thường cũng có thể thưởng thức các mặt hàng chủ lực của Pháp như bánh mì. Do đặc điểm khí hậu Việt Nam làm bánh có xu hướng mau hư hơn, nên nhiều cửa hàng thường nướng chúng hai lần một ngày. Mọi người chủ yếu ăn baguette vào bữa sáng với một ít bơ và đường. Bên cạnh đó, họ còn cắt bánh nhỏ ra từng khúc để ăn với xúp, thịt bò bít tết, trứng ốp la hoặc cà phê sữa. Erica Peters, một cây bút chuyên viết về ẩm thực Việt Nam, cho biết: "Đến năm 1910, những chiếc bánh mì baguette nhỏ, hay còn gọi là "petit pain" được bán trên đường phố và người Việt hay mua trên đường đi làm để ăn sáng". Ngoài việc được tiêu thụ bởi thường dân, bánh mì còn trở thành một món ăn quen thuộc trong hoàng gia dưới thời vua Bảo Đại.

Biến tấu và phổ biến

Món bánh có nguồn gốc từ Pháp này đã trở nên phổ biến và được nhiều người ưa thích, đồng thời còn xuất hiện thường xuyên trên khắp các mặt báo. Sau khi người Pháp rời đi, người dân miền Nam được quyền tự do biến tấu các món ăn Pháp để có thể sử dụng nguyên liệu từ địa phương. Đặc biệt, người Sài Gòn đã cải biến món baguette lại thành bánh mì đặc trưng của Việt Nam với chiều dài chỉ vỏn vẹn 30–40 cm. Bánh mì Việt Nam chỉ thật sự định hình khi cửa hàng Hòa Mã của ông Hòa, bà Tịnh xuất hiện vào năm 1958. Do bà Tịnh đã từng làm việc trong hãng thịt nguội chuyên cung cấp sản phẩm cho các nhà hàng Pháp ở Hà Nội, nên khi vào Sài Gòn, hai người đã mở cửa hàng bán bánh mì và thịt nguội phục vụ cho người bản xứ. Sau đó, họ nghĩ ra cách kẹp thịt, chả lụa cùng pa tê vào giữa ổ bánh để người mua tiện mang theo. Vào khoảng thời gian này, một người di cư khác từ miền Bắc đã bắt đầu bán bánh mì chả cá bằng giỏ trên xe mobylette, còn một quầy hàng ở tỉnh Gia Định thì tung ra món bánh mì phá lấu. Một số cửa hàng khác nhồi bánh với pho mát Cheddar rẻ tiền từ cuộc viện trợ lương thực của Pháp, ngoài ra cộng đồng người Việt sống ở Pháp cũng bắt đầu kinh doanh món ăn này.

Dấu mốc lịch sử đầu tiên đặt nền móng cho bánh mì du nhập văn hóa Việt Nam là khi chính quyền Sài Gòn cho phép bánh mì xuất hiện trong khẩu phần ăn của học sinh tiểu học và xây dựng những lò nướng bằng gạch truyền thống. Cụ thể, với chương trình tài trợ của chính phủ Việt Nam Cộng hòa, Bộ Giáo dục đã có chương trình cung cấp bữa ăn nhẹ cho các trường tiểu học tư thục và công lập. Bữa ăn này gồm có sữa do hãng sữa Foremost cung cấp và bánh mì do các lò tiếp ứng. Vào năm 1970, những lò nướng bánh mì bằng củi được chuyển thành lò gạch lớn hơn để nướng được nhiều bánh cùng một lúc. Đây là loại lò đóng kín cho phép giữ lại hơi nước khi nướng. Ở nhiệt độ cực cao và hơi nước cực nhiều, chiếc bánh mì trở nên rỗng ruột hơn, ruột bông xốp trong khi lớp vỏ ngoài thì giòn rụm. Cũng trong đầu thập niên 1970, những lò bánh mì điện đầu tiên đã xuất hiện tại Việt Nam, mang công nghệ tiên tiến từ Nhật Bản về áp dụng cho quy trình sản xuất. Trong giai đoạn này, nguyên liệu làm bánh vẫn không đổi. Tuy nhiên, sự tiện lợi của lò điện lại cho ra lò những mẻ bánh lớn, tuy nhiên màu sắc bánh lại không vàng đẹp như bánh nướng trong lò gạch.

Lúc bấy giờ, những lò bánh mì và cơm Tây, cà phê, thuốc lá... phổ biến ở Sài Gòn hơn là các tỉnh thành miền Trung và miền Bắc. Thậm chí, mãi cho đến trước năm 1975 thì bánh mì ở Sài Gòn vẫn được phổ cập và đa dạng hơn so với những vùng miền khác. Để phục vụ số lượng lớn, người ta đã cải biên lại bánh mì sao cho chúng trở nên nhỏ gọn hơn. Đến năm 1975, những lò nướng bằng gạch đã không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng tại Sài Gòn, cho nên đã xuất hiện lò nướng bằng điện và loại "bánh mì lò thùng phuy" được chế biến từ những thùng phuy lớn. Quy trình sản xuất của giai đoạn này cũng cần ba nhóm thợ: thợ trộn, thợ cân, se, cuối cùng là thợ chính chịu trách nhiệm đứng lò. Điều đáng chú ý là các khâu thợ tại lò dã chiến này đều có quyền học nghề và truyền nghề cho nhau, khác với lò điện và lò gạch trước kia mỗi người một khâu nấy. Hơn nữa, những người thợ ấy đều làm thủ công các công đoạn của lò thùng phuy, họ làm việc và sinh hoạt gần như trong một gia đình, trung thành, có lương tâm và tự ái nghề nghiệp rất cao. Theo thời gian, bánh mì đã có mặt ở đủ ba miền Việt Nam, được biến tấu lại để làm vừa lòng đa dạng thực khách: ruột ngày một xốp và mỏng, vỏ ngày càng dày lên, kích cỡ bánh cũng nhỏ lại gấp 2–3 lần để tiện mang đi.

Sau những biến động năm 1975, do nguồn nguyên liệu không còn nên bánh mì cũng trở thành một mặt hàng được cấp phát, mua theo tiêu chuẩn như hầu hết các mặt hàng thiết yếu khác. Hơn một thập kỷ sau, Sài Gòn (lúc bấy giờ đã đổi tên thành Thành phố Hồ Chí Minh) bắt đầu tiến hành đổi mới. Những lò bánh và tiệm bánh được mở cửa trở lại, đồng thời những cửa hàng mới thì mọc lên ở khắp nơi, khi ấy nhiều xe bánh mì đã trở thành thương hiệu nổi tiếng được người người xếp hàng chờ mua, ngoài ra nhiều người bán bánh mì cũng trở thành những doanh nhân lớn của thành phố.

Đặc điểm, nguyên liệu và cách chế biến

Phần bánh

Ba cỡ bánh mì trắng tại Sài Gòn

Bánh mì Việt Nam có lớp vỏ mỏng, giòn, thường có màu vàng của bánh nướng – không quá đậm, chỉ hơi hoe vàng và hơi nứt. Bên dưới lớp vỏ giòn là phần ruột mềm và trắng nên có thể được mô tả vắn tắt là "giòn vỏ mềm ruột". Chiếc bánh có độ dài tầm hơn gang tay một chút, hơi thuôn nhọn ở hai đầu và có ba "mắt" (hoặc một "mắt" duy nhất), tức là những vết khía trên mặt bánh để phần bột có không gian nở ra trong khi nướng. Ngoài ra, bánh cũng có thể được làm từ cả bột mì lẫn bột gạo.

Để tạo ra những ổ bánh mì có kích thước và đặc tính khác nhau, thợ làm bánh buộc phải điều chỉnh công thức và cách làm. Trước đây khi bột làm bánh mì được lên men tự nhiên, người ta sẽ thay đổi tỷ lệ chất tạo men và thời gian ủ bột. Hiện nay, với sự hỗ trợ của nhiều loại chất nhũ hoá (hoặc phụ gia) khác nhau nhằm giảm thời gian ủ bột, tỷ lệ các chất này được điều chỉnh để tạo ra ổ bánh mì như mong muốn. Do sự đa dạng về khẩu vị tùy theo vùng miền, nên trên thị trường cũng có sẵn những phụ gia tương ứng. Tuy nhiên, chúng đều có điểm chung là không chứa đường và sữa để có thể dễ dàng kết hợp hương vị với phần nhân bên trong. Bên cạnh đó, bánh mì cũng cần lò nướng nóng hơn khoảng 450° F kèm theo hơi nước để tạo nên lớp vỏ giòn và nhẹ đặc trưng. Người chế biến phải đặt một bát nước bên dưới ổ bánh mì để có thể hấp bánh khi nướng trong lò, hoặc phun nước nhẹ lên bánh mì vài lần trong quá trình nướng.

Bánh mì Việt Nam thường được xẻ dọc theo thân và giữ nguyên ổ nên vỏ cần phải mỏng và giòn để có đường cắt như ý. Do đó, bánh mì chỉ nên được thưởng thức trong vòng vài giờ sau khi ra lò vì nếu để lâu hơn thì vỏ bánh sẽ hết giòn và trở nên nhăn nheo do phần ruột rỗng co lại khi nhiệt độ của ổ bánh mì giảm. Ngoài việc chế biến thành bánh mì thịt, người ta cũng ăn bánh mì không nhân cùng với các món thịt như bò kho, lagu, cà ri và phá lấu. Phiên bản không nhân cũng có thể được dùng để chấm kèm với cả ca cao lẫn sữa đặc. Cách ăn này xuất phát từ chương trình của Bộ Giáo dục trước đây, cung cấp bữa sáng nhẹ cho học sinh tiểu học với bánh mì và sữa Foremost pha trong ly.

Phần nhân

Phần nhân trong một chiếc bánh mì Việt Nam, gồm có rau mùi, su hào, cà rốt, dưa chuột, thịt heo, pa tê và xốt

Những thực phẩm dùng làm phần nhân bánh mì thay đổi tùy theo vùng miền, thường bao gồm các nhóm sau:

• Nguyên liệu chính từ động vật: chả lụa, xúc xích, thịt heo quay, xíu mại, giò heo, thịt băm hầm với gia vị, pa tê gan, lạp xưởng, thịt gà xé, cá mòi, phô mai, trứng ốp la, thịt nguội, chả cá, bì, bơ, mỡ hành...
• Các loại rau: dưa leo thái mỏng, rau mùi (ngò), đồ chua (củ cải, cà rốt chua ngọt), hành lá, hành tây, húng thơm, ớt...
• Gia vị: muối ăn, hạt tiêu, bột canh...
• Nước xốt: xì dầu, nước mắm, xốt đặc chế, tương ớt, mayonnaise...

Các nguyên liệu nói trên được bày biện sẵn để phục vụ tùy theo sở thích của người ăn. Người ta thường nướng bánh nóng giòn từ trước, rạch một đường dọc theo thân bánh và cho lần lượt gia vị, phần nguyên liệu chính cùng một chút rau (như dưa leo, rau mùi và hành) lên trên rồi rưới thêm các loại nước xốt – yếu tố quyết định của món ăn. Theo nhận định, hầu hết các loại bánh mì đều sử dụng chung những thành phần khuôn mẫu; đặc biệt trong số đó phải kể đến pa tê, được người bán làm theo bí quyết truyền thống và mang lại linh hồn cho món ăn.

Biến thể và cửa hàng nổi tiếng

Biến thể

Tùy vào thành phần được kẹp bên trong mà bánh mì có những tên gọi khác nhau, ngoài ra người ta cũng hay sử dụng nhiều kiểu nhân phổ biến tương tự như món bánh cùng tên của phương Tây. Chẳng hạn, một cửa hàng bánh mì điển hình ở Hoa Kỳ cung cấp ít nhất mười loại nhân, trong khi ở Sài Gòn thì có đến hàng trăm biến tấu đa dạng. Mặt khác, bánh mì ở một số địa phương lại có hình dáng khác biệt, đơn cử như phiên bản Hội An có hai đầu rất nhọn đặc trưng của miền Trung.

• Bánh mì thịt: là biến tấu phổ biến nhất ở Sài Gòn, trong đó ổ bánh được xẻ dọc và nhét thịt, chả, bơ, pa tê, giò thủ, thịt nguội cùng một ít hành ngò, rau, đồ chua và ớt vào bên trong. Thông dụng nhất ở Sài Gòn là tên gọi "bánh mì heo quay", còn "bánh mì thịt" thường đi liền với thịt nguội.
• Bánh mì bì: ám chỉ đến loại bánh mì kẹp thịt hoặc da heo cắt sợi nhỏ. Để tăng thêm độ hấp dẫn của món bì, người bán sẽ chan thêm nước mắm vào bánh mì sao cho đậm đà, vừa vị. Cách ăn của món này tương tự như cơm tấm: người bán rạch đôi ổ bánh, quết mỡ hành dọc thân, cho bì, đồ chua, dưa leo, ngò, rồi chan muỗng nước mắm có độ sệt và vị chua ngọt như dùng trong cơm tấm.
• Bánh mì bò kho: tức bánh mì không chấm và ăn kèm với bò kho. Khi ấy, người ăn sẽ xé bánh thành từng miếng nhỏ rồi chấm nước xốt kho sền sệt kèm với thịt bò và rau húng quế.
• Bánh mì bò né: là bánh mì ăn kèm với bò né – món ăn có nhiều thành phần gồm thịt bò thái lát, khoai tây, pa tê, trứng ốp la và salad. Sở dĩ có tên gọi như vậy là vì khi thưởng thức món này, thực khách phải né ra để khỏi dính dầu nóng bị bắn ra từ chảo gang nóng hổi.
• Bánh mì bột lọc: có phần nhân là bánh bột lọc (làm từ tôm, thịt và gia vị được bao lại bởi bột rồi hấp chín), cho thêm một ít ớt trái xắt sợi, ít rau rồi rưới chút nước chấm và thưởng thức. Loại nước chấm dùng cho món này là nước mắm tỏi ớt, trong khi bánh mì mà người ta sử dụng thường là loại dài, nhiều ruột. Thực khách có thể bắt gặp những xe bán bánh mì bột lọc ở dọc các con đường tại Đà Nẵng, Huế và Nghệ An.
• Bánh mì cá mòi: là loại bánh mì ăn kèm với cá mòi, thường là cá hộp xốt cà. Bên cạnh đó, người ăn cũng có thể chủ động gia giảm topping như thêm trứng ốp la, xíu mại, thịt bò, xúc xích... tuỳ vào sở thích và lượng thực phẩm có sẵn tại nhà.
• Bánh mì cá ngừ: biến tấu có phần nhân là cá ngừ, được rưới lên loại nước xốt không còn vị tanh tao của cá.
• Bánh mì cá sấu: có hình dạng cá sấu với cân nặng gần 2 kg, dài từ 60–70 cm, là ý tưởng của một lò bánh mì ở Long Xuyên, An Giang. Thợ làm bánh vẫn dùng bột mì như công thức truyền thống, sau đó dùng tay tạo hình rồi dùng dao, kéo đắp thêm các chi tiết như vảy, mắt và mũi. Bánh nướng chín, ra khỏi lò được rắc thêm mè và quét một lớp bơ sầu riêng.
• Bánh mì cắt: với phiên bản này, bánh mì sẽ được phết một lớp pa tê mỏng rồi cán sơ qua để bánh dẹp ra, sau đó cắt thành từng miếng vừa ăn, cho vào hộp và thêm rất nhiều loại topping như chả, nem, giò thủ, ngò, dưa leo hoặc ớt.
• Bánh mì cóc: là loại bánh mì có hình dáng giống như con cóc và bề ngoài khá tương đồng với hamburger, bề dài cỡ 1 gang tay, kích thước chiếm khoảng 60% so với bánh mì thường. Phiên bản này kẹp thịt và pa tê như bánh mì thịt nguyên mẫu, hiện tại được biết đến nhiều nhất khi bán ở tiệm bánh Đức Phát và Bánh mì Cóc Cô Bích.
• Bánh mì chả cá: là phiên bản kẹp với chả cá chiên, ngày càng được biết đến rộng rãi ở Sài Gòn và Nha Trang. Tại Nha Trang, bánh rất mỏng và không sử dụng bơ. Chả cá tươi được nặn theo hình thuôn dài, chiên phồng vàng trong chảo dầu sôi, sau đó kẹp vào bánh mì giòn rồi thêm đồ chua, dưa leo, ngò hoặc rau răm, tùy khẩu vị mà cho tương ớt, nước tương hoặc muối tiêu vào trong ổ bánh.
• Bánh mì chảo: gồm bánh mì không nhân giòn rụm, khi ăn sẽ được dọn lên cùng với một chảo hoặc khay gang có đầy đủ pa tê, bít tết, trứng ốp la...
• Bánh mì đậu hũ: là loại bánh dành cho người ăn chay.
• Bánh mì hấp: được cải biến bởi người dân ngày xưa khi họ đang cố tìm ra cách chế biến để giúp bánh mì không bị khô và ngán. Theo đó, người làm bánh sẽ cho thịt bằm, sắn sợi, mỡ hành cùng hành phi vào ổ bánh để tăng thêm phần hấp dẫn cho món ăn.
• Bánh mì gà tây: thường được chế biến vào ngày Lễ Tạ ơn ở Hoa Kỳ. Trước hết người ta sẽ đánh đều các thành phần của xốt aioli nam việt quất lại với nhau, sau đó nhồi gà tây vào ổ bánh rồi phủ lên trên những hạt đậu xanh muối chua.
• Bánh mì hến: bánh mì có nhân là hến xào với hành, tỏi, dầu hào, xốt me và ớt. Đặc biệt, người nấu thường hay dùng bơ (thay vì dầu) để xào món hến.
• Bánh mì kẹp kem: là món bánh mì kẹp kem ký và đậu phộng giã nhỏ. Người chế biến rạch giữa ổ bánh rồi múc vào những muỗng kem dừa, vani hoặc khoai môn (tùy theo lựa chọn của người ăn), sau đó rắc lên những hạt đậu phộng.
• Bánh mì khô bò đen: là loại bánh mì nhân khô bò đen (làm từ lá lách, gan bò tẩm ướp cẩn thận), nước xốt, đậu phộng và rau răm. Phiên bản này giống như một món ăn vặt được biến tấu lại để vui miệng hơn là ăn no bụng như bữa sáng.
• Bánh mì nướng muối ớt: món ăn này bắt nguồn từ người Khmer, khi họ chế biến bánh mì bằng cách quét muối ớt lên ổ bánh rồi nướng trên bếp than. Sau này, bánh mì nướng muối ớt được biến tấu khác đi, tùy theo người bán và khẩu vị của thực khách ở từng khu vực. Đầu tiên, người bán sẽ quết mỡ, sau đó thêm phần nước xốt được pha chế đặc biệt. Những miếng bánh có vị mặn của muối ớt được nướng trên than hồng, ăn kèm với phô mai, chà bông, ruốc tép, mỡ hành, mayonnaise, xúc xích cùng pa tê.
• Bánh mì ốp la: là loại bánh mì kẹp trứng gà ốp la. Trứng được chiên trên những chiếc chảo gang nhỏ sao cho sắc nét lớp viền, nửa sống nửa chín lòng đỏ, ăn kèm dưa chua, nước tương hoặc tương ớt... Do có cách chế biến đơn giản, nhanh gọn nên biến thể này có mặt ở hầu hết các tiệm bán bánh mì.
• Bánh mì phá lấu: tức món bánh mì có phần nhân phá lấu, gồm bao tử, phèo, tai, mũi heo được tẩm ướp gia vị kỹ càng, kèm với đó là dưa leo và đầu hành lá cay nồng, được rưới lên một loại nước xốt đặc biệt làm từ nước phá lấu và tương ớt cay.
• Bánh mì que: thứ bánh có nguồn gốc từ Hải Phòng này mang hình dáng của một chiếc que, có thể thấm đẫm vị thịt hòa quyện với rau, rất ngon khi ăn với xốt. Do luôn được nướng nóng nên vỏ bánh giòn rụm khi thưởng thức.
• Bánh mì xốt cá nục: bánh mì ăn kèm với cá nục được nấu rục xương. Theo đó, người bán chọn cá nục con tươi, làm sạch rồi hầm nhiều giờ với nước dừa rồi nêm nếm theo công thức riêng. Tiếp đến, họ sẽ để cá chín trên nồi than giữ ấm để không bị tanh. Khi khách gọi món, người bán mới lấy cá ra, tán thịt đều khắp ổ bánh, đồng thời cho thêm dưa chua, dưa leo, nước xốt cá và nước mắm ớt cay.
• Bánh mì thanh long: là loại bánh mì làm từ trái thanh long, được tạo ra nhằm "cứu vớt" nông sản xuất khẩu trong thời kỳ dịch bệnh. Bột bánh được nhào trộn cùng ruột thanh long đỏ nghiền nhuyễn, sau đó tạo hình và nướng như thông thường. Theo đó, thanh long xay nhuyễn sẽ thay thế được 60% lượng nước làm bánh. Bánh có vỏ và ruột hồng, lấm tấm hạt đen, khi ăn có vị thơm nhẹ, mùi và vị đều rất thanh. Sau khi bỏ vỏ, nghiền nát và đông lạnh, loại quả này có thể dự trữ để làm bánh mì. Ngoài ra, món này còn có ba hương vị là bánh mì thanh long, thanh long bơ và thanh long nhân khoai môn.

Bánh mì than tre

• Bánh mì than: đúng như tên gọi, món ăn này có màu đen xì như than cùng ý tưởng bắt nguồn từ những chiếc bánh mì lót dạ của công nhân hầm mỏ. Vỏ bánh được tạo màu từ bầu mực của con mực và tinh than tre, còn chả thì làm từ mực mai giã tay, chiên nóng, cắt thành từng miếng nhỏ rồi rưới lên nước xốt rau củ. Nước xốt của bánh có vị chua, làm từ các loại rau củ như hành tây, cà chua, cà rốt, kinh giới... cùng đầu tôm ninh trong một tiếng rồi đem đi xay nhuyễn.
• Bánh mì tóp mỡ: chứa các phần nhân đặc trưng như pa tê, thịt, xúc xích, dưa chuột nhưng lại bổ sung thêm tóp mỡ. Bản thân tóp mơ đã được rút hết mỡ nên chỉ còn lại phần bì chứa nhiều collagen nên lúc ăn sẽ không bị ngấy.
• Bánh mì xíu hay mì xíu: đề cập đến loại bánh mì nhân thịt xíu (thịt heo rim mặn ngọt với xì dầu, gần giống với xá xíu), bỏ thêm chút rau răm và chan ớt chưng hoặc nước xíu (nước thịt).
• Bánh mì xíu mại: loại bánh mì có nhân thịt xíu mại ăn kèm với xốt cà. Bánh mì xíu mại Sài Gòn thường có vị ngọt, khác với vị cay của biến tấu ở Đà Lạt — nơi bánh có lớp vỏ dày hơn một chút. Người ta sẽ dọn kèm một chén xíu mại còn bốc khói, nước xốt sền sệt phủ lên những viên xíu mại và chả cây, da heo. Khi ăn, bánh mì được cắt ra thành từng miếng nhỏ, chấm vào chén nước dùng xíu mại, cho thêm một chút sa tế nhằm tạo ra vị cay cay cho món ăn.
  • Bánh mì xíu mại trứng muối: là loại bánh mì xíu mại bổ sung thêm vài viên xíu mại trứng muối, làm chiếc bánh trông có vẻ dày dặn hơn. Ngoài ra, bánh còn có các phần nhân khác như mỡ hành, thịt nướng, tóp mỡ hoặc bì, đồ chua và dưa leo để tăng thêm hương vị cho món ăn. Đây thường là lựa chọn cho bữa sáng hoặc bữa khuya của thực khách.
  • Bánh mì xíu mại khô: có xíu mại được bọc trong lớp vỏ hoành thánh rồi hấp trong xửng tre. Ngoài ra, loại này không cần ăn kèm đồ chua, rau, dưa chuột... mà chỉ phết chút tương ớt hoặc nước tương.
• Bánh mì yêu nước hoặc bánh mì tổ quốc: có hình quốc kỳ Việt Nam, gồm một chiếc bánh màu đỏ có đính thêm ngôi sao vàng. Màu đỏ của vỏ được làm từ nước củ dền, trong khi ngôi sao vàng thì được tạo màu bằng bột nghệ. Loại bánh này có nhiều kiểu nhân khác nhau cho thực khách lựa chọn, chẳng hạn như bò gừng phân phối, pa tê truyền thống, gà đổi mới, tóp mỡ bao cấp cùng trứng chiên lướt hành.

Tiệm bánh mì

Bánh mì Phượng

Trước khi Sài Gòn sụp đổ năm 1975, một số tiệm bánh mì Việt Nam ở miền Nam đã trở nên nổi tiếng, đơn cử như Bánh mì Ba Lẹ và Bánh mì Như Lan (mở cửa vào năm 1968). Sau này, những người Việt định cư ở nhiều quốc gia trên thế giới đã dần thành lập nên các thương hiệu bánh mì nổi tiếng và nhận được sự quan tâm đông đảo từ thực khách nước bạn. Bên cạnh đó, những chi nhánh của McDonald's và Paris Baguette ở Việt Nam cũng cung cấp món bánh này. Sau đây là một số tiệm bánh mì tiêu biểu:

• Bánh mì Hòa Mã: đây là tiệm bánh định hình món bánh mì Việt Nam của ông Hòa và bà Tịnh, xuất hiện năm 1958 tại số 511 Phan Đình Phùng, sau đó dời lại đường Nguyễn Đình Chiểu thuộc Quận 3. Khi ấy, tiệm bánh ra đời với món ăn khác lạ: bánh mì kiểu Pháp kẹp với pa tê, thịt, chà bông và dưa chua... Giờ đây, dù ông Hòa đã mất và bà Tịnh đã ngoài 80 nhưng cửa hàng vẫn được duy trì bởi con cháu.
• Bánh mì Huỳnh Hoa: có vị trí tọa lạc trên đường Lê Thị Riêng ở Quận 1, là địa điểm ẩm thực được đông đảo người Sài Gòn yêu thích và tìm đến. Mỗi ổ bánh do thương hiệu bán ra đều có phần nhân bên trong khá phong phú và đa dạng, tuy nhiên mức giá kèm theo cũng không hề rẻ. Vào tháng 11 năm 2023, Bánh mì Huỳnh Hoa cùng sáu đại diện ẩm thực Việt Nam khác đã được vinh danh trên màn hình quảng cáo LED đặt ở Quảng trường Thời Đại.
• Bánh mì Như Lan: nổi tiếng ở Sài Gòn từ trước 1975, là bánh mì tiêu biểu của Sài Gòn với hương vị rất đặc trưng. Bánh mì Như Lan cũng có chi nhánh tại Mỹ.
• Bánh mì Đức Phát: có thực đơn rất đa dạng và phong phú, với 24 chi nhánh ở khắp Sài Gòn và Cần Thơ, Vĩnh Long.
• Bánh mì Phượng: là tiệm bánh tọa lạc trên đường Phan Châu Trinh ở phố cổ Hội An với thực đơn rất đa dạng, trong đó có hàng chục loại nhân bánh mì khác nhau như: phô mai, thịt xông khói, chả thịt, xúc xích... Đầu bếp Anthony Bourdain khi đi đến Việt Nam trong chuyến thăm của tổng thống Barack Obama đã gọi bánh mì Phượng là bánh mì ngon nhất thế giới. Hiện tiệm bánh cũng đã nhượng quyền thương hiệu sang Hàn Quốc ở khu Yeonnam-dong thuộc quận Mapo-gu, Seoul.
• Bánh mì Madam Khánh: đối trọng của tiệm Bánh mì Phượng ở Hội An, do bà Nguyễn Thị Lộc mở vào năm 1975. Phần nhân bánh của quán rất phong phú, bao gồm thịt quay, thịt nướng, trứng chiên, dưa góp, pa tê... Ngoài ra, tiệm bánh còn được nhiều du khách nước ngoài đặt tên là "The Banhmi Queen" (Nữ hoàng bánh mì).

Trên thế giới

Từ những năm 1950, bánh mì Việt Nam có thể tìm thấy trong các cộng đồng du học sinh và di dân Việt sống tại Pháp. Tác giả Song Thao, một người Việt định cư ở quốc gia này, đã nhận định rằng "Bánh mì là một cuộc gặp gỡ tuyệt vời giữa hai nền văn hóa Pháp–Việt. Đó là một cuộc hôn nhân hoàn hảo". Sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, nhiều người miền Nam đã di cư sang Hoa Kỳ, châu Âu và Úc, mang theo công thức bánh mì kẹp thịt của người Việt vượt qua biên giới và trải dài khắp toàn cầu.

Châu Á–Thái Bình Dương

Một cửa hàng bánh mì tại Nhật Bản

Món bánh mì của Việt Nam được cải biên sang nền ẩm thực Lào với cái tên khao chī và sang Campuchia với tên gọi num pang. Vào tháng 10 năm 2019, đầu bếp nhận sao Michelin Palash Mitra đã tạo ra bánh mì nhồi gà tandoori cắt nhỏ tại Hồng Kông. Ngoài ra, cửa hàng Mr. V ở Thượng Hải cũng bán món Obscene Double Triple – loại bánh mì ăn kèm giò thủ, lạp xưởng và thịt đông tiêu hột. Ở Malaysia, có một thương hiệu mang tên Ô Bánh Mì đã trở thành địa điểm yêu thích của người dân bản địa. Tại Nhật Bản, tiệm bánh Oni Oni chuyên kinh doanh các loại bánh mì mang phong cách Fusion, gồm bốn loại nhân: gà nướng, gà chiên, gà cốt-lết và korokke. Bên cạnh đó, cửa hàng Bánh mì Xin chào do hai cựu lưu học sinh người Việt thành lập cũng vinh dự được xuất hiện trên nhiều mặt báo, tạp chí và truyền hình của xứ sở hoa anh đào, trong đó phải kể đến NHK. Tính đến năm 2023, cửa hàng đã phát triển thành mạng lưới với 15 chi nhánh nằm trên khắp đất nước Nhật Bản. Vào cuối tháng 11 cùng năm, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng cùng phu nhân và các quan khách Nhật Bản đã có dịp ghé qua cửa hiệu này và thưởng thức món bánh trứ danh của Việt Nam.

Vào khoảng cuối năm 2021, quán cà phê Third Wave Café ở thành phố Melbourne, Úc đã cho ra mắt món bánh mì được biến tấu lại để phù hợp với khẩu vị của người dân địa phương. Với chiều dài lên tới 60 cm, chiếc bánh mì được mô tả là "lớn nhất thế giới" và có giá bán 53,9 đô la, đủ cho 2–3 người cùng ăn. Mặc dù giá thành của món bánh cao hơn khá nhiều so với mặt bằng chung, nhưng thực khách khắp nơi vẫn đổ xô đến và xếp hàng dài trước cửa quán để chờ thưởng thức.

Cũng vào thời điểm đó, món bánh mì của nhà hàng Duck Duck Goose Eat tại New Zealand đã vinh dự được xướng tên trong danh sách "100 món ăn biểu tượng của Auckland". Đồng thời, bản thân nhà hàng còn xếp ở vị trí thứ hai trong danh sách những quán ăn được mong đợi nhất ở Auckland trong ấn phẩm Auckland Unlimited phát hành ngày 26 tháng 11. Bánh mì Việt Nam do Duck Duck Goose Eat chế biến sử dụng loại bánh có lớp vỏ mỏng, giòn cùng phần ruột thơm mềm, cùng với đó là phần nhân đa dạng từ thịt lợn nướng cho tới thịt gà lá chanh ăn kèm các loại dưa góp muối và rau mùi.

Châu Âu

Có không ít người dân châu Âu đã phải lòng món bánh mì đến từ Việt Nam. Ở thành phố Luân Đôn thuộc xứ sở sương mù, Kêu là chi nhánh thuộc chuỗi cửa hàng Cây Tre và Việt Grill, bao gồm bốn địa điểm tọa lạc trên nhiều tuyến phố với sản phẩm kinh doanh chủ yếu là bánh mì. Ngoài ra, thành phố này cũng có nhiều cửa hàng Việt Nam được yêu thích như Bánh mì Bay, Bánh mì 11 và Bánh mì Hội An... Tại Đan Mạch, một nhà hàng mang tên Bánh Mì được thành lập sau khi bốn người mang quốc tịch nước này trở về từ chuyến du lịch ở Việt Nam. Bên cạnh đó, với mong muốn giới thiệu nền ẩm thực Việt Nam tới châu Âu, một người tên Lê Hùng đã cùng anh trai mình mở cửa hàng bánh tại thủ đô Prague, Cộng hòa Czech với sự trợ giúp của một đầu bếp người Việt. Ở Đức, nhà hàng Bánh mì Stable thuộc địa phận Berlin đã thu hút không ít du khách đến với nơi đây nhờ sở hữu một không gian đậm chất Việt Nam. Ngoài ra, một siêu thị nằm trong chuỗi hệ thống của công ty Kinhdo ở thành phố Hamburg cũng nổi tiếng với món ăn này.

Đối với nước Pháp, những người Việt sống tại nơi đây đã kinh doanh món bánh mì Việt Nam nhiều đến nỗi người ta không còn gọi nó là "bread" hay "baguette" nữa. Tại thủ đô Paris, rất nhiều cửa hàng bánh mì đã mọc lên khắp nơi và thổi làn gió mới đến với người dân nơi đây, đồng thời người ta cũng sáng tạo nên những biến tấu khác nhau của món ăn, chẳng hạn như "banh mi dog", gồm ổ bánh brioche nhồi cùng thịt lợn xé nhỏ, rau chua và xốt mayonnaise xanh.

Châu Phi

Ở Cape Town – thủ đô của Nam Phi, nhà hàng do chị Nguyễn Thị Mỹ Yến quản lý là nơi chuyên cung cấp những món ăn nổi tiếng của Việt nam, bao gồm nem, bánh bao, bánh cuốn, phở và bánh mì. Trong khi đó, ở Uganda, nơi cách nước Úc khoảng 11.000 km, có một cửa hàng được thành lập nên với nghĩa vụ giới thiệu món bánh mì đến với người dân nơi đây, đồng thời còn bài trí hai bức ảnh cỡ lớn cho thấy Thủ tướng Malcolm Turnbull đang thưởng thức món bánh khi ông còn là nguyên thủ Úc trong chuyến thăm Việt Nam năm 2017.

Bắc Mỹ

Bên trong một tiệm bánh Lee's Sandwiches

Lee's Sandwiches được xem là một trong những doanh nghiệp làm cho bánh mì Sài Gòn và cà phê sữa đá Việt Nam thịnh hành đối với người Mỹ nói chung. Không lâu sau đó, những người tị nạn tại Hoa Kỳ đã mở nhà hàng, tiệm bánh và cửa hiệu món Việt, cung cấp tất cả các món ăn từ quê nhà. Cho đến những năm 1990, bánh mì vẫn được bán chủ yếu ở các khu Little Saigon tại California cùng một số tiểu bang miền Nam khác. Đôi khi bánh mì còn được ví như món sandwich của địa phương. Trong các khu của người Ba Lan ở New York, người ta thường dùng xúc xích Kielbasa để thay cho chả lụa truyền thống. Tại New Orleans, một công thức của món "po' boy kiểu Việt" đã chiến thắng giải thưởng dành cho po' boy ngon nhất năm 2009 tại Lễ hội Po-Boy phố Oak thường niên. Do thành phố này có lượng lớn người nhập cư gốc Việt nên có thể đây là lý do của sự tương đồng rõ rệt giữa bánh mì Việt Nam với bánh po' boy. Ngoài ra, một nhà hàng ở Philadelphia cũng bán một loại sandwich tương tự, gọi là "hoagie Việt Nam".

Cũng tại New Orleans, Tiệm bánh Đông Phương được biết đến với món bánh mì phân phối cho các nhà hàng trong thành phố. Sau năm 1975, Võ Văn Lẹ đã di cư sang Hoa Kỳ rồi sau đó ông cùng với Lâm Quốc Thanh thành lập Cửa hàng Ba Lẹ đình đám. Trung tâm mua sắm Eden Center ở Bắc Virginia cũng tồn tại một số cửa hiệu nổi tiếng chuyên về bánh mì. Ở Toronto, tiệm bánh Nguyên Hương đã có tuổi đời hơn 30 năm. Từ một địa điểm ban đầu, nay Nguyên Hương đã có khoảng 6 cửa hàng trên khắp các khu vực khác nhau của Toronto cũng như các vùng phụ cận. Ngoài ra, thành phố này còn có rất nhiều địa chỉ nổi tiếng khác như bánh mì Ba Lẹ ở Dundas, bánh mì Quê Hương ở Finch hay Hoa Hồng ở Gerrad.

Không ít chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh phổ biến đã đưa vào danh mục thực đơn của họ món bánh mì cùng những cái tên khác đến từ Việt Nam. Yum! Brands từng điều hành chuỗi quán cà phê Bánh Shop chuyên về bánh mì. Hơn nữa, chuỗi ShopHouse Southeast Asian Kitchen thuộc sở hữu của Chipotle trước đây cũng từng kinh doanh món ăn này. Jack in the Box thì lại cung cấp món sandwich gà rán "được lấy cảm hứng từ bánh mì". Trong khi đó, Jack in the Box lại cung cấp một loại sandwich gà chiên được gọi là "bánh mì - inspired" trong loạt sản phẩm Food Truck Series. Tính đến năm 2017, bánh mì chiếm khoảng 2% thực đơn sandwich trong các nhà hàng ở Hoa Kỳ, tăng gần gấp 5 lần so với năm 2013.

Trong văn hóa đại chúng

Cho tới nay, bánh mì kẹp thịt vẫn là món ăn phổ biến được yêu thích của người Việt Nam, đặc biệt là giới sinh viên và người lao động. Trong hồi ức của nhiều người, thứ thức quà làm từ bột mì ấy đã trở thành một ký ức tuổi thơ không thể nào quên. Bánh mì chủ yếu để ăn sáng, nhưng chúng có thể được phục vụ đến tận nửa đêm vì tính tiện dụng, nhanh gọn và có thể được tìm thấy ở bất cứ đâu. Ngoài ra, loại bánh này còn xuất hiện trong các bữa tiệc hoặc mâm cơm gia đình, ăn cùng với các thứ đồ ăn như bò kho hoặc cà ri. Đối với các tiệm phở, hủ tiếu và mì thì bánh mì dùng để đáp ứng khẩu vị của một số người, đồng thời còn được xem như một món ăn kèm chống đói. Có nơi còn nặn bánh mì theo hình các con vật và hoa quả để kích thích người mua.

Tác phẩm nghệ thuật

Văn chương

Dù là món ăn rất phổ biến, nhưng bánh mì lại ít khi được đưa vào văn chương. Thế hệ học sinh ra đời sau năm 1975 có nhiều người thuộc lòng các câu thơ của Phan Thị Vàng Anh trong sách giáo khoa tiểu học: “Hôm nay trời nắng chang chang/Mèo con đi học chẳng mang thứ gì/Chỉ mang một chiếc bút chì/Và mang một mẩu bánh mì con con”. Đồng thời, Lê Văn Nghĩa – một nhà văn sinh ra và lớn lên ở Sài Gòn – có niềm đam mê với món này đến nỗi ông đã đưa chúng vào khá nhiều cuốn sách của mình như Hạt bụi bên nhau; Chú chiếu bóng, nhà ảo thuật, tay đánh bài, và tụi con nít xóm nhỏ Sài Gòn năm ấy và đặc biệt là truyện dài Mùa Hè năm Petrus. Một số tiệm bánh nổi tiếng ở Sài Gòn cũng từng góp mặt trong tiểu thuyết Cám ơn em đã yêu anh của nhà văn Duyên Anh.

Điện ảnh và truyền hình

Bánh mì Việt Nam được nhắc đến nhiều trong phim truyền hình Bánh mì ông Màu phát sóng trên HTV7, với nội dung xoay quanh nhân vật ông Màu – cựu chủ tịch của một công ty bất động sản – đã từ bỏ sự nghiệp vì muốn thực hiện ước mơ của mẹ mình còn dang dở là phát triển chuỗi cửa hàng bánh mì Việt. Các nhà sản xuất hy vọng rằng bộ phim này sẽ góp phần quảng bá món bánh mì Việt Nam. Đạo diễn Nguyễn Quang Minh cũng cho biết: "Bánh mì ngon cần hai yếu tố: nước xốt và nhân. Trong phim sẽ khai thác sâu vào hai yếu tố này. Trong đó, hai loại nhân là xíu mại trứng muối và ba rọi xốt tiêu đen". Tác phẩm đã có buổi ra mắt tại thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 2 tháng 10 năm 2020.

Một tác phẩm khác có liên quan đến bánh mì Việt Nam là Vua bánh mì, với phần kịch bản được mua bản quyền từ Hàn Quốc. Bánh mì trong phim là loại bánh được sản xuất trong nhà máy, mang yếu tố hiện đại. Tuy nhiên, đạo diễn Phương Điền cho biết anh chỉ lấy cốt truyện, còn "chuyện làm bánh phải thuần Việt Nam". Để vào vai, diễn viên Cao Minh Đạt cùng một số người khác đã phải đi học làm bánh tại công ty sản xuất bánh chuyên nghiệp. Ngoài những tác phẩm trên, bánh mì còn góp mặt trong một số bộ phim tài liệu gồm Sandwiches That You Will Like năm 2002 của mạng truyền thông công cộng PBS và chương trình Street Food được phát hành trên nền tảng Netflix.

Âm nhạc

Ca khúc "Bánh mì không" của Đạt G và Du Uyên phát hành năm 2019 được lấy cảm hứng từ tiếng rao bánh mì trên những con hẻm của Sài Gòn. Do đây là thứ đồ ăn gắn liền với tuổi thơ của Đạt G nên từ lâu anh đã ấp ủ ý định đưa bánh mì vào âm nhạc. Sau khi ra mắt, nhạc phẩm đã gây tiếng vang lớn và được khán giả đón nhận nồng nhiệt.

Trong sự kiện quảng bá bánh mì diễn ra vào năm 2020, Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh cùng nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong đã cho ra mắt bài hát "Tôi yêu bánh mì Sài Gòn" nhân dịp kỷ niệm 9 năm từ "banh mi" được đưa vào từ điển Oxford. Ê-kíp sáng tác đã thực hiện bài hát bằng cách kết hợp ngũ âm với giai điệu vè, đàn nhị truyền thống, phối khí trên nền nhạc hiện đại.

Năm 2021, tác giả Lương Kim Long đã sáng tác nên ca khúc "Bánh mì Sài Gòn, đặc biệt thương nhau", do giọng ca Phú Hiển thể hiện. Niềm cảm hứng sáng tác chợt đến với Long khi anh đọc một bài báo có nhan đề cùng tên, viết về những người đi phát bánh mì từ thiện trong mùa dịch. Khi ấy, anh đã quyết định sáng tác bài hát nhằm thay lời cảm ơn đến họ. Tác phẩm có phong cách nhạc pop với màu sắc tươi vui và lạc quan. Sau khi phát hành trên mạng xã hội, ca khúc đã nhận về những lời khen từ cả giới chuyên môn lẫn khán giả.

Vào năm 2023, rapper Phúc Du đã cho ra mắt nhạc phẩm "Yêu anh đi mẹ anh bán bánh mì", trong đó nhân vật chính của bài hát đã mượn lời tỏ tình một cô gái để bày tỏ tình cảm chân thành dành cho mẹ mình. Kể từ khi công bố, bài hát ngay lập tức gây sốt trong cộng đồng mạng và trở thành một trào lưu kéo dài đến tận nửa năm, thu hút sự tham gia của rất nhiều bạn trẻ lẫn nghệ sĩ người Việt.

Hội họa

Một bức ký họa về bánh mì

Bánh mì đã xuất hiện trong nhiều tác phẩm hội họa của giới trẻ Việt Nam thời hiện đại. Đầu tháng 3 năm 2020, một nhóm nghệ sĩ trẻ đã cùng nhau vẽ bộ tranh với đề tài xoay quanh ổ bánh mì, tập trung vào những biến tấu trải dài khắp ba miền Việt Nam. Trong khoảng thời gian 9 tiếng thực hiện bộ tranh, các họa sĩ đã chọn ra những loại bánh mì quen thuộc nhất với bản thân để giới thiệu đến khán giả. Một họa sĩ trong nhóm cho biết, ngoài yếu tố màu sắc kích thích vị giác thì tranh phải thể hiện nét đặc trưng của món ăn trong phần nhân, cũng như hài hòa về bố cục. Ngày 24 tháng 3 năm 2020, Google đã tổ chức tôn vinh bánh mì Việt Nam trên trang chủ tìm kiếm ở một số quốc gia – bao gồm Việt Nam, Canada, Úc và Nhật Bản – với hình vẽ Doodle do tác giả Olivia Huỳnh, một hoạ sĩ gốc Việt đang làm việc tại Google thực hiện. Hình vẽ Doodle này dựa trên phiên bản thử nghiệm của một đồng nghiệp cùng nhóm, lấy cảm hứng từ những xe bánh mì khắp phố phường Việt Nam.

Tháng 8 năm 2021, vào lúc Thành phố Hồ Chí Minh đang nằm trong giai đoạn giãn cách xã hội do những ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 tại Việt Nam, anh Nguyễn Sơn Tùng đã cùng người bạn họa sĩ minh họa sáng tác nên bộ tranh Đói bụng Sài Gòn ơi. Bộ tranh này bao gồm 11 bức vẽ, xoay quanh những món ăn quen thuộc như phở, cơm tấm, bánh mì và hủ tiếu gõ... Theo Sơn Tùng, anh đã có ý tưởng về bộ tác phẩm này cách đó năm năm khi đang du học ở Nhật Bản và cảm thấy nhớ về quê nhà. Vào tháng 9 năm 2022, họa sĩ Lê Sa Long đã bắt đầu thực hiện một dự án hội họa với nội dung xoay quanh ổ bánh mì, được anh thể hiện theo phong cách pop art. Cũng trong thời điểm đó, một nam thanh niên người Philippines tên Daniel Tingcungco đã công bố bộ sưu tập tranh vẽ về ẩm thực Việt Nam do anh bắt tay minh họa, trong đó không thể thiếu món bánh mì Việt Nam.

Nhiếp ảnh

Vào năm 2021, một bức ảnh với điểm nhấn là ổ bánh mì đặt giữa phông nền của những mái nhà ở phố cổ Hội An đã đạt hơn 16.000 lượt yêu thích trên trang cộng đồng nhiếp ảnh quốc tế National Geographic. Nhiếp ảnh gia Trần Tuấn Việt, chủ nhân của bức ảnh trên, chia sẻ rằng anh đã bắt trọn khoảnh khắc này trong một chuyến đi tới Đà Nẵng và Hội An. Đến tận 5 năm sau, trong một thử thách do National Geographic phát động nhằm chia sẻ những niềm tự hào về mỗi nơi trên khắp thế giới, Trần Tuấn Việt mới chọn bức ảnh bánh mì cùng với những tác phẩm khác về áo dài Việt Nam và phong cảnh đất nước để dự thi. Bên cạnh đó, một bộ ảnh lấy chủ đề bánh mì do nghệ sĩ Nelly Nguyen thực hiện đã gây tranh cãi dữ dội vì cách thể hiện bị cho là quá phản cảm.

Sự kiện

Năm 2011, thuật ngữ "banh mi" đã được công nhận trong từ điển tiếng Anh Oxford kèm theo ghi chú "Là loại sandwich của Việt Nam gồm một chiếc bánh mì (theo truyền thống được nướng bằng cả bột gạo lẫn bột mì) với nhiều loại nguyên liệu khác nhau, thường là thịt, rau ngâm và ớt." Hơn mười năm sau, món bánh tiếp tục xuất hiện trong từ điển của Merriam-Webster với định nghĩa là "một loại sandwich thường có vị cay trong ẩm thực Việt Nam". Bên cạnh đó, nó còn góp mặt trong những từ điển khác như Từ điển tiếng Anh Collins hoặc Từ điển Di sản Hoa Kỳ về Ngôn ngữ Anh.

Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đã phối hợp với Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam nhằm tổ chức các hoạt động kỷ niệm, tôn vinh, giới thiệu rộng rãi hơn đến bạn bè và du khách quốc tế về nét đặc sắc của bánh mì Việt Nam thông qua tuần lễ "Tôi yêu Bánh mì Sài Gòn", bắt đầu từ ngày 24 đến 31 tháng 3 năm 2020. Đây là chương trình nằm trong chuỗi hoạt động về chiến dịch truyền thông "Du lịch ẩm thực" Thành phố Hồ Chí Minh - Giai đoạn 1 mang tên "Bánh mì Sài Gòn." Tuần lễ này đã nhận được sự tham gia, hưởng ứng của rất nhiều doanh nghiệp du lịch, thương hiệu bánh mì, doanh nhân cũng như các văn nghệ sĩ.

Một nhà hàng tại Thành phố Hồ Chí Minh đã chào bán món bánh mì với mức giá 100 đô la. Chiếc bánh này được làm giống bánh mì Hội An với nhân thịt heo là chủ yếu, nhưng lại có chút biến tấu theo phong cách ẩm thực Pháp. Theo đó, những nguyên liệu đắt đỏ sẽ được cho vào món ăn, chẳng hạn như gan ngỗng Pháp, sườn heo nướng cắt theo "tỉ lệ vàng", xốt mayonnaise làm từ nấm truffle Ý, ngoài ra còn phục vụ kèm với trứng cá tầm, khoai lang chiên và rượu vang trắng. Tuy nhiên, món ăn đã dấy lên tranh cãi trên cộng đồng mạng, họ cho rằng cho rằng trả một số tiền lớn như vậy để thưởng thức một món ăn đường phố là điều rất xa xỉ và không phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Mặc dù vậy, việc kinh doanh món bánh này khá thành công do có nhiều người tò mò tìm đến để thưởng thức.

Tháng 5 năm 2018, giải thưởng James Beard được tổ chức và tiệm bánh Đông Phương đã giành chiến thắng ở hạng mục "James Beard Foundation America’s Classics". Trong khuôn khổ Miss Universe của cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ thế giới 2018 tại Thái Lan, H'Hen Niê đã mặc một chiếc váy có hình giỏ bánh mì, qua đó thu hút được nhiều sự chú ý ở cả trong lẫn ngoài nước. Ý tưởng cho mẫu váy này đến với nhà thiết kế Phạm Phước Điền khá bất ngờ, giữa lúc anh đang cạn ý tưởng. Anh kể "Trong một buổi đi làm về, tôi thấy hình ảnh người nước ngoài đứng xếp hàng mua bánh mì và thưởng thức trong sự vui vẻ, hạnh phúc. Thế là tôi đặt bút vẽ với quyết tâm quảng bá văn hóa ẩm thực của Việt Nam ra thế giới".

Vào ngày 25 tháng 2 năm 2020, trong khi cách ly 20 người Hàn Quốc tại Việt Nam để phòng bệnh virus corona 2019, khu cách ly đã cung cấp cho họ món bánh mì thịt và bỗng chốc món ăn này trở thành tâm điểm chú ý một lần nữa bởi vì thái độ của người ăn. Ngày 24 tháng 3 cùng năm, Google Doodle đã tổ chức tôn vinh bánh mì Việt Nam giữa đại dịch COVID-19 trên trang chủ ở nhiều quốc gia. Ngoài ra, đây cũng là ngày mà bánh mì được đưa vào từ điển Oxford 9 năm về trước.

Vào tháng 10 năm 2022, nhiều hiệp hội, trường đại học và công ty đã bắt tay thực hiện một hội thảo khoa học mang tên "Hành trình bánh mì Việt Nam: Từ giao thoa văn hóa ẩm thực đến giá trị thương hiệu quốc gia", với mục đích nhằm góp phần quảng bá văn hóa bản địa cũng như thúc đẩy kích cầu du lịch Thành phố Hồ Chí Minh. Hội thảo quy tụ sự tham gia của hơn 1.000 người, từ những đầu bếp nổi tiếng trên thế giới cho đến đội ngũ chuyên gia ẩm thực trong và ngoài nước, cùng các giảng viên và sinh viên của nhiều trường đại học khác nhau. Tại đây, các khách mời trình bày tham luận theo 4 chủ đề: "Lịch sử bánh mì Việt, sự du nhập từ món ăn phương Tây trở thành ẩm thực bản địa", "Sự giao thoa văn hóa và sáng tạo trong chế biến của bánh mì Việt", "Bánh mì Việt hội nhập quốc tế và định vị thương hiệu" cùng "Sức hút, hấp dẫn của bánh mì Việt với thế giới".

Năm 2023, Hiệp hội Du lịch và Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức Lễ hội bánh mì Việt Nam lần thứ nhất, diễn ra từ ngày 30 tháng 3 đến hết ngày 2 tháng 4 và quy tụ 120 gian hàng của các đơn vị nhà hàng, tiệm bánh cũng như nhà cung cấp hàng đầu tại thành phố. Ngoài bánh mì truyền thống, các loại bánh mì que, bánh mì Pháp hoặc những biến tấu theo nhiều phong cách khác nhau cũng được giới thiệu. Du khách khi tham gia lễ hội có thể chứng kiến những công đoạn chế biến và thưởng thức bánh với nhiều nguyên liệu lẫn hương vị khác nhau, đồng thời còn có thể chụp ảnh với mô hình nhà thờ Đức Bà cao 1,89 m được làm từ bánh mì. Trong buổi tổng kết, người ta ghi nhận rằng lượng khách tham dự lễ hội đã chạm mốc 100.000 người, vượt xa kỳ vọng của ban tổ chức. Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thị Khánh, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch TP.HCM, đã chính thức công bố đề xuất việc lấy ngày 24 tháng 3 làm "Ngày bánh mì Việt Nam".

Đánh giá

Một xe bán bánh mì vỉa hè tại Sài Gòn

Theo đánh giá của một số tờ báo Hoa Kỳ chuyên về ẩm thực, bánh mì kẹp thịt bày bán ở những cửa hàng người Việt là món ăn có hương vị và đặc điểm tương phản: vỏ ngoài giòn rụm nhưng phần ruột bên trong lại mềm, còn nhân bánh vừa đậm đà lại vừa cay nồng. Một nghiên cứu của các chuyên gia ngành Khoa học thực phẩm tại Đại học Leeds còn cho rằng "kết cấu miếng thịt và độ giòn khi còn nóng còn thú vị hơn cả mùi vị của miếng thịt kẹp trong bánh". Bên cạnh đó, nhiều nhà chuyên môn về ẩm thực đã gọi đây là món ăn có đủ cả "Đông Tây, kim cổ": vỏ bánh mì và pa tê được du nhập từ phương Tây, chả là loại thực phẩm vốn quen thuộc ở phương Đông, đồ chua là món truyền thống, trong khi thịt nguội lại là thức ăn hiện đại.

Báo giới quốc tế đã công nhận rằng bánh mì là một trong những món ăn đường phố ngon nhất thế giới, đồng thời bánh còn lọt top những món sandwich ngon nhất toàn cầu. Một bài viết trên báo Le Monde của Pháp đã nhận định đây là đối thủ nặng ký của món hamburger đến từ Mỹ. Ngoài ra, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng cũng liệt kê món ăn này vào danh sách bữa sáng tiêu biểu của châu Á. Năm 2009, đầu bếp Anthony Bourdain khi đến Hội An và thưởng thức chiếc bánh mì trên phố Phan Chu Trinh, đã bày tỏ sự kinh ngạc rồi nhận định "Đây quả thực là một bản giao hưởng của bánh mì" trong lúc ông tự tay cắt ổ bánh, rưới nước xốt, phết bơ, pa tê và kẹp vào bên trong những lát thịt nướng, chả lụa... Dù chỉ xuất hiện vẻn vẹn 2 phút trong chương trình No Reservation của đài CNN, thế nhưng bánh mì Việt Nam đã trở nên nổi tiếng toàn thế giới. Hơn nữa, món bánh này còn được xem như một trong những biểu tượng của nền ẩm thực Việt Nam. Thạc sĩ Nguyễn Hiếu Tín của Trường Đại học Tôn Đức Thắng đã gọi đây là một hiện tượng văn hóa ẩm thực đặc biệt, được thể hiện qua những đặc điểm như "Cấu trúc hóa lại hình thức ẩm thực theo văn hóa bản địa; từ tính cá nhân đến tính cộng đồng, xã hội hóa; từ tính nguyên tắc đến tính linh hoạt hóa trong văn hóa ẩm thực; cuối cùng là tính dung hòa, tổng hợp trong ổ bánh mì Việt Nam".

Trong bài viết mang tiêu đề The world's best street food xuất bản vào tháng 12 năm 2012 trên tờ The Guardian, tác giả Richard Johnson đã nhận định rằng:

Một bí mật ít được biết đến là chiếc bánh sandwich ngon nhất thế giới không được tìm thấy ở Rome, Copenhagen hay thậm chí là thành phố New York, mà nằm trên các ngõ đường của Việt Nam. Món ăn bắt đầu với một ổ baguette nhỏ được nướng trên than. Sau khi điểm qua một lớp mayonnaise và ít pa tê, lớp vỏ giòn rụm của bánh đã ngập tràn những miếng thịt, rau giòn ngâm cùng các loại rau tươi. Sau đó món ăn ấy thường được nêm thêm vài giọt nước tương và gia vị ớt cay.

Năm 2014, tác giả Andrea Nguyen đã xuất bản cuốn sách The Banh Mi Handbook: Recipes for Crazy-Delicious Vietnamese Sandwiches, được National Public Radio (NPR) nêu danh là một trong những sách dạy nấu ăn tốt nhất trong năm. Với sự trợ giúp của Andrea Nguyen, đầu bếp Robyn Eckhardt đã có một chuyến du hành khảo sát tại Thành phố Hồ Chí Minh để xác định những địa chỉ bán bánh mì thịt ngon nhất và sau đó thảo ra bài viết Finding Saigon’s best banh mi (Đi tìm bánh mì ngon nhất Sài Gòn) trên trang mạng xã hội EatingAsia.

Ở tỉnh An Giang có xuất hiện loại bánh mì khổng lồ dài gần 1 mét, nặng từ 2–3 kg và được trang tin Bright Side công nhận là một trong mười lăm món kỳ lạ nhất thế giới năm 2018. Chúng thường được bán nhiều ở gần cổng miếu Bà Chúa Xứ Bàu Mướp thuộc huyện Tịnh Biên. Mặc dù vậy, loại bánh này không còn được bán nữa do nơi sản xuất đã đóng cửa. Ngày 10 tháng 11 năm 2017, trong dịp đến thăm Việt Nam, thủ tướng Úc Malcolm Turnbull đã cùng đầu bếp gốc Việt Luke Nguyễn đi bộ và ghé vào dùng bánh mì tại một cửa hàng vỉa hè ở Đà Nẵng. Sau khi dùng bữa sáng, vị thủ tướng đã chia sẻ cảm xúc trên trang cá nhân của mình rằng "Đây là lần đầu tiên tôi được ăn bánh mỳ. Tôi thích hương vị tươi ngon của đồ ăn Việt Nam". Ngoài ông Turnbull, nhiều nguyên thủ quốc gia khác cũng tỏ ra thích thú với món ăn này. Vào tháng 12 năm 2023, Tổ chức Kỷ lục châu Á đã chính thức có quyết định xác lập 10 Kỷ lục châu Á mới về ẩm thực và quà tặng đặc sản Việt Nam, trong đó bánh mì Sài Gòn được xếp ở hạng mục đặc sản châu Á.

Dù được khen ngợi rộng rãi, nhưng bánh mì Việt Nam cũng nhận về một số đánh giá trái chiều, trong số đó phải kể đến việc 20 du khách Hàn Quốc được đưa đi cách ly ở Việt Nam trong đại dịch COVID-19. Khi ấy, họ đã chê rằng khu cách ly Việt Nam nghèo nàn và chỉ cho ăn "vài mẩu bánh mì". Sau đó, đài YTN của Hàn Quốc đã đưa tin về vụ này và hứng chịu những chỉ trích từ cộng đồng.

Ảnh hưởng xã hội

Bánh mì là loại đồ ăn thường xuyên xuất hiện trong những đợt thiện nguyện, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống. Rất nhiều tủ bánh mì 0 đồng đã được dựng nên để ủng hộ người dân, ngoài ra món bánh này còn là phương tiện mưu sinh, trang trải cuộc sống cho những số phận bất hạnh. Bánh mì cũng trở nên đặc biệt thông dụng trong đại dịch COVID-19 và được dùng làm phương tiện giải cứu nông sản. Không ít bạn trẻ đã khởi nghiệp với xe bánh mì vì có chi phí không quá cao, lại có thể thực hiện ở ngay địa phương mình mà không nhất thiết phải đến các đô thị lớn. Hơn nữa, món ăn này thỉnh thoảng còn gắn liền với những hình ảnh gây xúc động mạnh, ví dụ như một người lính cứu hỏa Việt Nam lót dạ bằng ổ bánh mì khi anh đang hỗ trợ tìm kiếm cứu nạn trong trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ năm 2023.

Vào năm 2016, dư luận đã một phen xôn xao khi xảy ra trường hợp hai thiếu niên bị tuyên phạt 9 tháng tù chỉ vì cướp bánh mì để chống đói. Theo đó, các đối tượng Ôn Thành Tân và Nguyễn Hoàng Tuấn sau khi chơi game thâu đêm đã đến một tiệm tạp hóa, dàn cảnh mua đồ rồi giật lấy bịch nylon đựng thức ăn và tăng ga bỏ chạy. Tuy nhiên, do nghe thấy tri hô nên người dân gần đó đã kịp thời vây bắt cả hai, trong đó tổng trị giá số thức ăn bị cướp là 45,000 đồng. Với hành vi trên, hai thiếu niên đã bị truy tố về tội "cướp giật tài sản" theo Điểm d Khoản 2, Điều 136 Bộ luật Hình sự với tình tiết tăng nặng là "sử dụng thủ đoạn nguy hiểm", với khung hình phạt từ 3 năm đến 10 năm tù. Điều này đã khiến dư luận tranh cãi nảy lửa xung quanh vấn đề tình và lý, đồng thời cho rằng việc truy tố trên quá nghiêm khắc và cứng nhắc. Ngày 20 tháng 7, tòa án nhân dân quận Thủ Đức đã mở phiên xử sơ thẩm và tuyên phạt Tuấn 10 tháng tù, trong khi Tân thì lãnh án 8 tháng 20 ngày tù – bằng thời gian tạm giam – về tội Cướp giật tài sản.

Vào ngày 19 tháng 7 năm 2021, trên mạng xã hội chia sẻ đoạn clip ghi hình lại một tổ kiểm tra liên ngành tại Nha Trang xử phạt một thanh niên vi phạm Chỉ thị 16. Trong đoạn clip đó, thái độ của một cán bộ và lời giải thích "bánh mì không phải lương thực, thực phẩm thiết yếu" đã khiến cộng đồng mạng bức xúc. Sau vụ việc này, Sở Công thương tỉnh Khánh Hòa đã ban hành văn bản hướng dẫn về hàng hóa thiết yếu khi thực hiện giãn cách xã hội. Kế đến, một số tỉnh thành cũng lần lượt công bố danh mục về các loại mặt hàng trên.

An toàn vệ sinh thực phẩm

Nhiều trang truyền thông, báo chí từng lên tiếng cảnh báo về mối nguy hiểm tiềm tàng bắt nguồn từ những chiếc bánh mì không đảm bảo vệ sinh. Theo đó, khá nhiều người kinh doanh bánh mì đã sử dụng những dụng cụ khá đơn giản, không đáp ứng vệ sinh, đồng thời người chế biến còn không đeo găng tay và dùng giấy báo cũ, bẩn để gói bánh. Bên cạnh đó, nơi bán bánh mì còn nằm ở những chỗ gần đường có nhiều khói bụi, sản phẩm không được che đậy cẩn thận. Ngoài ra, nhiều cơ sở sản xuất bánh cũng bị xử phạt do vi phạm quy định vệ sinh an toàn thực phẩm. Chính những yếu tố trên đã dẫn đến hệ lụy khiến không ít người phải nhập viện hoặc thậm chí là tử vong do ngộ độc thực phẩm. Trong một bài viết trên báo Người lao động, cây bút Phạm Hồ đã viện dẫn sự kém chất lượng của các thành phần trong bánh mì rồi suy rộng ra hàng loạt món ăn phổ biến hằng ngày khác, từ đó nêu bật lên tình trạng đáng báo động về vấn đề an toàn thực phẩm.

Đối với nước Úc, ngộ độc bánh mì là một thực trạng đáng lo ngại đối với người dân nơi đây. Hầu hết chính quyền địa phương đều đưa ra những khuyến cáo về việc không sử dụng bơ tươi làm từ trứng gà, bởi khuẩn salmonella từ vỏ trứng có thể xâm nhập vào bơ khi chế biến. Mặc dù đã có đề nghị dùng bơ công nghiệp cho món bánh, tuy nhiên hiếm có cửa hàng Việt Nam nào tuân thủ theo yêu cầu trên. Rốt cuộc, rất nhiều trường hợp ngộ độc thực phẩm đã xảy ra do tiêu thụ bánh mì, trong đó vụ nghiêm trọng nhất diễn ra vào tháng 1 năm 2003 tại nhà hàng Thạnh Phú ở Footscray thuộc thành phố Melbourne với 213 người ngã bệnh, 22 người nhập viện và một người thiệt mạng.

Hình ảnh

• 
  Bánh mì chả cá
• 
  Bánh mì xíu mại
• 
  Bánh mì que
• 
  Bánh mì kẹp tại Sài Gòn
• 
  Bánh mì ăn trưa ở Nhật Bản
• 
  Bánh mì thịt bò với mayonnaise cay
• 
  Bánh mì thịt
• 
  Bánh mì ở Nhật Bản
• 
  Bánh mì thịt xé đôi tại California
• 
  Bánh mì nhân chà bông, chả lụa và ớt

Xem thêm

• Bánh mì Pháp
• Sandwich
• Danh sách các loại bánh mì

Thư mục

Sách

• Andrea Nguyen (2014). The Banh Mi Handbook: Recipes for Crazy-Delicious Vietnamese Sandwiches. Ten Speed Press – qua Google Books.
• Vũ Hồng Liên (2016). Rice and Baguette: A History of Food in Vietnam. London: Reaktion Books. ISBN 9781780237046 – qua Google Books.
• Andrea Nguyen (2006). Into the Vietnamese Kitchen: Treasured Foodways, Modern Flavors. Ten Speed Press. ISBN 978-1580086653 – qua PDF.
• Jonas, Cramby (2015). The Ultimate Sandwich: 100 Classic Sandwiches from Reuben to Po'Boy and Everything in Between. Pavilion Books.
• Lê Ri (2019). Việt Nam miền ngon. Nhà xuất bản Lao Động. ISBN 9786049865152.
• Bee, Wilson (2010). Sandwich: A Global History. Reaktion Books. ISBN 9781861898913.
• Nathalie Nguyen (2017). Fleurus (biên tập). Toutes les bases de la cuisine vietnamienne. ISBN 978-2-317-01688-2.
• Rough, Guides (2023). The Rough Guide to Vietnam. Apa Publications. ISBN 9781839059063 – qua Google Books.
• Jean-Louis, Taberd (1838). Dictionarium Anamitico-Latinum. Xuất bản lần đầu tại Bengal, Ấn Độ.
• Chu Thị Hồng Anh (2015). Ăn Vặt Sài Gòn. Nhà xuất bản Thông Tấn.
• Alexandre, de Rhodes (2020). Lịch sử Vương quốc Đàng Ngoài. Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội.
• Nhiều tác giả (2019). Miền Trung - Thực. Nhà xuất bản Kim Đồng. ISBN 978-604-2-15045-3.
• Nancy Nguyen (2018). Bánh Mì Vietnamese Sandwich Guide. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1719550116.
• Sinh viên. Ăn vặt Sài Thành. Trường Đại học Văn hóa TPHCM.

Tạp chí

• Andrew Lam (2015). “The Marvel of Bánh Mì” (PDF). The Cairo Review of Global Affairs. Trường đại học American University ở Cairo (18). Truy cập 8 tháng 5 năm 2017.

Đọc thêm

• Jacqueline Pham (2013). Banh Mi: 75 Banh Mi Recipes For Authentic & Delicious Vietnamese Sandwiches. Adams Media. tr. 160. ISBN 978-1440550775.
• Walters, April (2014). The Foodspotting Field Guide. Chronicle Books. tr. 8. ISBN 9781452130088.
• Rosie, Reynolds (2018). Posh Sandwiches Over 70 Recipes, from Reubens to Banh Mi. Quadrille Publishing Ltd. tr. 152–153. ISBN 978-1787131194 – qua PDF.
• Susan, Russo; Matt, Armendariz (2011). The encyclopedia of sandwiches: Recipes, history, and trivia for everything between sliced bread. Quirk Books. tr. 51. ISBN 9781594747014.
• Podróże kulinarne – Kuchnia wietnamska, Tradycje – Smaki – Potrawy. New Media Concept. 2008. tr. 6. ISBN 978-83-89840-64-6.
• Jerry Mai (2019). Street Food Vietnam: Noodles, salads, pho, spring rolls, banh mi & more. Smith Street Books. ISBN 978-1925811049.
• Robb, Walsh (2012). Texas Eats: The New Lone Star Heritage Cookbook, with More Than 200 Recipes. Ten Speed Press. tr. 269. ISBN 978-0767921503.
• Vị ngon ở Sài Gòn (PDF). Vibrant Ho Chi Minh City. tr. 2 – qua PDF.